Cilt XIX

iSTANBUL ÜNİVERSİTE.Si

Edebiyat Fakültesi

1 Ekim 1971

TÜRK DİLİ VE EDEBiYATI Dergisi

YAYlN KURULU

A. Caferoğlu, M. Kaplan, M. Ergin

Edebiyat Fakültesi Basımevi İSTANBUL

1971

NEHCÜ'L-FERADİS'İN DiL HUSÜSİYETLERİ .

IV*

M ET İ N

ALİ FEHMİ KARAMANLIOGLU

LXVI b] 26 (1) köreling t~~ı çi}.ftlerimiz beyc~t birmiş teg biz-ler t~)fı beyc~t bireling tidiler eyyub peygamber c~leyhj's-selam l;~zr~­tınga (2) kirdi destur tiledi erse peygamber c~leyh!'s-selam t~~ı destur birdi eyyub anası bu gatun-lar-nı b~şlap kirdi ol i}.mm-! s~c!d (3) athg gatun peygamber c~leyh!'s-selam-~a selam lpldı erse peygamber c~leyhj's-selam t~~ı cevab y~rlı~adı andın song aydı ey (4) ?~cife atıng ne tı;ırur ol aydı kim ya resul~'llah! atım i}.mm-i s~c!d tı;ırur tidi erse peygamber c~leyhfs-selam aydı 21 kim atarfg atı ne tı;ırur (5) ol aydı kim atam atı raf!' tı;ırur tidi peygamber c~leyh!'s-selam aydı l}aceting ne tı;ırur tidi erse i}.mm-! s~c!d aydı ya resul~'llah! t~ngrı (6) t~cala-nı bir ü bar tı;ırur tip· ınandul} t~lp siz-ni J:ı~l}l} t~cala::.-nıng resulı tip bittük emdi çi}.ftlerimüz siz-ke beyc~t (7) birdiler biz-ler t~~ı keldük siz-ke beycat birmek­ke tidi erse peygamber c~leyl}i's-selam aydı şiJki}.r ol t~ııgrı-l}a kim siz-ler-ni (8) jslam-~a köndürdi andın song aydı ey z~cife-ler ci}.m­le keling ilegirnde olturuıig tidi erse ci}.mlesi peygamber c~ley­

hi's-selam (9) ileginde olturdılar peygamber c~leyhfs·selam ilegiıfge bir ~~d~l} birle sgv 22 ls:oydı t~~ı miJbarek elgini ol sı;ıv 22 içinde (10) ls.~ttı t~~ı z~cife-ler-ga aydı eren-ler-din beyc~t alsarn elig­lerini tUtUp beyC~t alUf-ffien Ve-lik in SİZ z~Cife-ler·ning (1 J) elig•

* Nehcü'l-feradis' in gramer husfisiyetlerini belirten I. ve IL yazılar dergi­ınizin 16. ve 17. ciltlerinde: eserin baş tarafından yirmi beş sayfanın transkripsi­yonlu metnin i ihtiva eden lll.. yazı ise, 18. ciltte (geçen sayı) çıkmıştır. Bu sayı­rnızda I. babın 6. faslının sonuna kadar transkripsiyonun devarnı ve rnetine ait ııotlarla b11 yazı serisini tamarnlıyoruz. Sözlük ayrıca verilecektir.

ŞarkiJlat Mecmua~ı F. 10

146 Ali Fehmi Karamanhoğlu

lerini tutmak bolmas ~~çan kim men elgim-ni bu ~ş.d~l;ı-dın çıl$:ar­

sam siz elig-leringiz-ni ~ş.tgaysız tidi andın (12) song peygamber 'ş.leyhi's-selam aydı ey zş.'ife-ler t~ngrı tş.'aJa-nı biriemiş-din song t~ngn~a ortal~ ~~tmagaysız tise (13) bular aytur erdiler ~ş.bul ~ıl­du~ y~na peygamber '~leyhi's-selam aydı ey z~'ifeler erenlering-iz mallarıdın uğurlama- (14) -gaysız t~~ı zina ~ılmagaysız t~~ı oğlan­larıngız-nı öltürmegeysiz t~~ı özge togurgan 23 oğlan-nı · erenle­ringiz-ke- (l 5) men togurdum tip aymagaysız t~~ı y~~ yş.vul~ öl­mişte nevl;ıa lplmagaysız ton Y!rtmagaysız saç-larıngız-nı yolma­gaysız (16) yüz-leringiz-ni Y!rtmagaysız t~~ı yat eren-ler birle 9~1-vet yer-de sözleşmegeysiz tip aysa bu z~'ife-ler aydılar (17) ci).m­lesini ~~bul ~ıldu~ ls:~d~l;ı-dın elgi-ni çı~ardı t~~ı bu zc;ı.'ifeler elig­lerini ol hdc;ı.l;ı-~a l~c;ı.tar erdiler tc;ı.~ı yüzleringe

l XVII a] 27 (1) sürter erdiler andın song peygamber 'c;ı.Ieyhj's-se~ lam destur birdi erse çı~tı-Iar andın song· mekkeo-din öküş şc;ı.l;ıa­be-ler ke_lü (2) bc;tşladılar erse peygamber 'c;tleyhi's-selam medineo h~llpnga aydı kim mekkeo-din kelgen-ler-ni agırlang yerini yurtını l~oyup bizing (3) şçıl;ıbetimizde bolma~ üçün gc;ı.rıb-lul~nı ihtiyar ~ı­hp keldiler kere k kim. munlar-ga ıvtf u kerem bir le ~c;ı.rşu alsangız tidi (4) tc;ı.~ı medineo-de turğanlar-nı mekkeo-din kelgen-ler birle ~c;ı.rındaş ~ıldı mekkeo-din hicret -~ılıp kelgen-ler-ke mvhacir tiriür tc;ı.~ı medineo (5) 9c;ı.ll~-ları kim mekkeo-din kelgen-ler-ke yarı birdi­ler ~ş.rşu aldılar lvtf u kerem ~ıldılar anlar-ga enşari tinür bişinç (6) f~şl peygamber 'c;ı.leyhi('s-selam)-nung mv'cizatı-nıng beyanı

tvrur imam-! b~gc;ı.vi ~lı:. ~~~ J meşabil;ı atlıg kitab-da bu l;ıc;ı.di§-ni

(7) keltürmiş ~\ J.., ~~ L d J\9 .ı..'\ .ı.:ı:. ~~ (.$.;, J ":-"ll.b ıJ.I ü: Jı:. 4f

_r..! '>/ J J~::-- ~~:.: • ..\ (8) l~ l(.:> ,_,. if"! j l::;--_,;.,9 ~~. ~- J ~c.

~~ J J"" J ~ cl~ _i y\.J 1 J ;ı_ Jr:> J 'YI bu I;ıc;ı.di§-ning m<}.'nisi ol bo lur k1m

'c;ı.li .ı.:ı:. .ı.~\~ J aytur (9) men peygamber 'c;ı.leyhj's-selam birle

mekkeo-de erdim mekkeo-ning şc;ı.l;ırasınga çı~tu~ tag-~a ~c;ı.rşu kel­dük erse ol tagdın avaz keldi (10) kim es-selamv 'c;ı.leyke ya re­sulş.'llahi tip tc;ı.Ip dc;ı.rc;ı.ht-l~a ~c;ı.rşu keldük erse ol dş.rc;ı.ht-dın avaz keldi kim es-selami}. '~leyke ya -resulş.'llahi tip (11) peygamber '~leyhj's-selam medineo-de erdi kim hc;ı.yber ci).hüd-leri tc;ı.~ı bc;ı.nu l~l}rey~a 24 ci).hüd-leri mekkeo-ke bc;ı.rdılar tc;ı.lp mekkeo kafir-lannga

Nehcü'l·feradis'in dil husiisiyetleri 147

(12) aydılar biz ci).mle siz-ke yarı birrnek üçün keldük biz ci).mle ittifal,< lplıp agır çerig birle medineo-ke b~rsal,< t~~ı bu mQI;ı~m­med-ni aradın (13) kitersek sizing dinirıgiz-ni t~~ı bat!l tip aytur bizing dinimiz-ni t~lp batıl tip aytur siz t~lp munung tilindin tq.lp z~l;ımeti- (14) din ~tJrtulsangız biz t~lp ~urtulsa~ tip aydılar erse mekke, kafir-larınga bu söz goş keldi çerig isticdadi l,}ıldılar tq.~ı

. (15) yehudiler çerigi bir le t~l~ı öz çerig-leri birle medineo-ke kel­diler ~~çan bu g~ber peygamber aleyhi's-sela~-~a tegdi erse ş~­Q.abe-lerni (16) yıgdı t~lp meşveret lpldı erse selman-ı farisi aydı ~ı:. <1.~\ ı.s.;. J bizing fars ilinde g~nd~l~ bol ur il tegresinde (17) uluğ tering arı~ ~azar-lar kim çerig tört yandın kirmesün tip emdi mq.şlq.h~t bolgay mu kim bu medineo-ning tegresinde

[XVII bl 28 (1) g~nd~~ ~~zsa~ tört yandın kafirler kirmese bir yandın uruşma~ asan bolgay tidi erse peygamber c~leyhj's-selam

(2) tq.lp ş~J;ıabe-ler bu söz-ni mq.şİq.l;ı~t kördiler irigen şq.vab tQrur tidiler erse peygamber c~leyhj's-selam buyurdı (3) ci).mle şq.Q.~be

medineo-ning tegresinde Mndq.~ ~~za bq.şladılar medine içinde aç­lı~ erdi çerig-ke isticdad ~ılına~ (4) y~na bu g~ndq.~ ~~zıma~

şq.Q.~be-ler-ga agır keldi cabir aytur <~..:.&. <~.~\ ı.s.;. J ci).mle ş~l}~be-Ier bu.

g~nd\1~-nı I$.~zar erdi uluğ (5) taş çı~tı neçe me I$.Qvv~t-lıg erenler b~lta birle ursalar hiç e§er ~ılmaz erdi b~rdılar peygamber-ga aydılar erse (6) peygamber c~leyhj's-selam · elginge balta, aldı t~~ı

üç ls.~ta f..> )\ 0;ı-)ı ;;ıl r-! tidi tq.~ı urmış erdi bu uluğ taş (7) pare

pa re bol dı ca bir aytur .ı..:.c. <~.U\~ J men peygamber cq.leyhj' s-selam­

~a y~~ın erdim ikki elgini ~~~ldurdı balta, birle (8) taş öze urma~ üçün b~l~tım peygamber c~leyhj's-selam mi).barek ~~rnınga taş bq.g­lamış açlı~ sebebi-din bu al;ıval-ni kördüm (9) erse könglüm g~ste vi). bezmen boldı keldim çi).ftüm-ke aydım ey çi).ftüm peygamber cq.leyhj's-selam-nı bu aQ.val öze kördüm (10) neteg reva bolgay peygamber cq.leyh!'s-selam mundag emgek birle bolsa tq.1p biz hı;lgusın yimesek neteg i).mmet bolgaymız tidim (ll) erse çi).ftüm aydı evde tört batm~n arpa bar t~~ı bir ogla~ bar sen ol ogla~­nı boguzlagıl men t~lp aş bişginçe (12) bu tört batm~n arpa-nı

ögügeyin 25 (?) t~~ı etmek yapayın sen bargıl peygamber c~leyhi' s-selam-nurıg· ~ula~ınga aheste aygıl öngin (13) kişi-ler eşitmesün­

l'er peygamber c\lleyhi's-selam tq.\n ~~tında bir ikki kişi birle kel-

148 Ali Fehmi Karamanlıoğ'lu

sünler tip ittifal~ lpldılar ~ş.çan aş (14) bişti erse cabir o,;,ı:. .ı..\11 ı.;::, J

bıı.rdı peygamber 'ş.leyhj'-selam-f.<a aheste aydı erse peygamber '~leyhj's-selam aydı ya cabir (15) t~'amung ne l$:~dş.r tı.ırur tidi erse men aydım ya resul~'llah! bir oglal$: tı.ırur t~~ı tört batm~n arpa etmeki tı.ırur tidim erse {16) peygamber '~leyhj's-selam aydı ingen y~IJ.şı tı.ırur }}~~~~ h{ ala öküş berekat-lar birgey inşa'~llahı.ı t~'ala tidi t;.ıl$:ı aydı ya cabir (17) men b~rgınça ol kijveçke hiç · kim-erse çömçe, l$:ş.tmasun t;.ılp ol etmekler-ni t;.ındur-dın hiç -kim­erse çı~armasun-lar

[XVIII a] 29 {1) tidi t;.ıf.<ı nida f.<ıldurdı kim cabir evinde tş.'am l$:ılmış ci}mlengiz icabet l$:ılıngız tip njda l$:ıldurdı erse IJ.ş.nd;.ıJs. f.<ş.­zıgan- (<') .:ıar üç ming kişi erdi ci}mlesi. icabet f.<ıldı-lar erse ca­bir aytur men mi}tel]~yy!r boldum b·;.ıcalet içinde ~$:aldım andag IJ.ş.calet (3) mi}stevli boldı özemke kim 'Ç>mrüm içinde andag IJ.;.ıca­let bolmışım yol$: erdi bir oglal~ t;.ı'amı üç ming kim-erse-ke (4) neteg yitür-gey-men tip endişe l$:ılu evke bardım t;.ıl$:ı çi}ftüm-ke bu ş.l}valni aydım erse m~nga aydı ya cabjr peygamber ';.ıleyhj's­

selam-l$:a (5) bu t~'am-nung mj~darını ayınaclıng mu men aydım kim peyğamber ';.ıleyhj's-selam-l;.a bu t{i'am-nung mjf.<darım aydım erse peygamber 'ş.leyhj's-selam (6) aydı men b;.ırgınça ol tş.'am-l.<a kim-erse elig tegürmesün-Ier tip aydı çi}ftüm aydı andag erse ya cabjr hiç IJ.ş.calet l$:ılmagıl (7) barını ileginde l$:oçlğıl ne kim lplsa ol bilgey tidi erse köng·lüm IJ.oş boldı b~caletim kitti bir sa'ş.t keçti b;.ıl<ar-men (8) peygamber ';.ıleyhj's-selam üç ming ş~l}abe-ni b;.ışlap keldi t;.ı~ı aydı ya cabjr bu IJ.~layıJs: öküş tı.ırur evke sığ­maz şş.l]rada (9) oltursunlar yitişer oltursunlar tip buyurdı t;.ılp

özi evke kirdi ol kijveç-ni açturdı t;.ıi.<ı (..2-- )\ :_;;;:-)\ ~\ r-! (10) tidi

tş.Js.ı berekat birle dı.ı'a l$:ıldı tş.~ı elgini ol kijveçke urdı y;.ına ·t;.ın­

dur açturdı . anga t;.ı~ı (..>)i :_;2--)\ o.~l r~ (ll) tidi t;.ı~.<ı berekat bir­

le dı.ı'a l$:ıldı tş.~ı el urdı andın song buyurdı tegme yiti kişi-ke bir kersen aş t;.ılp yiti etmek biriııg-ler tip (12) andag l$:ıldılar

· neçe-me kim bu ki}veç-din aş çıl$:arur-lar t;.ıl$:ı bu t;.ındur-dın etmek çıl~arur erdiler hiç bu ki}veç-ning aşı (13) eksilrnez erdi t;.ıl$:ı bu t;.ındur-nung etmek-leri eksilmez erdi üç ming kişi cümlesi toydı­lar küveç aşı andag·ol$: erdi (14) t;.ı~ı tş.n?ur etinek-ler(-i) andag ol$: erdi peygamber ';.ıleyh!'s-selam aydı ya cab!r alJ.şam-l.<a tegi

Nehcü'l·feradis'in dil husilsiyetleri 149

bu ki}veç aşı tı;ılp tı;ı.ndur etmeki tüken~e- (15) ·gey medine. için­deki derviş-ler-ke hı;ı.ber birgil ci}mlesinge yidürgil tı;ı~ı kelgen bş.rgan~a ya~ 26 yavu~ls:a cümle-ke 27 bu aş-dm (16) tı;ılp etmekdin hiç tı;ı~şir ~ılmadın birgil tidi biz tı;ı~ı andag-o~ ~ıldul~ auşam-~a tegi medine. içindeki derviş cümlesi (17) keldiler tı;ı~ı yidiler au­şam bolmışta kiçlin tı;ılp ki}veç-de bir ança tı;ı'am Is:aldı selman-ı

farisi aytur .ı...:..c 4.111 ~; ~ı;ıçan kim

[XVIII b] 30 (1) cabir-ning tı;ı'amını tenavij.l lplduls: tı;ı~ı uı;ındı;ı~ ~ı;ızı­ma~-~a bı;ırdu~ menim ülüşüm~ke yitgen yer-de tı;ılp bir uluğ taş belgürdi (2) hiç kim-erse anı ls:oparma~-~a küçi yetmedi balta. 28

tı;ı~ı ötmedi erse bı;ırdul~ peygamber 'ı;ıleyh!'s-selam-~a g<;ıber bir­dük erse peygamber (3) 'ı;ıleyhi's-selam keldi tı;ı~ı mi}barek elginge

bir uluğ balta. 28 aldı tı;ı~ı f..> )1 :_;Jl'-)1 .ı..UI f-! tidi tı;ı~ı tekbir aydı erse

ci}mle (4) şı;ıl)abe-ler tı;ı1~ı tekbir aydı-lar andın song peyğamber

'ı;ıleyh!'s-selam balta. 28 kötürdi )ı:t~ı ~ı.ıvvet birle ol taşt{a urmış erdi (5) ol yıldırım mengizlig ot çı~tı tş.~ı şam tı;ı.rı;ıfınga b<;ırdı selman-ı

farisi aytur ...:.c .ı..UI ı.s~; ol nur-l~a nc:~c:r lplmış erdim (6) şam­

nung köşk-leri sı;ıray-ları mı;ınga köründi yc:na peyğamber 'c:Ieyhi' s-selam ikinç ~<:ta tekbir ~ılıp urmış erdi y~na bir (7) yıldırım mengizlig nur çıl}.tı tc:l~ı yemen tı;ı.rc:fınga b<J.rdı men ol nur-l}.a nc:­~c:r lplmış ·erdim yemen şehri-ning köşk-leri sc:ray- (8) -ları mc:nga köründi J'!-na peygamber 'ı;ı.leyhi's-selam üçünç ~c:ta tekbir ~ıhp ol taş-~a urmış erdi yş.na bı.ırun~ı teg yıldırım mengizlig (9) nur çıl}.tı tc:~ı mc:şrı~ tc:rc:fınga b<:rdı men ol nur~a nc:~ı;ı.r ~ılqım erse 'ıra~ ili-ning tc:~ı fars ili-ning sc:rayları (10) köründi men aydım ya resulc:'llah! bu ne nur-lar tı.ırur kim 'alem-~a mi}nleşir boldı tip aydım erse peygamber 'ş.leyhi's-selam aydı (11) ya selman bilgil agah bolğıl bu nur-lar l}.ayu tc:rc:f-~a kim bc:rdı ol tı;ı.rş.f-ta is­him açılğay mi}si}lmanlı~ ~ahir ( l2) bolgay tidi selman-ı farisi

.ı...:..c .ı..U 1 ı.s~ ;'Ç)mer tı;ı.~ı 'q§man l+.c .ı..UI ~ J hılafetinde erdi kim bu

ayt~an illerde islam (13) ?ahir boldı tip aydı andın song kafjr-ler ci}hüd-Ier- birle kelip medine.-ning tört yanında ~ondı-lar tc:l}.ı

. mi}si}lmanlar birle (14) üç kün uruştı-lar üçüriç kün 29 ~c:tıg uruştı­lar andag kim peygamber 'ş.leyhj's-selam ikindü ~o nemazı tc:~ı

alışam nemazı ~ılu (15) bilmedi peygamber rş.leyhj's-selam ol ka-

150 Ali F ebmi Karamanlıoğ-lu

fir-ler-~a ~ş.rgadı ey bar bvçlaya bu kafir-ler•ning közlerinde ot birle 'vls:ubet lplgıl (16) tip aydı andın song l:ı~~l$. tebareke ve tş.'ala peygamber c~leyhfs-selam-Is:a nl}.Şr~t birdi bir kiçe içinde ~~~tıg savu~ yil.ıçla birdi (17) erse mekkeo kafir-Ieri ci}.hüd-ler birle medine,­ning tört yanında uruşmal~ üçün ~onup tvrur erdiler ol s~vul~ yilke

[XIX al S;t (1) tal~~t-ları !~almadı aydılar kim biz-ler-ke mtJ­J;ıainmed sjl;ır ~ıldı s~vul$: yil ıçla birdi tip ci}.mlesi ~ş.yıttı-lar l;ıv?eyfe

.ı.;,e. .ı.~\ ı.s::, J (2) kufe 31 iling·e kirdi peygamber-din song kufe 31 bş.ll$:ı

ci}.mlesi QlJ.?eyfe-ni ağırladılar peygamber c~leyhj's-selam-~a şql;ıbet lpldı tip (3) bir kim-erse Ql}.?eyfe-ke aytur ya eba cş.bdıfllahi pey­gamber birle siz-ler neteg mvcamjlet lplur erdingiz l;ıv?eyfe aydı

.ı.~c.. .ı..\11 ı.s;, J (4) peygamber bıdmetinde l$-~tıglanur erdük ne işke bu­

yursa ~ılur erdük hiç tş.~şir lplmaz erdük tip aydı erse (5) bu sorgan kim-erse aytur v~'llahi eger men peygamber c~leyhi's-selam ~~tında bolsa erdim peygamber-ni y~çlag yörütmek-ke l$-oym~gay (6) erdim boynum-ga kötrüp yörütgey erdim tidi erse Ql}?eyfe

aydı .ı..:.c. .ı.~\ ı.s::, J b~nd~~ to~uşında bir kiçe l~ş.tı~ (7) s~vu~ yill~op­tı b~rça ş~l;ı~be ton-lar t~~l kiz-ler örtündiler evleringe b~rma~-~a jcazet yo~ erdi peygamber c~leyhi's-s-elam (8) nem az ~ıl ur erdi öküş nemaz l$-ılmış-dın song ~vaz l$-ıldı t~~ı aydı ey yaran-Iarım ~ayu bir kim-erse bolgay kim ornındın (9) turgay t~lp ol kafjr-ler-ga bargay t~lp anlar-dm m~nga b~ber keltürgey. men anı l:ı~~~ t~cala-dın tile­geyİn kim ol kim-erse-ni l;ı~l~~( t~caıa (10) s~~lasun hiç kafjr-ler-ning z~r~rı anga tegürmesün y~na l:ı~~~ t~caladın tilegeyİn kim ol erse-ni uştmal;ı-da menim (ll) ~oldaşım ~ılsun tip njda ~ıldı hiç kim-erse ica­bet l_<ıimadın 32ol m~cnidin ötrü kim açlı~ l.<~tıg erdi hem t~~ı kaf!r­ler- (12) -ning b~vfı ~~tığ erdi hem s~vu~ l.<~tıg erdi bu üç m~cni bar üçün ş~l;ıabe-ler kahel-lı~ Ipldılar peyğamber c~leyhi's-selam-l~a (13) icabet lplmadılar erse peyğamber c~leyhj's-selam menim atım birle njda lpldı 33 t~~ı aydı ya Ql}?eyfe timiş erdi m~nga zş.ruret boldı

icabet (14) l.<ılma~-l.<a ve eger jcabet ~ılmasariı peygamber c~Ieyhi' s-selam-ls:a 'aşilıl~-lplmış bolur-men tip yirimdin ~optum t~l.<ı ay­dım lebbeyke (15) ya.resulş'llahj tip m~nga aydı ya Ql}.?eyfe b~rgıl

t~lp m~nga bu kafirler-din b~ber keltürgil kim ne ~l;ıval öze tvrur­lar ve-likin hiç (16) kim-erse-ke z~l;ımet tegürmegil tidi erse men tl!-~1 o~ ya aldım tş.~ı bardım bş.~ar-men l;ı~l~l.< t~'ala-nıng çerigi sş.vu~

Nehcü'l-feradis'in dil husiisiyetleri 151

yil ol kafir-Ier-ni (17) perişan lplmış h<}-yme-lerini yı~mış otlarını söndürmiş atları bir yan~a b<).rur teveleri bir yan~a bş.rur sergerdan

[X. IX bl 32 (1) ve mij.tei}.C).yyjr bol up tı,ı.rurlar ulug-ları ebu sı,ı.fyan

h~yme-din çıi.<tı t<).lp ça~ırdı aydı ey çerig hş.lay!ls:t cijmle köçüôg . (2) kiteling eger bu kiçe munda I.<alsal.< helak bolurmız atlarımız / t<).l.<ı tevelerimiz helak bolur tip jelarn I.<ıldı erse (3) cijmle kafjrler ttcil öze köçti-ler kitti-ler eger peygamber cş.leyhi's-selam m<}-nga aymamış bolsa erdi kim hiç kim-erse-ke (4) z<).r~r tegürmegil tip ebu sı,ı.fyan-l~a andağ y<}-vul.< ~elmiş erdim kim o~ birle ursam he­lak I.<ılğay erdim ve-likjn (5) peygamber c~leyhfs-selam sözini şa~­ladım l$<}-tılmadım {}<).çan kim keldim peygamber c~leyhj's-selam-~a h<}-ber birdim erse peygamber (6) cş.leyhi's-selam sevündi J;ı~l$1.< t~­

cala-l}a J;ış.md ü §ena lpldı t~I.<ı cijmle h<}-lay!l~-l$a jcazet birdi evle­ringe 1.<<}-yıttı-lar yş.na bir l}C}-Ç kündin song (7) peygamber c<}-leyh!'­s-selam-l.<a ebu sı,ı.fyan-nıng bitigi keldi ol bitig içinde aymış kim ya mı,ı.Q.C).mmed bilgi! agah bolgıl bu nevbet kim keldim (b) ol !ct!l.<ad birle keldim erdi kim sini helak ~ılsam tş.lp yaranlarıng­nı perişan I.<ılsam ve-lil}in kördüm kim medine, tegresinde (9) Mn­d~l.< lplmış-sen c~r~b içinde bu h<).ndş.~ lplmal$ y<ıl.< erdi munı l}~ndın ögrending emdi lat u cı,ı.zzi birle ant yaçl (10) lplur-men kim ikinç l.<C).yıtmış-da ı,ı.Q.ı,ı.d tol.<uşında neteg Ipidım erse andag · lplgaymen tip aymış peygamber c<).leyhj's-selam (J 1) 1.<<}-çan kim anııig bitigini oi.<up mtnisini z<).bt lpldı erse ı,ı.bey b. k<).cbni ünde­di tş.lp aydı bitigil ya ı,ı.bey ey ebu sı,ı.fyan (12) bu kelmişde sini helak lplmadın l$~yıtmag;:ı.ymen timiş-sen sini l.<C}-ytargan 1}.<).1.<1.< te­bareke ve tı:tcala tı,ı.rur tı:tlP hı:tndş.~ I.<ı:tzımal.<nı (U) ögretgen J:ıı:tl.<l.< ttala tı,ı.rur t<).l.<ı ikinç nevbet ~~~Y!tgaymen t<).l.<ı -ı,ı.Q.ı,ı.d to~uşundal,<ı teg siz-ler-ni hezim~t lplgaymen timiş-sen (14) anı tı:tlp Q.~~~ t<}-cala bilür I.<ı,ı.vvet birgen t~lp ol tı,ı.rur hezimet lplgan t~~ı ol tı,ı.rur ve­lik!n l;ı<}-l.<ls: tebareke ve tC). c ala mş.nga bir kün (I 5) ruzi lplgay kim ol kün içinde ol Iat u cı,ı.zzi birle kim ant yaçl lpldııig ol !at u cı,ı.zzi-ni tş.l,<ı cijmle put-lar-nı (16) sındurgaymen !nşa)ş.llahij t<}-caıa

tip aydı Yı:tna t<C}-çan kim kafjrler mekke,-ke l.<ı:tY!ttı-lar t~I.<ı cijhüd-. ler t<).lp öz yerleringe ~Ş.Y!ttı-lar ( 17) şş.Q.abe-ler t<).l.<ı evleringe 1.<~­

Y!ttı-lar peygamber c~leyhj's-selam t<).lp cayişe 4-:.:. .ı.~\ l.5;,J evirige kirdi t<).l.<ı gı,ı.sl lpldı t<).~I başını

[XX a] 33 (1) yudı t~~ı özinge cöd 33 tütüzdi t<}-~ı çıl.<tı öçllek ne-

152 Ali Fehmi Karamanlıoğlu

mazını ~ıldı erdi b{l~ar cebr{l)il '<;ıleyhfs-selam 1$:\lt!r mi}nüp l_<{llıng barçın (2) keQip keldi t{ll.<ı aydı ya mvl;ı~mmed ferişte-ler yarı~ y~şıls:larını 34 kitermedin tvrurlar siz-ler nişe sjlal}.larııigız-nı kİter­dingiz-ler (3) biz ci}mle ferişteler kafjrlerni h{lmrv'l-esed atlıg yerke tegi ls:{lvdul.< kiterdük emdi S{lı'iga t{lls:ı yaranlannga t\lngrı t{l'ala-dın 35

ferman (4) ol tvrur kim yani.< yc:ışıl.<larıng·ız-nı ke9seıigiz t{lls:ı bu bc:ınu l$:vray~a 36 ci}hüd-leringe b~rıp l}.{lrb l$:ılsaıigız uş men terişte­ler (5) b{lşlap b{lrur-men menim artımça terk keling tidi t{lls:ı ceb­r{l)il '{lleyhi' s-selam b {tr dı l$:<J.çan kim peygamber 'şleyhj's-selam

bu söz-ni eşitti (6) erse '<J.li-ni 4..:.c 4.~\ .s::, J ündetdi l<J.l.<ı aydı '<J.lemni

algıl l<J.l.<ı bizke kelgil kim biz-ke ferman boldı kim b<J.nu l.<vray~a 36

ci}hüdleri (7) bir le l}.~rb l_<ılmals: kere k '{ıli 4..:.c 4.~\ .s::, J '<J.lem-ni

aldı t<J.ls:ı bjlal-ls:a fermaniadı kim ci}mle Ş<J.I}.abe ikindü nemazını b<J.nu ls:vray~a-da 36 (8) Is:ılsunlar tip ci}.mle ş<J.l}.abe atlandilar b{lnu l$:ı.ıray~a 36 ci}hüdlerini h<J.rab l$:ıldılar ğar et Is:ıldılar y{lna medine,- k e l_<{lyıttı-Iar ol (9) ci}hüdler hatun-larıdın bir hatun peygamber '<J.ley­hj's-selam medineo-ke kelınişdin soı'ig bir l$:oy-nı söküldi t{l~ı ş<J.I}.abe­lerdin (10) biringe sordı kim peygamber '{lleyhj's-selam l_<oy etidin l$:ayu yer-ni sever tidi erse ol kim-erse aydı kim peygamber '<J.ley­hj' s-selam Is. oy (ll) etidin I.< ol etini l<J.l.<ı y<J.grın etini sever tidi erse ol sökülmiş l$:oy-ga agu sürtti y{lgrın etinge t<J.I.<ı l_<ol etinge köp-rek (12) sürtti t{ll.<ı anşam-dın song peygamber '{lleyhj's-selam­nung eving-e keltürdi peygamber '{lleyhj's-selam ahşam nemazı I.<ılıp evinge kirdi (13) b<J.~ar bir z~'ife olturup tvrur bu z<J.'ife peygamber '{lleyhj's-selaml.<a selam Is:ıldı t<J.l.<ı aydı ya resul<J.'llahi bir l_<oy sö­küldüm t~I.<ı (14) siz-ke hedjyye keltürdüm tidi erse peygamber '~leyhi's-selam bvyurdı ş<J.I}.abe-ler keldi-ler sqfra y<J.ydılar ol arada ol z<J.'ife (15) çıis:tı t<J.lp kitti l$:<J.çan kim peyğamber 'c:ıleyh!'s-selam l_<oy etidin bir par e aldı t<J.Is:ı çeyneyü b~şladı erdi ol l$:oldın a vaz keldi kim (16) ya resl].l<J.'llahi mindin yimeng kim men ağulug tv­rur-men tidi erse peygamber '<J.Ieyhj's-selam agzındal_<ı etni b!ra~tı ş~Q.abe-ler-Is:a aydı ey (17) yaraniarım bu et-din yimerig kim bu I.<ol etidin avaz eşittim kim ya resul~'llahi mindin yimeı'ig kim men agulug tvrur-men tip aydı erse

[XX b J 34 (1) cvmle ş?~abe-ler elig-lerin t<J.rttı-Iar ve-likin beşir atlığ ş<J.I}.abe bir lql_<ma-m yuttı bu h<J.ber-ni bilginçe t{l~I neçe me

Nehcü'l-feradis'in dil hususiyetleri 153

kim ~{ltıglandı (2) ~{lytaru bilmedi ol sa'{lt içinde b{l~tı-Iar beşir­oing yüzi ~{lp-~{lra boldı t{l~ı ol kiçe vefatı boldı ş{lQ.abe-ler-din üç kim-erse (3) ol t{l'am-dın çeynep bırakıp tı.ırur erdiler peygam­ber '{lleyhj's-selam anlar-~a Q.{lcam~t ~ılıng tip bı.ıyurdı özi t{llp J:ır;ıcam{lt (4) ~ıldı erse Ş!QQ{lt buldı y{lna üç kündin sorig ol yehu­djyyeo-ni buldılar tş.~ı peygamber '{1-leyh!'s-selam-~a keltürdiler pey­gamber c{lleyhj's-selam (5) aydı ey yehudjyyeo ne üçün mundag iş

lpldıng tidi ol yehudiyyeo aydı menim atam-nı t{l~I atam ~{lrındaşını t~~ı ç\i,ftüm-ni (6) tı;ı.~ı er ~ş.rındaşım-nı c\i,mlesin öltürdüıig ol yandın men bu. agulug ~oy-nı keltürdüm tip i~rar ~ıldı anı t{l~ı öltürdiler (7) ol ~oy etini bir itke birdiler ol it yidi erse ol sa'{lt öldi b{lrdı-lar bir çv';,:ur l~ş.zdılar tr;ı~ı ol etni anda körndiler (8) peygamber c{lleyh!'s-selam d\i,nya-dın n{l~l ~ılmışta kim söke! boldı \i,mm-! beşer atlıg ~r;ırı Z{l'ife bar erdi hemişe peyga.mber c{lleyh!'s· selam (9) z{IQ.meti bolsa ol zş.'ife-ni ündetür erdi ol z{l'ife kelip peygamber c{lleyhj's-selam {lcza-larını b{lsar erdi sı~ar erdi (10) bu nevbet-te t{l~I ündetti erse ol Z{lcife tr;ı~ı keldi peygamber c{lleyh!'­s-selam-nuıig {lczasını br;ıstı sı~adı t{l~ı aydı ya resul{l'llahi (ll) bu nevbet-te sökel-liking·iz-ni ~{ltıg-ra~ körer-men jnşa){lllahı.ı tş.caıa

şjfa birgey tidi erse peygamber c{lleyh!'s-selam aydı ol vş.~t-ta kim (12) agulug et-ni çeynep bıra~tım erdi andın berü birer V{l~t-lar­

da birer zr;ıJ:ımet birür erdi mr;ınga emdi andag sezer-men kim bu sökel- (13) -likim-de ol agu-nung zehri t{l-mar-larım-nı kesgey tip ve-likjn ş{l-br ~ılına~ kerek peygamber-ler-~a bela ~{lt ~c;ı.t bol ur şevab­lar ~{lt ~{lt (t4) bolma~ üçün bir kiçe peygamber c{lleyhi's-sdam bu kaf!rler-ni jslam-l~a ündedi erse bu kafjrler aydı·lar ya mvl.l{lmmed seniıig dining lgı~-lı~ıtfg-nı (15) ol V{l~tın bilgeymüz kim bu tolun ay-~a işaret ~ılsarig bu ay ikki pare bolsa t{l~ı tegme paresi bir yanğa br;ırsa andın song y{lna (16) ikisi biri biriage ~{lvuşsa burun­Ip teg bolsa bizler bilgeymiz kim sening dining J:W~~ tı.ırur tip aydılar erse peygamber 'c:.leyhj's-selam (1 7) ay~a jşaret ~ılmış er­di ay ikki pare boldı biri bir yan~a bc;trdı t{l~ı biri bir yan~a

bardı y{lna ikkisi biri biringe ~avuştı-lar

[XIV a] 35 (1) ibn-j mescud .ı..:ı:. .ı..~\~) aytur men kördüm l:ıira

tagını ikki pare ay arasında ~aldı yc;ına ikkisi ~c;ıvuştı-lar 1$:{1-çan kim bu {1-Q.valni (2) kafirler kördi-ler erse aydılar bu mı.ıl:ı{lmmed

ne uluğ' cadu tı.ırur ~{ltıg saJ:ı!r tı.ırur tip aydılar t{lngrı tş.caıa h{lber

154 Ali Fehmi Ka~amanhol\'lu

birü. yı;ı.riıls:ar (3) '\1 l_u_ 01_, J ... All J.=..i\ J .is-Lll .::..!;91 jW .U_,;

)ı=-"' v"l ,_;6 _, (4) t ..T_,Jbl 1_,.~1 J ı1_..i..) J ..J"'""..-.o r .. IJ ;ı _ _, 1_,..;, J"!.

mı;t'nisi ol tt;ır~r .is.l..J\ .::..!;91 l$Jyamet yı;ı.vudı J ... ~l\ J.:..i 1 J ay yarıldı IJ..;, J"!. \1 l_,y 01 J (5) eger bu kafjr(ler) peygamber cı;tleyhj's-selam­nung rast·Iı~lnga bir njşan körseler ol njşandın yüz çevtür-ler. _,.._:_.o :..J~.;, lj_,.aı J (6) tı;ı.~ı ayturlar kim bu mı;ıl}ı;tmmed-ning kör­güzgen njşanı ls:~tığ s!l.ır tl}rur ulaşu evvelip-lar-dm kelgen sjl}r tı;ı­rur tip ayturlar l_,ı_..i.S"J (7) tı;ı.~ı bu kafjr-Ier peygamber 'ı;tleyhj's­selam-nı yı;ı.lğan tidiler rJ> S_,Jb·l 1_,.:-'·1 J tı;ı.lp öz heva-Iarınga uy­

dılar öz nefsleri (8) tilekleriıfge jttjba' ~ıldılar Jii.L."' v"l JS tegme · bir iş ls:ı;ı.rar lplgan h;ırur yı;ı.'ni l}c;ı.ls:~ işning 37 tı;t~i ca~!beti ~ahjr

(9) bolgan h;ırur batil işning tı;ı.lp 'alnbeti ~ahir bolgan ttJrur tidi bu kaf!r-ler munung teg öküş mı;ı'cjze-ler kördiler tı;ı.lp iman (10) keltürmediler peygamber-ls:a cadu ticli-ler bir kün tı;ı.lp bir kafir susmar ls:eltürdi tı;ı.~ı aydı ya ml}Qı;tmmed eger susmar sening (ll) peygamberlı~ııfga tı;ı.nu~luls: birse men sı;ı.nga ınanur-men tidi erse peygamber 'ı;tleyhj's-selam aydı ey susmar men kim h;ırur-men beyan (12) Is:ılgıl timiş erdi susmar fı;tşil} til birle aydı kim 01...1.r..:.l

<\1 J .... ) J o...l.-;-~ T...~..?- 01 ...\.~..:.\ J .ı.UI 'YI "'' 'Y yı;ı.na bir 'ı;ı.rı;ı.b (13) bir k ün ıvuls: keltürdi ol tı;ı.~ı andag-ols: tı;ı.riuls:lu~ birdi yı;ı.na bir kün kafjrler aydı ya mtJl;ıı;tmmed lwrma yıgaçı yerindin ls:ongrulup (14) kelsün tı;ı.~ı sı;ı.nga selam birsün tiİniş erdi peygamber \ı.leyhj's-selam tı;ı.Is:ı ol dc;ı.rı;ı.l}t-nı ündemiş erdi ol dı;trı;ı.gt yerindin (15) Is:ongrulup keldi tı;ı.~ı peygam­ber 'ı;tleyhj's-selam-ls:a tevazv' birle selam Is:ıldı yı;ı.na şı;ı.I;ıabe-Ier öküş boldı erse peygamber 'ı;tleyhi's-selam-ls:a (16) mjnber Is:ılu . bı;trdılar vı;ı.'~ ls:ılmals: üçün ls:ı;tçan kim peygamber 'ı;tleyhj's·selam ol mjnber-ls:a aştı erse mij.barek ar~ası (-nı) tı;ı.yagan öredin (17) ingre­rnek avazı çıl$:tJ cij.mle ş~I;ıabe-ler eşittiler peygamber cı;ı.leyhi's-selam­nung mv'c!zatı öküş tvrur cij.mle peygamber-ler-ls:a ne mv'cjzat kim

[XIV b] 36 (1) biriidi ls:c;ı.mugı mvl}c;ı.mmed mtJşt~fa-ga biriidi yı;ı.na öngin ml}ccjzatlar t~~ı mtJştı;ı.fa-Is:a biriidi örıg·in peyğamber-Ier-~a teg­medi (2) mecmu'ı keltürmedük kjtab mvtı;ı.vvel bolmasun tip alt:mç f~şl peygamber 'ı;tleyhj's-selam mekke,-ke kirmeki- (3) -ning beyanı tvnir imam bı;tgı;ı.vi "-:1~ .ı.UI .ı..~ J meşabil} atlıg kitabında bu l}ı;tdiı;ı-

Nehcü'l-feradis'in dil hus~siyetleri 155

ni keltürmiş ı.SJ..i.J..\ ...ı..:,....., ıJ.I ı:;s:. (4) .ı.UI J.J....,J J\9 J\9 .ı;\ .ı..:s:. "..\)\ ı..5;,J

.J-1..1_,1 ı.>...ı..;:-: J _,>9 :1 J ~ .. ~\ iY_ i~\ ...IIJ ...ı..~ ..... L'l ~..., J .ı.:ls:. .ı.UI J..:o _;..9 :1 J JIJ .:...:i :/1 o \J...., ı:;.o J i~l "'..i.:.O ~ ~· ı:;.o L. J _ (5) _,>9 :1 J

_;..9 :1 J if J 'YI .ı..:s:. J..:.; 0"' JJI L'ı J bu ~şdi§ mı:'nisi ol bolur kim (6) peygamber '~leyhj's-selam b~ber birü y~rlıt<ar men ~ıya­met kün bolsa amenna ve ş~dd~I;:.na adem oglanları-nııfg begi bolgaymen (7) t~lp bu söz-ni küvenü aymasmen ve-lik!n l)~l~~

t~'ala-nıng h;ı.tfı kereınİ ınening öze mundağ tı;ı.rur tip anıcıg lı;ı.tfını i~har ~ılıp (8) sizler-ke bildürrnek üçün aytur-men t~~ı ~!yamet kün bolsa amenna ve şşdd~~na cQ.mle-ning '~lemi menim elgimde bolgay (9) bu söz-ni t~~ı küvenü t~lp aymasmen ve-Iil~in

I:ı~~~ ttala-nıng lı;ı.tfı-nı i~har ~ılına!$. üçün aytur-meiı t~lp lHyamet kün bolsa (10) amenna ve ş~dd~lma tegme bir uluğ kim-erse kim y~lay!~ anga !tt!ba' ~ılur-lar anıng elginde bir '~lem bolgay '~r~şat y~llp (ll) m~'lum lplgaylar kim bıi kim-erse bu m~'ni-lig ermiş tip kerekol mı:'ni yşyr bolsun kerek şer bolsun t~lp hiç (12) t~~ı m~~a­mat u keramat içinde ~~*ls: t~'ala-nıng l)şmdi t~~ı §enası içinde·erdi ol cjhet-din peygamber '~leyhj's-selam ~~md-niıig (13) '~lemi biriidi y~na aydı peygamber '~leyhi's-selam lı.!yamd kün bolsa amenna ve -ş~d­d~~na adem peygamber '~leyhj's-selam tş~ı ad em peygamber-din ( 14) -song kelgen peyğamber-ler cQ.mlesi menim '~lemim astında bolgaylar bu söz-ni t~l~ı küvenü aymasmen ve-likin l;ı~~~ t~'ala-nıng (15) kereınİ (-ni) i~har ~ılına~ üçün aytur-men t~lp ls:ıyamet kün bolsa amenna ve ş~ddşlı.na cij.mle y~lay!~-dın burun evvel gur yarılıp (16) gur­dın b~ş l~~ldurgaymen bu söz-ni t~~ı küvenü mefay!ret lplu ay­masmen ve-likin l)~~~~ tı:'ala menim öze ne me uluğ (17) Iı;ı.V-lar tş~ı kerem-ler ~ılıp tı;ı.rur anı h:har ~ılmals: üçün aytur-men tidi bir kün peyğamber '~leyhi's-selam yaran u -ş~J;ıabe~ler-~a

[XH a] 37 (1) aydı kim bu kiçe tüş kördüm men kim yaran-lar birle k~'beo-ls:a t~vaf ~ılur~men k~'beo-ke kitür-men k~'beo-niııg kilidi­ni alurmen (2) t~~ı ef'al-i l)~cc-nı t~mam t<ılmış-dın b~şımnı y{i.lür-ı:rien tidi andag sezer-men kim l)~cc lplgaymen tip kim-nüııg kim r~gbeti bolsa (3) l)~cc lplma~-J.<:a uş men b~ru tı;ı.rur-men menim birle b~r­sun tidi erse öküş ş~l)abe-ler r~gbet ~ıldılar cij.mlesi ming t~lp altı yüz (4) kişi erdi t~~~ peygamber '~leyhi's-selam tqls:san teve njşan·t<ıldı k~'beo-de Iı.ı;ı.rban lplma~ üçün_ t~lp şşl)abe-Ier-t<a aydı (5) uruş

156 Ali Febmi Karamanlıoğlu

silal;u iletmeng mekke, kafir-Ieri bilsün-ler kim k~'be.-ke ziyaret · üçün b~rur-biz uruşmal~ için b~rmaz-mız (6) ve-likin ~!lıç-lar-nı alu b~rıng tidi t~}s:ı özi çıtctı ?ü'l-Ql}.leyfe. atlıg yer-de öçllek nemazı-nı

}s:ıldı t~}s:ı tonlarını (7) çıls:ardı Hıram keçldi tş.ls:ı d:}· f'"Ul ~

4!U d_.r;. ':1 ı.1\J,I J 4!U ~ .. .:.ll J .J-1 .JI d:~ 4!U d_.r;. ':1 d:~ tidi m~'nisi (8) ol bolur kim ey bar b\lçlaya icabet f$:ılur-men s~riga öküş

icabet lplmal~ d .r;, ':/ d:~) icabet ls:ılur-men s~Ifga y~lguz bir ü (9)

bar-sen s~nga ort~!~ yo}s: 4!U .J-1 .jl 4~ icabet l~ılur-men s~nga öküş icabet Is:ılmal$: t~lp l;l~ls:il~~t-ta ögdü vi). l;lş.md ü §ena (10) s~nga layı1~ tl}.rur t~Is:ı cijmle n!'met s~nga tl}.rur kim-ke n!'met birseııg ·sen birür-

sen, ~ ~ . .r;, ':/ dUl J t~ls:ı mijlk sening tl}.rur (11) hiç ortal$: yo}s: eger

Sl}.'al }s:ılsang kim icabet lplmals: ündemek-din so,ıg tı;ırur ündernek ls:~çan tıaşıl boldı kim (12) icabet Ipiur-men tip telbiye, aytılur cevab ol tı;ırur kim l}.ş.~ls: t~'ala cebr~'il-ke fermaniadı kim b~rgıl tş.~ı ib· rahim peygamber-Js:a (13) t~ls:ı !sma'il peygamber·l~a '~leyhima's-se­lam buyurgıl kim menim üçün ktbe. bina ~ılsunlar tip beytij'l·m~'­mur yerinde (14) tidi beytij'l-m~'mur ev erdi lpzıl yals:ut-dın erdi l}.~ls:ls:- t~'ala y~ratmış erdi öz ls:ı;ıdreti birle uştmatı-nıng (15) l$:ızıl ya-4utı-dın kün togışı t~r~fında bir I~apugı bar erdi t~ls:ı kün batışı t~r~fmda t~Is:ı bir ls:~pugı bar erdi bu ikki ls:~pug (16) yaşı! zijmerred­din erdi ls:ş.çan kim adem. peygamber '~leyhj's·selam-nuııg tevbe.si ls:~bul boldı erse adem peygamber '~leyhj's-selam tı~ls:ls: (17) t~'ala-l~a mijnacat l$:ıldı tş.lp aydı ya r~bbi ol v~}s:tın kim uştmal;l-da erdim hemişe b~t!rım tilemişde '~rş-ls:a t~vaf

[XII b] 38 (1) l$:ılur erdim emdi andın m~l;lrum boldum lı;ıtf u kere­müng-din derbvast Ipiur-men bu yer yüzinde tı;ılp mı;ınga bir (2) mijteberrijk arıg l,:ıijrmet-lig ev bolsa men anga hemişe t~vaf Js:ılsa erdim tip mijnacat Js:ıldı erse l;lı;ıls:ls: tebareke (3) ve t~caıa beytij'l- ·

· m~cmur-nı indürdi adem peygamber '~leyhj's-selam hindustandın l$:ırl$: ls:ş.ta beytij'l-mş.cinur-ls:a ziyaret (4) Is:ıldı Js:~çan kim tı~ls:ls: teba­reke ve tş.caıa nutı peygamber c~leyh!'s·selam-nung ls:~vmini helak Js:ıldı tufan birle ol beytij'l-mı;ı.cmur-nı (5) ferişte-ler kötürdiler yitinç l$-.ş.t kökde Js:oydı-lar emdi her kün ol beytij'l·mtmur-4a yetmiş ming ferişte (6) tı;ı.vaf lplurlar ls:!yamet-4a tegi bir t~vaf 4ılgan

ikinç t~vaf lplmaz ls:~çan kim cebr~'il 'ı;tleyhj's-selam tı~ls:ls: t~caıa-

Nehcü'J.feradis'in dil husfisiyetleri 157

(7) -nıng fermanını keltürdi erse kim k{l'beo-ni bina ~ılııig tip jbra­him '{lleyh!'s-selam aydı ya cebr{l'il ~ayu yer tvrur ol kim (8) bey­tij'l-m{lcmur anda erdi tip aydı erse l;t{lls:l~ ttala bir bulıt ıçla birdi ol bulıt k{l'be, ornında eglendi (9) erse anda kölike Is:ıldı erse cebr{l'il '{lleyhj's-selam aydı bu bulıt kölikesinde kerek kim bina ~ılsang hiç ziyade t{llp (10) Is:ılmasang hiç eksük tı;ı~ı Is:ılmasang tidi t{l~l bu k{lcbe,-ning taş-larını biş tag-nıng taş-Iarıdın bina ls:ılsaiıg

(11) evvelini I;tira 38 tagındın Is:ılsang ~alganını tur-ı sina tagı-dın t{lls:ı Jijbnan tagı-dın l{l~ı ceddi tagı-dın lplsang is:{!Çan kim (12) l;t{lcerij'l-esved yeringe tegdi-ler erse cebr{l'il c{lleyhj's-selam uştmaJ:ı.­dın bir als: t{lş keltürdi t{l~ı ihrahim c{lleyhi's-selam-Is:a (13) aydı bu taş-m k{lcbe, sengirinde Is:oçlgıl kim bu taş hijrmet-lig taş tvrur munung içinde c{lhd-name, bar tı.ırur tip aydı (14) erse ihrahim pey­gamber '{lleyhj's-selam t{lis:.ı cebr{l'il ayganı teg sengirde ls:oydı ca­hiliyyet V{l~tında l;tayız c{lvret-ler (15) eliglerini sürttiLier t{l~l ongin yazuls:lug kim-erseler elig-lerini sürtti-ler erse ol als:. taş is:{lp-ls:{lra bolch tip (16) aydı-lar ihrahim c~leyhj's-selam bjna lplur erdi is­macil peygamber c{lleyhj's-selam taş sunar erdi cehr{l'il c{lleyhi's­selam tı;ıl}ı ( 17) öngin altı ferişte yarı birür erdi-ler is:{lçan kim k{lcbe, t{lmam boldı erse l;t{l~is: taeala-dm ferman keldi ya ihrahim nida

[XIII a] 39 (1) nida 39 l}ılgıl kim l;t{lls:l< t~cala-nırfg fermanı birle bina ~ılınmış k~cbe,-ke ziyaret Ipiıng-lar tip ihrahim peygamber c~leyhj's­selam (2) aydı bu yer-de hiç kim-erse yols: kim-ke nida Is:ılayın

tidi erse l;ta~Is: ttala-dın ferman keldi ya ihrahim sindin nida lplıp (3) ündernek biz-din t~tn ol mij'min-ler-ning canlarınga tegürmek tidi erse ihrahim peygamber c~leyhj's-selam ebu l}vbeys (4) tagınga mündi t~Is:ı nida Is:ıldı ay dı ey t~ngrı Is:ul-ları I;t~l<~ tı;ıcala fermanı birle ev ls:opardım keling bu l;t~ls:ls: t~caıa-nırfg (5) evinge ziya.ret Is:ılıng (tip) nida Is:ıldı erse l;t~ls:l~ t~cala ihrahim c~leyhi's-selam nidasını erval;tlar~a eşittürdi erval;t-lar- (6) -nıng b~czısı öküş icabet l}ıldı-lar bu kün kim I;tacı-lar lebbeyk all~hijmme tip ton-larını suçlup baş-larını (7) açıp telbjye, aytıp icabet Is:ılur ihrahim peygamber· 'ı;ıleyhj's-selam­nung l:tı:ıls:~ t~cala fermanı birle ündegeninge icabet (8) Is:ılmals: tl}riir tip cevabayınış-lar t~l}ı btzı kim-erse kim bir ~~~ta l;t~cc ~ılur t~Is:ı b~'zı-Iar öküş l:ı~cc ~ılur-Iar. ol t~lp (9) erval;t icabet ~ılganı mils:darınça tvrur tip ayınış-lar t<~çan kim peygamber c~leyhj's-se­lam tonını suçlup mijbarek (10) b~şını açıp il;tram keçlip lebbe'yk

158 Ali F ehmi Karamanlıoğlu

allf!.hijmme tidi erse cijmle Şf!.l}.abe-ler tş.lp iQ.ram keçidi-ler tf!.~I telbjye, aydılar tf!.lp k{l'be.-ke (ll) 'f!.zm Ipidı-lar ~f!.çan kim ~<!-'· beo-ke Yf!.VU~ yittiler erse mekke, kafirlarınga ~ı;ıreyşi-ler-ga b<!-­ber tegdi kim mı;ı.Q.ş.mmed ~cf!.lıng çerig (12) birle keldi tip gali­dj'bnij'l-velid ol yf!.l~Ha iman k~ldürmemiş erdi ol tf!.~ı 'ş.kreme, kim ebu cehl oglı tı;ı:rur ol (13) t{l~I sijheyl atlıg kim-erse bu üçegü · başlap çerig çı~tı-lar ebu sı;ıfyan kim mekke,-ning ulugı erdi ol şam-~a bş.rıp (14) tı;ırur erdi ticaret üçün ~ş.çan kim peyğamber

'{lleyhj's-selam-~a Yf!.~ın keldiler t{ll~ı tı.ıruls;.tı-lar erse peygamber · '{lleyhj's-selam (15) bir kim-erse-ni ıçla birdi kim biz-ler Q.şrb üçün

tf!.~ı uruşma~ üçün kelmedük ve-likin kf!.cbe,-ke ziyaret ~ılu (16) kel­dük eger destur birsengiz k{l'be.-ke ziyaret ~ılalııig tf!.lp ~ı;ırban­lar boguziagalıng ticli-ler erse anlar ( 17) aydılar bu yol dm d~stur birmez-miz eger kf!.'be,-ke ziyaret ~ılu keldingiz erse kelür yıl zi­yaret lplgaysız bu yıl

[XIII b] 40 (1) icazet yol~ ticli-ler erse peygamber 'f!.leyh!'s-selam yaran-ları birle · meşveret lpldı erse bf!.rça şf!.J:ıabe-ler aydılar kim (2) ya resul{l'llahi l}.f!.rb ~ılalıng bu yerke tegi kim keldük mundın ~f!.ytur bolsals: biz-ke borlu~ bolğay tidi bu arada (3) öçllek Vf!.~tı · boldı peygamber c{lleyhfs-selam bilal-~a buyurdı kim bang-i nemaz -olpgıl tip ls:f!.çan kim bilal bang-i nemaz o~ıdı (4) erse peygamber cf!.leyhj's-selam !mamet-lıls: ~ıldı cijmle şf!.Q.abe-Ier jl5-tjda ~ıldılar galidi'bnij'l-velid lf!.lp cf!.kreme, t{l~I sijheyl (S) mekke,-kafjr-Ieri bir-le bf!.~ıp tı;ırur erdiler balid!'bnij'l-velid aydı ya '{lkreme, neteg bolgay kim bular bu nemaz içinde (6) erken bular-m helak ~ılsa~ tip aydı erse cf!.kreme, aydı bu nemazları-dm soıig t{l~I bir nemaz­ları bar biz t{l~I cijmle (7) yaran-lar-~a ıcıarn ~ılalıl~ bf!.rça jst!'da:­tımız ittjfalpmız t{lmam bolup bir ~f!.ta Qf!.mle ~ılıp helak ~ılalıng tip (8) iüifals: ~ıldılar İf!.~ı ikindüke tegi söz birle eglendiler ceb­r{l'il c{lleyhj's-selam ~azil boldi lf!.~ı l:ı<!-~~ tş'ala-dın ferman (9) kel­dürdi kim ya mı;tJ:ıf!.mmed eger çerig-de nemaz ~ılur bolsang bf!.la­Y!~-nJ ikki tayife 40 ~ılgıl bir tayife-ni 40 dijşm{ln-~a ~{lrşu Is:oçlgıl (10) t{l~I bir tayife birle bir reke'{lt nemaz ~ılgıl y{lna bu bir re­ke'{lt nemaz ~ılgan tş.yife dijşmf!.n-~a ~{lrşu bş.rsun ol nemaz ~ılma­

·gan (ll) tayife kelip sening birle bir rekecat nemaz ~ılsun sen se-lam birgil yf!.na bu tayife bf!.rıp dijşm{ln-l~a ~f!.rşu tursun evvel~ı tayife (12) kelsün anlar lf!.~I bir reke'{lt nemaz ~ıracf!.t-sız ~ılsun-

Nehcü'Heradis'io dil husfisiyetleri 159

lar tı;ı.t<ı selam birsünler yı;ı.na bular diJşmı;tn·l~a ls:ı;trşu bı;ı,rsunlar öıfgin (13) tay!fe kelip bir rekec~t-larını ls:ıra'ı;ı.t birle tı;ı.mam ls:ılsun­lar tip yı;ı,rlıg keldi erse ikindü nemazını andag I~ıldılar erse (14) ol kaf!r-ler-ning mekri Q.ile-si batı! boldı andın song peygamber caley­h!'s-selain ertesi köçti tı;ı.Is:ı hı;ıdeyb!yye 41 atlıg yer-ke tegdi (15) erse tevesi çökti hergiz l~opmaz neçe-me. kim şı;ı.l:ıabe-ler l~ı;ı.tıglandılar erse hiç ls:opmadı peygamber cı;tleyhj's-selam (16) aydı ey yaran-lar bu teve-ning cadeti mundag ermez erdi ve-Iikin ebreheo-niıfg fi. lini çökürgen tı;ı.ngrı tı;ı.'ala munı (1 7) çökürdi bı;trma~-ls:a jcazet yol< · tı;ırur tidi tı;ı.~ı özi teve-din tüşti tı;ı.lp ferman-ladı şı;ı,Q.abe-ler-l~a siz-

.. ler tı;ı.lp bu yer-de

[XXI a] 41 (1) Is:onuıig-lar tip ciJmle şı;ı,Q.abe-ler ol bı;ıdeybjyye-de 42

l~ondı-lar ibn cı;tbbas aytur -~.:ç. -~.~1 r...;;:::,J peygamber cı;tleyh}'s-se­lam-iıung tevesi (2) çökse 43 aydı ebreheo-ning fili-ni tjngdi_irgen tı;ı.ngrı tı;ı.caıa bu tevemni t!ngdürdi tigen teg m~cnisi ol bolur kim (3) yemen ili-ning padşahı bar erdi necaşi atlıg peygamber cı;tley:.

hi' s-selam-nung ulug atası cı;tbdiJ' l-mı;ıttal!b vı;ı.Is:tında erdi ( 1) pey· gamber-din lprls: yıl oza erdi peygamber cı;ı.leyhj'~-selam v~J.<tında

kim necaşi mi)siJiman boldı ol necaşi munung ulug (5) atası erdi yı;ı,na şı;ı,n'a atlıg il bar erdi yemen vilayetinde ol ilke ebreheo atlıg kişini beg l~ılıp tı;ırur erdi. (6) ol ebrehe, aydı necaşi melik-ke kim mekke,-de bir ev bar kı;ı,'be, atlıg ol evni ihrahim peygamber cı;tley­hi's-selam J.<oparmış (7) tip ayturlar tı;ı.lp her yılda ne kim cı;trı;tb bar ci_itnlesi kelip ol evke ziyaret l~ılurlar tı;ı.vaf lplurlar tı;ı,J.<ı teveler ls:oy-lar (8) sıgırlar l~ı;ırban ls:ılurlar anda turgan derviş miskin-ler-

. ke b•rür-ler sizing icazetir,giz birle men tı;ı.Is:ı bu ş~n'a-da (9) anıng teg bir ev bjna Is:ılsam tı;ı.Is:ı ciJmle hı;tlayıl~-l~a buyursam her yılda ol evke z}yaret J.<ılsalar bolgaymu tip me~veret (tO) Is:ıldı erse necaşi melik tı;ı.ls:ı aydı ingen mı;ı.şlı;tbı;ı.t tı;ırur andag ls:ılgıl tip !cazet birdi erse bu ebrehe, tı;ı.Is:ı öküş (ll) mal bı;ı,rc Is:ılıp bir ulug cimaret Is:ıldı anga ls:ı;ıleys at birdi tı;ı.lp ilclin ilke njda Is:ıldurdu kim bu evke yılda (12) bir Is:ı;ı.ta ziyaret Ipiınglar tip ve eger ziyaret J.<ılmasangız siz­ler-ke öl~üş zı;ı,l)met Is:ılğaymız tip tehdid ü tefzic·ler (13) Is:ıldı _i:nekkeo-din bazirgan bı;trdı ticaret mı;ı.'ni-si öze tı;ı.t<ı ol Is:ı;ıleys ls:~­tında Is:ondı-lar tı;ı.J.<ı J.<ı;ı.yıtmış-da k inaneo !~;;tb ile,- ( 14) -sindin bir kim­erse Is:ı;ıleys-ls:a kirdi t~Is:ı anuıg içinde necaset l~ıldı tı;ı.Ip çıl~tı-lar köçti-ler erte b~ls:tı-lar kirri l~ı;ıleys (15) içi necis bolmış bu söz-ni

160 Ali. Fehmi Karamanlıoğlu

ebrehe,-ke aydı-lar erse ebrehe, ingen gı;ızı;ıb-landı tı;ı~~ ant içti kim men bı;trıp aniar-nıng (16) kı;tcbe,-lerini hı;trab l~ılmasam er oglı bol­magaymen tidi yı;ına ı bir nevbet cı;trı;tb keldi tjcareqı;ırilp ö~e ~uleys ~ı;ttında (17) l~ondı-lar ot yı;ındurdı-lar tı;ılp köçti-ler yil ot-nı ~IJ­leys·l~a tegürdi ol uluğ cimaret cijmlesi helak boldı bu suz-nı

[XXI b] 42-(1) ebrehe, eşitti erse gı;tzı;tbı zjyade boldı necaşi mel!k­ke aydı tı;ı~ı andın çerig tiledi mekke,-ke l$.ı;tşd l$.ılmal$..üçün ~ı;tcbe.­ni (2) vjran lplma~ üçün ol tı;t~ı çerig birdi ol çerig içinde ming fil bar erdi ol fil-ler-de uluğ-ral::: fil bar erdi (3) mı;ıl}mud atlıg ol fil öze tı;tht urup anı ebrehe, müner erdi ~~çan kim mekkeo-ke yı;ı­vudı-lar erse mekkeo-ning ulugı (4) cı;tbdij'l-mıJttı;tljb erdi anıng te­ve-leri bar erdi ş~Q.rada çerig keldi tı;ı~ı ikki yüz tevesini aldılar erse teveçisi ya şı;ıba- (5) Q.ah tiyü mekkeo-ke keldi erse mekke, h~l~ı 15-or~tı-lar cı;tbdij'I-mvttı;ıl!b mekke, ulug-ları birle çıl$.tı-lar tı;ılp ebrehe.-ke keldi-ler erse (6) ebrehe, aydı siz-ler hiç l$.orl$.mang men siz-ler-ni g;ıret ~ılına~ üçün uruşma~ üçün kdm~dim ve-likjn bu kı;t'beo-ni (7) bı;trab lplmal~ üçün keldim tidi erse c~bdij'l·mıJttı;tl!b andag erse sizing çerig menim ikki yüz tevemni almış-lar (8} kerek kim mı;tıiga ol tevelerimni birsengiz tidi erse ebrehe, aydı men sini andag sa~ındım kim .bu kı;tcbeo-ni mindin (9) der-nvast tnlgay tip sen bu 15-ı;t'be-ni dergvast ~ılmadıng t~lp teveleringni der-nvast ~ı­lur-sen tidi erse (10) 'ı;tbdij'l·mvttı;tl!b aydı bu teve-ler menim mijl­kim tvrur anıng üçün öz mijlkimni tı;tleb Ipiur-men t~lp k~'be, me­nim mijlkim ermez (ll) anıng maliki erkligi bar ol bilürtilese s~~­lag~y tilese J;.oygay tidi erse ebrehe, buyurdı 'ı;tbdij'l-mvtWib-ning (12) teve-~erini .15-ı;ıytardı-lar 'ı;tbdij'l-mvttq.ljb çı~tı t~lp kı;t'be, ~1}-pu­gınga keldi tı;tlp aydı ey bar hvçlaya bu evüngni dijşmı;tn-lar yıl;.- . ma~·l;.a (13) kelip tvrur-lar bu arıg evüngni dijşmı;ın-lar-dm sen sı;t~lagıl dijşmı;tnlar-nı bu Q.~remünge kigürmegil sen anlar-nı helak (14) ~ılgıl tip ~ı;trgadı ~ı;tçan kim ebrehe, kı;t'beo-ke· yı;ıvu~ kelmek­ke ~ı;tşd ~ıldı erse ol mı;tl1mud atlıg fili çökti hiç (15) turmas ne­çe-me kim timür ırga!;.lar birle urur-lar hiç yerindin ~opmas ~;;ı­

çan kim yemen tı;ır~fınga l~oparsalar (16) !~opar yügrür ve-likjn kş'be, tı;ırşfınga ~c;ışd l;.ılsalar çöker hiç ~opmas bu arada erdi­ler b~~arlar cema'ı;ıt ~uş-lar (17) heva-da uça b~~ladılar kim hiç munung teg J;.uş-lar körmiş-leri yo~ erdi al~ ~uş-lar tvrur ulug­lu~ı ~ı;trlugaç

Nehcü'l·feradis'in dil husilsiyetleri 161

[XXII a ] 43 (1) endazesinçe te gm e l~uşnung tomşulpnda bir taş bar t~lp ikki açialpnda ikki taş bar yş.smul~dın ulugra~ t~lp nçıhud­tın k!çig-rek (2) ls:~çan kim bu ls:uş-lar bu çerig özesinge ml}.~ab!l keldiler t~~ı bu taş-lar-nı attı-lar erse tegme .bir kişi-ke bir taş tüşti b~şındın (3) kirdi t~lp di;ibi).rindin çı~tı andag-ols: ci).mle çerig helak boldı meger bir kim·erse bar erdi ebu yekşum tir erdiler ol necaşi (4) meljk-ning veziri erdi angar taş tegmedi ol l~ş.çtı tş.~ı necaşi melik t~r~fınga b~rur erdi t~lp başı özesinde bir l,}uş (5) bu l,}uş-lar-dın uçar erdi l,}~çan kim ebıı yekşum necaşi melik ~ş.tınga kel­di t~l,}ı ol çerig ş.l}valini t~mam aydı erdi necaşi (6) mel!k aydı bu ~uş­nung uluglulp ne m!~dar erdi tip sorar erdi ol arada bir l~uş ev-ke tijnglükdin uçup 44 kirdi bu ebu yekşum (7) aydı uş oll,}uş bu t1}.rur tidi erdi ol açlalpndalp taş birle ebu yekşum-nı urmış erdi ebu yekşum ol dem-de helak (8) boldı ve-likjn ebu yekşum-nı çerig birle 45 I}~~~~ t~'ala helak ~ılmaganı ol m~'ni üçün erdi kim necaşi melik-ke ebu yekşum h~ber (9) tegürsün tip tş.ngrı t~'ala peygam-

ber '~leyhi's-selam-l~a andın g~ber birü yş.rlı~ar ~1 J~ J V' 41_,9 d.J J .. 9 .....;.~); (10) J:All '":"'l#~ mtnisi ol bolur kim ya ml}.l}ş.mmed ·

bilmedingmü kim r~bbüng ş.şl}ab-ı fil-ke ne iş Is:ıldı ~~..ı.:) J.af.. ~1 (11) J~..aj'j körmeding-mü ya m1}.Q~mmed r~bbüng aniar-nıng

keydlerini l}ile-lerini batıl ~ddı J::-'.~1 C~1rr.l>- J ..... JI J t~l,}ı(12) ya mlJ·

l}~mmed r~bbüng ıçi dı ol ~şl}ab-ı fi1 öze cema'ş.t ~uş-lar} ):"'~ \'t."'J.

J::"""' <.;"' atar erdi ol kafir-Ier-ni bu (13) l,}uş-lar ls:~tıg taş-lar . .. .

birle n!şan at-ları bitimiş taş-lar-dın J§ la ......P.-aaf ~+ lpldı t~ng-rı t~'ala ol (14) kafir-Ier-ni urulmış ekin teg uşa~ y~pral,}ı teg helak l,}ıldı peyğamber '~leyhfs-selam andın h~ber birür ş~l;ı~be­ler-~a kim (15) l;ıl}.deybiyyeo-de 46 menim tevemni çökürgen tiıfg­

dürgen ol t~ngrı tl}.rur kim fil-ni tingdürdi çökürdi tip h~ber birdi ls:~çan kim (16) peygamber '~leyhj's-seJam yaran-Iar-Is:a ~onung tip fermaniadı erse ci).mle ş~l}abe Is:ondı-lar ol yer-de suv az erdi anı içti-ler (17) tş.~ı heva isig erdi S1}.Vsadı .. Iar t~Is:ı peygamber '~leyhfs· selam-~a keldiler t~l,}ı aydılar ya resul~'llahi heva isig tl}.rur biz-ler

.[XXII b] 44 (1)' t~lp sl}.vsadul~ canver-ler t~l,}ı s1}.vsadı-Iar tidi erse peygamber '~leyhi's-selam SIJ.V tiledi erse peygamber '~leyh!'s"selam

T. Dili ve Edebiyatı D. F. ll

162 Ali Fehmi Karamanlıoğlu

ol (2) sı;ıv birle yundı abdest lpldı takı bir rjvayet-de aydı kim .b~rmaJ.<:-ları arasında (n) 47 sı;ıv çıl.üı ticli-ler İ\J.~I ol abdest (3) I:::ıl­gan SlJ.V·Dl J.<:uçiug·l$:a töker erdi !$:~çan kim cij.mJe \J.cZası SlJ.V·Dl l$:u<;iug-ga tökmiş erdi ol l:::ı;ı<;lug sı;ıvı t~ştı l\J.l.:::ı (4) l$:ı;ı<;lug ağzı-dm aştı cij.mle b~layıl$: içti-ler t~.lp cij.mle canver-ler içti-ler I:::andı-lıar t~l$:ı Is:ı;ı<;Iug sı;ıvı andag-o~ erdi andm (5) song bir I:::~ç eyyain pey­gamber c~leyhj's-selam yaran-ları birle bı;ıdeybiyye,-de turdılar mekkeo-din cı;ırve, atlıg kim:erse keldi (6) aydı ya mı;ıl}~mmed bu mekke,-ning ulug-ları jttifal$: ):::!hP tı;ırur-lar kim bu yıl s~nga jcazet birmez-ler k~cbe,-ke zjyaret J.<:ılmal:::-I~a (7) rayıng neteg tı;ırur ticli­ler erse peygamber c~leyhj's·selam aydı bizler uruşmal$: üçün kel­medük k~cbe,-ke zjyaret (8) üçün keldük eger biz-ke icazet birme­seler uruşur-biz tidi erse cı;ırveo ne-erse timedi b~1:::tı bu yaran-lar-I:::a (9) peygamber c~leyhrs-selam b!dmetinde andag b\1-J.<:ıp tı;ınir-lar eger peygamber c~leyhj's-selam ne işke huyursa can birle ol iş-ni J.<:ılur- (10) -lar eger peygamber c~leyhj's-selam tij.fkij.rse ayalarını

tutar-lar tij.fkij.rüküni yer-k e kemişmezler l$:ayu biri-ning ayasınğ a tüşse yüzinge (ll) sürter-ler ve-eger yunar bolsa ol yungan suvını biri biridin J.<:onuşup alur-lar t~l$:ı içer-ler t~tn yüzleringe sür- (12) :-ter-ler teberrij.k lplur erdiler ve-eger sözler bolsa cij.mlesi tek tı;ı­

rur-lar hiç söz l:::~tmaz erdiler ebu l}~nife, meı;hebinde (13) yunmış · sı;ıv kim bir yer-ke Y!g!lur angar mij.st\1-'mel tinür ol sı;ıv necjs tı;ırur anıng üçün kim peygamber c~leyhj's-selam aydı (14) l:::ayu mij.'m!n ve mı;ıv~l}~!d bir nemaz v~l$:tında abdest I:::ılsa t~J.<:ı fş.riza nemaz l$:ılsa t~~ı bir vş.td nemaz-J.<:a tegi tegme bir aczaları- (15) -dm ne yazuJ.<: kelse ol abdest J.<:ılmış-ta ol abdest sı;ıvı ol aczadın kelgen yazuJ.<:ını kiterür t~J.<:ı yazui::: nec!s tı;ırur (16) kerek kim ol yazuJ.<:nı ki­tergen sı;ıv tı;ı.J.<:ı necis bolsa tip sı;ı'al I:::ılınsa ebu l}c;ı.nifeo aytur bu söz­ni (17) ij.mmet-ler l}c;ı.I:::J.<:ınga tı;ırur peygamber c~leyhj's-selam ~~l$.J.<:ınga ermes anıng üçün kim peyğamber cc;ı.leyhj's-selam-nung yazuJ.<:ı yol$:

[XXIII a] 45 (1) erdi abdest I:::ılgan sı;ıvı t~lp arığ erdi ol cjhet-din şş.l;ıabe-ler teberrij.k I:::ılıp içer erdiler t~lp yüz-leringe sürter erdiler (2) tip aydı J.<:c;ı.çan kim curve, peygamber-din cc;ı.leyhj's-selam bu \1-l;ıval-.lar-nı kördi erse iıfgen tc;ı.c~ccij.b l$:ıldı t~J.<:ı bş.rdı mekkeo-nirfg ulug­(3) -larınga bu körgen al}val-lar-nı cij.mlesini aydı tş.J.<:ı aytur kim 48

men fars ili-ning mel!ki kjsra meljk-rii kÖrdüm t~J.<:ı yemen meljki necaşi (4) meljk-ni kördüm t~J.<:ı rum mefjki her~ı;ıl meljkni kördüm

Nehcü'l-feradis'in dil hususiyetleri 163

men ml)nung teg lgı.vm kim meljkinge ml)ti' bolgay-lar t~lp meljk­din canlarını (5) djrig tutmagay-lar hiç körmedim va'llahj bu ml}­f:ı.~mmed meljk ermez bel I].od peygamber tl)rur keling munga ml}ti' bolalıng t~~ı munung (6) dininge kireling tidi erse ~i}mlesi mekke, ulug-ları çogladılar tehdid ü tefzi' Ipidı-lar erse ol t~lp tek ~aldı andın (7) song si}heyl-ni ıçla birdi-ler si}heyl · t~lp keldi körer pey­gamber '~leyhj's-selam yaranları birle olturup tı..ırur t~~ı 'ş.tad atlıg

(8) ş~f:ı.abe t~lp selim atlıg ş~f:ı.abe peygamber '~leyhj's-selam ar~a­sında yarıls: ya§t~ öze tl}rur-lar si}heyl aydı ya ml)f:ı.~mmed bu yıl mekkea~ke (9) kirmek-ke jcazet yo~ kelür yıl jcazet bireling ol ş~rt birle kim aramızda on yıl~a tegi uruş bolmasun şl)lQ (10) bolsun tidi erse peygamber '~leyhj's-selam tı;ı.~ı razı boldı ~~çan kim peygamber '~leyhj's-selam şı..ılf:ı.-~a razı boldı erse / 'i;>mer (ll)

.ı..:.ı:. .ı..U\<.S.,;, J ş~bl)r lplu b ilmedi ~optı aytur ya resul~'llahj biz-ler

mi}si}lman bolgaymız t~lp bular mi}şrjk-ler bolgay-Iar (12) biz-Ier­ke ne I].orlu~ tl)rur munça yer kelmiş-din song kı;ı.'be, cemali birle mi}şerref bolmadın ls:~ytur-biz tidi erse aydı ya 'i;)mer (ı3) men t~ngrı t~'ala-nıng ~ulı tl}rur-men t~lp resul tı..ırur-men f:ı.~~~ ttala ne kim fermanıasa men andın çı~abilmez-men tidi t~~ı t~ngrı (14) t~'ala mini z~yi' lplmagay tidi erse tek ~<aldı andın song 'i;)mer

A.:.ı:. .ı.U\~ J bu sözni ebu bekr-ke aydı erse (15) ebu bekr aydı ya

'i;)mer peygamber özesiı1ge y~puşgıl yı;ı.'ni l].ıdmet-de · bolgıl munung teg söz .aymagıl men tş.nu~lu[s: birür-men kim (16) rnl)l}~mmed

t~ngrı t~'ala-nıng l}~ls:~ resulı tl}rur t~~ı ne iş~ke buyrulmış bolsa ol iş t~lp l:t~~~ tl)rur t~[s:ı peygamber '~leyhj's-selam I:ı~ls:ls: ttala­(17) -nıng fermanınga I].jlaf lplmaz tidi erse '{>mer tek ~aldı andın song öküş nedamet yidi ol sözni ayganınga tevbe lpldı

[XXIII b) 46 (1) t~~ı jstjgfar lpldı ~ul ş.zad ~ıldı öls:üş ruze-ler tuttı andın song peygamber '~leyhi's-selam evs atlıg şı;ı.l;tabe-ga (2) aydı ya evs şl}ll;tname bitigil tidi erse evs aydı neteg bitigeyin ya resulı;ı.'llahj tidi peygamber 'ş.leyhj's-selam aydı (3) bitigil

e )\ı.J.a--)\.ı..U\r-ı ni si}heyl aydı biz-ler er-rı;ı.l}m~n-nı bilmezmiz 'adeti­

mizçe bitisün l".g.ll\ı..!.L.. ..... ~ (4) tidi erse mi}si}~man-lar-ls:a bu söz agır keldi peygamber '~leyhj's-selam aydı ya evs l".g.U\Cl..-.~ bitigil tidi

erse (5) evs t~lp andag bitidi y~na evs aydı emdi ne bitigeyin

Ali Fehrııi Karamanlıoğ'lu

tidi erse peygamber c<_ıleyhi's-selam aydı bitigil t<_ıngrı-nıng resulı (6) mı.ıl)~mmed mekke, g<_ıllp birle şı.ıll}. lpldı tip sij.heyl aydı ya mı.ıl)<_ımmed eger biz-ler sini t<_ıngrı-nıng resulı tip bilsek sening bir­le (7) mundag iş-ler mü Jplgay erdük s<_ınga g!laf mu lplgay erdük atang atı-dm nişe yüz çevrür-sen · mı.ıl}.<_ımmed bin c<_ıbdfllah (8) bitisün tidi erse bu söz t<_ıl,p ş~'v,abe-ler~a ingen agır keldi ş~bı.ır ~ılu bilmedi-ler aydılar ya resul<_ı'llahi (9) ~oymaz-inız resul~'l­lah bjtisün ticli-ler erse peygamber c<_ıleyhj's-selam aydı men mı.ı­

l)~mmed resulı.ı'llah-men hem t<_ılp mı.ıl)<_ımmed bin c~bdj'llah-men (lO) ziyan ~ılnıas ıiıı.ıl)~mmed bin c<_ıbdfllah bitisün tidi erse ş<_ıl}abe-ler tek ~aldı ~~~çan kim şı.ıll;ıname bitildi erse c<;>mer aydı (ll) ya resul<_ı'llahi siz tüş kördüngüz erdi kim mekkeo-ke kir­geymiz tc.ıvaf ~ılgaymız k<_l'beo-ning kjlidini algaymız tip (12) aydıngız erdi emdi mekke,-ke kirmedin neteg ~<.lY!tur-mız tidi erse peygamber c<_ıleyhi's-selam aydı ya c<;>mer l)<_ıl~~ t~cala tegürse (13) kelür yıl mekke.-ke kirgeymiz t~~ı ~~çan kim Q<_l~~ t{lcaıa nı.ışr~t birse mekkeo-ke kirip k<_ıcbe, kjlidini algaymız inşa'allahij. t~caıa (14) tidi tş.lp yaran-lar-~a aydı t<_ırigrı t~cala r~l}met ~ılsun ol ~ul-ga

kim b~şını yülitse t<_ı~ı ~IJ.rbanını bqguzlasa t~~ı ton- (15) -!arını keçlse t~lp medine,-ke ~~yıtsa tidi erse cij.mle ş<_ıl}abe b~ş-larmı yüli­di-ler b~czılar t<_ılp peygamber c<_ıleyhj's-selam desfurı (16) birle saç-ları-nıııg uçını kesti-ler t~~ı teve-lerini ~IJ.rban ~ıldı-lar t~~ı ton-larını keçidi-ler t<_ılp bu gl}.deybiyye-de 49 yigjrmi kün (17) tur-

. ınış-dm song medineo-ke ~~~yıttı-lar ikinç yıl b<_ıyalp teg jsticdad _Ipldı-lar t<_ılp k~cbe.-ke t~vaf ~ıldı-lar bıldurgı l)<_ıcc-nıng

[XXIV a] 47 (1) ~<_ızası tip njyyet ~ıldılar ]s:<_ıçan kim peygamber c<_ıleyhfs-selam mekke.-ke kirdi t<_ıvaf ~ılma]s: üÇün cebr~'!l nazil boldı t<_ılp (2) ay dı ya resul~'llahi bu kafjr- ler siz-ni z<_ıcif körmesün t<_ıvaf lplmışıngız-da reml ~ıluig tidi y<_l'ni pelılevan-lar teg (3) ikki ş<_ıf arasında özini l}~şm-ga neteg kim ~ı.ıvvet korgüzü yörüsünler tidi etse ·peygamber c~leyhfs-selam yaranlar~a aydı (4) t~ngrı t<_ı'ala r~l}met Ipisun ol l~ulga kim özini t~vaf ~ılmış-ta ç<_ılak kör­güzse tidi t<_ılp rjdası-dm sag ~olını (5) çı~ardı tş.~ı egin-lerini segirtü tş.vaf ~ılu b<_ışladı erse b~rça ş<_ıl)abe-Ier t~~ı andag t~vaf ~ıldı-lar bij.kün-ke tegi ol (6) sijnnet Js:aldı andın song peygamber '<_ıleyhfs-selam ş~l)abe-ler birle medine.-ke hyıttı-lar tş.~ı medineo-de bir ~<_ıç yıl eglendiler öküş (7) kim-erse mij.sij.lman boldı çerig yıgıl-

Nehcü'l·feradis'in dil husfisiyetleri 165

dı hakk t{l'ala-nıng fermanı birle !Hyber atlıg ilke b{lrdılar Q?~l<: t;:,{ala m.ışr;:,ı:t birdi (8) br.ıyber-ni aldılar yşna fedek 50 atlıg ilke b{lrdılar anı t{llp aldılar y{lna mevte, at.Iıg ilke br,trdılar Q?~l<: t{l'ala m.ışrat birdi (9) anı tr,t~ı aldılar andın song mekkeo-ke mi)si)lman­lar ticaret tşril<:ı birle bşrdılar erdi ol mekke, kafir-Ieri ol mi)si)l· man-lar-nıng (10) b?'zı-larını öltürdiler tr,t~ı mal-larını aldılar tr,tlp b{l'zı-ları medine,-ke l<:?çıp keldi-ler erse peyğamber '?leyhj's-selam (ll) ls:{lçlgurdı t{llo cebr?)il-ke intiıar ~ılur erdi ne br.ıber kelür erki tip ol arada mekkeo-niıfg begi ebu st;ıfyan keldi tr,t~ı i)mm·i

l}.{lbibe, (12) \f'~$:. .ı.Uiuı.;, J ls:{ltınga kirdi i)mm·i Q{lbibe, ebu st;ıfyan t<:ızı erdi peygamber '?leyhj's-selam gatunı erdi ~{~.çan kim ebu st;ıfyan (13) keçip peyğamber 'r,tleyhj's-selam olturgan yer-de alturayın tidi erse i)mm-i l}.{lbibe, men' lpldı ebu sgfyan aydı ey '{lyalim mini (l4) munda olturmal<:dın nişe men' l<:ıldıng tidi erse i)mm-i l}.r,tbibe,

aytur \f'~$:. .ı.Uiı.s.;, J bu yer peygamber '?leyh!'s.:selam olturur (15) yer

tı..ırur bu töşek anıng töşeki tı..ırur t{l~ı sen mi)şrik tgrursen s{lnga reva b_olmas peygamber '?leyhi's-selam yerinde oltursang tidi (16) erse ebu st;ıfyan çıls:tı tı;tlp peygamber '?leyh!'s:selam ~ı;ttınga bı;trdı tr,tlp aydı şt;ıll}.-nı tı;tl<ı bir taze lsılalıng bizim kişi-ler birle sizing (17) yaran-Iar-l<a edebsüzlük tnlmışlar şgll}.·nı c?hdni bozınış-lar

bizim {ıı;tberimiz bolmadı emdi yı;ına y{lngı 'ı;thd lplsals:

[XXIV b] 41:8 (1) bolgaymu tidi erse peygamber 'r,tleyhj's-selam hiç cevab birmerli erse 51 çıls:tı ebu bekr-ke bı;trdı andın der-bvast ~ıldı kim peyğamber 'ı;tleyhj's-selam- (2) -ls:a aysangız şglh-nı taze l<:ılsals: tip ol tı;tls:i hiç ne-erse timedi erse ayet nazil boldı kim

.ı.UIJil ~.:lllr-_1 ~ JW 4ly9 (3) ~~U\..9 J:.)\(Jic_kS '!/..9 mı;t'~isi ol bolur

kim ey peygamber t{lrfgiı-dın ls:orl<:gıl t{l~I kafir-ler-~a tş~ı mi)nafıl<:­lar-l<:a (4) boy birmegil tidi erse peygamber '{lleyhj's-selam t?~I

cayişeo l}r,ttınga kirdi l~ı:. .ı.Uiuı.;, J tı;ı~ı aydı ya 'ayişeo çerig isti'dadı (5) ~ılgıl silal}.-larımnı y{lraşturgıl t{llp ebu bekr-ke kim aydı ci)mle Ş?i}abe çerig jsti'dadı l<:ılsun-Iar tip bilmediler kim (6) peygamber 'r,tleyhj's-selam ls:ayu yanğa br,ttur l<:ı;tçan kim çerig isti'dadı ternam boldı erse çerigni '{lr:l:a l<;ıldılar on ikki ming (7) er l}.aşıl boldı erse peygamber '?leyhj's-selam yaranlar-ga aydı kim nwnga ferman boldı niekke,-ke bşrmals:-ls:a tip b?rça şr,tl;ıabe tı;tl<:ı sevündi-ler (8)

'166 Ali Fehini Karamanlıoğ"lu

batıb atlıg şı;ıQ.abe bir hatun-ga bjtig birdi kim sen bu b!tigni kizlegil tı;ılp mekke.-ke bı;ırgıl tı;tlp mekke. hı;tllpnğa aygıl kim uş (9) peygamber atiandı on ming kişi birle siz-l~r-ke kelür tip ol l].atun tı;ılp bjtigni alıp bı;tru bı;ışladı- erdi cebrı;t'!l '«itleyhj's-selam (10) nazil boldı t'il~ı aydı ya resulı;ı'llahj hatıb b!tig birdi -bir hatun-ga mekke. ehlinge hı;tber iletsün tip kişi ıçla birgil ol (ll) bjtigni Js:ı;ıytarsunlar tip peygamber 'ı;tleyhj's-selam 'ı;ıli-ni tı;ılp zi}beyr-ni

ıçla birdi \ey;~ .ı.U\<.5..;, J anlar bı;trdı-lar· İ«it~I ol '«itvret-ke (12) aydılar

tı;ılp bjtig tiledi-ler erse ol tandı erse 'ı;ıli .ı.:~ .ı.UI~ J l~ılıç çı}s:ardı

b!tigni çı}s:arğıl yols: erse sini (13) öltürür-men tidi erse ol 'ı;ıvret saçı arasındın bjtigni çıJs:ardı tı;ıls:ı birdi ls:«itçan kim bitigni keldür­di-ler erse peygamber (14) 'ı;tleyhj's-selam hatıb-l~a aydı nişe mundag Js:ıldıng tidi erse hatıb aydı ya resulı;ı'llahi men hiç mijsiJlman bolınış­dm song (15) kaf!r-lıls: Js:ılmadım mı;ıhlis bolınış-dm song hiç mi}nafıls:­IIIs: Js:ılmadım ve-lı;ıkin mekke.-de uruğum Js:ı;ıçlaşım bar tı;ı~ı siz-ler ağır (16) çerig birle bı;ıra turur-siz anlar-Js:a Z«itl;ımet tegmesün tip

ıçitım tidi erse cqmer .ı.:~ .ı.UI~ J aydı ya resulş'llahi mı;ınga · destur

(17) birgil ls:ılıç birle bu mi}i:ıafıls:-nıng bı;tşını Js:eseyin tidi erse pey­gamber 'ı;ıleyhi's-selam aydı ya cqmer bu hatıb bedr to}s:uşında Q.azır

[XXV a]. 49 (1) erdi ne bilür-sen kim Q.ı;tls:ls: t«it'ala bedr tq}s:uşındaJs:ı şı;ıQ.abe-ni yı;ırlı}s:amış bolsa tı;t\<ı 'qmi)r-leri içinde ne kim tı;ı}s:şir Js:ılsalar (2) ci}mlesini '«itfv Js:ılmış bolsa ne bilür-sen tidi erse 'qmer

~ .ı.U\<.5..;,J tek Js:aldı andın song peyğamber 'ı;tleyhj's-selam mekkeo

Js:ırığınga (3) keldi erse andın soôg hı;tber bildiler !st!'dad Js:ılmalf­Js:a fı;ırşı;ıt-ları bolmadı ebu sı;ıfyan peyğamber-Js:a Is:cırşu çı}s:tı erse

(4) '«itbbas-nı kördi 'ı;tbbas .ı.:~ .ı.U\<.5..;, J aydı ya eba sı;ıfyan peygamber

'ı;tleyhi's·selam on ming er birle keldi hiç l~arşu tur- (5) -maJs:-ls:a yı;ırağıı:ig yo}s: mı;ışlı;ıhı;tt bu tı;ırur kim miJsiJiman bolsaıig yo}s: erse helak bolur-sen tidi erse ebu sı;ıfyan İ«it~I aydı andag (6) Js:ılayın

tidi erse ebu sı;ıfyan-nı 'ı;tbbas .ı.:~ .ı.U\'-S..;. J peyganiber-Js:a iletti pey­

gamber 'ı;tleyhi's-selam ebu sı;ıfyan-Js:a n'it~ı;tr Js:ıldı erse (7) ebu sı}f-

yan aydı .ıJ.J'""JJ o~c. i~ ı.JI ...ı.r=-1_, a.1li'YI .ıJI'Y.ı.J\ ...ı.r=-1 tip miJsiJlman

boldı erse '~bbas .i.;.~ .ı.U\~J· (8) aydı ya resulı;ı'llahi bu ebu sı;ıfyan

Nehcü'l-feradis'in dil husfisiyetleri 167

hem ~aynıngız tı.ırur hem t<}.lp mekke,-niıfg begi tı.ırur murıga Q.Q.rmet )fılıııg tidi erse peygamber '~leyh!'s-selam (9) aydı kim kim ebu sı.ıfyan evinge kirse menim ~!lıçımdın amanda. bolsun tidi erse 'cı-b­

has .ı.:" .ı..\} lu;.;,.; aydı ya resulcı-'liahi (10) tcı.~ı ziyade bcı.bşiş Ipiıng tidi erse peygamber 'cı.leyhfs-selam aydı kim kim ~C}.pugını b<}.ğlap evinde tursa menim ~ılıçımdın (11) amanda bolsun tidi erse ebu sı.ıfyan atınga mündi tı;ılp ç<}.bup mekkeo-ke kirdi t~lp çalprdı ey mekkeo bcı.llp uş mı.ı~cı.mmed keldi (12) on ming er birle cQ.mle si­laQ.-lığ eren-ler hiç kim-erse-ning ~ı;trşu turma~-~a yı;ıragu 52 yo~ uş men mQ.sQ.lman boldum ~ılıç-dın (13) !s;urtulma~ kerek erse mQ.sQ.lman bolsun yo~ erse ls:cı.puğ'ını b<}.ğlap evindin çı~sun yo~ erse helak bolgay tip mekke, (14) bı;tllpnga !'lam ~ıldı erse mekkeo kafir-Ieri cQ.mle ~orls:tı-Iar b<ı-'zı-ları i!din ~cı.çıp çıls:tı-lar bcı.'zı-ları mQ.sQ.fman boldı-lar (15) andın peygamber 'cı.leyh!'s-selam '~bbas-nı ündedi t<}.lp aydı ey cı;tmmum ebu sı.ıfyan-nı bi~ tar-ra~ yer-de tut­gıl bu çerig '~?ı;tmeti-ni körsün (16) t~lp munça bcı.Iay!ls: jslam-ls:a kirgen-ni körsün t~!p öıfgin-ler~ke r<}.gbet ls:ıldursun mekkeo kafir­Ieri miniZöltürmek-ke ~C}.şd lplmış (J 7) erdiler mekkeo-din tünle ebu bekr birle ~~çıp çı)ftu)f emgek meşı;ıtds:~t birle t~Js:i borlu~ bir­le emdi mekkeo-ke kirür-miz J:ı\irmet Ve '!zzet birle

[XXV b] 50 (1) ul)Jğ' çerig birle bar Mlay!~ bilsün-ler kim '!zzet birgen tcı.)fı t~ngrı tı;ıcaıa tı.ırur emgek tı;t~ı borluls: birgen t~ngrı

tC}.' ala (2) tı.ırur b~ber birü ycı.rlıls:ar clll._i.;ı cllld,JL. r~lll Jğ J,l.J <\!; J'- d'l _,;;1.-J,!]--\::'. l.:..i 0"' J..\:. J (3) .. l.:.i ~ ... j,.j J .. l.:..i 0t cllll tfi J .l.:..i ~ ...

_1--\; .. ı.;;, JS mcı.'nisi ol bolur kim ayıtğ'ıl ya mı.ıQ.cı.mmed ey bar .. "'

bı.ıçlaya m\ilk-nüng erkligi (4) t~ngrı sen tı.ırursen .. l.:..i 0"' clll.l._i.ji

mQ.lk birür-sen kim-ke tileseng .. l.:..i 1:./ clllt..:;;·J t~~ı mQ.lk-ni alur­

sen kim-din tileseng (5) - .l.:..i 0"' j,.jJ ccı.ziz ls:ılursen kim-nitileseng

l.:..i 0"' Jj;. J borlu~ ~ılur-sen kim-ni tileseng ~l.!l~. eçlgülük

sening (6) t~ş~rrufungda tı.ırur ..ı:.--\9 /'-?.;,~ı(' J" d'l ey bar bı.ıçlaya sen

~cı-mug ne-erse öz~ ls: adir tl}rur-sen 58 ~~ç~n kim c<ı-bbas ~c .ı..\.\1~ J

(7) ebu sı.ıfyan-nı bir yer-de olturguzdı tegme bir )f<}.bile keçse ebu

168 Ali Febmi Karıımanlıoğlu

sı.ıfyan sorar erdi kim bu kim-nüng ~~bilesi tı.ırur tip (8) '~bbas

~..~ <\.()\~ J _ay tur erdi kim ftJ.lan ~~bile tı.ırur tip and m song bir

tilug '~lem köründi ~~tında çerig ingen (9) öküş erdi mı.ıhacir ,ve eiışar tört ming er t~mam silaJ:ı-lıg erenler peygamber-l~a y~vu~ yorıyur erdiler. ebu sı.ıfyan aydı ( 10) ya '~bbas bu '~lemni '~lem

İlJ.riır bu kim-nüng ~~bilesi tı.ırur kim ingen ~~~vurt yorıyurlar tidi erse '~bbas aydı kim bu mgl}~mmed (ll) resulg 'Ilah tı.ırur

tidi erse ebu sı.ıfyan aydı ya '~bbas uyang oglı ne me uluğ me­lik boldı tidi erse '~bbas aydı (12) ya eba sı.ıfyan melik timegil peygamber tigil tidi andın soıfg peygamber '~Ieyh!'s-selam bu c~~~­m~t-lıg çerig bir le . mekke,-ke (13) kirdi t~~ı k~'be-ke b~rdı t~~ı k.~'be.-nirfg kiJidini aldı t~1p bir rivayet-de kelür peygamber '~ley­hi's-selam-dın kim 54 peygamber '~li birle ikegü (14) k~'be,_-ke kel­di-Ier peygamber aydı ya '~li açla~ıng özengü-ke J~oçlgıl tip aydı t~~ı b~rgıl 5~ l$:apugnı açğıl tip aydı (15) erse '~li aydı kim men peygamber-din küçlüg-rek-men tip köıiglinge keçti peygamber aydı ya '~li tüşgH sen mendin küçlüg- (16) -rek-sen tip aydı erse '~li tüşti peygamber bir açla~ını ~oçldı erdi kim '~lining burnındın l5:an keldi '~li aydı (17) tevbe l$:ıldım tip aydı t~1$-ı k~'be•ni açturdı k~'be, içinde put-lar bar erdi c~mlesini çıl5:ardı t~~ı k~'beo-de- tört

[XXVI a] 51 (1) rekecat nemaz ~ıldı t~~ı bu ayet-ni olpdı Jl .. i .U_,; 19,ııo j ı)\( J1l~lı)l J1l~ll J~ j J JJ.-1~~ J9 J m~cnisi (2) ol bolur kim

ayğıl ya mgl}~mmed I]~~~ din keldi batıl din-ler helak boldıl}~~il$:~t-ta -batıl helak bolgan tvrur andın k~'be, (3) i5:~pugınga çıl~tı b~~ar rnekka-ning uluğ'ları ~$:ol 15:~\ruşturup I]ıdmet m~~amında tı.ıru~mış-

lar peygamber c~leyhi's-selam (4) aydı .J-1<\1 d:.r:, '1 o~>_, .ıll IYI <\11'1

o...l.•! ~ '1 J o...l.>' '-;--1)> '1\ j~ Jo~ f'ai J o...l.ı:. J J~""<.S.:Ukll (5) m~'nisi ol

bolur kim t~rfgrı t~'ala bir ü bar tı.ırur anga orta~ reva ermez şükr ü sjpas ol t~ngrı-~a kim v~'desini rast i5:ıldı (6) t~~ı ls.uhnga nı,ışr~t birdi t~l~i cij.mle kafir-Ier-ni y~lğuz hezimet ~ıldı andın song hiç ne­e'rse yols, b~rçadın ilk tı,ırur (7) b~rçadın song t~~ı ol tı.ırur tidi andın song aydı ey ~ı.ıreyş ~~bilesi ey mekke, g~layı~ı sizning ol cahi­Jjyyet v~~tında~ı {8) ulugluls;unguz-nı lı~~~ t~'ala kİterdi t~~~ mal-la­rıılg"ız-nı menim açlalpm altında Isıldı 1.W~i5: t~'ala cij.mle g~layı~·nı adem atamız (9) t~~ı l}~va anamızdın y~rattı t~~ı adem peygam-

Nebcü'l-feradis'in dil busı1siyetleri 169

ber-ni topra~·dın y~rattı tidi t~l5:ı bu ayet-ni o~ıdı lt: lik jl ... i 41.,;

1_,9 Jt.:J Jjl:9 J. ~.,.._.;. ft.:.l~ J ~·1 J _fl ı:.r• (lO) f lil;.. ~·1 ~l.:JI

~:-> ~~ .ıll\.:>1 ~t;ı·ı.ıJ.JI~.J:.I"S:: .. ..;(\01 m~'nisi (ll) ol bolur kim t~ngrı ttala aytur ey b~lay!~~lar men siz-Ier-ni adem t~~ı l)~va-dın y~rat- · tım t~~ı siz-ler-ni uluğ l5:~bile t~l5:ı kiçig (12) ~~bile ~ıldım biri biringiz-ni bilsengiz tip l};:~i~~t-da siz-lerde l}ij.rmetlig-leringiz t~ng­rı i5:f!.tında tı;tngrı-dın (13) ~or~ğan-ra~ıngız tı,ırur IJ.ı:ti5:itmt-da t~ngrı t~'aia bilgen tvrur sizing ~l;ıvalingiz-ni t~~ı hem bilgen tvrur si­zİng (14) sırlarıngız-nı bilür · andın song aydı ey mekke, bı:tl~ı si­zİng sezikingiz menim l)~l~~ım-~a neteg tı,ırur men siz-ke ne ~ıl­ğaymen (15) tip sa~ınur-sız tip aydı erse b~rçaları aydılar ya m"Q­l;ı~mmed sen kerim-sen t~\<I kerim uruğı-sen bizler sening l;ıı;t~~ıng-~a (16) öküş cefalar i5:ıldu~ emdi l;ıı;tl~l~ sini '~ziz ~ıldı biz:ke ne i5:ılsang erking bar tip miskin-lik )sıldı-lar erse peygamber (17)-'ı;tleyhj's-se­lam aydı ey mekke, b~l~ı men siz-ke anı aytur·men kim yusı,ıf pey­gamber 'ı;tleyhj's·selam ~~~rındaşlarınga aydı ~ı;trındaşları

[XXVI bJ 52 (1) yusvf peygamber '~leyhj's-selam-nı atası-dm yı;tlgan söz l;:ıirle şı;tl;ıra·l~a çıi5:ardılar t~~ı öl<üş cefalar i5:ılmış· (2) -dın song l;}uçiug-l~a kemişti-ler andın song karvan bı:tli5:ı SlJV alma~~a kelip yusı,ıf peygamber-ni Jsuçiug-dın (3) çıi5:ardı·lar erse yı;tna ~ı;trındaş­

ları bu bizim ~~ç~unçı Jsulumız tip ol karvan bı:tli5:ı-nıng biringe sı;tttı-lar (4) Q.ı;t~~ tı;t'ala yusvf peygamber-i5:a paçişah·lı~-nı ruzi ~ıl· mış-dın song uyaları açlı~·dın emgenip yusı,ıf (5) peygamber-~a b~rdı-lar erse yusı,ıf peygamber anlar-I~a özini bildürmedi erse

. erse angar ingen bı;tcalet-te boldı erse (6) yusı,ıf peygamher anlar­ga aydı ey ~~rındaş.-larım Mcalet lplmang ol kün siz-ler kim mı;tnga ~ıldıngız erse men 'ı;tfv (7) ~ıldım l)ı;ı~~ tı;t'ala siz-ler-ke tı;ı~ı rı;tl;ımet ~ılsun timiş teg men tı;t~ı ey me~Jse, b~l~ı siz-ler-ke '~fv l~ıldım tidi ve's-selam.

T. Dili ve Edebiyatı D. F. 12

170 Ali F ehmi Karamanlıoğlu

NOTLAR

1 Metinde zqm şeklinde harekelenmiş. ll Kitapta bu kelimenin baş

tarafı yırtıktır. 3 Ayni satırda hem ~qbilesindin hem lf:qbilesidin yazılmış 1 4 Metinde sav şeklinde harekelenmiş. 5 Metinde mij.nbic şeklinde hareke-

lenmiş. 6 Metinde !Jira gibi yazılmış. 7 Metinde "..r(;" _,) yazılmış.

8 Metinde köndürürgen yazılmış. 9 Metinde ı.S.J4> (?) yazılmış. 10 tüşep,

tüşüp? 11 Metinde ~ılular yazılmış. 12 kafırlarga? Bu ve buna benzer kelimelerde umumiyetle kalın ek geldiği görülmektedir. 18 ~qbılasınğa?

14 mq.l]qmmqd~a? 15 Metinde bu kelime çok kere J y. şeklinde yazılmış.

16 Metinde iılça~lzğ yazılmış. 17 Metinde !Jatunı·nı gibi yazılmış. 18 Me­tinde Önce ij.mm·i ct:mile yazılmış, sonra satırın üstüne ij.mm·i l]qbibe olarak tashih edilmiş. 19 Bu kelime S. Ş. Çaıtatay tarafıodan tereddütle ~urt yığ şeklinde okunmuş, .. kısa ve seyrek" anlamı düşünülmüştür (Saadet Ş. Çağatay, Türk Leh· çeleri Örnekleri (2. baskı), Ankara 1963, s. 174. ). 20 Metinde bu kelime satırın üstüne yazılmış. 21 Metinde sık sık görüldüğü gibi bu kelime de

satırın üstüne ilave edilmiş. 22 Metinde ekseriya ....;. .... yazılmış. 23 Me-

tinde toğurmağan yazılmış. 2! Metinde .ı....a.~ ..... ; yazılmış. 21\ ögüke-

yin? 26 Metinde go~ (JJ'.) gibi yazılmış. !17 Metinde cümle-~a yazılmış.

28 Ayni sahifede geçen bafta kelimesi bir satır ara ile ( ~)\.!ve (kl ~ şeklinde) farklı

yazılmış. 29 Metinde bu kelime satırın üstüne yazılmış. 30 Metinde ikindük şeklinde yazılmış. 31 Metinde kt:vfe şeklinde harekelenmiş. 82 ~ıl-

madı olması daha uygundur. 83 Bu kelime metinde satırın üstüne yazılmış.

34 Bu kelime metinde yışz~larınz şeklinde harekelenmiş. 35 -dın eki sahife·

nin kenarına yazılmış. 36 Metinde ..ht} yazılmış. 37 Metinde d:~!.~\_;~\

yazılmış. 38 Metinde htra yazılmış, 39 Bu kelime sehven tekrar edi!· miştir. Bu duroma metinde diğer bazı sayfa başlarında da rastlanmaktadır.

40 Metinde fayif şeklinde yazılmış. 41 Metinde Q'!~t:Yfe yazılmış. ~2 Me-tinde ln~t:Yniyye veya Q'!~t:Yfiyye 43 Metinde çokmese 44 Metinde bu kelime satırın üstüne yazılmış. 45 Metinde bu kelime satırın üstüne yazıl·

mış. 46 Metinde ~:~.ı.;. şeklinde yazılmış. 47 Metinde (n) satırın üstüne

ilave edilmiş. 48 Metinde bu kelime satırın üstüne yazılmış. 49 Metinde

<~::~~> şeklinde yazılmış. 50 Metinde .=l..ı.; yazılmış. 51 Metinde bu

kelime satırın üstüne yazı.lmış. 52 Metinde yarağu yazılıp, yarağı şeklinde

harekelenmiş. 53 Metinde turu-sen yazılmış. 54 Metinde bu kelime satırın üstüne yazılmış. 55 Metinde bu kelime bar gil yazılmış.