Stari gradAleksandra Novaković IV4

Stari grad je gradska opšina grada Beograda. U njoj živi oko 50.000 stanovnika, na površini od 698ha. Stari rad je imalo ulogu središta odakle se Beograd razvijao.

Ova opština je nastala 1957.godine i tada i dobila današnji naziv. Opštinu čine još i Skadarlija, koja predstavlja boemsku četvrt u centru Beograda, kao i deo Terazija, beogradskog trga.

Opština Stari grad je turističko, kulturno, istorijski, političko, obrazovni i poslovno središte Beograda. Na maloj površini koju zauzima opština smestilo se 13 fakulteta, Srpska akademija nauka i umetnosti, nekoliko osnovnih i srednjih škola, 18 muzeja, 6 pozorišta i razne kulturne institucije. Zbog povoljnog geografskog položaja opštine u njoj su se razvije razne privredne delatnosti, kao što su uslužne delatnosti, trgovina i bankarstvo.

Stari grad

Kosančićev venac je najstariji urbani deo Beograda.Čitavo naselje izgrađeno je od popločanih ulica i starih porodičnih kuća koje se prostiru od Kalemegdana do Brankovog mosta i sudeći po mišljenju mnogih spada u najlepši beogradski kraj.

Kosančićev venac je izgrađen u prvoj polovini XIX veka. Izgradio ga je srpski narod kako bi bili bliži Sabornoj crkvi, ali i da bi bili dalji od Turaka koji su se u to vreme naselili na desnu obalu Dunava.

Ime je dobilo po srpskom heroju Ivanu Kosančiću koji je prema legendi poginuo u Boju na Kosovu 1389. I ulica, a i ovaj deo grada nazvani su po njemu. Istorija ulice počinje još davne 1804.godine, dočekom oslobodioca ustanka od strane srpskog naroda. Ovaj deo grada je bio poznatiji kao Varoš kapija, dobio je ime po tome što se kroz nju ulazilo u Savsku varoš, a zatim je 1872. ulica preimenovana u ulicu Ivana Kosančića. On je bio pobratim Miloša Obilića i Milana Toplice, pa su po njima 3 beogradske ulice dobile naziv: Kosančićev, Obilićev i Topličin venac. U istoj ulici se nalazi i njegova bista, koju je napravio Petar Ubavkić, srpski skulptor. U ulici se nalazila i bista Ivana Kosančića, ali je nažalost nestala pre nekoliko godina.

Tek nakon iseljenja Turaka, ovo naselje je počelo da se organizuje i uređuje. Kuće su se gradile blizu Saborne crkve, a zatim se naselje još širilo. U XIX veku ovo naselje je postalo društveni, trgovinski i kulturni centar Beograda. Danas se radi na potpunom uređenju Kosančićevog venca. Gradsko veće Beograda je godinama unazad razmatrao i pravio planove o uređenju zajedno sa stručnjacima iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Beograda.

Celokupna ulica nije imala trotoare, već se sa obe strane blago naginjala prema sredini i tu pravila neku vrstu oluka kojim je voda oticala u druge ulice ili stare turske đezire. Dućani su bili niski, sa dugom nastrešnicom, pokriveni ćeramidom. Široki prozori sa staklenim oknima su zamenjivali izloge, a ćepenci zatvarali dućane. Unutar dućana nalazili su se tezge, kante, vreće, buradi i raftovi sa robom. Celokupna arhitektura Kosančićevog venca je bila ovakvih osobina.

Po planu se predviđa menjanje trošnih kuća, ali i čuvanje urbanih elemenata. Na mestu zgrade Narodne biblioteke će se napraviti Memorijalni centar koji će predstavljati centar kulturnog i trgovačkog života, ne samo Kosančićevog venca, već i ceog Beograda.

Kosančićev venac

Na Kosančićevom vencu se nalazi Kafana ’’?’’, preko puta nje se nalazi Konak kneginje Ljubice, tu je i dom Mike Alasa, zatim Saborna crkva, kao i mesto na kome je porušena Narodna biblioteka Srbije tokom bombardovanja 1941.godine, ali i druge znamenitosti.

Znamenitosti Kosančićevog venca

Godine 1823. jedan od glavnih organizatora Prvog srpskog ustanka, Naum Ičko, podigao je kuću u kojoj se nalazi Kafana “?”, koja je tada bila svojina Kneza Miloša. On ju je poklonio Ećim Tomi, narodnom lekaru, pa je kafana dugo vremena nosila njegovo ime kao svoj naziv. Kasnije dobija drugo ime- ’’Kafana kod pastira’’, a onda menjanjem vlasnika menja i svoje ime u ’’Kafana kod Saborne crkve’’ što je bila velika uvreda i smatrano je skrnavljenjem imena hrama Božijeg, pa je visoko sveštenstvo zabranilo ostalom crkvenom osoblju da odlazi tamo. Novi vlasnik kafane je postao Ivan Pavlović. Smišljajući ime za kafanu, okačio je tablicu s znakom pitanja koja je i postala naziv kafane. Knez Miloš je zabranio pušenje ispred kafane, zbog blizine crkve.

Ova kafana je ugostila mnoge poznate istorijske ličnosti, boeme, pesnike, umetnike, a mnoge poznate ličnosti je i danas posećuju.

Kafana "Znak pitanja" do danas radi na gotovo identičan način, nikada nije menjan ni izgled, a ni raspored prostorija od njenog osnivanja pa do danas. Ovaj objekat jedan je od samo nekoliko primeraka koji je arhitektonski ostao gotovo neizmenjen – u svom obliku tipične gradske kuće s početka prošlog veka.Bio je to bondručni tip kuće sa prizemljem, podrumom i spratom. Tronošci su ono što je danas tradicionalno u kafani, a ovaj komad nameštaja postao je deo kafane sa promenom vlasnika.

Uglavnom se služe tradicionalna jela, specijaliteti poput ćevapa, đuveča, teletine, ajvara, raznih vrsta sireva. Međutim, pored običnog jelovnika postoji i poseban, posni meni, koji se primenjuje čeitiri puta godišnje u duhu Pravoslavne crkve. Tokom uskršnjeg, božićnog, velikogospoinskog i petrovskog posta, kuhinja sprema isključivo posebnu, posnu hranu.

Kafana ’’?’’

Konak kneginje Ljubice je građen 1829.-1830.godine kao zvanična rezidencija kneza Miloša, u kojoj je boravila kneginja Ljubica sa njihovo četvoro dece. U njoj je umro knez Milan, a knez Mihailo završio svoju prvu vladavinu.

Konak je građen sa pravougaonom osnovom, na tri nivoa: podrum, prizemlje i sprat. Prizemlje i sprat su organizovani po principima osmanske profane arhitekture: sobe i odžaklije (prostorije u kojima se nalaze peći), raspoređene su oko središnjeg prostora, kojim dominira reprezentativni deo, isturen u spoljni prostor, poput polukružne zastakljene terase - tzv. divanhana. U ovoj prostoriji se odmaralo, u njoj se pila kafa i tu su se primali gosti. Preko puta ove velike, na spratu se nalazi i manja, treća divanhana, okrenuta prema ulici. Ona je odvojena od ostalih prostorija na spratu, pošto je to bio privatni prostor koji su ukućani koristili za poverljive razgovore i osmatranje uličnih dešavanja. Ona je povezana i sa pravom osmatračnicom, to jest zastakljenim kubetom na krovu, sa kojeg je Miloševa straža kontrolisala dešavanja oko konaka. Glavni deo dvorišta je bašta, nalazio se tu, ispred zgrade, prema reci, budući da je to nekada bio glavni ulaz u konak. Oko dvorišta je nekada bio podignut i debeli zid sa zidanom kapijom, ali je kasnije srušen. Po nalogu kneza Miloša na južnoj strani konaka, dozidan je amam (kupatilo), a uz njega i sanitarne prostorije. Podizanje privatnog amama bilo je luksuz , a naročito zbog korišcenja skupocenog mermera u njegovoj izgradnji. Originalni nameštaj iz Konaka kneginje Ljubice, osim par predmeta, potpuno je uništen, ali se zna da je bio mešavina orijentalnog i zapadnog. Jelo se, međutim, u trpezariji nameštenoj po evropskim standardima - sa stolom i stolicama. Bile su tu i razne komode u evropskom duhu, možda i krevet (mada se spavalo “po turski” - na podu, na posteljama koje su se ujutro smeštale u dolape). Posebno mesto imalo je ogledalo, kao najveći luksuz u ono vreme. Buduci da originalni nameštaj iz Konaka više ne postoji, 1980. godine je u Konaku kneginje Ljubice, nakon što je zgrada došla pod nadležnost Muzeja grada Beograda, otvorena stalna postavka “Enterijeri beogradskih kuća XIX veka”. Nameštaj, slike i manji predmeti izloženi danas u prostorijama Konaka, pripadali su predstavnicima vladajućih dinastija i elitnih gradskih porodica. Izložba je podeljena na kamerne celine, kroz koje se može pratiti razvoj građanske kulture Beograda u XIX veku. Tako su neke prostorije uredene u tursko- balkanskom stilu, a druge na evropski način, u bidermajer, rokoko ili stilu Napoleona III.

 

Konak kneginje Ljubice

Knez Miloš je retko provodio vremena ovde, više je bio u svom konaku, na Topčideru. Kneginja Ljubica je želela da svoj život završi u ovoj kući, ali je godinu dana pre smrti proterana iz iste, mada je danas kuća muzej posvećena baš njoj.

Konak je danas svedočanstvo građanske arhitekture iz prve polovine XIX veka, a od kada je dinastija Obrenović napustila ovaj konak, zgrada je služila i kao Zavod za gluvonemu decu, mada je danas pod upravom muzeja grada Beograda.

Saborna crkva je takođe jedna od znamenitih lokaliteta na Kosančićevom vencu. Podignuta je 1840.godine, na temeljima stare crkve Svetih Arhistratiga. Crkva je građena po nalogu kneza Miloša Obrenovića. On je želeo da hram bude njegova zadužbina. Površina crkve je 252, a može da primi i do 850 vernika.

Crkvu je projektovao Franc Janke, po ugledu na crkvu u Sremskim Karlovcima. Crkva je građena u stilu klasicizma i sa elementima kasnog baroka (neobaroka). Graditelji crkve bili su Fridrih Kverfeld I Venclo Fomberger.

Dekorisanje crkve je trajalo od 1841.do 1845.godine, a dekorateri i slikari koji su radili na tome bili su Dimitrije Avramović i Dimitrije Petrović.

Crkva je građena sa dužinom od 45m, a širinom od 19,6 m, sa pravougaonom izduženom osnovom, pripratom i visokim zvonikom na zapadnom delu. Tu je i vrlo prostrani naos, a oltarska apsida je smeštena na istočnoj strani i polukružnog je oblika. U okviru njene konstrukcije razlikuju se tri celine:

1. Zidana priprata (dužine 10m, širine 19,6 m) ispod koje se nalazi kripta i mnoštvo stubaca, svodova i zidova koji drže konstrukciju zvonika.

Saborna crkva

2. Naos (dužine 27m, širine 19,6m) kojeg čine 4 konstrukcije nosećih lukova između kojih se nalaze svodovi sa velikim zidovima.

3. Oltarski prostor ima spoljni radijus od 9 m, a tu se nalazi i polukružna apsida.

Celokupna dekoracija je urađena u stilu klasicizma. Zidovi su zidani uz pomoć opeke i krečnog maltera.

Ikonostas je rađen u drvorezbarskoj dekoraciji sa pozlatom, po nacrtu vajara Dimitrija Petrovića. Njegova visina iznosi 46, a širina oko 14m. Elementi dekoracije su stilizovani biljni motivi, isprepletene lozice, listovi sa rozetama.Dimitrije Avramović je izradio 2 kompozicije rađene uljem za dekoraciju crkve, dok je oslikavanje donjih zidova povereno Anastasu Stefanoviću. U dekoraciji spoljnjeg dela crkve treba istaći ikone Svete Trojice, Svetog Arhanđela Mihaila i Svetog Arhanđela Gavrila koje je naslikao Nikola Marković. Na spoljašnjem prozoru apside trebalo je da se naslika Isus Hrist na oblacima, ali je zbog velikog oštećenja, odlučeno da tu Dušan Martinović naslika Vaznesenje Hristovo. Na severnom apsidnom prozoru je stajaća figura Bogorodice, a na južnom Sveti Arhanđel Mihailo.

Pevnicu i propovedaonice je izradio Georgije Davić.

Fasada i ukrasi na crkvi

U ovoj crkvi se čuvaju i mošti Svetog i pravednog kneza Stefana Štiljanovića, deo moštiju Svetog kneza Lazara i čestice moštiju Svetog Jovana Šangajskog i Sanfranciskanog.

U ovoj crkvi su sahranjeni knez Miloš Obrenović, knez Mihailo Obrenović, Mitropolit Mihailo, Mitropolit Inokentije, Vuk Stefanović Karadžić i Dositej Obradović.

Ovo je kuća Mihaila Petrovića, zvanog Mika Alas, podignuta 1910.godine.

On je bio čuveni matematičar, ribar i naučnik i baš u ovoj kući je beležio svoja najveća dostignuća. Bio je dr matematičkih nauka, a uglavnom se bavio istraživanjima u oblasti automobila. Konstruisao je hidrointegrator i sa tim izumom pobedio na Svetskog izložbi, u Parizu 1900.godine. Umro je 8.juna 1943.godine, u svom domu.

Arhitekta kuće bio je Petar Bajalović. Kuća je bila tipična beogradska spratna kuća. Imala je izraženi balkon, slikanu i plastičnu dekoraciju. Iznad vrata balkona je kružno polje sa srveno belim elementima. Imala je i podrum koji je izgrađen za čuvanje vina, a na ulazu su se nalazile figure Napoleona i Paskala koje je Mika izuzetno cenio. Kuća je zidana srpsko-vizanstijskim stilom.

Dom Mike Alasa

Osnovana je 1832.godine kada je Dimitrije Davidović poslao pismo knezu Milošu o uređenju biblioteke, pa je knez Miloš naredio da se po jedan primerak svake štampane knjige prosledi biblioteci.

U Prvom svetskom ratu je ostala bez svojih prostorija nakon što je premeštena u Kapetan Mišino zdanje, a nakon toga je premeštena na Kosančićev venac. Tokom bombardovanja 1941.ona je pogođena i najveći deo srpskog književnog fonda je tada uništen. U aprilu 1946.ona dobija zgradu nekadašnjeg hotela ’’Srpska kruna’’ u knez Mihailovoj ulici. Inventar je značajno dopunjen poklonima mnogih značajnih pisaca poput Milana Rakića, Miloša Crnjanskog, Desanke Maksimović, Tihomira Đorđevića, Ljubice i Danice Janković i dr.

Biblioteka je 2012.potpisala protokol sa Narodnom i Univerzitetskom bibliotekom Republike Srbije o očuvanju prostora.

Narodna biblioteka

Sedište Narodne banke Srbije se nalazi u Beogradu, u ulici Kralja Petra. Osnovana je 1884.godine pod imenom Privilegovana narodna banka kraljevine Srbije.

Izgrađena je po uzoru na Belgijsku narodnu banku, a projektant je bio Konstantin Jovanović.

Palata banke je građena u neorenesansnom stilu. Gavni dekorater bio je Paško Vučetić, dok je fasadu uradio Petraš. Stubovi i obloge zidova su građeni od mermera u roze i smeđoj boji, a stepenište i ograde urađeni su od belog mermera sa neorenesansnim ukrasima. Svetlarnici su izvedeni u višebojnom vitražu po holovima, a od istog materijala su urađeni i prozori. Lusteri su od mesingane plastike, a tavanica je i zidovi su od hrastovine ukrašene drvorezom i prekrivene elegantnom i skupocenom crvenom čojom. Plafoni i zidovi su oslikani i obrađeni gipsanom plastikom. Što se nameštaja tiče, u hodnicima, holovima i u Sali je od hrastovine sa bogatim drvorezom.

Banka je dograđivana u prvoj polovini XX veka. U svom konačnom obliku ona ima trezorski prostor, suteren, prizemlje, dva sprata i potkrovlje kao i dva ulaza. Tu je još i kancelarija guvernera Narodne banke Srbije (Jorgovanke Tabaković) kao i muzej NBS- centar za posetioce.

70-ih godina prošlog veka rodila se ideja o izgradnji dodatne, nove zgrade banke. Ona je puštena u rad 2006.godine i sadrži 11 spratova, parking, restoran, trezori, skladišta, sale itd.

Narodna banka

http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=2098 http://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%87%D0%B8%

D1%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%86

http://jagodicadjavolica.blogspot.com/2014/05/mirisi-starog-beograda-kosancicev-venac.html http://

www.telegraf.rs/vesti/beograd/1146567-najstarija-kafana-u-beogradu-sta-se-krije-iza-znaka-pitanja-foto

http://www.nekretnine.rs/Article/208/konak-kneginje-ljubice-vesnik-novog-

vremena/ http://sr.wikipedia.org/sr/%D0%A1%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D

1%86%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%83

http://sr.wikipedia.org/sr/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B5

http://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BC_%D0%9C%D0%B8%D0%BA%D0%B5_%D0%90%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%B0

http://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0_%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B5

Internet sources: