italijanski jezik i (1)

8/3/2019 italijanski jezik i (1)

1/34

1

UVOD

MALA GRAMATIKA ITALIJANSKOG JEZIKA

Svi se slaemo da je italijanski jezik veoma lep i melodian. To je jezik koji pripada romanskoj

grupi kao i francuski, panski, portugalski i rumunski, a razvio se iz latinskog jezika, tako damnoge rei u jezicima koji ne pripadaju pomenutoj grupi mogu da budu prepoznatlive po svojojosnovi preuzetoj iz latinskog jezika.Melodinost italijanskog jezika potie i od toga to svaka re praktino zavrava vokalom i to jezik ne poznaje slogove sa po nekoliko konzonanata bez vokala ( kao na pr. nae reiprstilivrst, grm, trn , vrh ili spremanje ). Italijanske rei se lako izgovaraju i nadovezuju, i uizgovoru se ne oseti nikakva prepreka (N.pr.Io studio l italiano .) , tako da reenice imaju tuposebnu melodiku i ritam.Italijanska gramatika, ipak, nije tako jednostavna i nije u potpunosti preuzela latinskekonstrukcije, a osim toga, ima i dosta izuzetaka od pravila, i mada se konstrukcija reenice nerazlikuje mnogo od nae, nije uvek mogue da se prevede kontekst kao u naem jeziku.

Postoje veoma dobri udbenici i gramatike koje detaljno obrauju italijanski jezik a ova malagramatika namenjena je studentima poetnicima, kao mala pomo uz udbenik Un giornoin Italia.

Olgica Kapetani,Prof. Italijanskog jezika

SADRAJ

Uvod

ITALIJANSKI JEZIKAbecedaGlasovi i znaci

Samoglasnici (vokali) i suglasnici (konsonanti)Izgovor samoglasnika i suglasnika

Diftonzi, polusamoglasnici i prividni dvoglasnici

Izgovor slova Q,H,Zi kombinacije slova

Kombinacija slova c, g sa vokalima E, i I - palatalizacijaIzgovor: Ca, co, cu , che, chi - cia, cio, ciu, ce, ci

Ga, go, gu, ghe, ghi - gia, gio, giu, ge, gi


2/34

2

Kombinacija slova za dobijanje glasa Sc+i/e

MORFOSINTAKSA

LANOdreeni lan - Oblici odreenog lana

PrimeriNeodreeni lan - Oblici neodreenog lanaPrimeriUpotreba odreenog lanaPrimeriUpotreba partitivnog lanaPrimeri

IMENICE

PREDLOZI I PREDLOZI SA LANOVIMA

PRIDEVIPRISVOJNI PRIDEVIKOMPARACIJA PRIDEVA

GLAGOLI

KonjugacijeNainVremena

PREZENTPravilni glagoliNepravilni glagoliInkoativni glagoliPomoni glagoli

Prezent pomonih glagola ESSERE AVERE

IMPERATIVprimeri

PROLO SLOENO VREME PASSATO PROSSIMOGraenje participaPrimeri


3/34

3

Nepravilni participiPrimeri

ABECEDAGLASOVI I ZNACI

ABECEDA, glasovi i znaci, izgovor

Italijanska abeceda ima 21 slovni znak, iako u izgovoru ima vie glasova tako da se koristezdruena slova za dobijanje tih glasova koji odgovaraju i glasovima u naem jeziku.

ABECEDA

A a H akka Q ku

B bi I I R erreC i L elle S esseD di M emme T tiE e N enne U uF effe O o V vuG di P pi Z dzeta

SAMOGLASNICI (VOKALI) i SUGLASNICI (KONSONANTI)

Italijanski jezik ima 5 vokala (samoglasnika) i 16 konsonanata (suglasnika).

Vokali a, e, i, o, u izgovaraju se kao i u srpskom jeziku, s tim to postoje neznatne razlike uizgovoru zatvorenih vokala e, o kao i u izgovoru diftonga (dvoglasnik) i triftonga (troglasnik),tj. po dva ili tri vokala u kombinaciji i-a i-e, i-o, i-u (kada i dobija znaenje poluvokala pa seizgovara kao nae J), ili prividnih dvoglasnika , kada se svaki vokal izgovara pojedinano.

Diftonzi, polusamoglasnici i prividni dvoglasnici

Primeri:Diftong : piacere, piede, piove, piuma ( izgovor je najblii naem pj pjaere, pjede, pjove,pjuma - zadovoljstvo, stopalo, pada kia, pero )Triftong: aiuola, piuolo, miei , tuoi ( izgovor: ajuola, pijuolo, mjei, tuoij leja, koi, moji, tvoji)Prividni dvoglasnik: violino, trionfo, patria, riunione, paura, aereo (violina, trijumf, domovina,sastanak, strah, avion ).

Izgovor slova Q, H, Zi kombinacija slova


4/34

4

U italijanskom jeziku postoje u pisanju i izgovoru neka slova koja mi nemamo u naoj abecedi,kao slovo n.pr. Q ( koje izgovara se kao ku ali iza q uvek mora da sledi vokal u, poslekoga mogu da slede svi ostali vokali, - a, e, i ,o - osim u) .

N.pr. questo, quello quanto, quadro, quota, obliquo, quinto, requisito,Izgovara se kratko, kao kue, kua, kuo, kui bez obzira da li se slog nalazi na poetku rei, usredini ili na kraju.

Italijanko slovo Z izgovara se kao nae slovo c i kao dz.

N.pr. zio, zia, zucchero,zanzara, zelo, zoccolo(stric, strina, eer, komarac, polet, cokula)(na poetku rei uglavnom se izgovara kao dz)U reima grazie, delizioso, ragazzo, pietanza, lezione, Venezia(hvala, izvrstan, mladi, namirnica, as, Venecija)izgovara se kao C .

U reima gde je slovo z udvojeno i nalazi se izmeu vokala, izgovara veinom se kao c.

N.pr. palazzo, ragazza, disprezzo (palata, devojka, prezir)iako u rei azzeccare (=potrefiti) izgovara se kao dz.

Takoe, postoji slovo H koje se nikada ne izgovara, pa se zato i naziva nemo ili muklo H iliacca muto, ali je znaajno u pisanju kao pomono slovo, pogotovo u grupama kod zdruenihslova, radi dobijanja odreenih glasova (n.pr. chi ki =ko). Kod rei stranog porekla, slovo Hse koristi u pisanju ali se uglavnom ne izgovara.

N. pr.Hotel(ita se otel)

Drugi znaci tj. slova koja ne pripadaju italijanskoj abecedi (j i lunga, k - cappa,w-vu doppia,

x- ics, y-ipsilon) mogu da se upotrebljavaju jedino u stranim reima, reima stranog porekla i unekim prezimenima. Retki su italijanski nazivi u kojima se koristi slovo j . Npr. - Jesolo(mesto blizu Venecije) ili Jovanotti (prezime).

Kombinacija slova c,g sa vokalima e, i i palatalizacija/ D/

Neto sloeniji za pisanje su glasovi kao to su nai -, d-, , lj i nj za koje se koristezdruena slova. U italijanskom izgovoru ne postoji razlika u izgovoru izmeu i , D i , veje to - u odnosu na na jezik neto izmeu, kao to je i izgovor za neto meki u odnosu nana.

Za glasove / i /d ne postoji odreeni samostalni znak , ve se ti glasovi dobijaju tako to sekoriste vokali I i E koji dovode do takozvane palataliazacije slova C i G. Kada ne elimopalatalizaciju, izmeu slova C ili G i vokala e , i ubacujemo nemo H.

Ca,co,cu izgovara se kao ka, ko, kuPrim.: carta, costa, cultura (papir, obala, kultura)

Ce, ci izgovara se kao e, i


5/34

5

Prim. : cemento, cinema (cement, bioskop)

Ga, go, gu izgovara se kao ga, go, guPrim.: ragazzo, governo, auguri (mladi, vlada, estitke)

Ge, gi izgovara se kao e, iPrim. : Genova,gente, Egitto,girasole (enova, ljudi, Egipat,

suncokret)Cia, cio, ciu izgovara se kao a,o,uPrim. Camicia, bacio, fanciullo (koulja, poljubac, dete)

Gia, gio, giu izgovara se kao a, o, uPrim. Mangiare,giovani,giudice (jesti, mladi, sudija)

Cie, gie izgovara se kao e ,ePrim. Camicie, ciliegie (koulje, trenje)( u ovom sluaju slovo i se praktino ne uje pa se reiizgovaraju kao kamie, iliee, ali u rei cielo nebo u

izgovoru se uje i nenaglaeno i ielo; takoe, i u reima kojeu jednini zavravaju na -cia, -gia, u mnoini - cie, -gie uizgovoru se uju ova vokala: n. pr. farmacia - farmacie , bugia bugie - farmaia, farmaie apoteka/e , buia , buie la,lai )

Da bi dobili zvuk K ili G uz vokale e i i moramo da koristimo nemo H, koje se pie ali sene izgovara, pa se shodno tome ni ne uje.

Che, chi izgovara se kao ke, kiPrim. Stanche, elenchi, (umorne, spiskovi)

Ghe, ghi izgovara se kao ge, gi

Prim. Botteghe,ghirlanda (prodavnice, venac)

U sluaju gde imamo iza i jo neki vokal, I se izgovora kao j

Chia, chie,chio, chiu izgovara se kao kja, kje, kjo, kjuPrim. Chiamare, chiedere, inchiostro, chiuso ( kjamare, kjedere, inkjostro, kjuzo

zvati, pitati, mastilo, zatvoreno)

Ghia, ghie, ghio, ghiu* izgovara se kao gja, gje, gjo, gjuPrim. Ghiaccio, ghiera, ghiotto (gjao, gjera, gjotto led, prstenasti okov, alav - *

teoretski postoji kombinacijaghiu ali nema rei sa takvom kombinacijom slogova)

Kombinacija slova za dobijanje glasa Sc+i/e

Nae slovo dobija se kombinacijom nekoliko slova. Za dobijanje glasa treba da sekoriste zdruena slova sc+ vokal i ili e koji dovode do palatalizacije. Kod izgovora slogova a,o, u vokal i ili e se jedva primetno uju i praktino se ne naglaavaju u izgovoru.

Scia, scio, sciu izgovara se a, o, u


6/34

6

Prim. Sciabola,sciocco, asciugamano ( sablja, glup, pekir)Sce, sci izgovara se e, i

Prim. Scena, uscire (scena, izlaziti)Ponekada se u rei sa glasom koriste oba vokala: i i e:

Prim. Scienze, scientifico, scienziato (nauka, nauni, naunik) i tada se u izgovoruuje, ali nenaglaeno, i slovo i.

Jedino slovo i zvuk koji ne postoji u italijanskom jeziku, u odnosu na na, je , iako, koristein.pr. stranu re garage(garaa) i oni e izgovoriti gara.

MORFOSINTAKSA

LAN (L'ARTICOLO)

U italijanskom jeziku, za razliku od naeg, postoji lan koji slui za oznaavanje imenice po

rodu i broju. Tako razlikujemo dve vrste lana, odreeni i neodreeni.

Oblici odreenog lana

1) ODREENI LAN (articolo determinativo) oznaava blie predmet ili bie, kao vepoznate ili tano odreene, i slae se u rodu i broju sa imenicom.

Jednina primer: Mnoina primer:Il il ragazzo I i ragazziLo / l lo studente, lamico Gli gli gli studenti , gli amici

La/ l la ragazza, lamica Le - le le ragazze, le amiche

Primeri:

Il ragazzo che vedi mio fratello. Mladi kojeg vidi je moj brat(ovaj ovde).Il libro di Umberto Eco molto interessante. Knjiga Umberta Eka je veoma interesantna. (ovaknjiga, o kojoj smo priali)Lo studente ha dimenticato il libro. Student je zaboravio knjigu (malo pre pomenutu).Lamico vero un vero tesoro.Pravi prijatelj je pravo blago (jedan jedini je pravi)La mamma di Maria molto gentile. Marijina mama je veoma ljubazna (poznajemo mamu)Lisola di Capri bellissima. Ostrvo Kapri je prelepo (poznato svima)

I test sono difficili. Testovi su teki ( - testovi pred nama).

Gli studenti al terzo anno sono molto bravi. Studenti na treoj godni su veoma dobri. ( naistudenti, poznati studenti)

Le amiche mi scrivono spesso. Prijateljice mi piu esto (moje prijateljice, o kojima smogovorili).


7/34

7

Oblici neodreenog lana

2) NEODREENI LAN (articolo indeterminativo) oznaava imenicu koja se blieodreuje sa znaenjem jedan, jedna, jedno ili imenicu sa neodreenim znaenjemneki, neka, neko. Neodreeni lan se takoe slae u rodu sa imenicom , ali se koristisamo za jedninu, u mnoini kao oblik ne postoji, pa moe da se izostavi, ili da se koristipartitivni lan - predlog di spojen sa odreenim oblicima lana.

Jednina primer: Mnoina primer:un un ragazzo, un anno Dei dei ragazziuno uno studente ali un amico degli degli studenti, degli amiciUna , un una ragazza, unamica delle delle ragazze,delle amiche

Primeri:

Ho incontrato un ragazzo. Srela sam jednog (nekog ) mladia.Ho visto un uomo sconosciuto. Videla sam jednog (nekog) nepoznatog oveka.Ho uno zio molto simpatico.Imam (jednog) veoma simpatinog strica.

Ho trovato una matita.Nala sam jednu (neku) olovku.Ho incontrato unamica. Sreo sam jednu (neku) prijateljicu.

Upotreba partitivnog lana

U mnoini moemo da izostavimo lan, ili da koristimo partitivni lan na sledei nain:

Ho incontrato dei ragazzi. Srela sam (neke) mladie.Ho visto degli uomini sconosciuti. Videla sam (neke) nepoznate ljude.Ho degli zii molto simpatici.Imam (neke) veoma simpatine strieve.Ho trovato delle matite.Nala sam (neke) olovke.

Ho incontrato delle amiche. Sreo sam (neke) prijateljice.

U reenici, kada prvi put pominjemo neto tada koristimo neodreeni lan a kada o tome ponovogovorimo onda koristimo odreeni lan.

Primeri:

Ho comprato una borsa. La borsa di pelle.Kupila sam (jednu) tanu. (Ta) tana je od koe.Ho conosciuto uno studente straniero. Lo studente italiano. Upoznala sam nekog stranogstudenta. (Taj) Student je italijan.

Ho trovato un ombrello. Lombrello di colore rosso. Nala sam (neki) kiobran. (Taj) Kiobranje crvene boje.

Ho preso un gelato di fragola. Il gelato mi piace molto. Uzela sam sladoled od jagode. (Taj)Sladoled mi se veoma dopada.

Vedo delle belle ragazze. Le ragazze sono le sorelle di Marco. Vidim neke lepe devojke. (Te)devojke su Markove sestre .


8/34

8

Abbiamo incontrato degli studenti. Gli studenti vanno a lezione. Sreli smo (neke) studente. (Ti)Studenti idu na predavanja.

Hanno portato dei libri nuovi. I libri sono in italiano.Doneli su (neke) nove knjige. (Te) knjige suna italijanskom.

UPOTREBA ODREENOG LANA

Odreeni lan se redovno koristi ispred imenica, ali se u nekim sluajevima izostavlja.

Najvanija pravila o upotrebi lanova:

1. Ispred linih imena lan se ne koristiN. pr. Io mi chiamo Maria. Marco tuo fratello./ Ja se zovem Marija. Marko je tvoj brat. /Ako ispred linog imena stoji atribut, lan se upotrebljava:

N.pr. Il buon Giovanni, la brava Maria /dobri ovani, vredna Marija/

lan ispred linog imena moe da se koristi ako se ime koristi u prenesenom smislu ili kadapominjeno izuzetno poznatu linost, ili nekoga ko nam je blizak i svima poznat.

N. pr. Ho compratoun Dante , un Raffaello ( = un libro di Dante / Divina Commedia/, unquadro di Raffaello) Kupio sam jednog Dantea, jednog Rafaela ( = kupio sam Danteovu knjiguBoanstvena komedija, jednu Rafaelovu sliku) . Il Caravaggio ha lasciato molti dipinti. Karavao je ostavio mnogo slika. Ho ascoltato laMadonna. Ho incontrato la Maria. Sluala sam (poznatu pevaicu) Madonu. Srela sam (nau)Mariju.

2) Kod prezimena upotreba lana je promenljiva. Najee se izostavlja, a ako se koristilan ispred prezimena to onda oznaava da je linost poznata, ili da je mi poznajemo;takoe kada pominjemo porodice po prezimenu moemo da koristimo lan u mnoini.Kod enskih lica, kada se pominje samo prezime a izostavlja ime, ispred prezimena sekoristi lan la .

Primeri:

Verdi un celebre compositore italiano. Verdi je poznati italijanski kompozitor.

Mi ha chiamato il Morandi. Nazvao me Morandi ( na poznanik).

La Deledda e la Duse hanno pubblicato molti romazi. (Spisateljice) Deledda i Duse objavile sumnoge romane.

I Medici,gli Sforza e i Borgia sono famose famiglie medievali.

Medii, Sforza e Bordija su poznate srednjevekovne porodice.


9/34

9

3) Ispred imena gradova lan se ne koristi, osim kada je to sastavni deo njihovog imena.lan se koristi ako ispred imena grada stoji jedan ili vie atributa.

N.pr. Milano una grande citt industriale. Milano je veliki industrijskigrad.

Ho visitato Londra e Parigi. Posetila sam London i Pariz.Roma la capitale dellItalia. Rim je glavni grad Italije.La bella, famosa e romantica citt di Venezia. Lep, poznat iromantian grad Venecija.La Spezia si trova in Liguria, mentreIl Cairo la capitale dellEgitto.La Specija se nalazi u Liguriji, dok je Kairo glavni grad Egipta.

4) Ispred imena planina, reka, velikih ostrva, kontinenata, zemalja i pokrajina stoje lanovi:

Primeri:LEtna Etna (vulkan)

Il Monte Bianco Monblan (planina)Gli Appennini Apenini (planinski lanac)Il Tevere, il Po, lArno Tibar, Po, Arno (reke)

La Sicilia, la Corsica Sicilija, Korzika (ostrva)LEuropa, lAfrica Evropa, AfrikaIl Canad, L'Italia, la Serbia Kanada, Italija, SrbijaIl Piemonte , la Toscana, l'Umbria Pjemonte, Toskana, Umbrija

Kada su u pitanju imena kontinenata, zemalja i pokrajina enskog roda uz predlog in i di nekorsite se lanovi.

Primeri:

Vado in Africa, in America. Idem u Afriku, Ameriku.Vado in Italia, in Francia, in Svizzera. Idem u Italiju, u Francusku, vajcarsku.Sono stata in Toscana e in Umbria. Bila sam u Toskani i u Umbriji.

Ali:Sono stata nel Belgio e nel Canad. Bila sam u Belgiji i u Kanadi.Vado nel Piemonte. Idem u Pjemonte.

I vini di Toscana e i formaggi dItalia sono molto buoni.

Vina iz Toskane i sirevi iz Italije su veoma dobri.

5) Kada imenica stoji kao predikat, po pravilu nema lana

Primeri:


10/34

10

Essi sono amici dallItalia. Oni su prijatelji iz Italije.Egli insegnate di scuola media. On je nastavnik u srednjoj koli.

Napomena: upotreba lana u odgovorima

Chi quel ragazzo ? Ko je onaj mladi?

E il figlio del dottore. To je doktorov sin.Che cos quel giovane? ta je onaj mladi?E studente di medicina. On je student medicine.

Ako je predikat blie odreen atributom, u jednini obino stoji neodreeni lan, dok se umnoini lan izostavlja.Primeri:

Tu sei un bravo ragazzo. Ti si dobar deko.Esse sono brave ragazze . One su dobre devojke.Voi siete studenti universitari. Vi ste studenti.

6) Ispred imenice u funkciji apozicije ne stoji lan.

Primeri: Roma, capitale dellItalia. Rim, prestonica Italije.Foscolo, autore dei Sepolcri. Foskolo, autor Grobova.Divina commedia, opera di Dante. Boanstvena komedija,

Danteovo delo.

7) Kada nabrajamo neodreeni broj lica ili navodimo neodreene koliine predmeta, ispredimenice se lan se izostavlja:

Primeri:In questo ristorante vengono spesso attori, scrittori, pittori e musicisti.U ovaj restoran esto dolaze glumci, pisci , slikari i muziari.

In questo negozio ci sono bellissimi abiti, camicie, gonne e magliette.U ovoj radnji ima prelepih haljina, bluza, sukanja e majica.

Mangio volentieri la frutta: mele, arancie, ciliege, albicocche e uva.Rado jedem voe: jabuke, narande, trenje, breskve i groe.

8) U nazivima dela i raznim natpisima lan se ne koristi

Primeri:

Dizionario della lingua italiana Renik italijanskog jezikaPrefazione, Capitolo Primo - Predgovor, Prvo poglavljeEntrata Uscita - Ulaz izlazVia Garibaldi Ulica Garibaldi


11/34

11

9) Ispred imena dana i meseca lan se ne koristi, osim u sluaju kada prethodi atribut (esto i kada sledi)

Primeri:

Oggi marted, 18 maggio. Danas je utorak, 18. maj.

Marco arriva gioved prossimo. Marko dolazi sledeeg etvrtka.Domenica partiamo al mare. U nedelju polazimo na more.In agosto andremo in Italia. U avgustu emo ii u Italiju.

Ali:

Il primo sabato del mese si lavora. Prve subote u mesecu se radiNel prossimo settembre vado in Fracia. Idueg septembra idem u FrancuskuEra il triste novembre. Bio je tuan novembar.E' arrivato nel marzo del 2000. Doao je u martu 2000.

10) Ispred pokaznih prideva QUESTO/A, QUELLO/A ( i u mnoini) nikada ne stoji lan, nipredlog sa lanom :

Primeri:Questo libro molto interessante. Ova knjiga je veoma interesantna.In quella via abita Giovanna. U onoj ulici stanuje Jovana.Ho dato le borse a queste ragazze. Dala sam torbe ovim devojkama.Ti ho parlato di questi ragazzi. Govorio sam ti o ovim mladiima.Ho preso il biglietto da quello studente. Uzeo sam kartu od onog studenta.Quegli studenti sono italiani. Oni studenti su Italijani.

Napomena: Treba imati na umu da je u osnovi i odreeni lan (il,lo,lo ...) pokazni pridev.

11) lan se ne koristi ispred imenice u odreenim predlonim izrazima kao to su na primer:

andare a casa, restare a casa ii kui, ostati kod kue andare in giardino ii u batu tornare in albergo vratiti se u hotel stare in casa - biti kod kue venire in macchina (in treno) doi kolima (doi vozom)

12) lan se izostavlja ispred atributa koji oznaava materiju, sastav, sredstvo

Primeri:Una casa di pietra. Kua od kamena (kamena kua)Un braccialetto d'argento. Narukvica od srebra (srebrna narukvica).Il vaso di vetro. Vaza od stakla . (Staklena vaza).Un uomo d'ingegno . Pametan ovek.Il mulino a vento. Vetrenjaa.Andare in bicicletta. Voziti se biciklom.


12/34

12

13) lan se izostavlja ispred atributa koji oznaava svrhu.

Primeri:

Carte da giuoco karte za igranje.Camera da letto spavaa soba

Sala da pranzo trpezarijaAbito da sera veernje odeloScarpe da tennis sportske patike (doslovno: cipele za tenis)

14) lan se esto izostavlja u poslovicama i izrekama:

Primeri:Chi pecora si fa lupo lo mangia. Ne budi med da se svet ne polie.

(dosl. Ko se ponaa kao ovca, vuk ga pojede)

Sanit e libert valgon pi duna citt. Zdravlje i sloboda vrede vie od itavog grada.

Chi si pasce di speranza muore di fame. Ko se nadom hrani, umire od gladi

UPOTREBA PARTITIVNOG LANA

Kada se gramatikim subjektom ili objektom oznaava neodreena koliina, moe da se koristipartitivni lan: del, dello, della, dei, degli, delle

Primeri:

Ho comprato del formaggio e della frutta. Kupila sam sir i voe.Ho incontrato delle amiche. Srela sam (neke) drugarice.Ci sono degli sbagli. Ima (nekoliko) greaka.Prendo del vino. Popiu malo vina.Mi porti dei dolci? Hoe li mi doneti (malo) kolaa?Ci vuole del tempo. Potrebno je neko (izvesno) vreme.

Upotreba partitivnog lana nije obavezna, pa prema tome ispravno je i kada se kae:

Ho comprato formaggio e frutta. Kupila sam sir i voe.Ci sono sbagli. Ima greaka.Ci vuole tempo . Potrebno je vreme (Treba vremena).Vedo campi e boschi. Vidim polja i ume.

Ako ispred imenice koristimo odreeni lan, to znai da pominjemo stvari ili lica o kojima jevebilo govora.

Primeri:


13/34

13

Ho comprato il pane e la frutta. Kupila sam hleb i voe ( n.pr. hleb koji obino kupujemo ijabuke).Sono venute le ragazze. Dole su i devojke (n.pr. Ana i Marija).

Napomena:

Upotreba italijanskog lana moe da se odrazi na glagolski vid u srpskom jeziku.

N. pr.

Paolo ha scritto (delle) lettere. Pavle je pisao pisma.Paolo ha scritto le lettere. Pavle je napisao pisma.

Partitivni lan ne sme da se koristi:

a) u odrenim reenicamaPrimeri:

Non ho comprato frutta. Nisam kupila voe.

Non bevo vino. Ne pijem vino.Non ci sono errori. Nema greaka.Non ho bisogno di consigli. Nisu mi potrebni saveti.

b) kada se ispred imenice nalazi pridev za koliinu:Primeri:Mangio molta frutta e poco pane. Jedem mnogo voa i malo hlebaVoi bevete troppo vino e troppa birra. Vi pijete previe vina i previe piva.

c) kada su koliina broj i mera odreeni, korsiti se samo predlog DI:

Primeri:

Compra un chilo di zucchero. Kupi kilogram eera.Oggi abbiamo due lezioni di italiano. Danas imamo dva asa italijanskog.Prendi tre metri di seta bianca. Uzmi tri metra bele svile.

d) u nekim ustaljenim frazama, kao to su n. pr.

Ho fretta - urim (uri mi se)Non ho tempo - nemam vremenaHo fame e sete gladan sam i edan sam

Ho sonno spava mi seAbbiamo paura - bojimo seHanno bisogno di pace potreban im je mirHai ragione ima pravo

NAPOMENA:


14/34

14

Ako se u tim frazama uz imenicu nalazi atribut, moe da se koristi neodreeni lan:

Primeri:Ho una gran fretta veoma mi se uriHo una fame da lupo gladan sam kao vukIn un secondo tempo kasnije, u neko drugo vreme

Abbiamo urgente bisogno di medicinali hitno nam trebaju lekovi

IMENICE(I nomi sostantivi)

Imenica (il nome sostantivo) je re koja oznaava iva bia (ljude i ivotinje), stvari (predmete)i pojmove ( ukljuujui stanja , radnje, itd.). Imenice se mogu razvrstati na :

1. konkretne ili stvarne imenice (i nomi concreti)oznaavaju bia i predmete u njihovoj individualnosti i dele se na:

a) vlastite imenice ( i nomi propri) koje odreuju pojedinano bia ili stvari i predmete, geografske lokacije , koji pripadaju istoj vrsti: N. pr. Aldo, Marco,Catarina, Elena, Paola (lina imena ljudi); Fido, Fifi, Rea (imena pasa); il MonteBianco, il Vesuvio (imena planina, vulkana). Takoe odnose se i na grupe ljudiili stvari, porodina imena tj. prezimena, planinske vence, imena naroda.Primeri: I Medici, i Malavoglia (porodice); le Alpi, gliAppennini (planinski venci), i Francesi, i Serbi, gli Italiani(narodi);

b) opte imenice (I nomi comuni): bia ili stvari u optem smislu,tj. one imenice koje pripadaju istoj vrsti ili kategoriji:luomo (ovek), il cane (pas), la sedia ( stolica); il fiume (reka);la montagna (planina), il libro (knjiga); u ovu kategoriju spadajui tzv. apstraktne imenice (nomi astratti): lidea, il concetto, ilsogno;

c) imena materija (I nomi di materie), tj. imenice koje se odnose na stvari deljive,tako da se ne menja njihova priroda: lacqua (voda) il ferro (gvoe); largento(srebro), laria (vazduh);

d) zbirne imenice ( I nomi collettivi) koje oznaavaju celokupnost grupu bia ilistvari iste vrste : il gregge (stado), una dozzina (tuce), la costellazione (sazvee),la moltitudine (mnotvo).

2. apstraktne ili mislene imenice (nomi astratti):to su pojmovi, tj. stvari koje realno ne postoje: il lavoro (rad), lagrandezza (veliina), lodore (miris) , la felicit (srea), ilcambiamento (promena), il numero (broj), la parola (re), ilpensiero (misao).Granica izmeu stvarnih i apstraktnih imenica nije uvek jasnorazgraniena , pa apstraktni pojam moe da bude personifikovan.N. Pr. La dirigenza (rukovodstvo) = I dirigenti (rukovodioci)


15/34

15

3. Imenice koje oznaavaju kompleksne (sloene) pojmoveL'autunno (jesen), la linguistica (lingvistika), la musica (muzika)la letteratura (knjievnosti, literatura).

ROD IMENICA (GENERE)

U italijanskom jeziku postoje dve vrste roda: prirodni rod ( il genere naturale) i gramatiki

rod (il genere grammatikale o formale). U italijanskom jeziku postoje dva gramatika roda,MUKI i ENSKI, koji po prirodi stvari oznaavaju muka ili enska iva bia. Za predmeteili stvari tee je odrediti rod, pa se ti pojmovi mogu prepoznati po karakteristinimnastavcima.

A) Imenice MUKOG RODA u jednini obino zavravaju na slovo - o:Primeri:

Il libro - knjiga il ragazzo - mladiL'albero- drvo il tavolo - stoL'uomo ovek il telefono telefon

Postoje izuzeci od ovog pravila, tj. one rei koje se zavravaju na o a nisu mukog roda, kao :La mano (ruka), la radio (radio aparat) , la foto (fotografija), l'auto (automobil), la dinamo(dinamo motor), la moto (motor).(La foto, l'auto i la moto su skraeni oblici od rei fotografia, automobile i motocicletta - ato su imenice enskog roda).

Takoe ima i nekoliko jednoslonih imenica koje zavravaju na suglasnik, koje su mukog roda. To su po pravilu rei stranog porekla, i ne menjaju oblik u mnoini, ve se za mnoinu samomenja lan.

Primeri:Il bar - kafe-bar il film - filmIl tram - tramvaj lo sport sport

Imenice koje se zavravaju na e mogu da budu mukog ili enskog roda.

Primeri imenica mukog roda:Il latte mleko l'animale - ivotinjaIl fiore cvet il giornale - novineIl motore motor il televisore - televizorIl valore - vrednost il grembiule - keceljaIl portone kapija il segnale signal, znak

B) Imenice ENSKOG RODA u jednini obino zavravaju na slovo -a:

Primeri:La casa - kua la barca barka, amacLa ragazza devojka la domanda - pitanje


16/34


17/34

17

a) nazivi drvea i grmlja su mukog roda (a plodovi su enskog roda)Primeri:

L'abete jela il ciliegio trenja (stablo)Il pino - bor il prugno ljiva (stablo)Il melo - jabuka (stablo) l'arancio naranda (stablo)Il pero - kruka (stablo) il faggio bukva

Il noce - orah (stablo) il tiglio lipa

Izuzeci su sledei:

La palma (palma), la quercia (hrast), la betulla (breza)

b) Imena reka, jezera i planina su mukog rodaPrimeri:

Il Piave Pjave (reka) il Garda Garda (jezero)Il Danubio Dunav il Tricorno - Triglav

Il Volga Volga i Pirenei PirinejiIl Tevere - Tibar i Dolomiti Dolomiti

Izuzeci od ovog pravila su: la Sava (Sava), la Drava (Drava) la Senna (Sena); le Alpi (Alpi), leAnde (Ande)

c) Imena dana i meseca su mukog roda:

Primeri:

(il) gennaio - januar il luned - ponedeljak

(il) febbraio . februar il marted - utorak(l') aprile - april il venerd - petak(il) dicembre - decembar il sabato subota

Izuzetak je: la domenica (nedelja)

d) Imena plodova (voa) su enskog roda

La mela jabuka l'arancia - narandaLa pera kruka la castagna - kestenLa prugna ljiva la noce - orah

La ciliegia trenja l'albicocca kajsijaLa mandorla badem la fragola jagoda

Izuzeci su:

Il limone limun (plod i stablo); il fico smokva (plod i stablo) ; il dattero urma (plod,stablo); il cedro kedar (plod i stablo)


18/34

18

e) Apstraktne imenice su enskog roda

la bont dobrota la capacit - sposobnostla virt vrlina la tenacia upornostla facolt sposobnost laudacia odvanost

f) Imena gradova, pokrajina, ostrva, drava su enskog roda

Milano Milano lItalia - Italija Napoli - Napulj la Sicilia - SicilijaSerbia - Srbija la Lombardia - LombardijaParigi Pariz lOlanda Holandija

Izuzeci su: Il Cairo (Kairo); il Brasile (Brazil); il Belgio (Belgija), il Per (Peru), il Canad(Kanada), il Piemonte (Pijemont).

D. Imenice sa dva oblika (muki i enski)

Mnoge imenice u italijanskom jeziku, kao i u naem, koje oznaavaju iva bia ( ljude linaimena, zanimanja itd. ili ivotinje) imaju esto dva oblika, za muki i za enski rod.

a) Imenice na - o ( muki rod) menjaju nastavak u a (enski rod)

Primeri:Emilio Emilia Emilio (Milo) - EmilijaMaestro maestra uitelj - uiteljicaFiglio figlia sin - kerBambino bambina deak - devojica

Ragazzo ragazza mladi - devojkaZio zia stric (tea, ujak) strina (tetka, ujna)Nonno nonna deda baka

b) Neke imenice koje u mukom rodu imaju nastavak e, u enskom rodu suna -a

Primeri :Signore - signora gospodin - gospoaPadrone padrona gazda - gazdaricaCameriere - cameriera konobar (sobar) konobarica (sobarica)Portiere portiera portir portirka

c) Neke imenice koje u mukom rodu zavravaju na -e ili a, imaju oblik u enkom rodu sasufiksom (nastavkom) - essa, i to se mahom odnosi na zanimanja ili titute.

Primeri:

Studente - studentessa student studentkinjaDottore - dottoressa lekar lekarkaProfessore professoressa profesor profesorka


19/34

19

Principe principessa princ princezaBarone baronessa baron baronicaPoeta poetessa pesnik pesnikinja

PREDLOZI I PREDLOZI SA LANOVIMA (PADENIPREDLOZI)

Italijanski jezik nema padee kao na jezik, tako da se koriste predlozi i predlozi sa lanovima(padeni predlozi) ispred imenice koja ostaje nepromenjena, sem to moe da bude u jednini ilimnoini.

Menjanje imenice po padeima, u naem smislu, je sledee:

Jednina1. kua la casa2. kue (iz kue) della casa (dalla casa)3. kui alla casa

4. kuu la casa5. kuo (oh) casa6. u kui nella casa7. sa kuom con la casa

Mnoina1. kue le case2. kua (iz kua) delle case (dalle case)3. kuama alle case4. kue le case5. kue case!

6. u kuama nelle case7. sa kuama con le case

Isto pravilo vai i za imenice mukog roda ( uz lan il - lo, i - gli)Jednina

1. knjiga il libro2. knjige (iz knjige) del libro (dal libro)3. knjizi al libro4. knjigu il libro5. knjigo libro!

6. u knjizi nel libro7. sa knjigom con il libro

Mnoina

1. knjige i libri2. knjiga (iz knjiga) dei libri (dai libri)3. knjigama ai libri4. knjige i libri


20/34

20

5. knjige libri!6. u knjigama nei libri7. sa knjigama con i (coi) libri

Jednina

2. student lo studente

3. studenta (od studenta) dello studente (dallo studente)4. studentu allo studente5. studenta lo studente6. studentu studente !7. u studentu nello studente8. sa studentom con lo studente

Mnoina

1. studenti gli studenti2. studenata (od studenata) degli studenti (dagli studenti)

3. studentima agli studenti4. studente gli studenti5. studenti (oh) studenti6. u studentima negli studenti7. sa studentima con gli studenti

Za imenice enskog i mukog roda koje poinju vokalom vai pravilo kao i za upotrebu obinoglana: n. pr. dellamica, allamico, delluomo, allinterno, nellarmadio, con laereo itd.

OSNOVNI PREDLOZI SU:

DI - odgovara genitivu, oznaava pripadnost, ili odgovara na pitanje ije, koga ega .N.pr. il libro di Marco- Markova knjiga

A - odgovara dativu, ali ima i duge mogunosti uz glagole kretanja odgovara na pitanjekome-emu, ili gde, do , na ;

N. pr. Porto il libro a Maria nosim knjigu MarijiVado a Roma- Idem u Rim;Da luglio a settembre sono al mare Od jula do septembra samna moru

Sono a lezione Na asu samDA - odgovara predlozima kod, iz, od, za

N.pr. Vado da Marco Idem kod Marka.Vengo da Roma Dolazim iz RimaDa Milano a Roma ci sono cinque ore in treno - Od Milana doRima je (ide se) pet sati vozomCostume da bagno kostim za kupanje (kupai kostim)

CON - odgovara predlogu sa nekim ili neim


21/34

21

N. pr. Vengo con te a Napoli Idem sa tobom u Napulj.Vado a Roma con laereo (con il treno, con la macchina)Idem u Rim avionom (vozom, autom)

SU - odgovora predlogu na, u ili o neemu (uglavnom ide spojeno salanom)N.pr. Il libro sul tavolo. Sulle montagne c molta neve.

Ho letto un articolo sulla crisi monetaria. Knjiga je na

stolu. Na planinama ima mnogo snega. Proitao samlanak o monetarnoj krizi.PER - odgovara predlogu za , da (namensko)

N. pr. Questo libro per te. Ova knjiga je za tebe.Vado in Italia per studiare litaliano Idem u Italiju dauim italijanski.

IN - odgovara predlogu u , a koristi se i uz glagole kretanjaN. pr. Sono in ufficio - U kancelariji sam.

Vado in Italia Idem u Italiju.

TABELA PREDLOGA SPOJENIH SA LANOVIMA(PADENI PREDLOZI PREPOSIZIONI ARTICOLATE)

PREDLOZI + IL LO LA I GLI LE

DI DEL DELLO DELLA DEI DEGLI DELLEA AL ALLO ALLA AI AGLI ALLEDA DAL DALLO DALLA DAI DAGLI DALLESU SUL SULLO SULLA SUI SUGLI SULLECON* COL / / COI / /PER* / / / / / /IN NEL NELLO NELLA NEI NEGLI NELLE

Predlozi CON i PER najee se ne spajaju sa lanom, osim sa il i, tako da ostaju odvojeno.Retko, u arhainim ili pesnikim oblicima, moe da se naie na Pel = per il N.pr. con ilragazzo, con le amiche itd.

Per gli studenti, per le sorelle itd.

PRIDEVIGli aggettivi

Pridevi su rei koje poblie oznaavaju ili odreuju imenicu i koji se u rodu i broju uvek slausa iemnicom.

U italijanskom jeziku pridevi se mogu razvrstati u tri kategorije:

1. Kvalifikativni ili opisni pridevi (aggettivi quaificativi) koji odreuju neku osobinu (n.pr.buono, bello, grande, cattivo, brutto, alto, gentile, rosso, itd.).To je najbrojnija kategorija prideva.


22/34

22

2. Zajedniki pridevi ili pridevske zamenice (aggettivi indicativi o pronominali) to supridevi koji oznaavaju pripadnost, poloaj, upitni odnos ili neodreenu koliinu i slinisu zamenicama, n.pr. mio, tuo, vostro,questo, quello, parecchio, quale , quanto ,qualunque). Ova kategorija prideva deli se na nekoliko podvrsta: a) prisvojne zamenice ipridevi; b) povratno-prisvojne zamenice i pridevi; c) pokazne zamenice i pridevi; d)upitne zamenice i pridevi, e) neodreene zamenice i pridevi

3. Brojni pridevi (aggettivi numerali) . Oni pripadaju poglavlju o brojevima.

PRISVOJNI PRIDEVI

Prisvoji pridevi slau se u rodu i briju sa imenicom.Ispred prisvojne zamenice stoji odreeni lan, koji se slae u rodu i broju sa imenicom.

Jednina Mnoina

Mio, mia miei, mie

Tuo, tua tuoi, tueSuo, sua suoi , sue Nostro, nostra nostri, nostreVostro,vostra vostri, vostreLoro loro

Primeri:

Il mio amico italiano. La mia amica italiana.Il tuo ragazzo simpatico. La tua ragazza simpatica.Il suo lavoro interessante. Ho visto la sua fotografia.Il nostro paese molto bello. La nostra casa grande.Il vostro pranzo pronto. La vostra collega assente.Il loro appartamento piccolo. La loro stanza ordinata.

I miei genitori vivono a Belgrado. Le mie amiche sono belle.I tuoi libri sono interessanti. Le tue idee sono creative.E venuto con i suoi amici. Ha portato le sue poesie.Potete venire con i vostri ragazzi. Siete invitati con le vostre fidanzate.Hanno dimenticato i loro libri. Sono venute con le loro macchine.

Kada pominjemo najblie roake, ispred prisvojne zamenice u jednini, ne koristi se lan. To seodnosi na roake kao to su : majka, otac, brat,sestra, sin, ker, suprug, supruga, tetka (ujna,strina), tea (ujna, stric), baka, deda.

Primeri:

Mia madre e mio padre sono usciti, e mio nonno dorme.


23/34

23

Lucia e Paolo sono tua sorella e tuo fratello.Mia nonna e mia zia sono molto gentili.Suo zio va con mio nonno alla partita di calcio.Stasera vado a cena con mio marito e con sua sorella.Tuo figlio studia ingegneria, mentre mia figlia studia lettere .

KOMPARACIJA (POREENJE) PRIDEVA

Pridevi u italijanskom jeziku prate u rodu i broju imenicu. Pridevi, kao i imenice, mogu da sezavravaju na O, A u jednini, i na I, E u mnoini (za muki i enski rod).Takoe postoji i kategorija prideva koji se i u mukom i u enskom rodu zavravaju na E, umnoini na I. N. pr. Bello, bella belli, belle

Gentile gentili

KOMPARACIJA PRIDEVA

Pozitiv bello, bellaKomparativ pi ....... di, meno ...... di

Primer: Carlo pi bello di Giovanni. Karlo je LEPI od G.Giovanni meno bello di C. G. Manje lep od C.

Marina pi brava di Lucia. M. Je bolja, vrednija od L.Lucia meno btava di M. L. Je manje vredna od M.

Superlativ relativni: il/la (i/le) pi /meno ............ = naj......Primer: Carlo il pi bello. C. Je najlepi

Marina la pi brava. M. Je najbolja.G. il meno bello. G. Je najmanje lep.Silvia la meno brava. S. Najmanje vredna.

Superlativ (apsolutni) Pridev ( oduzme se zadnje slovo) + nastavak issimo/a,issimi /e

bell+issimo = bellissimo (veoma lep)Primer: Marco simpaticissimo. M. je veoma simpatian.

Marina elegantissima. M. je veoma elegantna.Isto je i za prideve koji se zavravaju na -E.

Primeri: Marco elegante.Marco pi elegante di Marina.Marina meno elegante di Marco.Marco il pi elegante (di tutti).Marco elegantissimo.

I professori sono gentili.I professori sono pi severi delle professoresse.Le professoresse sono meno severe dei professori.I professori sono severissimi.Le professoresse sono gentilissime .Questi professori sono i pi severi.


24/34

24

Quelle professoresse sono le meno severe.

Neki pridevi pridevi imaju pravilnu i nepravilnu komparaciju, kao to su

BUONO, CATTIVO, GRANDE , PICCOLO

BUONO/APi/meno buono/a di migliore diIl/la pi buono/a il/la miglioreBuonissimo/a ottimo/a(veoma dobar) (odlian,izvrstan)

CATTIVO/APi/meno cattivo/a di peggiore diIl/la pi (meno) cattivo/a il/la peggioreCattivissimo/a il/la pessimo/a(veoma los) (veona los)

GRANDE pi grande di maggiore di (strariji od, vei od)il/la pi/meno grande il maggiore (najstariji, najvei)grandissimo/a il/la massimo/a (maksimalan, najvei)(veoma velik)

PICCOLO/APi piccolo/a di minore di (mlai, manji)Il/la pi /meno piccolo/a il minore (najmlai, najmanji)Piccolissimo/a il/la minimo/a (minimalni)

NAPOMENA : voditi rauna da se pridev kao i lan uvek slau u rodu i broju sa imenicom.

GLAGOLI(I verbi)

Glagoli su rei koje oznaavaju radnju, zbivanje, stanje, svojstvo ili samo postojanje subjekta.Najvei deo glagola ima puno znaenje i to su takozvani predikativni glagoli, koji sami gradepredikat u reenici i to je glagolski predikat.N. pr. Noi cantiamo. Mi pevamo.I bambini dormono. Deca spavaju.Il vento soffia. Vetar duva.U ovim primerima glagoli cantiamo, dormono, soffia su glagolski predikati.

Postoje i glagoli bez potpunog znaenja koji trae imensku ili pridevsku dopunu da bi se izrazilopuno znaenje. To su takozvani kopulativni glagoli, koji sa dopunom grade imenski predikat.


25/34

25

N. pr.

La lezione interessante. Predavanje je interesantno.LEuropa un continente. Evropa je kontinent.Il film sembra interessante. Film deluje interesantno.Sono rimasto sorpreso. Ostao sam iznanaen.

Kopulativni glagoli slue kao veza spona (kopula) izmeu subjekta i imenskog dela predikata.Najvaniji kopulativni glagol je essere (biti) . Moemo da pomenemo i sledee glagole: sembrare(initi se, izgledati), diventare (postati), chiamarsi (zvati se), essere nominato ( biti postavljen,biti imenovan).

N. pr.E stato nominato direttore. Postavljen je za direktora.Sei diventata pallida. Prebledela si.Sembri allegra. Izgleda veselo (izgleda da si vesela).

Postoje i brojni glagoski izrazi, kao spoj dve ili vie rei koje izraavaju jedinstveni glagolskipojam.

N. pr.

Aver bisogno (di) - trebati netoAndare a cavallo - jahatiFar sapere - obavestiti, javiti , poruitiFar ridere - nasmejati, naterati na smeh

Glagolske odredbe (Determinazioni verbali)

Jednim nastavkom glagol moe da izrazi per odredbi:

1. Lice: prvo, drugo, tree2. Broj : jednina , mnoina3. Nain :

a) indikativ, konjunktiv, kondicional, imperativ (odreeni glagolski nain)b) infinitiv, particip, gerundiv (neodreeni glagolski naini)

4. Vreme:a) prezent, imperfekt, aorist, futur I (prosta vremena)b) perfekt, pretprolo sloeno vreme I, pretprolo sloeno vreme II, futur egzaktni

(sloena vremena)5. Glagolsko stanje: aktiv i pasiv.

Aktiv se deli na : - direktno prelazne glagole indirektno prelazne glagole neprelazne glagole i povratne


26/34

26

Direktno prelazni glagoli (verbi transitivi diretti) su glagoli koji imaju direktan ili blii objekatu akuzativu ili u partitivnom genitivu.N. pr.

Ho letto un libro interessante. Proitala sam interesantnu knjigu.Abbiamo comprato dei libri. Kupili smo (neke) knjige.

Indirektno prelazni glagoli (verbi transitivi indiretti) su oni glagoli koji uvode dalji iliindirektni objekat:

N.pr.

Il treno passato per il ponte. Voz je preao preko mosta.(Il treno ha attraversato il ponte). (Voz je preao most).

Hanno paura di lui. Plae ga se.(Lo temono)

Ci siamo imbattuti in lui. Naleteli smo na njega. (Sreli smo ga).(imbattersi sresti, naleteti na nekoga = incontrare qualcuno)Abbiamo incontrato lui. Sreli smo njega.

Dalji objekat, po pravilu, moe da se zameni akuzativom.

Neprelazni glagoli (verbi riflessivi) su oni glagoli iza kojih ne stoji objekat , kao i glagolikretanja.

N. pr.

Giovanna arrivata poco fa. Jovana je stigla malo pre.I prati verdeggiano. Livade se zelene.Partiamo tra due ore. Polazimo za dva sata.Egli venuto ieri da me. On je doao jue kod mene.

Neki glagoli mogu da se upotrebljavaju i kao prelazni i kao neprelazni.

N.pr.Abbiamo cantato una canzone - Pevali smo jednu pesmuHanno cantato a orecchio Otpevali su po sluhu

Povratni glagoli (verbi riflessivi) su oni glagoli koji u infinitivu imaju povratnu zamenicu si ( unaem jeziku se). Postoje apsolutno povratni glagoli (riflessivi assoluti) koji se upotrebljavajusamo u povratnom obliku, ostali glagoli imaju uz redovan oblik (prelazni glagol) i mogunostpovratne forme (gde subjekat izvrava radnju na sebi), s tim to se tada menja njihovo znaenje.

Primer : (apsolutno povratni glagoli)


27/34

27

accorgersi - opaziti, primetiti netovergognarsi - sramiti se pentirsi - pokajati se

Primer : (povratni glagoli)

Difendersi - braniti se Difendere - braniti

Lavarsi - umivati se Lavare pratiAlzarsi ustati Alzare - podii

U italijanskom postoje tri kategorije glagola tri konjugacije, koje se u infinitivu prepoznaju poglagolskim nastavcima .

Tako je za prvu konjugaciju karakteristian nastavak -areZa drugu konjugaciju je nastavak -ereZa treu konjugaciju je nastavak - ire

Shodno tome, da bismo dobili glagolsku osnovu, na koju se dodaju lini nastavci, za graenje

raznih vremena, odbijemo karakteristine nastavke are, ere, ire.U italijanskom jeziku ima dosta nepravilnih oblika kao i izuzetaka, pa tako i u ovom sluaju imaodstupanja od pravila, u smislu da su neki glagoli u infinitivu, koji potiu direktno iz latinskogoblika, u saetoj formi, te da njihovi glagolski nastavci ne odgovaraju onoj konjugaciji kojojnastavak pripada. Ti glagoli imaju glagolsku osnovu izvedenu iz latinskog oblika.

U kategoriju nepravilnih glagola spadaju i pomoni glagoli essere (biti) i avere (imati), koji suizuzetno vani poto se koriste i za graenje sloenih vremena.

GLAGOLSKA VREMENA

PREZENT Sadanje vremeOvo vreme se koristi za iskazivanje radnje u sadanjem vremenu i uglavnom se slae saupotrebom u naem jeziku, ali moe da se koristi i za blisku budunost, to se u srpskomiskazuje futurom .

N. Pr.Oggi parto per la Svizzera. Danas putujem za vajcarsku.Io lavoro in una libreria. Ja radim u knjiari.Che cosa facciamo stasera? ta emo da radimo veeras?Domani vado in viaggio. Sutra idem na put Sutra u ii na put.

Gradi se tako to se na glagolsku osnovu dodaju lini nastavci.

Primeri:- are -ere -ire

PARL-ARE VED-ERE PART-IRE

Io parl-o ved-o part-o


28/34

28

Tu parl-i ved-i part-iLui/lei parl-a ved-e part-e Noi parl-iamo ved-iamo part-iamoVoi parl-ate ved-ete part-iteEssi/loro parl-ano ved-ono part-ono

Prezent pomonih glagola ESSERE AVERE

(Io) sono ho(tu) sei hai

(lui,lei, esso,essa) ha(noi) siamo abbiamo(voi) siete avete

(essi, esse, loro) sono hanno

Lina zamenica ne mora da se koristi ispred glagolskog oblika, poto se po glagolskom nastavkurazume koje lice je u pitanju, ali se koristi kada elimo neto da naglasimo.

N. pr. Sono a casa. Kod kue sam.Io sono a casa, mamma e pap sono usciti.Ja sam kod kue, a mama i tata su izali.

Avete un po' di tempo?Da li imate malo vremena ?Noi abbiamo fretta, ma essi possono restare.Mi urimo, ali oni mogu da ostanu.

Kod povratnih glagola prezent se gradi na isti nain, s tim to se ispred glagolskog oblika nalazenenaglaene line zamenice (koje odgovaraju naem se). U italijanskom samo se u infinitivu

povratna zamenica si spaja sa glagolom na kraju (lavarsi, sedersi, vestirsi) a kada se menja policima tada se nalazi ispred glagolskog oblika. U naem jeziku se u svim licima koristi povratnazamenica se ja se umivam, ti se umiva .... oni se umivaju, dok se u italijanskom taj oblikmenja po licima, a prevodi se u naem jeziku kao SE ( iako bi doslovno znailo me, te se,nas,vas, njih).Takoe, treba napomenuti da italijanski povratni glagoli ne odgovaraju uvek povratnimglagolima na srpskom (kao n.pr. sedersi = sesti).

Primer: lavarsi sedersi vestirsi(umivati se) (sesti) (oblaiti se)

(Io) mi lavo mi siedo mi vesto(tu) ti lavi ti siedi ti vesti

(lui,lei, esso,essa) si lava si siede si veste(noi) ci laviamo ci sediamo ci vestiamo(voi) vi lavate vi sedete vi vestite

(essi, esse, loro) si lavano si siedono si vestono


29/34

29

Postoji takoe i kategorija glagola koji se zovu inkoativni (incoativi) koje karakterie umetak isc izmeu glagolske osnove i glagolskog nastavka, koji su uglavnom glagoli po treojkonjugaciji.

Primeri - Prezent:Finire (zavriti), Capire (razumeti), Preferire (vie voleti, preferirati)Tradire (izdati), Ribadire (ponoviti, potvrditi) i drugi.

Primer: FINIRE, CAPIRE

io finisco , capisco noi fniamo, capiamotu finisci, capisci voi finite, capiteLui/lei finisce, capisce essi/esse finiscono , capiscono

PRIMERI NEKIH NEPRAVILNIH GLAGOLA (PREZENT)

Fare ( od lat. facere) II konj. - initi, raditi

io faccio noi facciamotu fai voi fateLui/lei fa essi/esse fanno

Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od FARE.

. sopraffare - savladati

. disfare razloiti, rasturiti

. rifare ponovo uraditi, preraditi

. soddisfare ispuniti, zadovoljiti

Dare I konj. dati (Prezent)

io do noi diamotu dai voi dateLui/lei da essi/esse danno

Bere (od lat. bevere) II konj. piti

io bevo noi beviamotu bevi voi bevete

lui/lei beve essi/esse bevono

Dire (od lat. dicere) II konj. rei, kazati

Io dico noi diciamoTu dici voi ditelui/lei dice essi/esse dicono


30/34

30

Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od DIRE, ali se to ne odnosi na glagoleTRADIRE izdati, izneveriti, ARDIRE smeti, koji spadaju u kategoriju inkoativnih glagola(tradisco, tradisci, tradisce ......., ardisco, ardisci, ardire ....)- predire predskazati - disdire otkazati- indire zakazati - ribadire - ponoviti, ponovo rei- contraddire suprotstaviti se

Porre (od lat. ponere) II konj. staviti

Io pongo Noi poniamoTu poni Voi poneteLui/lei pone Essi/esse pongono

Po istoj analogiji menjaju se i svi glagoli izvedeni od PORRE.

. proporre predloiti

. predisporre preraspodeliti, rasporediti

. disporre - rasporediti

. comporre - sastaviti, komponovati

. sottoporre podneti (na uvid), pokazati

. imporre nametnuti

. deporre odloiti, deponovati

. apporre poloiti, staviti

. indisporre - oneraspoloiti

. trasporre pomeriti, preneti, transponovati

. supporre pretpostaviti

. contrapporre suprotstaviti

Condurre (conducere od ducere ) voditi

Io conduco Noi conduciamoTu conduci Voi conduceteLui/lei conduce Essi/esse conducono

Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od DUCERE (-DURRE).

. dedurre izvesti ( zakljuak)

. sedurre zavesti

. tradurre prevesti

. indurre navesti, nagovoriti, indukovati

. addurre izneti, navesti

. introdurre uvesti, upoznati

. ridurre - smanjiti

. riprodurre reprodukovati, preneti

Trarre (trahere) izvlaiti, izvui

Io traggo Noi traiamo


31/34

31

Tu trai Voi traeteLui/lei trae Essi/esse traggono

Kao i drugi oblici izvedeni od latinskog glagola Trahere - trarre.

. contrarre sklopiti

. detrarre oduzeti

. ritrarre naslikati

. estrarre izvaditi, izvui. distrarre odvui panju

. sottrarre oduzeti

. astrarre abstrahovati

. protrarre produiti, odugovlaiti

Postoji i kategorija takozvanih modalnih ili nainskih glagola to su POTERE, VOLERE,DOVERE (moi, hteti ili eleti , morati) koji su nepravilni, iza kojih moe da stoji imenica kaoobjekat (osim kod potere i dovere) ili se koristi drugi glagol u infinitivu, kojim se objanjavaradnja, poto ovi glagoli ne mogu samostalno da stoje u reenici jer njihovo znaenje nijeodreeno. Glagol SAPERE (znati) ne spada u modalne glagole, ali se koristi na slian nain.

POTERE VOLERE DOVERE SAPERE

Io posso voglio devo soTu puoi vuoi devi saiLui/lei pu vuole deve sa Noi possiamo vogliamo dobbiamo sappiamoVoi potete volete dovete sapeteEssi/loro possono vogliono devono sanno

Primeri:Io posso restare. Voi potete andare. Noi possiamo guidare la macchina.Ja mogu da ostanem. Vi moete da idete. Mi moemo da vozimo auto.

Io voglio un caff. Lei vuole partire. Essi vogliono guardare la televisione. Ja hou (elim)kafu. Ona eli da krene (da otputuje). Oni ele da gledaju televiziju.

Tu devi studiare. Voi dovete andare a casa. Esse devono presentarsi al concorso. Ti mora daui. Vi morate da idete kui. One moraju da se pojave na konkursu.

Io so linglese. Io so suonare. Ja znam engleski. Ja znam da sviram.

IMPERATIV


32/34

32

Vreme kojim se izraava neka naredba, elja ili neki podsticaj, a u negativnom obliku moe daoznaava i zabranu.

Gradi se od glagolske osnove + nastavaka po licima, s tim to ne postoji oblik za 1. lice jednine.Nastavci se razlikuju po konjugacijama (-are, -ere, -ire)

PRIMERI:

STUDIARE SCRIVERE USCIRE

1. Io ///// //// /////2. (tu) studia ! scrivi ! esci !3. Lui/lei studi ! scriva ! esca !

1. (noi) studiamo ! scriviamo! Usciamo !3. (voi) studiate ! scrivete! Uscite !4. (loro) studino ! scrivano! Escano !

INKOATIVNI GLAGOLI SE PONAAJU SLINO KAO I U PREZENTU, POTOGLAGOLSKA OSNOVA UKLJUUJE I UMETAK -ISC-

Primer: FINIRE1. ///2. (tu) finisci!3. lui/lei finisca!1. noi finiamo !2. voi finite !3. loro finiscano !

KADA SE RADI O ZABRANI, ISPRED GLAGOLSKOG OBLIKA STOJI NON, OSIM ZADRUGO LICE JEDNINE GDE SE KORISTI NON + infinitiv.

Primeri:

Giorgio (tu) prendi una mela ! ore, (ti) uzmi jabuku!Giorgio (egli) prenda una mela !Neka ore uzme jabuku!Maria (lei) porti il libro !Neka Marija donese knjigu!Ragazzi (noi), prendiamo un caffe!Hajde da popijemo (mi) kafu!Ragazzi (voi) prendete un panino!Deco (vi) uzmite sendvi!

Le ragazze (esse) prendano i dolci!Neka se devojke (one) poslue kolaima.

Giorgio (tu) , NON PRENDERE i dolci !ore, nemoj da uzima slatkie! (ZABRANA).Paolo (egli) non prenda i libri. Neka P. ne uzme knjige.Maria (lei) non scriva il compito.Neka M. (ona) ne pie zadatak.Ragazzi, (noi) non diciamo bugie ! (Hajde) da ne govorimo lai!Ragazzi (voi) non dite bugie! Deco, nemojte da govorite lai!I ragazzi (essi) non dicano bugie !Neka oni ne govore lai.


33/34

33

Za utivo obraanje koristi se tree lice jednine u enskom rodu:

Lei signora, Lei signore

(Lei) Signora, venga, si accomodi ! Gospoo, doite, izvolite( raskomotite se)!Signore, prenda il caffe! Gospodine, uzmite kafu!

Signora (Lei), non dica questo. Gospoo nemojte tako da govorite!Signore (Lei), non venga domani. Gospodine nemojte da doete sutra.

U mnoini III lice:

Signori (essi), vadano a casa! Gospodo , idite kui!Signore (esse), si siedano! Gospoe, sedite!


34/34

italijanski jezik i (1)

Documents