ivane javaxisvilis saxelobis tbilisis saxelmwifo ...tesalonikis, napa valisa da tbilisis turistuli...

28
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ekonomikisa da biznesis fakulteti xelnaweris uflebiT daviT darsaveliZe adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis instrumentebi (Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili disertaciis a v t o r e f e r a t i Tbilisi 2014

Upload: nguyenngoc

Post on 11-May-2018

232 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti

ekonomikisa da biznesis fakulteti

xelnaweris uflebiT

daviT darsaveliZe

adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis instrumentebi

(Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze)

ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad

warmodgenili disertaciis

a v t o r e f e r a t i

Tbilisi

2014

Page 2: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

1

naSromi Sesrulebulia ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universitetis ekonomikisa da biznesis fakultetis ekonomikuri da

socialuri statistikis kaTedraze

samecniero xelmZRvaneli: simon gelaSvili

profesori,

ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universiteti

oficialuri Semfaseblebi: 1. ineza gagniZe

asocirebuli profesori,

Tbilisis saxelmwifo universiteti

2. gogita TodraZe

ekonomikis doqtori,

saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri

disertaciis dacva Sedgeba 2015 wlis 4 Tebervali, 14 saaTze ivane

javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomikisa da

biznesis fakultetis sadisertacio sabWos sxdomaze.

misamarTi: 0186, Tbilisi, universitetis q. 2; Tsu X korpusi, auditoria #206.

disertaciis gacnoba SesaZlebelia ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetis samecniero biblioTekaSi.

sadisertacio sabWos swavluli mdivani

ekonomikis akademiuri doqtori m. lobJaniZe

Page 3: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

2

avtoreferatis struqtura:

Temis aqtualoba ......................................................................................................................................................................... 3

kvlevis miznebi da amocanebi ....................................................................................................................................... 6

kvlevis obieqti da sagani ............................................................................................................................................... 7

kvlevis Teoriuli da meTodologiuri safuZveli ............................................................................. 7

naSromis ZiriTadi sakiTxebis sistematizacia ......................................................................................... 8

sadisertacio naSromis mecnieruli siaxle ............................................................................................. 21

naSromis praqtikuli mniSvneloba ...................................................................................................................... 23

naSromis aprobacia da publikacia .................................................................................................................... 24

naSromis struqtura da moculoba .................................................................................................................... 25

Page 4: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

3

Temis aqtualoba

saqarTveloSi, sabazro ekonomikis pirobebisTvis damaxasiaTebeli

adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba, umTavresad 1991 wlis damoukideblobis

aRdgenis Semdgom periods ukavSirdeba. Tumca, samoqalaqo omma, konfliqtebma

afxazeTsa da cxinvalis regionSi, misi ganviTarebis procesi Seaferxa.

Sesabamisad, gamococxlebis periodi 1990-iani wlebis bolodan daiwyo (mcire

konceptualuri, sakanonmdeblo Tu sxva qmedebebi) da ganviTarebis sawyis

fazaSi vardebis revoluciis Semdeg Sevida. aqtiuri reformirebis procesi

da adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis dagegmvisa Tu biznes garemos

ganviTarebis xelSewyobis kuTxiT, sagulisxmo praqtikuli qmedebebis (mcire

biznesis xelSewyobis meqanizmebis danergva, strategiebis SemuSaveba da a.S.)

ganxorcieleba swored am dros ukavSirdeba. amasTan, es procesi ar Seexo

yvela TviTmmarTvelobas da umTavresad msxvil aglomeraciul erTeulebsa

Tu urbanul teritoriebze aisaxa. am mxriv, ikveTeba Tbilisis, rogorc

lideris pozicia da swored is moiazreba saqarTveloSi adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis gamocdilebis saerTaSoriso praqtikis umTavres

mimReb mxared, romelic Semdgom transmisiis funqcias asrulebs am codnis

sxva TviTmmarTvelobebisTvis Tu dainteresebuli mxareebisTvis gadacemis

TvalsazrisiT (Tbilisis saerTaSoriso adgilobrivi ekonomikuri

ganviTarebis forumebi, konferenciebi, saswavlo vizitebi sazRvargareT da

a.S.).

msoflioSi aprobirebuli praqtikis mixedviT, yvelaze mzardi

ekonomikuri potenciali momsaxurebis sferoSia; adgilobrivi ekonomikuri

ganviTarebis stimulirebac xSir SemTxvevaSi swored momsaxurebis sferos

ganviTarebas uwyobs xels. sasurveli sainvesticio garemos Seqmna

warmoudgenelia momsaxurebis sferos saTanado ganviTarebis gareSe. turizmi

ki momsaxurebis sferos erT-erTi wamyvani da swrafad mzardi ekonomikuri

saqmianobaa. gamonaklisi arc saqarTveloa. Sesabamisad, turizmis ganviTarebis

sakiTxi, Cveni qveynis turistuli potencialis pirobebSi (bunebrivi,

kulturuli, geografiuli, istoriuli Tu sxva), yuradRebis miRma ver

Page 5: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

4

darCeba. garda amisa, saqarTvelo, misi xelsayreli geopolitikuri

mdebareobiT, samxreT kavkasiaSi erTaderTi neitraluri adgilia regionuli

SexvedrebisTvis. amasTan, regionSi arsebuli umTavresi satransporto

magistralebi swored saqarTveloze gaivlis da evropasa da azias,

CrdiloeTsa da samxreTs Soris bunebrivad Camoyalibebul satransporto

derefans qmnis. Sesabamisad, saqarTvelos dedaqalaqs samxreT kavkasiis

regionis karibWis funqcia akisria da regionSi biznesis keTebiT

dainteresebuli subieqtebis SexvedrebisaTvis saukeTeso adgils warmoadgens.

swored amitomacaa, rom TbilisSi mravladaa saerTaSoriso organizaciebis

regionuli warmomadgenlobiTi ofisebi da kavkasiis regionis umTavresi

Sexvedrebi Tu sxva masStaburi RonisZiebebi swored saqarTvelos

dedaqalaqSi imarTeba. yovelive zemoT Tqmuli ki miuTiTebs Tbilisis

turistuli klasteris ganviTarebis did mniSvnelobasa da potencialze.

Tbilisis turistuli klasteris ganviTarebis saSualebiT SesaZlebelia

damatebiTi ekonomikuri resursebis mozidva da saerTaSoriso gamocdilebis

gaziareba. Tbilisis turistuli klasteris saTanado analizisaTvis

sainteresoa sxva qveynebis TviTmmarTvelobebis (qalaqisa Tu regionis)

turistuli klasterebis Seswavla da Semdgom SedarebiTi analizi. vfiqrobT,

im TviTmmarTvelobebis Seswavlaa mniSvnelovani, romlebic turistul

klasters ganviTarebis wamyvan mimarTulebad moiazreben da Sesabamisad,

ekonomikuri zrdis erT-erT umTavres berketad iyeneben. SedarebisTvis Cven

mier SerCeuli iqna Tesalonikisa (saberZneTi) da napa valis (aSS) turistuli

klasterebi. Tesalonikis turistuli klasteri, istoriul-kulturuli

memkvidreobiTa Tu geografiuli adgilmdebareobiT, Tbilisis msgavsad,

udidesi turistuli potencialis matarebelia da misi saSualebiT

SeviswavleT evrokavSiris im wevri qveynis gamocdileba, sadac turizmi

ganviTarebis erT-erTi umTavresi instrumentia, xolo napa valis SemTxvevaSi

SeviswavleT warmatebuli turistuli klasteris ganviTarebis faqtorebi da

regionuli mmarTvelobiTi instituciebis roli klasteris ganviTarebaSi

amerikis SeerTebuli StatebSi.

Page 6: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

5

adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis sakiTxebi, rogorc Teoriuli,

iseve praqtikuli TvalsazrisiT, kargad aris Seswavlili saerTaSoriso

samecniero literaturaSi. am Temis Seswavlas eZRvneba mTeli rigi samecniero

publikaciebi, rasac aqtiurad veyrdnobiT mocemul disertaciaSi. samecniero-

kvleviTi jgufebi, universitetebis bazaze Seqmnili organizaciebi da

mravali sakonsultacio kompania aqtiuradaa CarTuli am sferoSi arsebuli

codnis komercializaciis procesSi. msoflios Zlieri ekonomikis qveynebSi

didi gamocdilebaa dagrovili am TvalsazrisiT, gansakuTrebiT aRsaniSnavia,

amerikis SeerTebuli Statebis, evropisa da aziis mowinave qveynebis

gamocdileba. kerZod, sazRvargareTuli literaturis ganxilvisas aqtiurad

viyenebT a. marSalis, m. porteris, p. krugmanis, e. bleiqlis, t. bredSous, h.

etzkoviCis, d. osbornis, t. gebleris, r. denhartis, n. komninosis, t. poisteris

Tu sxvaTa samecniero Sromebs.

am mimarTulebiT samecniero kvlevebis kuTxiT, saqarTveloSi

gansxvavebuli situaciaa. ekonomikis transformaciis pirobebSi, im

cvlilebebis fonze, rac qveyanaSi mimdinareobda, zogadad samecniero sferos

ganviTarebaze metad uaryofiTad aisaxa. Sesabamisad, adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis Temaze samecniero kvlevebi SedarebiT mcire

raodenobiTaa warmodgenili.

qarTuli samecniero literaturis ganxilvisas, adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis zogadi sakiTxebis Seswavlisas, gamoviyeneT e.

meqvabiSvilis, e. xaraiSvilis, i. gagniZis, m. CavleiSvilis, g. orbeliani-

ivaniaSvilis, k. kikabiZis, s. gelaSvilis da sxvaTa samecniero naSromebi,

xolo uSualod turizmis analizisas daveyrdeniT n. abesaZis, d. abulaZis, n.

kvaracxelias, m. margvelaSvilis da sxvaTa samecniero da praqtikul Sromebs.

aqtiurad gamoviyeneT agreTve erovnuli da TviTmmarTvelobebisTvis

(Tbilisis) SemuSavebuli strategiebi, moxsenebebi, oficialuri statistikuri

masala da saerTaSoriso organizaciebis sarekomendacio-saxelmZRvanelo

dokumentebi.

Page 7: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

6

kvlevis miznebi da amocanebi

saqarTveloSi adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis mecnieruli analizis

mcire gamocdileba arsebobs. swored amitom, Cveni sadisertacio kvlevis

umTavresi miznebia:

sazRvargareTis qveynebSi aprobirebuli adgilobrivi ekonomikuri

ganviTarebis Teoriisa da saukeTeso praqtikis sistemuri Seswavla da

saqarTveloSi danergvis SesaZleblobebis gamovlena, Teoriuli

siaxleebis SemoTavazeba da maTi praqtikaSi danergva;

saqarTvelos adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis TvalsazrisiT, didi

potencialis mqone erT-erTi prioritetuli mimarTulebis – turizmis

ganviTarebisTvis samoqmedo nabijebis identificireba Tesalonikis, napa

valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze.

aRniSnuli miznebis misaRwevad umTavresi amocanebia:

1. adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis instrumentebis sistemuri gaazreba

Teoriuli TvalsazrisiT da saqarTveloSi danergvis SesaZleblobebis

SemoTavazeba, rac gulisxmobs Semdegi sakiTxebis analizs: regionalizmi,

inovacia da sainovacio garemo, TviTmmarTvelobebis strategiuli marTva,

klasteruli ganviTareba da konkurentunarianoba, qseluri

TanamSromlobis meTodologiis ganviTareba da sakiTxebis praqtikuli

kvleva.

2. turizmis, rogorc saqarTvelos adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis

erT-erTi instrumentis win wamoweva.

3. sazRvargareTis ganviTarebadi (Tesalonikis magaliTi) da warmatebuli

(napa valis magaliTi) turistuli klasterebis praqtikuli gamocdilebis

originaluri kvleva da saqarTveloSi klasterebis ganviTarebis mizniT,

am gamocdilebis gaziarebis SesaZleblobebis analizi.

4. Tbilisis turistuli klasteris analizi da misi ganviTarebisTvis

rekomendaciebis SemuSaveba.

Page 8: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

7

kvlevis obieqti da sagani

sadisertacio naSromis Seswavlis obieqtia adgilobrivi ekonomikuri

ganviTarebis instrumentebi, xolo Seswavlis sagania Tesalonikis, napa valisa

da Tbilisis turistuli klasterebi, regionalizmis, inovacisa da inovaciuri

garemos, strategiuli marTvis, qseluri TanamSromlobis, klasterebisa da

konkurentunarianobis sistemebi.

kvlevis Teoriuli da meTodologiuri safuZveli

sadisertacio naSromis Teoriuli safuZvels warmoadgens: adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis, regionalizmis, menejmentis Teoriebi, rogorc

sazRvargareTis, ise saqarTvelos mecnier-ekonomistTa Teoriuli da

gamoyenebiTi xasiaTis mecnieruli gamokvlevebi, saerTaSoriso organizaciebis

mier SemuSavebuli ganviTarebis gzamkvlevebi da sxva adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis saxelmZRvaneloebi.

sadisertacio naSromi efuZneba induqcia-deduqciisa da dialeqtikis

zogad meTodologiur safuZvlebs. masSi gamoyenebulia ekonomikuri analizi

da statistikuri meTodebi. statistikuri meTodebi moicavs: dakvirvebis,

Tavmoyra-dajgufebisa da analizis meTodebs. turistuli klasterebis kvleva

daefuZna rogorc pirveladi, aseve meoradi informaciis analizs. kvlevis

dros gamoyenebuli iyo SerCeviTi gamokvlevebis, sociologiuri gamokiTxvis,

saindeqso, absoluturi da SefardebiTi sidideebis, saSualoebis da variaciis

maCveneblebis, statistikuri informaciis grafikuli gamosaxvis, dinamikuri

mwkrivebis da sxva meTodebi.

sadisertacio naSromis pirveli sami Tavi daeTmo literaturis

kritikul analizs, qseluri TanamSromlobis ukeT Sesaswavlad

warmovadgineT Cven mier SemuSavebuli axali meTodologia. kerZod, turizmis

klasteris Sesaswavlad movamzadeT kiTxvari, masze dafuZnebiT SevimuSaveT

indikatorebi, indeqsebi da dekartes koordinatTa sistemaze maTi svot

analizis msgavsad asaxvis meTodologia.

sadisertacio naSromis meoTxe da mexuTe Tavebi srulad daeTmo pirvel

nawilSi gamoyenebuli Teoriuli sakiTxebis praqtikul magaliTebze

Page 9: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

8

ganxilvas. Tesalonikis iseve, rogorc Tbilisis turistuli klasteris

ganxilvisas, ZiriTadad daveyrdeniT e. etzkoviCis inovaciis sammagi spiralis

models, m. porteris klasterebis Teorias, konkuretunarianobis almasis

modelsa da Cven mier SemuSavebuli qseluri TanamSromlobis Seswavlis

meTodologias. rac Seexeba napa valis Rvinis turizmis magaliTs, am

SemTxvevaSi ufro meti yuradReba gamaxvilda klasteris Camoyalibebis

processa da faqtorebze, regionuli mmarTvelobis formebze da zogadad p.

krugmanis centri-periferiis modelze.

naSromis ZiriTadi sakiTxebis sistematizacia

sadisertacio kvlevam cxadyo, rom adgilobrivi ekonomikuri

ganviTarebis mowinave praqtikis danergva warmoudgenelia misi sistemuri

analizisa da marTvis rigi sakiTxebis mWidro kavSirSi ganxilvis gareSe.

Sesabamisad, am kvlevis Semdegi mimarTulebebi gamovkveTeT: regionuli

mmarTvelobis roli turistuli klasteris ganviTarebis procesSi; adgilis

turistuli inovaciuri garemo; strategiuli menejmentis meqanizmebis

mniSvneloba ganviTarebis sistemuri marTvisaTvis; turistuli klasterebi,

maTi Taviseburebani sxva tipis klasterebisgan gansxvavebiT da adgilis

konkurentunarianobis faqtorebi; turizmis klasteris ganviTarebiT

dainteresebuli mxareebis qceva da midgomebi; qseluri TanamSromlobis

mniSvneloba, susti qseluri TanamSromlobis daZlevis gzebi da adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis instituciuri mowyoba. Sesabamisad, am

mimarTulebebis mixedviT pirveli ori Tavi Semdegi saxiT Camoyalibda:

Tavi I. adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba

adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis procesis ganxilva

warmoudgenelia regionalizmisa da TviTmmarTvelobis saTanado formebis

SerCevis gareSe. TiToeul teritoriis damaxasiaTebeli Taviseburebebi

saTanadod unda iqnas gaTvaliswinebuli ganviTarebis ama Tu im stadiaze.

ganviTarebisTvis aucilebeli kompetenciebis erTi nawili

TviTmmarTvelobebis sazRvrebSi eqceva, meore ki scdeba mas da regionul

gadawyvetas saWiroebs. regionuli mniSvnelobis sakiTxebis marTva ki

Page 10: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

9

yovelTvis kompleqsur midgomas saWiroebs. am naSromSi yuradReba

gavamaxvileT regionuli mmarTvelobis formaze, rac Tanamedrove msoflioSi

teritoriebis moqnili marTvis metad misaReb instruments warmoadgens.

regionuli mmarTveloba bunebrivad Camoyalibebuli ekonomikuri sivrceebis

ganviTarebas uwyobs xels da administraciul-teritoriuli dayofiT

warmoqmnili ekonomikuri ganviTarebis xelovnuri barierebis daZlevis

saSualebas iZleva. es kargad Cans Cven mier SemuSavebuli adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis instituciuri mowyobis modelze, sadac mkveTradaa

gamijnuli kaliforniasa da texasSi aprobirebuli TviTmmarTvelobisa da

regionuli mmarTvelobis instituciebi da kompetenciebi.

adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis marTvis regionuli midgoma,

ganviTarebis ama Tu im stadiaze saWiro, sxvadasxva instrumentis gamoyenebas

uwyobs xels. pirvel stadiaze igi firmebis mozidvis strategias

astimulirebs, meore stadiaze maTi adgilze SenarCunebis politikas

axorcielebs da mesame stadiaze unikaluri biznes garemos Camoyalibebaze

zrunavs. swored mesame stadiaa inovaciasa da qselur kavSirebze, e. w. codnis

ekonomikaze damyarebuli adgilobrivi ekonomikuri garemos formirebis

stadia, rac TavisTavad xels uwyobs rogorc pirveli, aseve meore stadiis

politikis erTiani sistemis qveS moqcevas da orientirebulia

maRalanazRaurebadi, ufro produqtiuli da daxvewili saqonlisa Tu

momsaxurebis warmoebaze, rac saboloo jamSi, adgilis konkurentunarianobis

amaRlebas ganapirobebs. swored am tipis strategiis SemuSavebaa

mniSvnelovani saqarTvelos adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis

misaRwevad.

Tavi II. adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis sistemebi da marTvis meqanizmebi

am TavSi gavaanalizeT inovacia da qseluri kavSirebi, rogorc adgilis

konkurentunarianobis mamoZravebeli umniSvnelovanesi faqtorebi da adgilis

unikaluri kompetenciebis ganviTarebis saSualeba. am ori faqtoris

marTebuli kombinacia xels uwyobs adgilis konkurentuli upiratesobis

ganviTarebas (dainteresebul mxareTa resursebis mobilizebas da erTobliv

Page 11: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

10

qmedebas) da globaluri gamowvevebis winaSe sapasuxo mzaobas. sxva sityvebiT,

Zlieri lokalizacia, globalizaciiT gamowveuli safrTxeebis Semakavebel

faqtorad, erTgvar regulatorad gvevlineba. Sesabamisad, maTi saSualebiT

viTardeba klasteri da Seqmnili adgilobrivi biznes garemo adgilis

warmatebas ganapirobebs. inovaciis sammagi spiralis modeli mosaxerxebli

saSualebaa inovaciuri garemos ganviTarebaSi dainteresebul mxareTa

wvlilis analizisTvis. Tumca, sasurveli iqneba Tu mas daemateba

sazogadoebis spirali, rac sabolood oTxmagi spiralis models

Camoayalibebs. sazogadoebis spiralis damateba mniSvnelovania, radgan is

ganviTarebis procesis monawile umniSvnelovanesi mxarea da misi CarTulobis

Tu interesebis gaTvaliswinebis gareSe inovaciuri garemos ganviTarebaze

laparakic ki zedmetia.

garda amisa, kritikulad ganvixileT inovaciuri garemos

CamoyalibebisaTvis aucilebeli strategiuli marTvis instrumenti, misi

dadebiTi da uaryofiTi mxareebi. strategiuli marTva mizanmimarTuli

nabijebis erTgvar erTobliobas qmnis da dainteresebuli subieqtebis Zlieri

da susti mxareebis gaazrebisa da maTi erToblivi qmedebis saSualebas

iZleva. strategiuli marTvis procesi dainteresebuli mxareebis CarTvas

gulisxmobs. Sesabamisad, aRniSnuli mxareebi procesis monawileebi xdebian

da maTi interesebis saTanadod gaTvaliswinebis SemTxvevaSi, strategiuli

xedvis realizaciisTvis partniorebad iqcevian, klasterebis saTanado

ganviTareba swored strategiuli marTvis saSualebiTaa SesaZlebeli.

amasTan, yuradReba gavamaxvileT m. porteris mier mocemuli klasterebis

Teoriasa da konkurentunarianobis almasis modelze qseluri kavSirebisa da

konkurentunarianobis faqtorebis Sesaswavlad. misi meSveobiT SesaZlebelia

adgilobrivi ekonomikis Zlieri da susti mxareebis identificireba,

warmatebuli qmedebebis win waweva, warumateblobis maqsimalurad Tavidan

acileba da sabolo jamSi ki, ekonomikuri ganviTarebis xelSewyoba. i. fvoks-

viliamsi sainteresod ayalibebs agreTve klasteris ganviTarebis process,

rac am Teoriis praqtikuli gamoyenebis erTgvar gzamkvlevs qmnis.

Page 12: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

11

am TavSive gavaanalizeT Tanamedrove sainformacio teqnologiebis

SesaZleblobebi codnis marTvis da misi meSveobiT droisa da resursebis

ufro efeqtianad gamoyenebis, produqtebis swrafi ganviTarebis, produqtis

popularizaciasa da realizebis kuTxiT. Tanamedrove socialuri mediis Tu

sainformacio teqnologiebis saSualebiT SesaZloa samizne jgufebis ufro

iolad mozidva da adgilobrivi turistuli produqtis SeTavazeba. misi

saSualebiT SeiZleba gaumjobesdes qseluri kavSirebi da TanamSromlobis

stimulireba moxdes im mxareebs Sorisac ki, romlebic erTmaneTis gardauval

konkurentebad gvevlinebian. virtualuri sainformacio sistemebi erTgvarad

avsebs sainovacio garemos (ix grafiki #1).

grafiki # 1. sainovacio garemo

zemoT moyvanili adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis sistemurma

analizma da literaturis kritikulma ganxilvam TviTmmarTvelobebisa Tu

regionis ganviTarebis kuTxiT Tavisi udidesi mniSvneloba cxadyo. naSromis

mesame, meoTxe da mexuTe Tavebi ki srulad daeTmo zemoT mocemuli

Teoriuli naazrevis konkretul sferosa da praqtikul magaliTebze

ganxilvas. adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis mimarTulebebidan

WWW da IT qselebze

dafuZnebuli

TanamSromlobis

saSualebebi

sakomunikaci

teqnologiebi

ganviTarebuli( Intelligence ) sazogadoeba

inovaciuri

garemo

informaciis

marTvis saSualebebi

ganviTarebuli (intelligent) instituciebi

realuri inteleqtualuri garemo

garemo sadac SesaZloa inovacia,

ganviTarebuli teqnologiebiTa da

kompetenciebiT, sadac viTardeba

virtualuri samyaro droisa da

sivrceSi arsebuli wyvetis Sesavsebad

realuri

virtual

uri

Page 13: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

12

gamovyaviT turizmi, rogorc erT-erTi prioritetuli mimarTuleba da swored

mis mixedviT gavaanalizeT adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba.

Tavi III. adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba turizmis magaliTze

mesame Tavi srulad daeTmo turizmis klasteris Taviseburebebis

analizs. naTlad gamoikveTa, rom turizmis mimarTuleba gansxvavdeba sxva

ekonomikuri saqmianobebis saxeebisagan, radgan is gansxvavebul produqts,

umTavresad adgilTan dakavSirebul unikalur atraqcias sTavazobs

momxmareblebs. Sesabamisad, turistuli produqtebi swored am atraqciis

garSemo viTardeba da maTi gadaadgileba naklebad SesaZlebelia1. aqedan

gamomdinare, centri-periferiis modelis ganxilvisas am sferos ganviTareba,

kerZod, turistuli infrastruqturis ganviTareba, iseve rogorc sawarmoo

Zalebis sivrciTi ganawileba, didad aris damokidebuli satransporto

infrastruqturis saTanado ganviTarebaze. turistebis mxridan aRniSnul

produqtze moTxovna drois, danaxarjebisa da servisis xarisxis

faqtorebiTaa ganpirobebuli. gamonaklisebs Tu ar ganvixilavT, turizmis

sferoSi moRvawe instituciebis umetesi nawili naklebad moqnilia

gadaadgilebis TvalsazrisiT, maSin rodesac sxva sferos sawarmoebi advilad

SeiZleba gadaadgildnen sxva adgilas, Tu es adgili ganviTarebisTvis ufro

met stimulebs SesTavazebs. garda amisa, turizmis sfero metad mosaxerxebeli

saqmianobaa, radgan sxva biznesebis ganviTarebisTvis Semavsebel, damxmare

funqcias asrulebs. aRsaniSnavia, rom dasaqmebis TvalsazrisiT turizmi erT-

erTi yvelaze didi sferoa mTels msoflioSi da saqarTvelos turistuli

potencialis gaTvaliswinebiT dRes metad mimzidvelia Cveni qveynis

ekonomikuri ganviTarebisaTvis.

amave TavSi gavaanalizeT qseluri kavSirebis ganviTarebis mniSvneloba.

kvlevam cxadyo, rom misi SeswavlisTvis ar aris mkafiod Camoyalibebuli

meTodologia. aRniSnul naSromSi am kuTxiT Cven garkveuli siaxle

1 magaliTad, Zveli Tbilisis mosanaxuleblad, turisti aucileblad Zvel TbilisSi unda moxvdes, sxva formiT igi uSualod ver naxavs am unikalur kulturul Zegls. igive iTqmis varZiaze, xevsureTze, svaneTze da a.S.

Page 14: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

13

SemovitaneT: movamzadeT kiTxvari, ris pasuxebze dayrdnobiT SevimuSaveT

garkveuli statistikuri indikatorebi da indeqsebi. magaliTad, iseTi

indikatorebi rogoricaa: qseluri TanamSromlobis indikatorebi ( ) zogadi

(1.1) da ufro metad detalizebuli (1.3),

qseluri TanamSromlobis indikatoria TiToeuli respondentis mixedviT.

i respondentis ricxvia, 1,2… `n~-mde. j kiTxvebze pirobiTad miniWebuli

ricxvebia (1, 2, 3, 4 da 5).

kiTxvebis pasuxis qulaa, `0~ an `1~. ufro

detalizebulisTvis ki formulaSi `0~-dan `1~-is farglebSi icvleba:

kiTxvis qvepasuxis qulaa `0~ an wona , sadac k kiTxvis SigniT

qvepasuxze pirobiTad miniWebuli ricxvi 1,2,3, … `m~-is CaTvliT.

garda amisa, am indikatorebze dayrdnobiT, SevimuSaveT qseluri

TanamSromlobis saSualo da variaciis maCveneblebi. qseluri

TanamSromlobis indikatoris saSualo maCvenebelis Semdegi saxisaa:

qseluri TanamSromlobis indikatoris saSualo maCvenebelia.

gamokiTxul instituciis qseluri TanamSromlobis indikatori.

gamokiTxulTa ricxvi.

qseluri TanamSromlobis variaciis maCvenebeli ki Semdegi saxisaa:

Page 15: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

14

gamokiTxulTa qseluri qcevis indikatorebis saSualo wrfivi gadaxris

maCveneblia.

amasTan, SevimuSaveT konkretuli individualuri indeqsi, kerZod:

(1.6)

– kerZo seqtoris gamokiTxul respodentTa TanamSromlobis indeqsi.

– kerZo seqtoris TanamSromlobis indikatoris saSualo maCvenebelia .

– kerZo seqtoris erTi respodentis qseluri TanamSromlobis indikatoria.

Tavi IV. sazRvargareTis ramdenime turistuli klasteris analizi

turizmis Taviseburebebis gamokvlevis meTodologiis momzadebis Semdeg,

gavaanalizeT Tesalonikis ganviTarebadi turistuli klasteri. Tesalonikis

turistuli klasteris ganxilva saintereso iyo im TvalsazrisiTac, rom

evropeli vizitorebisTvis is popularul turistuli daniSnulebis adgils

warmoadgens. garda amisa, Tesalonikis kulturul-istoriuli turistuli

potenciali iseve didia, rogorc Tbilisis SemTxvevaSi; amitom saintereso da

upriania misi TbilisTan Sedareba.

kvlevam cxadyo, rom Tesalonikis adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba

didad aris damokidebulი turizmis sferoze. Sesabamisad, turizmi sakmaod

ganviTarebulia TesalonikSi. Tumca, Cven mier inovaciuri modelisa Tu

klasterebis Teoriis, iseve rogorc konkurentunarianobis almasis modelis

mixedviT Catarebulma kvlevebma cxadyo, rom dainteresebul mxareebs Soris

kooperacia da erTiani turistuli politikis Camosayalibeblad swrafva ar

iyo aqtualuri sakiTxi. saxelmwifo, kerZo da saganmanaTleblo seqtorebi

erTmaneTisgan damoukideblad viTardebodnen da maT Soris TanamSromloba

araarsebiTi xasiaTis iyo; ufro metic, erTgvari undobloba iyo

Camoyalibebuli (ix. grafiki #2).

kerZo seqtori cdilobda sakuTari ZalebiT emoqmeda da sxva

instituciebTan kooperaciis survili ar gaaCnda, Tu isini maT gardauval

Semavsebel servisebs ar sTavazobdenen. Cvenma interviuebma TiToeuli am

Page 16: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

15

mxaris warmomadgenlebTan (saxelmwifo, kerZo da saganmanaTleblo)

daadastura, rom qseluri TanamSromlobis TvalsazrisiT, aRniSnuli

instituciebi saTanadod mzad ar iyvnen da arc TanamSromlobis survili

hqondaT ara Tu sxva mxaris, aramed maT msgavs instituciebTanac ki. garda

amisa, sustad iyo ganviTarebuli regionuli marTvis instituciebi, rac

regionis doneze turizmis ganviTarebis erTgvar Semaferxebel faqtors

warmoadgenda.

grafiki #2. Tesalonikis turistuli klasteris ganviTarebaSi monawile

mxareebs Soris kavSirebi

interviuebSi Tesalonikis kerZo seqtoris warmomadgenlebi xarisxisa

da standartebis amaRlebis aucileblobaze miuTiTebdnen; maTi TqmiT,

aucilebeli iyo xarisxis marTvis specialuri meqanizmebis amoqmedeba. sxva

SemTxvevaSi ukontrolod darCenili biznes seqtoris monawileTa garkveuli

nawili ver uzrunvelyofda vizitorTaTvis maRali xarisxis serviss. amasTan,

maTi TqmiT, aucilebeli iyo maregulirebeli sakanonmdeblo garemos

srulyofa da saTanado sajaro servisis uzrunvelyofa.

Tesalonikis Semdeg napa valis Rvinis turistuli klasteri

gavaanalizeT. is erT-erTi warmatebuli turistuli klasteria da amerikis

Page 17: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

16

SeerTebuli Statebis mowinave gamocdilebis gaziarebis saSualebas iZleva.

aq turistuli klasteri meRvineobis klasteridan warmoiSva da napa valis

adgilobrivi ekonomikis diversifikaciis erT-erT umTavres mimarTulebad

iqca; ufro metic, man seriozuli konkurencia gauwia napa valis meRvineobis

klasters. Tumca, sakiTxi Semdeg daregulirda regionSi moqmedi regionuli

mmarTvelobiTi instituciebis ZalismeviT, kerZod, strategiuli marTvis

instrumentebis gamoyenebiTa da regionis doneze saerTo servisebis

uzrunvelyofiT, transportis, miwis dagegmvis da sxva mimarTulebebiT.

saqarTvelosTvis, rogorc meRvineobis didi potencialis mqone qveynisTvis, am

klasteris ganxilva metad mniSvnelovania. napa valis regionis instituciuri

mowyoba metad sayuradReboa, radgan saqarTveloSi am etapze ar aris msgavsi

regionuli mmarTvelobis institutebi. napa valis magaliTze Cven SevimuSaveT

adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis instituciuri mowyobis modeli, rac

praqtikul instrumentad SeiZleba iqces adgilobrivi ekonomikuri

ganviTarebis monawileebis da maTi kompetenciebis gamijvnisaTvis.

Tavi V. Tbilisis turistuli klasteris ganviTarebis analizi

napa valis klasteris ganxilvis Semdeg metad saintereso iyo Tbilisis

turistuli klasteris Sefaseba. msgavsad Tesalonikisa, Tbilisic inovaciis,

klasterebisa da konkurentunarianobis almasis modelebis mixedviT

gavaanalizeT (ix. grafiki #3).

analizma cxadyo, rom Tbilisis turistuli potenciali mniSvnelovnad

didia, rac adgilis istoriuli, kulturuli, geografiuli Tu

geopolitikuri upiratesi faqtorebis safuZvelze Camoyalibda. Sesabamisad,

Tbilisi turistuli TvalsazrisiT erT-erTi yvelaze konkurentunariani

qalaqia regionSi. Tbilisis turistuli infrastruqtura viTardeba da

Tbilisis, rogorc regionuli Sexvedrebis adgilis, regionis karibWis

mniSvneloba izrdeba da misi popularobac aramarto biznes vizitorTa,

aramed sxva turistuli samizne jgufebis interess iwvevs. Sesabamisad,

rogorc analizma cxadyo, turizmis seqtori mniSvnelovan rols TamaSobs

Tbilisis adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaSi. dedaqalaqSi sul ufro meti

Page 18: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

17

raodenobis saerTaSoriso turistuli brendi Cndeba. amJamad, qalaqSi

araerTi saerTaSoriso sastumros, kvebisa Tu savaWro qselis warmomadgeneli

operirebs.

grafiki #3 Tbilisis turistuli klasteris konkurentunarianobis almasis modeli

firmis strategia, struqtura da konkurentunarianoba:

mxardamWeri da monaTesave industriebi

sawarmoo faqtori:

sxva gare

faqtorebi:

moTxovnis pirobebi

xelisuflebis gavlena

Page 19: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

18

amasTan, turizmis ganviTarebisTvis mTeli rigi qmedebebia

gansaxorcielebeli, kerZod, sakanonmdeblo garemos daxvewa, turizmis

Tumca, Tbilisis turistuli klasteris ganviTareba jer kidev sawyis

stadiaSia, radgan klasteris ganviTarebisTvis saWiro maRali inovaciuri

garemo da qseluri kavSirebi jer kidev ganviTarebas saWiroebs. am etapze,

instituciebi umTavresad viTardeba maT xelT arsebuli SezRuduli

resursebis gamoyenebiT individualurad da ver sargebloben klasteris

saerTo SesaZleblobebiT (imoqmedon rogorc jgufis wevrebma da gamoiyenon

erTad qmedebis SesaZleblobebi). Tu daveyrdnobiT sammagi spiralis models

da misi saSualebiT gavaanalizebT mocemuli mxareebis SesaZleblobebs,

saintereso suraTi warmogvidgeba. faqtia, rom jer kidev araa Camoyalibebuli

is sainovacio garemo, rac codnis komercializacias Seuwyobs xels da

akademiur, saxelmwifo Tu kerZo seqtors sinergiul kavSirSi ganaviTarebs

sferoSi moqmedi instituciebis saqmianobaze licenziebis, standartebisa da

momsaxurebis xarisxis marTvis meqanizmebis amoqmedeba da maTi kontroli,

seqtoris ganviTarebisTvis specialuri stimulebis Seqmna (sagadasaxado Tu

arasagadasaxado), erTiani turistuli ganviTarebis strategiisa da samoqmedo

gegmis SemuSaveba dainteresebuli mxareebis aqtiuri CarTulobiT.

aucilebelia, aseve, yuradRebis gamaxvileba turizmis statistikis warmoebis

srulyofis sakiTxzec. es funqcia ufro statistikis erovnulma samsaxurma

unda itvirTos da turizmis departamenti statistikuri satelituri

angariSebis warmoebis aqtiuri momxmarebeli unda iyos.

turizmis ganviTarebis procesis lider mxared respodentebis mxridan

saxelmwifo moiazreba, Tumca dabali ndobis faqtoris gamo, turizmis

saxelmwifo marTvis organoebTan TanamSromlobis survils naklebad

gamoTqvamdnen. analizma cxadyo, rom turizmis skolebi, iseve rogorc kerZo

institutebi, mzad arian CaerTon turizmis ganviTarebis strategiis

SemuSavebis procesSi, TumcaRa aucilebelia maTi CarTulobis da azrTa

Tanaswori gacvlis meqanizmebis uzrunvelyofa. saqarTvelos turizmis

ganviTarebis axali strategia 2008 wels SemuSavda, ramac mTeli qveynis

turistuli ganviTarebis sakiTxebi moicva. Tbilisis turistuli ganviTarebis

Page 20: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

19

koncefcia ki 2004 wels momzadda. albaT pirveli umTavresi qmedeba, ramac

xeli unda Seuwyos qseluri TanamSromlobis ganviTarebasa da ndobis

faqtoris Camoyalibebas, am strategiebze da manamde arsebul versiebze

dayrdnobiT, axali strategiis SemuSaveba SeiZleba iyos. aucilebeli iqneba

am strategiis dagegmvis, Semdeg danergvis, monitoringisa da ganaxlebis

procesis gamWvirvaled da Tanamonawileobis principebiT warmarTva.

mniSvnelovania, Tu es yvelaferi Tanamedrove sainformacio teqnologiebis

saSualebiT iqneba saTanadod mxardaWerili, anu Seiqmneba specialuri

sainformacio platforma, rac turizmis ganviTarebiT dainteresebul

mxareebs ganxilvisa da diskusiebis saSulebas miscems. Semdeg ki sasurvelia

Seiqmnas sainformacio vebgverdi, rac yvela dainteresebuli mxaris

TanamSromlobisTvis saWiro cnobierebis amaRlebas moemsaxureba (ix. grafiki

#4). swored am vebgverdis saSualebiT da mis paralelurad sxva

RonisZiebebis organizebiT unda moxdes dainteresebuli mxareebisTvis

TanamSromlobis sxvadasxva mimarTulebis win wamoweva, rac maT praqtikul

magaliTebze aCvenebs, Tu ra sargebeli SeiZleba miiRon turizmis

ganviTarebis procesSi CarTvis SemTxvevaSi. analizma aseve cxadyo, rom am

etapze wamyvani roli saxelmwifom unda iTavos, Tumca man aucileblad unda

gaataros iseTi politika, rac dainteresebul mxareebs aqtiurad CarTavs

ganviTarebis procesSi da maTi resursebis gaerTianebis safuZvels Seqmnis.

paralelurad sasurveli iqneba, Tu Seiqmneba iseTi instituciac, romelic

qseluri kavSirebis formalizebas moaxdens da TandaTan Zlieri turistuli

klasteris ganviTarebas xels Seuwyobs. am naSromSi rekomendaciebis saxiT

Tanmimdevruladaa aRwerili, Tu rogor unda moxdes ganviTarebis procesis

marTva.

Tesalonikis magaliTi gasaTvaliswinebelia Tbilisis turistuli

klasteris ganviTarebis procesTan Sedarebis TvalsazrisiT. aq garkveuli

uaryofiTi paralelebi gamoikveTa, rac sasurvelia Tavidanve aviciloT.

saberZneTSi Cven mier Catarebuli gamokvlevisas gamovlinda, rom Tbilisis

msgavsad saWiro iyo turistuli servisebis, standartebisa da xarisxis

marTvis gaumjobeseba. iqac, Tbilisis msgavsad, aucilebeli iyo lideris

Page 21: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

20

identificireba da ndobis faqtoris Camoyalibeba saxelmwifo, kerZoO da

saganmanaTleblo seqtors Soris. Tesalonikis klasteris analizma cxadyo,

rom danawevrebuli formiT ganviTareba metad limitirebul SesaZleblobebs

qmnis da aucilebelia arsebobdes iseTi regionuli marTvis instituciebi,

rac sxvadasxva dainteresebuli mxaris interesebis konsolidirebas moaxdens.

grafiki #4 turistuli klasteris vebgverdis koncefcia

qseluri kavSirebis saintereso magaliTi iyo napa vali, sadac am

kuTxiT moqmedebda sxvadasxva regionuli mniSvnelobis organizacia da

ekonomikuri ganviTarebis korporacia. amerikis SeerTebuli Statebis

marketingis, rogorc turizmis ganviTarebis meqanizmebis Seswavla

aucileblad moiTxovs yuradRebis gamaxvilebas. aucilebelia aseve

aqcentireba im faqtorze, rom saWiroa Tbilisis turistuli ganviTarebis

strategiis SemuSaveba, rac klasteris ganviTarebiT dainteresebuli mxareebis

TanamSromlobis mastimulirebel saSualebad unda iqces, moaxdinos

dainteresebuli mxareebis SesaZleblobebis Sefaseba, resursebis mobilizeba,

urTierTSorisi ndobis Camoyalibeba da erToblivi ZaliT moqmedeba. amasTan,

aucilebelia Cven mier mowinave qveynebis magaliTze SemuSavebuli

TbilisisTvis adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis instituciuri modelis

TandaTan amoqmedeba (ix grafiki #5), rac gulisxmobs masSi CarTuli rogorc

TviTmmarTvelobis, aseve regionul doneze sxvadasxva instituciis

dafuZnebas Tu arsebulis gaZlierebas, misi kompetenciis mkveTr gamijvnas da

Page 22: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

21

instituciaTaSoris aqtiur TanamSromlobas stabiluri ekonomikuri

ganviTarebis misaRwevad.

grafiki #5 adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis instituciuri mowyobis modeli

TbilisisaTvis

sadisertacio naSromis mecnieruli siaxle

sadisertacio naSromSi miRebulia rogorc zogadi, ise konkretuli

Teoriuli da praqtikuli xasiaTis mecnieruli siaxleebi, kerZod:

sadisertacio naSromis zogadi mecnieruli siaxle adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis instrumentebis Teoriuli da praqtikuli sakiTxebis

kompleqsur, sistemur analizSi mdgomareobs. xSir SemTxvevaSi adgilobrivi

ekonomikuri ganviTarebis sakiTxi danawevrebulad ganixileba da

fragmentulad xdeba ganviTarebis suraTis warmodgena. am naSromis siaxle ki

swored rom adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis instrumentebis sakmaod

didi nawilis sistemur ganxilvasa da Cven mier warmoebuli originaluri

kvlevis analizs eTmoba.

garda amisa, naSromSi mocemulia garkveuli Teoriuli siaxleebi:

cvlilebebi SevitaneT e. etzkoviCis mier SemoTavazebuli inovaciis sammagi

spiralis modelSi, kerZod: mTavrobis, ganaTlebisa da kerZo seqtoris

spirals davumateT agreTve sazogadoebis spirali.

Page 23: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

22

warmovadgineT inovaciis sistemis axleburi xedva, rac realur sainovacio

garemoze virtualuri inovaciuri sistemis daSenebas gulisxmobs.

Cvens mier SemuSavda specialuri kiTxvari turistul klasterSi CarTuli

dainteresebuli mxareebis instituciuri qcevis analizisaTvis. am kiTxvaris

saSualebiT SesaZlebelia instituciebis qseluri kavSirebis, inovaciisadmi,

TanamSromlobisa da konkurenciisadmi, iseve rogorc sajaro seqtoris mier

SemoTavazebuli servisebiT, kmayofilebis donis pirveladi Seswavla.

SevimuSaveT qseluri TanamSromlobis indikatorebi, konkretuli

statistikuri indeqsebi da maTi vizualurad warmodgenis meTodi

grafikebis saSualebiT.

rac Seexeba praqtikul siaxles, disertaciis IV da V Tavi mTlianad

originaluria da Cvens mier Catarebul specialur gamokvlevas efuZneba,

kerZod:

saberZneTSi, aristoteles saxelobis universitetis kvleviT centrSi,

(URENIO) CavatareT Tesalonikis turistuli klasteris kvleva. Cvens xelT

arsebuli informaciiT, manamde msgavsi kvleva ar iyo Catarebuli. kvlevis

ZiriTadi nawili daefuZna Cvens mier warmoebul interviuebs akademiur,

samTavrobo da kerZo seqtoris warmomadgenlebTan.

movamzadeT Tesalonikis turistuli klasteris qseluri TanamSromlobisa

da konkurentunarianobis almasis modelebi.

amerikaSi CavatareT erT-erTi yvelaze warmatebuli - napa valis meRvineobis

turistuli klasteris kvleva, sadac aqcenti gavakeTeT regionuli marTvis

sakiTxebze, rogorc ganviTarebis erT-erT umTavres pirobaze. kvleva aseve

originaluri iyo da dagvexmara regionuli ganviTarebis umTavresi

faqtorebis gamovlenaSi, kerZod, Tu rogori unda iyos instituciuri

mowyoba da qseluri TanamSromloba regionuli turistuli klasteris

ganviTarebisTvis.

napa valis magaliTze SevimuSaveT regionuli ganviTarebis instituciuri

mowyobis originaluri modeli.

Page 24: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

23

saqarTveloSi CavatareT Tbilisis turistuli klasteris originaluri

kvleva, vawarmoeT specialuri interviuebi akademiuri, kerZo da saxelmwifo

seqtoris warmomadgenlebTan da eqspertebTan.

movamzadeT Tbilisis turistuli klasteris qseluri TanamSromlobisa da

konkurentunarianobis almasis modelebi.

gamovavlineT msgavsebebi Tesalonikisa da Tbilisis turistuli

klasterebis magaliTze da movaxdineT samive klasteris SedarebiTi

analizi.

SevimuSaveT rekomendaciebi Tbilisis turistuli klasteris Tanmimdevruli

ganviTarebis uzrunvelsayofad.

napa valis magaliTze SevimuSaveT Tbilisis turistuli klasteris

ganviTarebisaTvis saWiro instituciuri mowyobis axali modeli.

naSromis praqtikuli mniSvneloba

warmodgenil disertacias didi praqtikuli mniSvneloba aqvs, radgan

misi gamoyeneba SeuZlia sxvadasxva dainteresebul mxares: saxelmwifo

struqturebs, kerZo, samecniero da saganmanaTleblo seqtorebs.

igi mosaxerxebeli wyaroa praqtikosebisTvis adgilobrivi ekonomikuri

ganviTarebis instrumentebis gasacnobad. praqtikosebs saSualeba eqnebaT

sistematizebuli formiT gaecnon im meqanizmebsa da midgomebs, rac

TviTmmarTvelobebis mier aqtiurad gamoiyeneba sazRvargareT da adgilobrivi

konkurentunarianobis ganviTarebas ganapirobebs.

politikuri gadawyvetilebis mimReb pirTaTvis, iseve rogorc maRali

Tanamdebobebis mqone menejmentisTvis, sainteresodaa mocemuli

regionalizmisa da inovaciis, strategiuli marTvisa da klasterebis

ganviTarebis zogadi konceptualuri sakiTxebi. rac Seexeba menejmentis

specialistebs da saSualo rgolis menejerebs, maT praqtikulad SeuZliaT

gamoiyenenon mTeli rigi adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis

instrumentebi procesis samarTavad, rac dakavSirebulia strategiuli

marTvisa da klasterebis ganviTarebis praqtikul saqmianobasTan.

Page 25: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

24

rac Seexeba disertaciaSi warmodgenil praqtikul kvlevas, sadac

saubaria turizmis sferos gamowvevebze da ganviTarebaze Tesalonikis, napa

valisa da Tbilisis magaliTze, igi metad mosaxerxebel gzamkvlevad SeiZleba

iqces turizmis ganviTarebis instituciebisa Tu am sferoSi zogadad moRvawe

sxva praqtikosebisTvis. kerZod, Tbilisis meriam da saqarTvelos turizmis

erovnulma administraciam, SeiZleba gaiTvaliswinos naSromSi mocemuli rigi

rekomendaciebi maT mier ganxorcielebuli strategiuli marTvisa Tu

praqtikuli saqmianobis dros.

amasTan, sadisertacio naSromi SeiZleba gamoyenebul iqnas

universitetebis Sesabamis fakultetebze da programebze swavlebis procesSi.

aRniSnuli naSromi saintereso iqneba kvlevis am mimarTulebiT

dainteresebuli kvleviTi jgufebisTvis, aseve sakonsultacio kompaniebisTvis.

naSromis aprobacia da publikacia

disertacia ganxiluli iqna ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetis ekonomikisa da biznesis fakultetis

mikroekonomikis, ekonomikuri da socialuri statistikis, turizmisa da

maspinZlobis menejmentis kaTedrebis gaerTianebul sxdomaze.

garda amisa, saberZneTSi Catarebuli Tesalonikis turistuli klasteris

kvlevis Sedegebi wardgenil iqna or saerTaSoriso samecniero konferenciaze

kairosa da lisabonSi, aseve kvlevis saboloo Sedegebis gacnoba moxda

saberZneTSi, specialurad Seqmnili komisiis winaSe.

sadisertacio TemasTan dakavSirebiT gamoqveynda Semdegi publikaciebi:

gelaSvili s., darsaveliZe d., `qalaqebis konkurentunarianobis SedarebiTi

analizis modeli globalizaciis pirobebSi~, Jurn. `ekonomika da biznesi~,

#1, Tb., 2009. gv. 139-150.

Darsavelidze D., Title of conference paper/ presentation: Globalization & culture-based tourism

clusters - the case of Thessaloniki.Integrated Relational Tourism International Scientific

Conference, Helwan University, Cairo, Egypt, 2009, გვ. 173-185.

Darsavelidze D., II International Seminar “Tourism and Spatial Planning” — TPT.09, NICHE

TOURISM: territories, cultures and sustainability, Title of conference paper / presentation:

Culture-based tourism and networking - The case of Thessaloniki, University of Lisbon,

Portugal, 2009.

Page 26: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

25

darsaveliZe d., `lokalizacia da globalizacia – ganviTarebis

regulatorebi~, Jurn. `ekonomika da biznesi~, #3, Tb., 2011, gv. 61-70

darsaveliZe d., klasterSi CarTul mxareTa qseluri TanamSromlobis

Seswavlis meTodologia. saerTaSoriso samecniero konferenciis

`globalizacia da statistikis~ samecniero Sromebis krebuli, Tb., gamomc.

,,universali”, 2014. gv. 164-171.

Darsavelidze D., Benavides A., A Transition from Soviet Central Planning to Strategic

Management: development effort in Tbilisi, Jurn. `ekonomika~, #7-8, Tb., 2014, gv. 99-124.

disertaciis moculoba da struqtura

sadisertacio naSromis teqstis ZiriTadi nawili kompiuterze nabeWd 199

gverds Seadgens da Sedgeba Sesavlis, xuTi Tavis, TxuTmeti qveTavisa da

daskvnisagan. garda ZiriTadi nawilisa, Temas darTuli aqvs gamoyenebuli

literaturis sia da danarTebi 59 gverdis moculobiT.

Page 27: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

sadisertacio naSromis struqtura:

Sesavali ....................................................................................................................................................................................... 0

Tavi I. adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba . Error! Bookmark not defined.

1.1 adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba da regionalizmi .. Error! Bookmark

not defined.

1.2. adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis procesi: sawarmoo Zalebis

moZraoba da ganviTarebis talRebi .............................. Error! Bookmark not defined.

Tavi II. adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis sistemebi da marTvis

meqanizmebi ................................................................................................. Error! Bookmark not defined.

2.1. inovacia da sainovacio garemo ................................ Error! Bookmark not defined.

2.2. strategiuli marTva da TviTmmarTvelobebis konkurentunarianobaError!

Bookmark not defined.

2.3. klasterebi da konkurentunarianobis `almasis~ modeli Error! Bookmark

not defined.

2.4. klasterebis Camoyalibebis safexurebi da maTi ganviTarebiT

miRebuli sargebeli ...................................................................... Error! Bookmark not defined.

Tavi III. adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba turizmis magaliTze .... Error!

Bookmark not defined.

3.1. turizmis aqtualoba da Taviseburebani ........ Error! Bookmark not defined.

3.2 klasterSi CarTuli mxareebis gamokiTxvis meTodologiaError! Bookmark

not defined.

Tavi IV. sazRvargareTis ramdenime turistuli klasteris analizi .................. 140

4.1. q. TesalonikSi turistuli klasteris ganviTarebis aqtualoba ....... Error!

Bookmark not defined.

4.2. q. Tesalonikis ganviTarebadi turistuli klasteris analizi inovaciis

sammagi spiralisa da konkurentunarianobis `almasis~ modelis mixedviT

.............................................................................................................................. Error! Bookmark not defined.

4.3. napa valis regionis ganviTarebuli turistuli klasteris analizi da

regionuli klasteris marTvis instituciuri mowyoba ... Error! Bookmark not

defined.

Tavi V. Tbilisis turistuli klasteris ganviTarebis analizi ................ Error!

Bookmark not defined.

Page 28: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo ...Tesalonikis, napa valisa da Tbilisis turistuli klasterebis magaliTze) ekonomikis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

1

5.1. TbilisSi turizmis ganviTarebis aqtualobis dasabuTebaError! Bookmark

not defined.

5.2. saqarTveloSi turizmis ganviTarebis zogadi analizi ............................................ 137

5.3. Tbilisis turistuli klasteris Sefaseba inovaciis sammagi spiralisa da

konkurentunarianobis almasis modelebis mixedviT .......... Error! Bookmark not

defined.

5.4 Tbilisis klasteris SedarebiTi analizi Tesalonikisa da napa valis

klasterebTan, marTvis instituciuri modeli da rekomendaciebi ............. Error!

Bookmark not defined.

daskvna ........................................................................................................... Error! Bookmark not defined.

gamoyenebuli literatura ...................................................... Error! Bookmark not defined.

danarTebi ................................................................................................... Error! Bookmark not defined.