istorijat mjeriteljstva u bih - metmet.gov.ba/institut/imbih_template_istorijat...

ISTORIJAT

MJERITELJSTVA U BiHEsad Tuzović, direktor Instituta za mjeriteljstvo BiH

Istorijat mjeriteljstva u BiH/ Esad Tuzović, direktor IMBiH 2

U Parizu su 20. maja 1875 predstavnici 17 država, pretežnoevropskih, potpisali međunarodnu KONVENCIJU OMETRU, kojom je osnovan BIPM (Bureau international despoids et mesures - Međunarodni biro za tegove i mjere).Osnovne jedinice su definisane tako da se mogureproducirati i bez materijalnog etalona (metar kaoodređeni dio zemljinog merdijana, kilogram kao masudefinisanog volumena vode).

Uvođenje metarskog sistema u Bosni i Hercegovini


• U Turskom carstvu kome je gotovo pet vijekovapripadala i Bosna i Hercegovina postojao je sistem zamjere i mjerenja.

• Pristupanja Konvenciji o metru pristupilo seuvođenju metarskog sistema u Turskoj (1875. godine) pa iu turskim oblastima u granicama Bosne i Hercegovine( do1878. godine). Zbog zamjene brojnih jedinica i konfuzijekoja je time nastala, Turska istupa iz konvencije 1894.godine, te ponovo pristupa 1933. godine.

Počeci mjeriteljstva u BiH


• Evropske mjerne jedinice i mjeriteljski sistem unaše krajeve donosi AUSTRO-UGARSKA koja je odlukomBerlinskog kongresa dobila pravo da zaposjedne BiH injome upravlja (1878. godine do 1918. godine), a bila jejedna od država koja je potpisala METARSKU KONVENCIJUi ratificirala je u Budimpešti 31. decembra 1875 g.

Počeci mjeriteljstva u BiH


• Austrougarski ZAKON O MJERAMA iz 1907. nalažeobaveznu primjenu metarske konvencije, ali zadržava i nekemjere za zemljišne površine i morsku milju.• Nakon proglašenja temeljnog mjeriteljskog zakonaKraljevsko-Ugarski SREDIŠNJI ZAVOD ZA MJERE u BUDIMPEŠTIod 1908. godine počinje da objavljuje „Naredbekr.ug.ministarstva trgovine" koje se odnose na mjere i mjerenja,kao što su:

Naredba kr. ug. ministra trgovine broj 107.227. od godine1908. u predmetu ustrojstva i službe državnih baždarskih ureda.Naredba kr. ug. ministra trgovine broj 18217. od god.1908. upredmetu strukovnog ispita za baždare.Naredba kr. ug. ministra trgovine broj 22.491. od godine1908. u predmetu strukovnog ispita za označitelje bačvi.

Mjeriteljski zakoni i propisi


20 godina nakon ulaska Austro-Ugarske monarhije u Bosnu i Hercegovinu u februaru 1908. godine izvršena je aneksija BiH. Uspostavljanjem sabora i Zemaljske vlade za Bosnu i Hercegovinu dolazi i do usvajanja i proglašavanja, između ostalog, i mjeriteljskih zakona i odredbi kao što su :

- 5.4.1911. ZAKON O MJERAMA ZA BOSNU I HERCEGOVINUpo kome se u javnom prometu moraju da upotrebljavaju mjere koje je ovjerio BAŽDARSKI URED i da se "ovjerovljenje" sastoji u pregledu mjera da li odgovaraju propisima i označavanju zvaničnim žigom, kako pri prvom tako i ponovnom “ovjerovljenju".

-7.9.1911. KANTARI i ostale stare mjere (oke, aršini, drami) moraju da sepovuku iz javnog prometa, a prekršitelji se trebaju kazniti prema čl.19 Zakonao mjerama

-1.9.1912. ZAKON O MJERAMA je stupio na snagu te je zatim proglašen i REDO MJERAMA ZA BOSNU I HERCEGOVINU u kome su izloženi propisi o obliku isistemu mjera i sprava za mjerenje, te o granicama grešaka koje morajukontrolisati baždarski uredi za mjere kod ispitivanja ili “ovjerovljenja" ovihmjera. Zvanični žig (biljeg, punca) je bosansko-hercegovčki zemaljski grb sa

slikom.

- 9.4.1913 RED O MJERAMA I TARIFA taksi za "ovjerovljenje"

Prvi zakoni o mjeriteljstvu u BiH


• Od 1894. godine i dalje Uprava za Bosnu i Hercegovinu počinje daosniva BAŽDARSKE UREDE i reguliše poslove baždarenja i punciranja odnosno“ovjerovljenja” mjera te o tome izdaje i zvanične naredbe i upute na“bošnjačkom” jeziku koje objavljuje u zvaničnim novinama (Sarajevski list).Ustrojstvo i služba državnih baždarskih ureda u BiH se provodilo premanaredbi kr.ug ministra trgovine iz 1908. Tako u “Priručniku zakona i naredabaza upravnu službu u BiH” izdanom u Sarajevu su i naredbe koje se odnose naove urede.• 13.4.1896. - Ustrojenje puncovnog ureda za zlato i srebro u

Sarajevu

Baždarski uredi i uredi za punciranje


• Propisi, naredbe i uredbe za rad “Ureda za baždarenje ipunciranje” su objavljivani u glasniku “BAŽDARSKE VIJESTI” koje jeizdavao Kralj.ug. SREDIŠNJI ZAVOD ZA MJERE u Budimpešti, najezicima naroda i pokrajina velike Austrougarske monarhije koja seprostirala od poljskih oblasti pa do Jadrana i do dalmatinske obale odTrsta, Pule pa do Boke Kotorske

• Tokom rata u nekim uredima se potpuno prekida baždarenje iudaranje punce

Tokom Prvog svjetskog rata


Raspadom Austrougarske monarhije i ujedinjenjem južnoslovenskih oblasti uKraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca ( 1. decembra 1918.) bilo je potrebnoodržati dotadašnje mjeriteljske osnove i ostvariti mjeriteljsko jedinstvo unovoj državi. Zbog ujednačavanja ovih razlika i očuvanja naslijeđenog, novadržava podržava postojeće “Baždarske urede i puncovnice”, i nastoji ujednačitimjere,mjerila i postupke ovjeravanja raznim uputama i naredbama.Postepeno nova država izdaje mjeriteljske uredbe i rješenja te radi naobjedinjenu mjeriteljskog sistema pripremom ZAKONA O MJERAMA.

30.4.1919. Uredba o ODSEKU ZA MERE u sastavu Ministarstvatrgovine i industrije

29.11.1921. Tarifa taksa i doplate za pregled i žigosanje mjera i spravaza mjerenje

2.12.1922. Rješenje o Zvaničnom žigu koji je kruna Kraljevine uzdodatak broja godine i ličnog broja žigosača

30.6.1928. Deset godina nakon ujedinjenja (1918.-1928.) NarodnaSkupština Kraljevine SHS proglašava dva bitna mjeriteljskazakona:

- ZAKON O MJERAMA- ZAKON O SREDIŠNJOJ UPRAVI ZA MJERE I DRAGOCJENE METALE

U Kraljevini SHS


• Svi navedeni zadaci, rješenja i naredbe nadležnog ministra (ministarstva) suobjavljivani u GLASNIKU koji je počeo da redovno izlazi po ustanovljenju SREDIŠNEUPRAVE ZA MERE I DRAGOCENE METALE.

• Po modelu organizacije mjeriteljstva u Kraljevini SHS, u Bosni i Hercegovini idalje djeluju “Uredi za mjere i punciranje” (Kontrole mjera), a Ured u Sarajevu nosinaziv GLAVNI URED ZA MJERE I PUNCIRANJE SARAJEVO, kao upravni ured za MOSTAR,BANJA LUKU i TUZLU.

U Kraljevini SHS


• Prelaskom Kraljevine SHS u Kraljevinu Jugoslaviju, umjesto dotašnjihoblasti uspostavlja se 9 banovina kao nove upravne oblasti čime dolazi i docjepanja mjeriteljstva u Bosni i Hercegovini te se sada Sarajevo nalazi uDrinskoj banovini

• Na osnovu nove administrativne podjele države uspostavlja se 20KONTROLA MJERA. Među kojima je i kontrola mjera Sarajevo.

U Kraljevini Jugoslavije


25.12.1929. Kraljevina Jugoslavija ratificira KONVENCIJU O METRU(Convenction du Metre)

1.1.1930. U KRIVIČNOM ZAKONIKU odredba po kojoj će sekazniti robijom do (3) tri godine ko mjere ili tegove lažnoprepravi ili izmjeni ili lažne mjere upotrijebi kao prave

18.1.1931. Rješenje o sjedištima kontrola mjera po kome seumjesto dotadašnjih 20 kontrola mjera uspostavljajuKONTROLE MJERA u 36 većih gradova ubanovinama.

2.3.1932. Postupak pri uvozu mjerila i sprava za mjerenje izinostranstva

2.4.1934 . Pravilnik o postupku prilikom izdavanja odobrenja zapregled i žigosanje mjerila i sprava za mjerenje (štoodgovara današnjem ODOBRENJU TIPA)

Novi propisi u Kraljevini Jugoslavije


• Kako se još na početku II svjetskog rata raspaladržava tako se raspala i služba mjeriteljstva.• Stvaranjem okupatorske tvorevine tzv. NDH(Nezavisne države Hrvatske) Kontrole mjera sa teritorijeBiH su stavljene u nadležnost Ministarstva za obrt,veleobrt i trgovinu u Zagrebu, pod kojim je stajao iPodosjek za mjere koji je ustrojio Nadzorništvo za mjere iplemenite kovove te Pregledničarstvo buradi.• Zakon o mjerama iz 1928. godine i podzakonskeodredbe proistekle iz njega su ostali na snazi ali je udecembru 1941. godine "Naredbom o žigu” određeno dase on sastoji od grba NDH (Šahovnice).

Tokom II Svjetskog rata


• 29.11.1945. u Beogradu novi USTAV SFRJ, po čijim odredbama jeosnovana UPRAVA ZA MJERE I DRAGOCJENE METALE sa sjedištem u Beogradučiji je zadatak bio da ponovo uspostavi zakonsko mjeriteljstvo.

• Društveni odnosi, decentralizacija i uvođenje samoupravljanja(1950.) u dinamičnom razvoju dovode do usvajanja novog Ustava(13.01.1953).

• Neke od Kontrola mjera sada postaju "REFERATI”, tako da napodručju BiH postoje i djeluju:

Kontrola mjera SARAJEVO

Referat BANJA LUKA podređen KM Sarajevo

Referat TUZLA podređen KM Sarajevo

Mjeriteljstvo u novoj Jugoslaviji


• ZAKON O MJERNIM JEDINICAMA I MJERILIMA donešen 1961. godine(Sl.list FNRJ 45/61). Izmjene i dopune ovog zakona su vršene 1963. i 1973.godine radi usaglašavanja sa ustavom (iz 1963. i 1973. godine) i ustavnimamandmanima (iz 1971. godine).• 1974. godine donijet je novi ZAKON O MJERILIMA I MJERNIMJEDINICAMA (Sl. list SFRJ 13/76) i njegove izmjene i dopune (Sl. Listovi 9/84 ,59/86, 20/89 i 9/90) kojima se propisuje da se u javnom saobraćaju moguupotrebljavati same mjerne jedinice Međunarodnog sistema mjernih jedinica(SI)• SAVEZNI ZAVOD priprema, predlaže i donosi PRAVILNIKE IUPUTSTVA, koji se objavljuju u GLASNIK-u Saveznog zavoda za mjere idragocjene metale za oblast Zakonskog mjeritetjstva SFRJ:MUS – METROLOŠKI USLOVIMUP- METROLOŠKA UPUTSTVA

Mjeriteljstvo u SFRJ


• Iz izloženog vidimo da KONTROLA MJERA U SARAJEVU neprekidno djeluje od njenog osnivanja još u Austro-ugarskom periodu mjenjajući režime i nazive (Ured, Glavni ured, Kontrola mjera), ali uz kontinuirano djelovanje kao centralna ustanova u Bosni i Hercegovini za oblast zakonskog i industrijskog mjeriteljstva. Naslijeđena zgrada, oprema i kadrovi omogućuju joj takvo djelovanje i u doba Nove Jugoslavije, a kroz predhodno prikazane organizacione promjene KONTROLA MJERA SARAJEVO rukovodi i nadzire rad i njenih REFERATA U BANJA LUCI i TUZLI.

KONTROLOM MJERA SARAJEVO tokom trajanja FNRJ i SFRJ su rukovodili:JOSIP BUKOVAC do 1964.MUSTAFA MAMIĆ, kao v.d. 1965.-1967.VOJISLAV KULJANIN, dip.ing. 1968.-1978.VOJISLAV VLAČIĆ, ing,kao v.d.1979.-1980.ESAD TUZOVIĆ, dip.ing. od jula 1980. do aprila 1992.

Kontrola mjera Sarajevo


• U ratnoj 1992. godini odlukom Predsjedništva Bosne i Hercegovineosnovan je:ZAVOD ZA STANDARDIZACIJU, MJERITELJSTVO I PATENTE – ZSMP (Sl.IistRBiHbr.18/92), koji po “ Uredbi o organizaciji republičke uprave” ZSMP je dioMINISTARSTVA ENERGETIKE, RUDARSTVA I INDUSTRIJE.

• ZSMP sastoji se od:Sektor standardizacije Sektor mjeriteljstva Sektor za patente

Mjeriteljstvo u BiH tokom ratnih godina (1992 -1995)


Sektor za mjeriteljstvo uspjeva da izradi i dovede do usvajanja više podzakonskih mjeriteljskih akata među kojima su i ( objavljeni u Sl.Iist SRBiH):

4/94 - Naredba o periodičnom pregledu etalona i mjerila (Rokovi)

20/94 - Uputstvo o načinu pregleda mjerila- Uputstvo o načinu na koji se ispituje tip mjerila- Uputstvo o načinu na koji Zavod povjerava pregled radnih etalona

i mjerila preduzećima i pravnim licima- Pravilnik o radnim etalonima i mjerilima čiji se pregled može

povjeriti preduzećima i drugim pravnim licima- Pravilnik o određivanju vrsta mjerila za koje je obavezno

ispitivanje tipa i pregled mjerila- Odluke o visini i načinu plaćanja naknada za pregled i ispitivanje

mjerila i predmeta od plemenitih kovina /metala 6/95 - Pravilnik o vrstama i oblicima žigova koji se upotrebljavaju pri

pregledima mjerila.

Mjeriteljstvo u BiH tokom ratnih godina (1992 -1995)


• Zakonom o upravi i upravnim organizacijama (Sl.Iist BiH br.17/96) Zavod dobiva status ZAVODA ZA STANDARDIZACIJU, MJERITELJSTVO I PATENTE BOSNE I HERCEGOVINE, unutar kojeg postoje sektori:

Sektor za standardizacijuSektor za mjeriteljstvoSektor za akreditaciju i certificiranjeSektor za patenteInformaciona dokumentaciona služba (INDOK)

Stekli su se uslovi za izdavanje GLASNIKA SMP koji obuhvata informacije izoblasti standardizacije, mjeriteljstva, akreditacije i certifikacije, raspisima i pozivima za učlanjenje u tehničke komitete i tijela, i kao posebnim prilozima “Službenim objavama” o proglašenju BAS standarda, mjeriteljskih propisa i INDOC prilogom.

Mjeriteljstvo u državi BiH


Tokom rata pa do sada na rukovodećim pozicijama bili su:

NEDŽAD KOLAKOVIĆ, dipl.ing. od 1993. - 1994.

ISMET GALIJAŠEVIĆ, dipl.ing. od 1994. - 2000.

ŽARKO SAVIĆ, dipl.ing. v.d. od 2000. - 2004.

ESAD TUZOVIĆ, dipl.ing. od 2004. - sada

Mjeriteljstvo u državi BiH


• U novembaru 2000. godine donesena “ODLUKA” o budućojorganizaciji standardizacije, mjeriteljstva, akreditacije i intelektualnogvlasništva u Bosni i Hercegovini od strane tadašnjeg Visokog predstavnika zaBiH Wolfganga Petrich-a.

• maj - juni 2001. godine Parlamentarna skupština BiH usvaja "nove"zakone (Sl.glasnik BiH br.19/2001) te se, konačno proglašavaju:

ZAKON O OSNIVANJU INSTITUTA ZA STANDARDE, MJERITELJSTVO IINTELEKTUALNO VLASNIŠTVO BOSNE I HERCEGOVINEZAKON O OSNIVANJU INSTITUTA ZA AKREDITIRANJE BOSNE I HERCEGOVINEZAKON O AKREDITIRANJU BOSNE I HERCEGOVINEZAKON O STANDARDIZACIJI BOSNE I HERCEGOVINEZAKON O MJERITELJSTVU BOSNE I HERCEGOVINEZAKON O MJERNIM JEDINICAMA BOSNE I HERCEGOVINE

Mjeriteljstvo danas


• Državni institut za standarde, mjeriteljstvo iintelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine osnovan je u2000. godini kao vladina institucija.

• Institut za mjeriteljstvo BiH osnovan jerazdvajanjem gore navedenog instituta, na osnovu Zakonao osnivanju Instituta za mjeriteljstvo BiH, donešenog useptembru 2004. godine. Konačno razdvajanje izmeđuInstituta za mjeriteljstvo BiH, Instituta za standardizacijuBiH i Instituta za intelektualno vlasništvo BiH izavršeno je1. januara 2007. godine.

Institut za mjeriteljstvo BiH


• Zakon o mjeriteljstvu Bosne i Hercegovine(“Službeni glasnik BiH”, br. 19/2001)

• Zakon o mjernim jedinicama Bosne i Hercegovine(“Službeni glasnik BiH”, br. 19/2001)

• Zakon o osnivanju Instituta za mjeriteljstvo Bosne iHercegovine (“Službeni glasnik BiH”, br. 43/2004)

Pravni okvir Instituta za mjeriteljstvo BiH


• Institut za mjeriteljstvo Bosne i Hercegovine –predstavlja državni mjeriteljski institut u BiH, direktnoodgovoran Vijeću ministara Bosne i Hercegovine

• Zavod za mjeriteljstvo Federacije Bosne iHercegovine, uspostavljen u okviru resornog ministarstvaVlade Federacije Bosne i Hercegovine

• Zavod za metrologiju i standardizaciju RepublikeSrpske, uspostavljen u okviru resornog ministarstva VladeRepublike Srpske

Institucije za mjeriteljstvo u BiH


Prioritetne aktivnosti u mjeriteljstvu u okviru Evropskog razvojnog programa u mjeriteljstvu u narednih 5 godinaVeliki izazovi u oblasti: Zdravlja Energije Okoline Novih tehnologija u nano-nauci i sigurnost Istraživanje i razvoj fundamentalnog i primjenjenog mjeriteljstvaFokus na pojedinačne discipline: electricitet & magnetizam, dužina

Prioriteti razvoja mjeriteljstva u EU


Hvala na pažnji

Esad Tuzović, direktor IMBIH

istorijat mjeriteljstva u bih - metmet.gov.ba/institut/imbih_template_istorijat...

Documents