İstanbul kent ve medeniyet

8/9/2019 stanbul Kent ve Medeniyet

1/98


2/98

stanbul Kent ve Medeniyet

stanbul / 2009


3/98

stanbul Kent ve Medeniyet

T.C. Marmara Belediyeler Birlii Yayn: 2009/01

Kitabn Adstanbul, Kent ve Medeniyet

Editrler

Recep BozlaanNail Ylmaz

Aynur Can

Yayn EditrEsranur Bayrak

2009, Marmara Belediyeler Birlii,Tm yayn haklar Marmara Belediyeler Birliine aittir. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir; izinsiz oaltlamaz, baslamaz.ISBN : 978-605-89021-0-7

Sertifika No: 15668

Bask Yeri : stanbulBask Tarihi : Austos, 2009 Tasarm : M. Aslhan zelik Kapak Tasarm : M. Aslhan zelik Bask & Cilt : Metkan Matbaaclk Ylanl Ayazma Sokak No: 8

rme Merkezi Kat: 1(Kale Merkezi kars)Davutpaa, Zeytinburnu- stanbul

MarMara Beledyeler BrlZindankap, Deirmen sokak, No: 15 Eminn 34134, stanbul

Tel: +90 212 513 56 50 (3 hat) Faks: +90 212 52085 58http://www.marmara.gov.tr

* Kapakta kullanlan stanbul minyatr Nusret olpana aittir.


4/98

indekiler

nsz / 6

Gi i / 7

Recep Bozlaan, Nail Ylmaz, Aynur Canst nbu un hi ci ik T ihin Bi ims Bi B k / 2Semavi Eyice

Osm n yn tim Sist min Topk p S nn ro / lber Ortayl

Osm n n Cumhu i t st nbu B iyn timinin G iimi / 71Bilal Erylmaz

K nt yn timin St t jik Bi y k m / 87mer Diner

Osm n st nbu un Gn ik H t d i z nim

Zeynep Tarm Ertu st nbu un Son 50 y : d iim v dnm / 123Aydn Uur

T ihi S t G v st nbu / 145Ahmet duygu

M ni t Bi inci v st nbu / 161Kenan Grsoy

T ih v M ni t P sp ktifin n st nbu est ti i Sadettin kten

Bu bi in , hi imizi konu in n k ps m bi m b tm bu unm kt z. ki, st nbu z in o nbu m , h in it i n , nn uzm n bi imins n nc nmt . st nbu konu u m mz, t m-

tik bi k m s c k v h in sos , k t ,konomik, t ihi, i v b nz i n , bi ims s min

i n k kit p t c kt . e iniz ki kit p, bu m nn i kmn o utu m kt . K nt v m ni t vu gusu t n

bu s , st nbu bi gi izg h nit i in i .Bun n son ki s t b t Bu s v e i n o m k

z , b g miz ki i hi i b nz bi k mkit p t c z.

Bu v si s in, st nbu z in n h k s k tks c in nc , h pinizi Bi i imiz n s gs m o , mut u uk v b i i o um.

SUNU

as bo unc m ni t ink n t bi m kn o n M mB g si, bn sin st nbu , Bu s ve i n gibi, t ih n v mi hi ib n m kt .

imz tm kt . H bi i bin c k t ihi v k tg mi v siz o gz ik s hip o n hi imizin,

nt bi ki tt i m si, biz n tici in nnc ik i so um u uk n n .

Bilgiye mracaat esastr

M h b ,

hi ci ik v hizm t konusun , btn n z c mo o utu mu o n T ki hi i, son n m-

p n v im nit i in ki m i , b k b

Recep ALTEPEBi ik B k n

Bu s B k hi B i B k n


5/98

NSZdn nn k im k nt in n bi i o n st nbu , s hibi

o u u t ihi v k t mi sn nn bu un u u co f nnkonumun bin n s k i n ms nmi v n ms nm v m

i m kt i . t bu n n i ki n hi i sn o ub km n o uk zgn bi u n st nbu , t m v t t m sonun k h k tm kt i .

stanbul, Kent ve Medeniyetisim i m , M m B i- Bi i inin v s hip i in g k ti i n bi izi s minp og mnn is onu i o t kmt . do s M-m B i Bi i inin ku ums st i o m s bbi m nn o t km s mmkn o m z . Bu v si-

ku ums st i, m nn it in sonun ks n M m B i Bi i i n tici in t kkbo u uz.

anc k ku ums st in nn s min p og m nnu u u m sn n, s on n z n nm sin ; s min

hoc nn u mnn s nm sn n, in ici kit sinin nm sn ; s s k t nn p m sn n, sz konusu

k t n zm nm sin k g n s t bi ok kiininz k tks o mutu . K tk n n o b t T h a v s,sk n Gn v Must f zku o m k z m i g nbtn ku um n n t kk iz.

EditrlerEminn, 2009

GRRecep Bozlaan*, Nail Ylmaz** , Aynur Can**

ns n n i k n m in n itib n, im n n nc k hi o k i k f n z m n ku

konusun it i i i n i i s stbugnk t m inin M.. 7. z t bi inmM.S. 4. z rom mp to u Konst ntinus t f ni n in i ip, b k nt p m o n hi ; o son k k 16 s bo unc rom , Biz ns v Osm

n m in b k nt ik sf tn s mt .Uzun n m, H isti n n n m i m k z

bi i o k v n s n st nbu , 1453t Ost fn n f th i m si bi ikt , Ms m n

n m i m k z n bi i h in g miti . mp to u unun b k nti o k, iktis i, k tb km n n nn n n m i hi in n o nCumhu i tin ku u m s bi ikt b k nt o m

iti mi o s o u b km n n nn s k ntbi i o m z i ini s k i muh f z tmiti .t n n b k imp to u b k nt ik

st nbu , bu s i isin , b t H isti nMs m n o m k z ok f k in n v k tg up n b i isin , k n in h s zgnh in g miti . Bu zgn k, gnmz i tiim vimk n nn tm s b b h it nmst nbu do u n B t , Gn n Kuz h*

Do. Dr., Marmara niversitesi, stanbul Aratrmalar Bilim Dal Bakan.**

Yrd. Do. Dr., Marmara niversitesi, stanbul Aratrmalar Bilim Dal retim yesi.


6/98

8 stanbul, Kent ve Medeniyet Giri 9

k t v tnik g upt n ins n st m k mmkn . Bun n i ki o u b km n c zib m k zi h in g n vbi n m t opo o k k bu g n st nbu un ok n

t m v inc m in o n o m s g km kt i .t bu nc n h k t bi izi s min p og mg k ti i miti . d h zi konu i gi u n b i n , is ns v is nst nci i k mik v in in ici o k k t v st nbu d s i

tn g k ti i n s min , m nn zn t kitm kt i .P n nm s, o g niz i m si v is onu k k iki k

bi z m n i imini k ps n m , o un m k g kti n bis cin n o k h z nmt . m i isin nm tin in s n konusun s min in g k ti i i it ih n ok m tin in bi bi i i o n i ikisi s s nmt .B c konu sn bi btn k o utu u m mt . Bu b nn oku ucunun gzn v ti

nc in k k k z n c v zgn kt n p c mit i m kt i . Sz i n sist m ti g m tin ni ki st nbu un hi ci ik t ihi i k . P of. d . S m vie ic t fn n sunu n s min , st nbu un g mit ngnmz k o n s t ki s v ni n t m kt .

T ih nc si n ins n nn st nbu t m o kn k n isp t bi c k u um o m mzb i t n, bu n n st nbu un ku u u t ihinin t m o kbi inm i inin tn iz n e ic , zn bu k v nt j bi in b t n itib n ins nsz o k k m o bi c ininszkonusu o m c n if tmiti . st nbu un i k im inin n v nt j o m s b kmn n a ib

si i K th n sinin sn ki g n k in kiknt o m s g kti ini i i n e ic , h in im i i i in is S bu nu h v isin o u unu b i tmiti . F k t hi , g k in Konst ntinusun b g m si v rom

n ikinci bi m k z o k st nbu un t cih ibi ikt k z nmt . y ni n im i n hi Bizi i s ini v i ini vu gu n e ic g

n m b t n g n b nc n h n k k muht m bi h in nmt . anc k Bizson z n h k son c z n hih p bi h g miti .

st nbu un ni n c n nm s, F tih Su t n M hm

1453t st nbu u f thin n son , Osm n Tm ni tinin b h i v m ni t m k zi o mg k miti . e ic g Osm n -T k mimg im s fh nn btn nt n g bist nbu , Osm n -T k mim isinin zi v kt

v s hip i i pmt . Osm n v i T k s n tnn m o k isim n i i n bu n m (16. z )

vu n Mim Sin n o mutu . 17. z Sin nn tk n Osm n -T k mim isi son B t t si i b

tkisin gi miti . anc k bu n m Osm n -T k ss s zn h nz k b tm miti . as iim 18. z

B ok mim i i b b b mt . B n ai sinhkim o m s i Osm n -T k mim isini tkisi tn

km, 19. z n b n k v m tmiti . 1bo unc N ok sik kmn tkisi tn ki b nc mim

in ki n n mim i, 19. z son n omim n tim si i son bu mutu . Bu n mT k mim n b n Mim K m ttin B gK m ttin B in t m m n ski T k mim isin n

k g iti i i ni T k mim isi, Cumhu imim isini tki k son ki v mF k t h son mo n mim i i o t k h in h t ok it, ni b i i bi sist mi, b i i o m n bi k kt in b nm sin n n o mutu


7/98


st nbu d s i s min izisinin ikincisi P of. d . bO t nnOsmanl Ynetim Sisteminde Topkap SaraynnRolz in o mutu . Bi in i i gibi Topk p S , Osm n d v tinin n tim m k zi o m v sfn k k o k

t z k v m tti miti . F tih dn minin son n(1478) t ih n n p , S n ki ini o utu m kt .d h son ki n m in i n bi im k k 700bin m t k n n S , i i g mi b m no u n bi p komp ksi i . Osm n H n nnn z bo unc smi ik m tg h o n S , n z m nbi n tim v itim m k zi o m nit i in s hipti .O t t fn n sunu n s min h zi S nbu n n vu gu p mt . div n- Hm un, P i h v h is m sn n mt kki k m s ci, Osm n n tim sist minin ki ini o utu m kt . Son B k n Ku u un n n div n- Hm un, h ft nn b i ign in , Kubb tn top n , n n k P i hn(v g kti in h is mn) on i gi i.S ki n tim, n z m n itimi i n bi s cik ps m kt . en un, s bo unc v t m nn vbi ok k m ki n ticinin titi i i i ok z bi m knkonumun . ki imp to u un it i in n

g ti i n vi m , bu nit ik i bi itim n g i i k,v tin iik k m in g v n i i mi i .Topk p S , nzc n tim b c i inin k z n

u gu m bi oku i , n z m n h t, t zhip, mzik vbi t gibi gz s n t n ti i i bi o gun m

m kn o mutu . Tm bu s z fn b n gsnf n t b , t n k in u gun m vki vg v gn i mi i . S , k n iin bi okunit i in o up, v i inin n s gz s n t v usu -

kn itiminin n bi o m z i in s hipti .B c s k n bi gi, g g v k t z i f vk ks k bi nokt t nmt . 19. z n o t n k ,

Osm n d v tinin n tim m k zi o m v sfn sTopk p S , H n nin do m b h S n ti bi ikt n tim v itim m k zi o m i vini kb m v O t nn imi ,bu tarihten sonra, ne yazk kibyle uzun mrl bir sistem kurulamamtr.

st nbu h i, Osm n d v ti n min im n tim psn s hip o mutu . F thin h m n son

v in n b k im in n Hz b bino k t in i i i hi , s bo unc , mut u

n mn g n d s t o k n mt . B f n isi o k n n k , hi t m sin n so um u b c tki i i . ho u u z konum o s , div n- Hm unun gn i p n ikin i iv nn st nbu un so unihti g m kt o up bu top nt gd s t v Bi - S s ( b : e p, skB o u) k k t mt . st nbu un, Osm n

n min ki n tim ps, k k ku umunus m h , onc v v kf i m kthizm t in, h ok h m h i in v sivi pinisi tifin t bu sist m, 19. z n o tk v n s mt .

it i i v f kt in tkisi 1855 n h m n ti, B t t z bi b i n nn to k k bu i bi i . y k k bi k f h m n ti,baarszbu un k v i mi v 1858 G t -B o u b g sin , z bi t km s b p6. d i -i B i ku u mutu . y k k on vbu u gu m , Cumhu i t n min k s n b

n iminin nv si o k k bu i bi i .stanbulun ileritaralara benzemez k m i Osm n n min

z n m n ti n st nbu , Cumhu i t bu c n k b tmi, 1930 n g


8/98


s B i K nunu, b i in it i i i k sini k buk, btn im bi im ini n hkm t bi

k mt . hi sn n bi t g i gi i o k k bui n bu s , 1982 an s snn k bu v son sn

gi n 3030 v 5216 s k nun k v mtmiti . st nbu b i n timi, k sik n m Osm n

n tim sist min n itib n i mi bi inci z b n k uz n n bi s v sin , P of. d . Bie m zn sun u u s min nmt . e m zg ,bykehirlerin sorunlar, belediyelerin yetkilerini ve gelirkaynaklarn zayflatarak zlemez. Bu balamda, belediyecilikte-kentin birden fazla otoritesi olamaz- anlaynn egemen klnmas gereklidir. 3030 ve 5216 sayl kanunlar, hem stanbulun ve hemde dier bykehirlerin ynetiminde reform saylabilecek nemlidnmn kilometre talar niteliindedir.

st nbu b i n timininin n v t t s min in n n,Kent Ynetimine Stratejik Bir Yaklam isim i s min p og m i P of. d . m din konuko mutu . Bi in i i gibi 5216 s k nun v bu n m p n

i s z n m in g ti i i t m ni ik n bi i st t jik n tim k m v bu v st t jik p n nh z nm s . din , s min p og mn hi in

h b bi ki n ti m si iin st t jik n timnc sin n n s n m s g kti i konusun t o ik

v u gu m nk bi gi v miti .Bi h i, h k tti i konum t m k m c b i i bi o

h it s izm k v bu v g k i n iz i pm k, m v h f i b i m k, k n k t mini v mn s m ko k t nm n bi c k st t jik n timin h t g i i m si,nc ik viz on s hibi bi i i i g kti m kt i . Viz on, h in g c kt k z n c o n v konumun, g ki bi k m b i nm si i . Viz onun h t g i i m si is ,h m h i in tmnn gi iimci bi uh , s c bi ki

k t m s mmkn o c kt . Bu b m k n tim, nzc ku um n k n i i p n i gbi k m i , ku um s v bi btn o n tim ktif bi ki k t m sn g kti n, okbi k m . yn tiim o k n n n tim k mnn, g n ks n tim nc si ig i i m si ko i i . Bu n n , ku um h k k , n tim o t k n (p ) b k

iti i m si g k i i . Viz onun n unsu n nmis onun g ki bi ki b i nm si ti in n n v on v nt j s n h in g c inin t nm nm sn z n m t mGnmz n n v n, k s hi v o k k bu i n bi ok h in bu konu b pt g m kt i . din g ,gnlk sorunlaraodaklanan, halk ynetim orta olarak grmeyen, gemie od geleneksel ynetim anlay ile, yaanabilir bir kente sahip o mmkn deildir. Kentin yaam kalitesini gelitirmek iin ynzihniyetinin kkten deitirilmesi zorunludur.

st nbu d s i s min izisinin bi iOsmanl stanbulunda Gndelik Hayata Dair zlenimle

b k sunumu i do. d . Z n p T m e tu o m

e tu , konunun btns i in t ihi s t st nb n n gn ik h t it k sit v iz nimk z n m kt . G ni bi n k ps n gn i in g ni bi z m n i imin n Osm n M n tti i biim z in n, biz tihi m ni tin ib k k, kk k sit kt m mt . Bubiim n tim m k zinin v s n konumsok k p nm s v sivi konut mim isi, gi im-ku mim k t , i k t v m s k , nm biiv konum biim i, top ums cinsi t, n tim sos t b k m bo ut h it , min t ,

st k n k g n n t nm kt . Gn


9/98


iz ini Osm n znn it S kin m v tn m gibis n s n e tu , n z m n i Sici in v

st nbu g n s h n k m s h tn m n bi gi v gz m v miti . Osm n st nbu unun

15. z n 18. z uz n n z m n s cin top ums n imi, iim p sp ktif i z ngin bi g sm t v k n k i in gz nn s n e tu ,Osm n M ni tinin btns i ini v zgn n vu gu pmt . M ni t so uns n u u u nokt nb kt n s n v k n isini as bi top umun si o kt nm n e tu , st nbu u up bu co f y kn do uv O t do u i isim n i m nin n o u unu i is k sz in v m tmiti :

Bu blge ok mhim yani btn Osmanly besleyen kaynakburas ve burada ki gndelik hayat ekillendiren eydir. Buradanbeslenmek uzun sre byle devam eder ve byk kafileler halinde gelirler Asyadan. G 13. yzylda Osmanlnn yerlemesindensonra bitmez uzun sre devam eder. Bu ak bir taraftan kltrbirliini de ayakta tutar. Bu geni blgenin btnl pek ok adanizah edilebilir. En gzel rneklerden birisi, herkes air Fuzuliyistanbullu zanneder, hlbuki Fuzuli stanbulu hi grmemi bir airdir, Badatl bir airdir ama Badatta yazdklar stanbuldazevkle okunur. Baki stanbulda yazmtr ama Badatta da keyifleokunmutur. Molla Cami Heratta yazmtr ama stanbulda daokunmutur. Nakka Behzat Tebrizde, Heratta beslenmitir amastanbulda da akis bulmutur. Btn bunlar kltrdeki yekparelii gstermez mi?Btn bun z in nm i n n e tu ,bu n h k t Osm n M ni tinin tti i k th t bugn uz n n izgi btn iin okum nn vt ih bi incinin n min z o k ikk t kmiti .

st nbu , g mit n gnmz s k i o k bi iimv nm i isin o mutu . Bu u um, k nin i

in mik in b o k ki n bi i i gibi tk n b

o k o t km kt . st nbu un son 50 v nmn k n i m izgisi z in n P of. d . a n U u , sz konusu iimi v nmBenimstanbulum tn in ici kt mt . ocuk ustanbul ne kadar nezihti, ne kadar zengin ve gzeldi, imdi kt oldu f i isin g ti ini if n U u

f , m i n o m n v ku kt n kusz n b k bi i i . Zi 1950 nc si ni 1925 v 50 s n si n ki st nbu , hku u u un n itib n g n fuk n mbi ini mt . ki ku u u u n n itibb k nt ik p n st nbu , 1920 in o t sn n itibz i ini k b k kn bi hi h in g m n n 1923t n son mb sonucun b k bi

iik i inin n st nbu , rum n, rus nzn k n ins n n, t bii ki p nn o m ,

Biz ns n min it t ihi s in h m n hh b n bi o t m o u unu if tmititk tim k nti o m kt n k k 1970 in sonun n itibi tim h i h in n n gnmz st nbu u hv h c n . st nbu un son 50 n k n i i isin n m n i n U u , sun u u s min k

i iki in n v mn , gi im-ku m n ku nz ngin-fuk m sn n f k n m k -k nt i i iki in n, k nt ni g n in k

m mc sin , g c kon u m n k s k nkonu n n iim v nm zgn biim oko mutu .

U u un b hs tti i iim v nmn h m kth m muh t b u umun o n kukusuz o n ins n n bizz t k n i i i . y ni nfusunv bi n i iim v nm k to um sn b c tk n konumun . Bu nki hi ki k t oku u v it i i i n m


10/98


nfusun nit i i v bi n in b km kt n g m kt i .st nbu un nfusun bu n b k n o uk it iv f k m bi nfus ps k m kt . B bi

u umun o t km sn is st nbu un bi c zib m k zio k t ihs s i isin , s k i biim f k k tv kit s g h f o m s tki i o mutu . Sun u us min st nbu n n g in h zi n no u u konusun k k g ti m n P of. d . ahm t u gu, st nbu nk g in T ki nin s hip o u ut ihs bi ikim, k t i i t v co fi konum p bi ki n m si g kti inin tn izmiti . Bu vT ki nin o s st nbu un muh t p o u u g ikk t i kmiti .

B t st nbu o m k z T ki top k n i kg n in u us- v t o utu m s cin h ziB k n , K fk s v i Osm n co f sn n g nT k v Ms m n unsu n o u unu b i t n u gu,bun k k o k T ki n T k v Ms m no m n unsu n n vu gu pmt . Bu s cinCumhu i tin i n n b nz izgi i isin

v m tti in i t n u gu, z ik II. dnS v son sn B k n ku u n komnist jim in

b skc tutumu k sn o k ki T k v Ms m nunsu n T ki n i ini b i tmiti . 80 n sonkomnist jim in k m s i b b T k v Ms m no m n gm n in T ki g i ini if n u gu, b c gn it n i in vu gu pmt . Bu it i ik son ki t k v m tmiti . ki,bi t ft n afg nist nn rus t fn n ig i m si ibi ikt 80 in b n n itib n zb k gibi T k kk n igm n T k top k n g i k n, i t ft n n ki jim iik i i n ni n T k top k ng tm b m . a c S mn b sks n niI kt n k n i af ik nn bi ok k sin n n m

B t u m k o n n, T ki i g i oku nm k ist m si, b t st nbu o m k z T knfusu it n i mi, k i bi g k si h in gb mt .

st nbu d s i isim i s min izisinin bkonu u P of. d . K n n G so o mutu . G soMedeniyet Bilinci ve stanbulb k s min i, f s f n n bi ins n n g k ti i m si k bu i

s iin st nbu u m kn v ins n b mn k nm s inm kt i . Bu b m b z k v mkonu up, t t mt . nc ik n nn hz gn

m ni t so uns iin n m ni t bi inci k k, n k vutu u m kt . Mk v m, m ni t in bi bi ini f k tm i io bi i ts i o t konu m kt , bu n bik v m n o n k, kim ik k v m t nmM ni ti sist m ti i sn n p n Bir medeniyet eer ahsiyetlilik adna fark edilecekse bu ahsiy mutlaka estetik ayrca da ama mutlaka etik bir deerler sistemasndan dnlmelidirk n tin i . M ni t tm s s mi i c v tm c bi kg iti i n g in m ni tin t m in ki ku

v v ns b k snn ksik i i iin o uk n k n G so , m ni t in tm ks n i bi pm t h i in k k t m in ki s f h k n

bi b k snn zo un u u un vu gu pmt . Bu bbi s m M ni ti k v m t m sn so guHz. P g mb in v t snn, k n isi o m n

n ki v ns i ini v f k k iin psn n k v k, s mi i k z m n nen s v O t as u n pnn iin v

u gunun v n i t tmiti .Bi in k v mn f kn k o k k n Gv m tm kt i :Medeniyet bilinci dediim zaman, burada tpk


11/98


ahsiyette olduu gibi bir inay, bir yeniden inay, bir farkndalnzerine oturtmak durumundasnz. Bir yeniden ina derken buradaonun duraanln bir hareket haline getirmek, statiklii dinamikhaline getirmek sz konusudur. Ama yeniden bir ina derken debunu sizin bir ahsiyetlilik adna yapmanz yani sre iindekendinizi ina ederken onu da ina etmeniz gerekmektedir.V itbu s cin bi hi bi incini g k i k vu gu nm kt .G so , bu bi in z in h in m n vi n m uhunut z tutm nn ini k bi ni n o uu gn mg ti mi, m i v m n vi n m bi in n b hs tmiti .st nbu u m ni tin k n isi f k i i i hi o k o um m v f thin i n mn v miti . Buh i st nbu , z n n, h i n, h s t ki n v Hz.P g mb in ks o n v bu ni t im i n bi hio k k v nm . Bu k v biimi, st nbu u k n imiz

m f i ti o k o um nm kt . G so un zgnt bi i i st nbu ,kendisine medeniyet alannda bir defa dahauyandmz o ehirdir.nk f th i n st nbu h h ngi bi hi o k i , o k n isin n nc ki n min h iku hsi t i bi g nts o k g nmt . K n i iin hsi t i i i o n, f s f n mim i , bi tt n si s tiin gz in o utu u u u bu hi , f k in n v

s hip i i p k, v ns bi n m k nmi; m ni tink n isi i f k i i i bi hi o k nmt . G so ,st nbu u bu biim n bi m k v onu bi m ni t h i, bi b i hi o k k v bi m k iin bu h i ikk t i

in m i n miti . Bu h in k t i i v bi t,mim isi, musikisi v nc biim i i f k k t vhit

n bi n mt . Bu s s n k k bo muo u s o sun, onu g kt n m ni t v zm n iinh n bi n ks tm kt i .

st nbu d s i s min izisinin son konu u P of.d . S ttin kt n o mutu . kt n,Tarih ve MedeniyetPerspektifinden stanbul Estetiio k n i n s min

b n kistanbul Estetiiif sinin n n gisz in b mt . kt n g bi h in, bi ins no m z m bi n g nn, bi m ni t t s vv

st ti i o bi i . Bu n m st nbu st ti i st nbu z vkin n sz i bi c i z tm sini Bu st nbu zg b ni gsnn h n m kniz n bi i ini s m kt v bunu n k kst nbu z vkini k n b ni gsnn nsh n n m kn n k n bi k t b k snno u unu nc k bu m kn n h n u gus k bo tk n o uk n v m kt i . Bu m knz v zgn bi ins n tipinin v kti v o u unu,im i on n o m c g ini, nost jinin gzb z konu t h ik i bi n bi c i k in ici i u k, iin bu unu n z m m nn n min ikk t kmiti . di , m kn , sv z in n v m tm kt o n st nbu z vkip nn , bi n g nn v n t it tmBu n g konomi , si s tt , itim , sh tt v st tik nn o t k v zgn bi s mg i m kt i . Bu n g n n bi m k iin sm ni t v ttik i simg hi z in

konum n m n m kt i . kt n, t ih v mp sp ktifin n simg hi h kkn bi gi v iktst nbu u s m m ni tinin Osm n o umunun bio k o t kt hi o k o um m kt t n m ni tin t m inin B t m nf k n ikk t k k, m ni t t s vvu u kk tutmutu .Ben, bu hayat niin yayorumso usu z in

iki n n g v m ni t t s vvu u k vsos i v ikti nm s cin vBu b m k n i m c mz o u o k n

n nn s v ni i i bi m miz g kti i ubu unmutu .


12/98

20 stanbul, Kent ve Medeniyet

a n n ku ms st tik konusun v mi vs m m ni ti i B t u g sn muk s i bi

n i m pmt . kt n g b t u g nns n ts h t , h tn it sin is n tm km cbu i tin i , hm nist s n tn s n c k bi t nss oktu . s m m ni tinin s n ts is n k ik t vsit m iin o u s o sun s n c k bi s hipti . Ks c s,Bat uygarlnn sanat isyan, bakaldr; slam medeniyetininsanat ise btn gerilimlerin sonunda varlan teslimiyettir.

d n i m sini,keke iimizden birileri ciddi anlamdahayatla kavgal olabilseler ki o bizim sanatmz olacak byksanatn ilk aamalar ortaya ksn. Keke birileri byk ehirlerinevresinde yer alan varolarn mutsuzluunu yaayarak dile getirebilseydi. Keke varolarn mutsuzluu ve umarszl rantadntrlmeseydisz i i s k, bun g k ti iz m n b k bi s n tnn o t k bi c ini s miti .a n n gnmz T ki sin n n k g o t mnnh z c kou n v mi, mim i v k t z in nkonu k k k z n mt .

K nt i o m k, k nt st ti i, k nt z vkin s hip o m k iinbi bi ikim s cini zo un u g n kt n, bunun s c bibi gi m s si i n z m n bi g g m s si o u unun

tn izmiti . Bu b m nt kt t mn n minikk t k k, tk i o oji in bitti i bi , zgnm ni t n n s hip bi top um o k, bunu n i i iif tti imiz z m n, ci i n m bi k nt i o bi c imiziv bu o n it o u umuz m ni ti t msi bi c imizis vunmutu .

Semavi Eyice4*

lk ada stanbul

E f n im st nbu iin bu un u umuz n nn sm k z in n bi i i v btn t ih bo unc - o mutu . k ins n n b i bi t km fs n- ki ok f n im M g gm n K k g

z k i nn k sn mi khin on

g mi , K k h kn b km bun bu k-t j bi v k n bu m mi , bun mi . Bun fs n , bun iv t, b -

t v m m k zm. y zn bu k v nt j ins nsz o k k m o m sn ihtim oktu .

im i nn ki st nbu n m i bi niz k n nnbo z iinin bi ucun bu unu o nn h b km-

im i M m d nizi bu unu o v bo z n h mkn p n b k g i o . Bu ki nn H

bi niz ko u v . Bu niz ko un bu iki t n n* Prof. Dr., stanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Sanat Tarihi Blm, Emekli retim

stanbulunehircilik Tarihine Bilimsel Bir Bak


13/98


14/98

24 stanbul, Kent ve Medeniyet stanbulun ehircilik Tarihine Bilimsel Bir Bak 25

i k i c biimin i i. st nbu un iin su k n o m n n h vi bu ihti b t ki T k top k-

n n s n o u.d h son rom kti mc si o u o . ki t n i-

k k k o . Bun n bi isi Konst ntinus, bi i licinius. licinius, Konst ntinusun nn n k m b o .st nbu g i o . Bi m t st nbu k o , o z m n B-z nti on n o n bu hi bi s i ni o . F k t o-

f z b n m c n n nc an o u g mk v i o . K g i o v Konst ntinus onu ot kip tti in n, sk n k n ki z zi bi m-

n s v p o . Bu pm licinius ni i o v - o . Konst ntinus b c rom mp to u unun t k

s hibi o k k o . Bu mc st nbu iin bi nmnokt s o u o . ki; Konst ntinus ni bi hi ku m-nn, ni bi b k nt ku m nn g k i i ini g m u um .Bi k n o . Bunun iin T uv n o , n kk ki ski ntik k nt T uv . Bi Nikom iv . Bu s bugnk zmit. F k t sonun B z nti on z ink v i i o Konst ntin, ni Konst ntinus bu ni bi hi o k, h o usu rom n , ikinci bi m k z o-

k, mu zz m mp to u u i c k bi o m k z ,ikinci bi m k z o k bu t cih i o . nk nnki rom mp to u unun bi ucu B k B it n snbi ucu B s K f zin . Bu z n g k K niz, g-

ks ak nizin btn t m m n rom mp to u u top-k v i i. Bu u um b bi v ti t k m k z n

i tm k ok zo . do s bu ni bi hi o kku m nn p og mn g k ti i o .

Bu zik i m si g k n b k bi husus h v . O in n i gi i. 300 nc H isti n k giz i bi in n o k

b m u um v bunun t ft v m t kib t u-

u o . nk rom mp to u u ok t n in nc ni po it ist. Bu z n H isti n 300 bo uncko kun ik nc g o , o . d-po om , m n n v hi h v n

tm m cbu i i o v bu ki ko kun b o . F k t Konst ntinus, H isti n n h-sn , bi h ss si sn , ikinci c ki hv bi o u giz i o k m kt o u unu On k n i t fn km k z 4. z b -

isti n s b st bi smi in n o k k bu i-ik H isti n k tk rom mp to u un o

t kip i n bi in n o m kt n k o .u h Konst ntinusun k n isi in nm bi H isti

m ? Bunun z in ok z mt . B n ps nm o um. Bugn h n k H isti n Konst

ziz in sn n ziz o k i n is g k i . nk k n isi bi t ft n po it ist, o

muh f z i o . Konst ntinus h son st nbub t n im b o . H it n M m uz n n

uv h i b t o v bu ni ku u u h inbi m n pt o . Bu m nn o t sn k n i

nt ikti i o . Bu nt rom n g ti i n bi m b in-n n o uu o . K mz po fi t n n o u u iinkt bi nt. Bu, bugn mb i t i imiz ntt-

n k n i h k ini ikti i o . F k t bu h k is b ti n tic sin bu f z k m o . B ik- on h i B k Konst ntin t fn n v I. Konst nt-

fn n ku u m s fin Konst ntinopo is n hi ni su g im b o .

az nc s i im gibi Konst ntinusun in nm H-ti n nn bi z su gt t f v . H n k- n on ok in n o is bu bi z ph i. F


15/98


o u z m nn a sof nn i k psnn pmn b -n v t m m n bi ini o . Bu i k a sof bugnkn

b nz mi o . O vi ki ki is uzun m sn bi p. iiki stun izisi uzun m sn b m m u um .st ini h p bi t t o , bunun stn ki mitk p o . T bii bu p B zi ik tipi p ni o .Bun ok b k o bi i o . Nit kim bun n b nz i bu-gn rom h n m vcut. H isti n B zi ik i k ki is-

i . anc k bun ngn nk i , bi f tsnbi t t n n o , t k k n i i ki stun i-z ini vi i o v b c bin h b h in g bi i o .Konst ntinus h ini t m m o . a t ni is 4. z ,330 n p o v Konst ntinopo is ni h ini ku muo u o . Bu hi bugnkn n z n h t ihi bi st nbut bii, h uf k. a uk H iin o t n n bi n,t hminimiz g F tih C miinin o u u k o , bu nim i V t n C sinin g ti i v i ini o , bu n -p o u k o , o n C hp H st n si civ nbi n M m k vuu o . a uk btn Kons-t ntinupo is h i, bun n ib t.

K t fn ki Su un, bi izi ok bugn. Bunun gz g-

h iin g k o k, C hp H st n sinin n u ks-mn bugn Koc Must f P uz n n ksmn h p biM s i bi uf k M scit knts v Bun s k ps

s k ps, M sci i v M s si . T iht bi i imizg ; 16. z ki bi p m bu m vcut o n ski-

n k m k m i bi k p k m, bun s k ps mi.Bu t bii ok z f bi i i . di o ki; bu Su un T k v-

in k k m o n k ps bu u, bin n h Su bu ng i o u. F k t bu g kt n bi k p m , oks k m ibi p k nts m bi inm z. Bu b i i i. y nz bunun16. z ki bi p m kt n bizim Osm n k-

n k h b v i o . u h Konst ntinusun o u u su uv nn t m izgisini bi mi o uz. -nun iin tk v H isti n m b m bi hg im b o . T bii hipo om in u u o p m b n o v bu hi t bii bi biim-

i o . nk hi , n m i tic t o nn k v-k n niz o u K niz n ak niz , akK niz k n niz o unun t m stn . Bi tas n g n av up g n av up n as k tic t o unun t m niz o u bi tig i n bi hi .

5. z h o usu 395t 4. z son nmp to u I. Th o osius bu v ti i tm nin zof k k v ti do u v rom o m k z iki do u u bi o un v i o a c ius , B t Hono iusHono ius m k zi rom o m k z rom mp to us hibi o u o . F k t uk n g n k vim in hcu-b bi bu m o . B t rom mp to u u topbi bi k b k 5. z t iht n si iniBun muk bi do u o n p , m v my nz bu, 395t kt n son n p

rom mp to u un n f k . Bi k in n H is-m. kincisi i , o z m n k rom mp to u u-nn btn mp to ukt , h l tinc hkim, do u t in ikinci bi i h ku n o- , h m l tinc . Bu f do u rom , G k h h

u um g i o . F k t bi s h iki i bi n ku z k h iki i in bi n ku n n g -t st nbu , bugn h iz ini g m niz mmkn. F tiht ki kz t nn k i sin ki kit b b k c k o-nz, l tinc i . Su t n hm t m nn ski hipo oMs n g ti i mi iki i t n k i sin kit b bi


16/98


G k i , bi z l tinc i . 6. z o t n k buift i bi s h b ku n o . F k t 6. z o t-

n n itib n G k t m m n hkim i o u o .5. z b n mp to II. Th o osius z m nn -

hi bi h ni ni o . d h b t o u hi g ni ti i k n,M m H i k uz n n ni bi su uv p m sg k i g o . t bugn g mz Su n s s bu u .y ni st nbu u k t fn n ku t n st nbu un F thin nson kt k n Su uv bu u . anc k bunun e ik pi a v ns sn k n ksmn bi t km iik iko mu. O bi m h Su iin n n n v z t n

zi ik bi ki H i in i in n o Su y nk po k h iik bi biim g ni ti miti v ski st nbubtn t ihini bu su i isin mt . do u rom mp-

to u u 395t ku u mu v 1453t F tih Su t n M hm tino usu h gi inc k v n s mt . Bun , bu-gn biz t ihi v t ih i mi, Biz ns mp to u u m kt-

i . anc k unu unutm m k zm ki, bu v t sbo unc k n isin Biz ns mp to u u n v m miti .K n isini rom mp to u unun v mcs v rom mp-

to u u o k g mt . V nit kim bun n k nts o nkii biz rum i o uz. rum, rom nn ni rom

nn T k ti i mi k i i . Biz hi bun v bun nf th tti imiz top k rum top k miiz. y ni romtop k miiz v bu ti n T k biz rumi -miiz. M v n C ttin rumi i o uz. y ni Biz ns mp to-

u u i bi ok. P k , bu n n kt? Bu, 19. z nikinci sn b t t ihi in f. Bu v t bi isim v-

im i o , do u rom mp to u u i im i o mg k rom mp to u un p k b nz mi o , i sist mi

, top k ski, rom mp to u un n h f k vs.N tic bun ski b k ntin n ni B z ntion n k-

t k Biz ns mp to u u i o . y ni bu isim, 19. z n ikinci sn b t t ihi in isim i . Nit kim bugn a sof nn uk k t gk b k s nz; o Biz ns mp to v mp-

inin b z nn moz ik po t i, sim i v -nn ki z okum u s nz unu g snzmp to n, mp to i in isim i 11. v 12

itti . z in B si ios rom ion z , ni rohkm i z . Nit kim son n f sin k mp to u u i imiz v t k n isini rom mp-

u o k k bu tmiti . im i bu Biz ns mp to uk kt ini iti i tk ski rom mp to u u gOn n son H isti n o mu, on n son bi P t ik-k m v , on n son i G k o mu, btn s hip otop k , hkim o u u , h ki i-t ks m b m v bu v t gittik sn-

k 1000 mt . Btn O t n iini kbu s hip o u u top k m ni tinin iz ini bBunu ink tm m k g k. Bu gn tk Biz ns mp-

u u i imiz bu imp to uk Kuz af ik hkim-tu , Su i , Ms hkim o mutu . T bii btn an

in i . K niz k n , h tt K m top- . Btn B k n s hip o mutu . F k t p p-

k b tm b mt . it i kn , f k t n b k b i s mi-

tu . 7. z o t k n v 8. z b g-mi t, Biz nsn k sn ki n b k g o k i

b m, Ms , Su i Biz ns in n km, a p os m o u bi k f an o u gi mi i-n nm s ak niz hkim o mu, k hi ini -mi , b z n km , h tt s m on nm sk g mi, S niki km . st nbu nn -


17/98


f k t st nbu u bi t m m . Bi t ft n ,B k n n in n bi t km g b k vim , st nbu u t h it

tm kt i . F k t bun b m mi i . nkson c kuvv t i, o z m nki sk i mim inin n g t hkim t o n st nbu un su n m m . st nbun in k g mi f k t h hibi z m n gi m mi-

i . a p f c st nbu n in g mi , on nm- ku tm m , k n vi m m ,

f k t g n g mi uf k g mi i , k k h k t n g mi-i . st nbu un M m nn m hu o os f tn bi f

b nc a p , t bii o k bi t km im n k m k, s-nm k zo un k m . On n son bi k b st nc ,

st nbu un k s t, sc k ik im n g mi o n Ms -m n b n m m , bi n b m mi i .

Bu g b kuz n in n k vim st nbu u m m- v b ik st nbu , ni Konst ntinupo is h i h

b i i t tmt . do s st nbu h knn k f sn mi bi fiki v ki o u u ; bu s M m an t-fn n ko un n kuts bi hi i . Bu in n n son gn k-

ni F tihin o usu st nbu un iin gi inc k Biz ns bu fiki in n v zg m mi i . Biz ns mp-to u u i o uz tk, t bii p p top k n k b i o-

. d min b i tti im gibi Su i i, Ms k b tmi, k sn-n Kuz af ik k b tmi, h tt ks bi s sp n

kk bi kp b ku mu onu t bii k b tmiti .Bu s mi t Kuz af ik t m m n g i i o

o n sp n t o , sp n en s M ni tiniku u o . H tt Ms m n , Pi n n o . F nst fn ini o . Bunu p k kims bi m z, o bun n 40-50 s n vv F ns top k n p n bi k z i k Ms-

m n c mi in n bi inin t m i o t kt. y ni o mi . N k k m b i i m on n son

v v ki m b m. F k t mp to uk - v m bi mc h in . T bii i k m-

n S s ni g i o . S s ni an o u zgi i o v h tt K k n in k g i7. z s mi t o t kp t a p Su i n k in S s ni ik, S s ni gc o t nOn n son s mi t O t as o u i i o-

h Biz ns O t iki gt n bi i. Bi t ft 7. itib n a p v s mi t v . Bi t ft BizBun k k tm h in . a p Gi i

o , o h tt bi a p hkimi ti ku u u o-ki ak niz M t sn o . M t a p v v bugn M t ki bi mz bi uf k Mv , o ki bi Ms m n kzn m z t , k z km kzc zn t , o m. Bu Ms m n kzn t M t sn ki Mz muh f z i i o . Ho k a p mt ki, h n k tip i av upis t m m n af ik , a pt . Z t n ku

i a p . Sok k o n s-nsuk i g snz, bizim sok k o k ku n

sukk im sini h ku n o M t . B M in , M in ni. y ni t m m n a p m bi-k t H isti n k hkimi t ku mu, M t bugn H istiV h s t bii bun t ihin iin sos o ojik kon

Bizans Mimarisi

Biz ns n s k, Biz ns s hip o u u bu top k-ini b kmt . Kuz af ik bo n bo Biz ns k

H isti n k i v Biz ns m n st ku u mu-n b z b b k m n st . M s

Tip s m n st bun n . F k t bun n


18/98


nc k 8. z k , s mi t bu nc ks mt . a n u um Su i g i i . Su i b b n bi H isti n mim isi ku u mu, p k ok ki isv m n st p mt , zi t i p mt . F k t bun-

nc k s mi t knc k bu mt ,bun n son v v bun t k i miti . Bu niin ok b k ini t sis v zi t i v . F k tbugn bun k z , t m t spit i m kt i . BuSu i ki Biz ns mim isi st nbu kin p k b nz m m k-t i . Kuz af ik kin b nz m m kt i . Bun n bi t km s up , f k k v . Su i t bo o u uiin t mim i hkim i . an o u ki Biz ns mim isinin ism z m si h iikti . y p tu v t k m v b z nz tu .

Biz ns s i im gibi v v top k n k b tm ktv uf m kt . T bii B k n bu g i m h -m kt i . F k t ni bi t km g o t km kt . Bu-

S p , Bu g bi t km i ku m b m- . Bun n k sn Biz ns, t bii top k nn bi ksmn

k b tm kt i . F k t h m n O t iin gcnko um kt . B k v t o k b z uf k v t t gn-

m kt i . Onun s sin on k k n v ink bu tti m kt i . M s bi uf k n k v im; bugnM c n, kuts t c o k k bu ttik i St f n T c (-tiv n) v . Bu t tn min ii i nmi bi t t , t p sin

bi t n h v . M c bunu b msz k nn s m-bo o k s . O k ki, ski M c pu n , iinizpu m k o n v s bi i , bu t cn smi v . Bu t c, o k-

kuts ki, 1945 n Sov t o u Bu p t gi k n b z v t ns v M c bu t c Sov t in ing m m si iin k m . Bu t am ik gitti. Obi b nk nn k s sn muh f z i i o u. T ki M c ist n,

Sov t hkimi tin gi ikt n uzun son bi KMinz ski o o u. K in Minz ski M c kSov t k b k m nn bi s mbo o u.bunu k m k ist ik in k p am ik n i-

n . T bii o n m onu v o k . abi p z k p , t cn M c hkm tin i i-t K in Min skinin am ik gitm sin izinBu t M c ist n g ti i i v bu z bi s o

O Sov t ig i z m nn M c h k bi muk s-

t gibi k n k bi s on z k n ku uk h in g i bu t c zi t i. y nn t

o . O t bi n vi M c n b msz kBu t c niin b n bu n ttm? t bu t cn z in

tn min ii p v . O t sn , b ksmnv mi o n Biz ns mp to unun tn min ii opo t si v . nk M c K kk bi k mp to u bunu on b k bi mp to o k va k sn ki p k , z v , oku c k o u-

unu z :Trklerin kralnai o . nk M c O tas n K nizin kuz in n av up g mi o-

iin, Biz ns on v m T k o k g mtt iht nt s n o n bi i i . P k biz kims

i bu iin. d im , M c T k o k t ih-. Bun k k an o u gn n g n

as n, n , n n an o u g n S n z in n g ik i iin P s g .

P s . Bu Biz ns t ihinin nt s n uf-n n bi i i . T k i h p P s o k g m

mp to n n bi i h st nm, it i h kim-k m m, bu m m, Biz ns t ihi ki; onP s n bi h kim . O P s ,


19/98


ok ki o t . n S uk u v , son an o u S uk u- v . y ni S uk u n bi h kim m.V h s , Biz ns mp to u u i imiz mp to uk,

s ini b k nt o n st nbu v m kt . an o unun h t fn p v . T bii bu p zinin t nu k h t m z m i p o . K pi ku n b ki. F k t k pi uzun m bi m z m o m iin bu-gn tk Biz ns n min it bi k pi bin st m o uz.anc k min s i im gibi, t nz t . Bi bu t n -sn k m bi m z m v . Bu ski p n sk mt bi g ti k p n in t . Bun vi-m m z m ni o , Bu t p , bi h ss B t an o u k rom , yun n v inin p n n sk n t p mt . z i m m k p nm m o m m s-k iin k sn n g t biimsiz bi uv t kni i o tk . T bii b z , munt z m k sm t tu i k ko k ku n mt . Bunun n bi nz tu pv . O t an o u m s K hi bi ki is k ntsv . Bo zi K hi y k sn nz tu no u n bi p .

Bunun n s Biz nsn ini mim isin v sivi mim i-

sin ok ku n k bi v . Bu zi i o k bununiin im. ef n im bi fs n tt K p ok ki ,H isti n m k m k ku tu m k iin giz nm k iin bun

zi i o mu . yok f n im bun m s . Bu o m zi- i o k p n , bi k t knik b km n ok h t.nk bun tf ni n vo k nik bi zi. G t ko i-n bi i o , o u bi i o . do s h v i t m s ttikt n son-

, o u ukt n son s t i o . Bin n h bi f ,bin in t o k pm kt ns o k zi iin gi m k

h h t. ki, ii o u n zi in bi v nt j, bun z vk n shun ti, n sc k muh f z i o . ki bun-

n k im cih z v m gibi, kn sc k zn v nt j bu. ncs, bun ki t h mb n

o m iin bc k nm ok. Bin n h bun-b n b zi iin , o up pt t k ivs. h t muh f z bi i o . B n bunun c n bi ok vv K m n h v isin pt m bi inc-sin g m. Bu g ip bi k v i . K

p i i , h k bizimkin p k b nz mi o . Ms m p k ok, bun ok ski bi h k, g g nt -

m n m m p k b tuh f bi h k igi ip g im im, gittim. On n son k m n-

ik. O bi st k k h in , bi k kBun n c mi i oktu m kn t iht c mii

i . F k t g ip bi h i v , i i gi i ok o . ktk n bi t v on s-

, k o . Bizim s mi tt o m n N s , bizim an o u k s, n f ki k bi ho -sin fi n . e ini sk , bi m m n p , bi ikk puz ik m . On n son bun p k m-v ik ok. On n son b ktm, o im ik k nn zk p v , t uk o u k o v z

num v . y n n kk kk ik v z in . d im n i bun . Bun i bizimO n s k o sunuz siz im. d i bu ikkk ik . a k mz imizi t k o uz -

uz i . Siz, im o n m z misiniz? Vk nn bi i, b z n i g n n n o u o ihti n n ok hi i. O bc k f nku t nm o hi i. H bugn an o u o-k n k. K p ok n z , fik i giz nm k iin ptav nt j o u u iin pt . V bu nz K p ok

i , p k gn o k K hi h v isin , K sik-


20/98


v n v . O v b zi iin o m -im i, v . H tt ini bi b gmm .a zi o uk v in nn m z v . d h sonT k v , h tt Bu g ist n o u v . Bin n-

h Biz ns mim isi inc ni k n nz t , tu , k pi vs.i , f k t n z m n bu o m p h s b k tm k

zm. Bun n b z n t v tu mim isin p m,bin mim isin o u mu. H tt bu p n af onk hi-s civ n bi t n v ki bun a zin ni m kt . F k tbu ki is nin s n iin o u m k su ti , s -

n t fn , s nki mim i p m bi p gibi i mi-. Kubb sinin sn pm , tonozunu pm . H tt

z in s nki ki mit i mi gibi ki mit i hi i k pm . Bin nn kntsn n n mim i o u-

u gibi ki n i mi . ev t, Biz ns bu mim i , b c m v m i o . F k t top k min s i imgibi gittik uf o . T bii bu mim inin n k ini B k nto n st nbu g o uz. Bun n bi ksm top k tnk m m bi ksm c mii v m sci nt m o kgnmz k g miti . an o u it i v ,h tt n k m s g n t p in n ssz ck n

z in k nt v . Bun Biz ns k o ojisi b kmn-n T ki nin bi z ngin i ini t ki i o . im i Biz ns iino n konum bu son i ip T k v in g im.

Biz ns mp to u unun b k nti o n b t n g n -b nc n h n k n k c k k muht m i. anc kO t i in st nbu u g n bi b ncnn z -n g h in ii p k k hi i gibi gst i i v t miz

i i. Biz nst b z b i niz m ku u mutu. M sh bin nn nizi g c k bi ki in t izin i v i m-si g ki o u. F k t bun n c k u u u u bi inm z. B z i i g n in G rom d v i n itib n

z s in ttik i bi inm kt i . F k t imbun n hibi inin izi bu unm mt . mp to uk shipo um n b o v M m k n k-

u. 11. z k ku n n v B k S imp to uk m k m, t hi iin hi gibibin n sn muht m bi t ht s onu, imp-

in ohus k s on , bi ok i i i uf k ki is h ttT k Mim isin n i h m n k p m, matrutas nsiv i k h bi kk v . a c bi s n snT k in t bi spo u o nevgano ununun bi b nz i -p m v bu n bozmtzevgamesterion n t o uniin bi n v . Bu s 11. z n son -m b m, h tt b z ksm n m z m i b -

ku n m k z sk p t nm v imp tobu f h in kuz b tsn e ik p-a v ns -ki s h su bitiik o k in it i p v on- nBlakhernai ni n bi top u uk h in ku u mutus n gnmz k kt k n t k p v on vbu Tekfur Sarayo k bi ini . Bi z min k tn n son

s s o n v nn b bi v u bu un n t v tu p m bu s n nn bu un u u n H i

b k bi ksmn v su n ki T k hkim bi - v . dn t tu n ss m b z nm-n i i mi o n T kfu S Biz ns k n n n

II. M nu in 12. z pt h , niz vhkim bi o k gst i n s o m -

b z z s o u unu k n k bi gi bun n i v mim i i h kkn bi gi o

iin b t a sof Ki is sin n b k bunun nnt n p t ik ik m k zi bin bu unu o u. a c -t sn a sof i n p m o n Oniksunu mu bu un n H v i Ki is si h in n b


21/98


m k z in n bi i i. Bu b k bin nn nn i k imp-to n bi o unun m z bu unu o u. ef sost ki yu-h nn s v V n ikt ki S.M co, F ns ki S int F ontki is inin bi b nz i o n bu pnn z i 5 kubb i t i i. h in iin ki i i i uf k ki is v ib t in n b k

iik vi p m v z c k ii b n n m n s-t bu unu o u. Bun n n skisi y iku kn461 t ihin ku u n Stu ios M n st i i ki b zi ik k inki is si f tiht n son m ho s B ku n m vbugn h b h in u m kt . O t Biz ns n min12. z Komn nos i si t fn n pt n P ntok-to M n st nn bi bi in bitiik ki is n m n g miki is si f tiht n son Z k C mii t m v bugnh kt u m kt . H i hkim bi nokt ku u nP mm k istos M n st n 150 k Osm n v in-

p t ikh n o k ku n m sn n son 16. z nson n F thi C mii o k s m inin t hsis i mi-ti . y nib h V t n C si k n n bu un n i k ksm10. z n i k n p n lips M n st is 13. v 14. z h b t m. H tt P i ogos s sin nb z imp to m nsup bu gm mt. ki kubb i

b k ki is si Osm n v in F n i s C mii o k ku-n m v m tmiti . l i imp to I. rom nosun pt M ion M n st Ki is si son M sih P t fn n c mi v i miti . Bo um C mii ni i . SonBiz ns v inin n m i s in n an s M n st Ki is sif tiht n son Koc must f p C mii o mutu . e i n k ps knn o n Kho M n st Ki is si is f tiht n bi sson atik a i P t fn n nt mt . K i C-mii i bi ini . duv n ss n moz ik v f sko b k-mn n Biz ns s n tnn n b t g n s in n bi s .Bun n h bi ok i i i uf k ki is m n st

bu un u u k n k n bi inm kt . Bun n b zki is ksm z m nmz k g bi miti . a c knn bi kn vinin v bi inm ktP nt k to M n st nn 50 t k h st n sinin kv n s i ti m si g kti ini bi i n bi t v kfi-

ki bi b g gnmz k g miti . Bu h st no k h in h uz k bi b g sin ku u mu bi c-n ( p ozo i) nin o u u in bi ini . kinci bi h sv lips M n st nn nn . Bu s c 10s hip i i.

hi p m n v b k ngn n Biz-min ok z g mt. 4. H s f in k tl tin ov i 1203-1204 n bu ig Biz ns ptk n ngn k m-g nn t si i h in bi ok m h si nmt.

n min is ak niz b g si hi ci i inin n unsu-n bi i o n i k i c bi ok k-

t n k mt. Bu n m o k n niki mi o u u bi ini . Biz ns v inin i in hi

v z n tk b i i b g top u o k onc n 10. z it ksik bi ist si gnm

g miti . Bun nc k 25 k sn fn v i m-sof knn bi b k c s o u u t spit iT k v inin uzun v i n bi rus bu un u u n m kt . a tk Biz nsn son n m

ski m n o uk biim i bozu mu bi uF tiht n 25 k nc bu zi t n b t b h in iin ki ki i zinin iskn i mi nf z o u un i t . B k bi b nc o u unu b i ti .

Biz ns n min , rom n T k n g ti if z gv ni m i in n h in top nn tn in


22/98


c ok s i i i uf k s n p k bun s subi ikti i miti . Bu s n su ihti cn k kt n b k

ng b i h in topog f sn z k s nm sn -mc o u o . H m n h psinin z in ki is , m n st ,

z s vs. gibi p bu unu o u. Son n m b z bin-n bo um uv su g i m z bi h sv nm k

su ti s nc nt m o u u ikk ti k .

Trklerin Anadoluya Gelii

ev t, Biz ns mp to u u i imiz, g kt do urom mp to u u k nts o n v t s i im gibi -it i kn im b o . B z i kim v , i s-v o u o . Son ki is i mp to u un mc si v . Ki is h hkim u um , s ikinci p n k o ,bun n mc i o u o . F k t Biz ns v ti B krom mp to u unun v mcs o u u in ncn n k sin-

ik v zg mi o . Son n f sin k son gnn k hk n isini b k bi imp to uk o k g o . V bu ki

t f k n isini t nt o . Sonun , 14. v 15. z Biz ns o h g i o ki, btn top k st nbu su n nib t. anc k su n n 1-2 k v . M s Viz K si,Si iv i K si bun n, bun Biz nsn in . v sin kitop k hkim u um t bii. t o k bi-

z kip bii o st nbu k nn bun n o u u o . anc kT k kn b n bun k o , bu k s -n o . B ik , Biz ns h ti tini s m u o .F k t sonun , F tih Su t n M hm t, st nbu u f th i o .

T k nc i bi k f , h st nbu u ku tm-. st nbu u it i s b p n m o . T k n su-

tt g i o ? Bi i iniz gibi, T k O t as n g i o .

M zgi tt Biz ns mp to u IV. rom nos di og n s s v o u o v bu mp to S uk u S uk u i si b c an o u b o . Mf k t f o bi sist m z in n S uk u v- o . y ni, m k zi bi v t i , o u n oM s bi S uk u su t n n n i o ki;b n n m. Sizin nz top k p ti in. Bu i m k zi bi b k v tt o m z, f kO u o n o u o ? Su t nn 11 t n k k v v mK s i i, bi in Tok t v inc on n son bi k g- o . K n bi bi i s v gi-ti su t n t k i i m m cbu o uS uk u d v ti, O t as n g n Mo o n i-ki bi i s sin i o ok o u o . h n Mo o an o u hkim o u o . On b-

s mi bi m ni t g ti mi . On n pt- v . M s e zu um y kuti M s si, K

C c B M s si on n k m . Bun h ns i i . On s mi s m an o u S

sonunu g ti mi . Bi h n h s bn n, b g i i n b z m h i b v-

no u on n, K s i v civ n hkim . OS uk u n Mo o . kisinin sn f k t Mo ov ti i i o .Osm n , on O t as n kk bi i

g i o . S uk u is tk son g mi . NS t h v isin i o . Bu ni bi g bi i , ni bi B ik ku u o . Bu, B ik k-

g ii o . B b in ni bi s n t, ni bi n g ti i o . Osm n , m k zi v t sist-

sn i k f ti mi o n ins n . Buv t o k kuvv t i ki, bi i o sunuz b p m


23/98


i ocuk n, k ini hi o . Bunu bugnbiz p o uz, kt g o uz m bunun b k si oktu.S uk u n o c t c b sini g kt n son p c k i-

n bi i bu u. Bu 17. z b n k s o . e b ttki m s f ok i hz o m v ti kims iki p m k ist mi o . d v t t k o k i i-

i o . ki Osm n nn f th tti i top k f n k n bik nm h m n m k z h b v i i o , m k z g k i

m i v k o ki k m nn nn g i o . S nc k B ibu k nm n h kkn n g i o . y ni son c m-k zi, son c nt s n bi v t i si v Osm n .Bunu k bu tm k zm. m n, Osm n ib i i n Osm n kt m n b km- n. Osm n b k bi m ni tti.

Osm n nn f th tti i top k h t m sinins b bi, ni bi n , ni bi z n g ti m si, O t n

n bi v t i sini bu g ti m si i . Biz ns k sbun n honut u um . nk ski vi o pn- o , m n st hizm t i o v hut mp to uk zi-

ini ki o bii o , k n isin bi k m o . do s bu ni v t n n n H isti n h i m mnun u um-

. Biz ns h k z t n S uk u z m nn m mnun u.Nit kim K p ok ki Biz ns m n st nn bi ksm S-uk u v in m v m i o . Ih V isin kik n o m bi ki is nin uv n ki f sko sim zv . T m n ki bi k n t fn n Biz ns mp to uan onikos v S uk u Su t n z m nn bu ki is p vsunu u i . y ni S uk u i si g t ib bi i . Ni-t kim Kon i Si sn ki ak M n st ni n bi v . Bu m n st M v n C ttin rumi g i o iki in,iki in n sn p p z mn z p o . Bugn Konmz sin bi t n S uk u hit i k in bi hit v ,

z i Biz ns zs z . emi a s n s nbi Biz ns . S uk u hizm tin gi mi, mi o mu,

ak M n st gm m bi isi. z in Biz ns - ismi z m. M n st k p n kt n son mz

g ti mi . y ni g t gi ift bi Biz ns -T k k n

Osmanl Devri Trk Mimarisi ve Sanat

Osm n bu n , i k vi in g t gziin hz o . B b in ni bi mbi m ni n v k t g ti i o . Bunu B k n

h t bi i o . Bi i iniz gibi 14, 15. v 16. av up nn o u ksmn t m m n f th i o v bt m m n T k i o . an o u n T k g ti i ip ti i i o . Bun ev F tih n nio i o , v kf s p o , cm s v b k bin in i i o . am biz buf kn i iz, n m v mi o uz. Bugn Bu g i-

bi nn. M s f Bu g ist nn btn hik nts k m o n bi k c mi m vcut, kt o u

M c ist n h psini t miz i . am t miz-

c i , avustu . O i k ig avustu . Bu p t nin koc m n ski bi p

smi v . Bu sim bizim imiz n ktkt n z sonsim i . Kub k o k Bu p t i gst i . O-

, c mi h p k m, kk v zi tt . Bugn z- o c mi in iz i hi ok. Bu p t bi t k c

ki is nt m v zi tt . Ki is nin uvuv iz i v m, sto s on ki is i sto -f n bu mu . O p m n k m . M

bi p s bi p nc sinin s o t km


24/98


Onun, Bu p t ni Bu in v i in n, B b in nTo gun P nn pt c mii o u u t spit i i. T k

v in it b k hibi oktu . P h in K sm P C mii v , ki is nt mt . ok b k bic mii i . B k ki is nt m v mim isi o-

uk bozu mutu . M c k nc onu t k c mii mi-m isin u u m k ist i . F k t p k b c m mi , n i p mt . P t bi c mii h v . Min si u-

u o . y nz Bu p t nin in e tz n ki k s bbi min v nz, c misini km . H mz P k-si mi o s. B k p n bi k m. T min ho t u u o , k h f n ok, f k ksm u u o .Onu k m nn muh f z tmi . Bi i h inbi min v onun c mii ok. y nz k o h in bi

vin s n c mii o u unu n m . M c onu t miz-i , k . in n h kik t n M koo u C mii kt

o t . Bunu b nim g m sto i o i i. Bi mi o-um im i n u um . M c ist n f z bi k m mt .Bu g ist n ok s v m, h tt Mim Sin nn

o bi t n b k bi c mii v , Bu g onu 1900 -n 1902 n ki is k fm iin sokmu . y ni Mi-

m Sin nn s in n bi k m mt o t . B k bic mii i , ok b k. Sof ikinci bi c mii h v . O M hmut P C mii. ok kubb i u u c mii tipin , o

im i mz o k ku n o . C mii mim isin n b i i bi ok o t . di c mi in h psini o t n k m hibi i ok. y nz bi t n B n b C mii ni n S m nef n i C mii, bugn h h min si u u o bi k-

. Ms m n h k o ib t gi i o . Fi ib bi t nU u C mi v , Mu t H v n ig C mii. im i onu sto

tm u o . Bi b b ttin P C mii v , b n bi-im bi i isk ku u u u sto i o uz . N p o ,

bi mi o um. a uk b n o 1966 n g b i h isk ku u u o u unu s o . yun

s inin o unu t miz miti . S nikt n gP nn ok mk mm bi c mi v . Uzun z m n mv zi tt i. im i bi mi o um g ib bi i t hsis ttiz in ku un f n oktu. C sc v k so mu c m

nt s n bi min si v . O z n a c C mii K mz b k v bi ss m si v , o min i kmSon bi H mz B H mz P C mii v1953t sin m . Son sto i o uz i iskO , h isk u u . V h s B k n-

imizi t miz i , t miz m u o .di ki i p k bi mi o uz. Ms m n -

p k h i i, h b km i . Mim Sin-s m , K nuni S m n v Su t n S im K iBizim v t m n n m s m gi non zi t tmi o . Zi t ts hi i

o p bi z b km tutm m cbu o u .b k v Fi istin v . M s akk N po on k ko umu o n C zz ahm t P nnv . Bi mi o um n u um . Kuz af ik ki i-

uz bi . do u st bi ki inc n i i, t ok. y nz s n o um V n (yznc y ) niv sit sibi g n o t f bi t z iin m m n ini g m im b nim h b im ok. ak niKuz af ik ki ck n bi in Osm n s-m, C b a sn , on i bi m k si k M s T b ust Tu gut r isin t b si v c misi v

o u st bi n nm i bu gn kr is o gm . M t sn hit o ukt n son- g ti i mi, k n i pt c minin h zi sin g

m p k i gi n n ok. V h s biz, o koc Osm n-


25/98


ni tinin m o u u co f inc mi v t kip tmii iz. st nbu , F tih Su t n II. M hm t fn n 1453t

f th i m si Osm n T k m ni tinin b h i v m-ni t m k zi o u. Biz nsn son z n uk

b i ti i i gibi h k son c z m, h p h g mist nbu u ni n c n n m k iin F tihin b k g ts f tti i k b i i i . B k bi ho g hi - m kt o n Biz ns Osm n t b s o k ko umu vbun n b n G nn ios Sko os n ki bi hibip t ik o k t m. a n z m n h in ikinci b k ki is-si o n H vv i Ki is sini p t ikh n o k t hsis tmiti .F k t iki k son bu ok h p v ok b k bin nhonut o m n p t ik v Ms m n h k t fn-

n m nin b m s F tiht n b k bi bin t hsistm sini ist mi v o Biz nst n k n H i m cn ki

P mm k istos Ki is v M n st n G nn ios v miti .H tt g n T k su t n bu G nn ios i H isti n k vMs m n k z in bi mn z pmt . k ihti k m k z F tih k n i v kf o k bi k Biz ns psns mi g v vi miti . Bun n b n m s o m kz P nt k to M n st g i . Bu s ki is m s nin

i k m is in n Z k M hm ef n inin n kZ k i t nnmt . yin H i b k n m t bu un nski son z m n t tm o n v bi s imp to I.

a ksiosun nn sinin ku u u P nt popt s M n st o u us n n son is bu t hist n v zg i n bi ini t sisi c miv im t h in g ti miti . Bunun c mi ksm eski m t

h u u . nc bi Biz ns ini ps is (b ki ak-ptos m n st ki is si) hz b n o n bu bin k n-

i vi m scit v t kk o k t hsis i miti . h inn b k ki is si o n a sof is o u n o u F tih II.

M hm in v kf o k c mii h in g ti i miti . anc k h

son k n in n nc ki Osm n i ci inin bi gh in s k i k n i t c k b k pm kmn v m tti k b z ksm kk hH v i Ki is sini t m m n o t n k k

n t c k o n F tih C miini v v sin ki z n-i p n ku u mutu . Bun n sn s-

ok m s n b k bi h st n ni if i b-h n pt m. kisinin sn b i isti h tg ho n t b si in i miti . a c h o u ov bugn tk hi izi k m n bi S s ibi z kuz in uku h m m v i n ok b k bh m m. B c ni bi inin, ni bi m ni tin Bif th i n b k bi h in t m m k zin ku u mut-

in h knn f tih s sn ok z m o u u bi inik k sn ki v bi C n viz ko onisi o n G tk b k v z ngin o uun k n H iin bu k

v in i ic f ki miti . Bi b nc s h f tihk nc bu zi t tti in su n iin o-

ki ki i zinin iskn i mi n ok h f-unu b i ti . F tih h i c n n m k iin bu in

g m sini s mt . B c an o unun it i

Ms m n T k g i i gibi H isti n n imkn v i miti . Bun h in iin it i s mt-ti i mi v bu ib th n i o m sn ikk t H tt e m ni c m tin S m t i Koc Must f p -

o n v Biz nsn b k m n st n n o n III. ra ginosun pt P ib ptos M n st v Ki is

i miti . G ik ahm t P K m f th tti in Kg ti i n H isti n h k ki bun n bi ksm e m ni-n k ps kn bi b g iskn i mi, c bun n f th i n K niz k sn ki am s -

n H isti n k t mt . K n i in bu


26/98


k m bi ki is v i n bu H isti n v inin s m-m sn m n gn n gn z k 17. z o t n

Su t n III. Mu n min k bu k m . H ttV tik n t fn n bu ki H isti n v ki is inin u-

um n inc m k v bi po v m k iin bu bi -hip gn miti . S m t t f n ti i n, n i iT k o n b ki s T k o n O to oks is buuzun m v k in su n ki B k M n st n gm m i . Bun n rum h f i m n-zum o k p m m z kit b i B k M n st nn v-

usun nmi o k bugn h g bi i . h in m h i T k tik bun h t pm k

ist n g in v m vki in g c mi v m scitin k v kf i o . Bu bi ok Biz ns ki is si

tk v sin H isti n k m iin s hipsiz v h pu um bu un u un n n n i m po itik s g inc

b z h s hip i t fn n sto i k bi h bin-sn nt mt. Bu su tt T k n st nbu nim h t kk i o v bun i in h t bin-

n o n o u. N zk ki son bu t ihiisim bu m h in bi ti i m si zn n o u o t n

k kmt . T k st nbu un n b k ihti c v m k c kbi su bu unm s i i. Bunun F tih t fn n i k m s p m v son su b k i z ngin ti i mi v o-t mt . G n ik k n k su n b t T k nn it i in n top nm kt o up, h in iin ki mv bi n bi pmn v tm sn gi ii n h m m v

c mi v n n t o u. B c st nbu z bo unc h in n b nt v Mo ov K m i gibi b z g kt n mim k h s i o n k m i h in h knnsu ihti c k nmt. S bini g n sok k m ininh psi v kft . Bun n bi ksm mus uk u v h k sin ku n-

bi c i g n m b z is s k m si i i. y ns k bun tu um o u up v trom v in n b i g n n c si Osm n v

n z i ini v m tti miti . Biz ns v in M s-n bu c Osm n v in div n o u o mutu. F-

h n ki sok k g n top k t b nb z a n vut k m nmiti. st nbu un iint fn n nc B zi bi s komp ksi panc k bu p k itib g m mi, h in bu n gz nokt sS bu nun ni bi S - Hm un bin gi ii miti . S - atik ni n i k s bin k k mt . F k t s s g i n S bu nunkomp ksti . et f bi Su -u Su t ni i v i i o nbin top u u unun iin bi ksm ini i kk gibi kksm h p it i kk , k s , c i i-t n v i si gibi v it i hizm t i-

n b k bu k b k kit i b s m k z mu-f k p m c p i hn iv nnn top n

t ni n v zi top nt in n b k bi t ht s onu o n z o s v . Hi f tin, Osm n dg m si bu top n n Kuts em n t H-

t d i sin muh f z i i o u. S n bi kuc zip k kk k s , kk hz ih m m v z ngin zm i o u ktphv . S n c niz k sn bi t km kkki bun z k s top u u u ni . Bugn bu k m mt .

h in iin i i g n in z s v bu unu o u. anc k 19. z bun n b z k-

k p mt . anc k Osm n v in i ki 1509 v h knkyamet-i sura (kk kyamet)n v ik i 42 gns n p m st nbu un bi ok p n h p tm-


27/98


ok bin k m ok kii c n v miti . st nbu u 120-140 bi ok n p m n z v m tmiti . 1648,1894 p m i bun n b c . 1766 p minF tihin pt c mi km v o n p i-hn o n III. Must f t fn n im iki h i ni b t n in

tti i miti . st nbu h k bu p m n ok ko kmutu .V b c h p v n m v i m b nm o sbtn st nbu un v i kon k h pt n p mt . Bu

ikinci bi f k tin s b bi o mutu . H i k n h h nginokt k n bi t bu b ksik o m n zg ntkisi hz i mi v iik s mt t k b z n

h in tt bi ini b z n sn k vi miti . H tt h ksn bu husust bi sz s nmiti :stanbulun yangn-

lar olmasa bu ehrin evlerinin eikleri altndan olurdu.y ngnsn m k iin bi itf i t ki tnn o m bu f tin z m nz m n o t km sn v ok t h ib t pm sn ko t-mt . anc k 18. z bi F nsz nm si o n g k d-vut a n ki kii st nbu i k f ngn tu umb snt ntm v mo n itf i t ki t ku u unc k but knik ku n mt .

st nbu un Osm n T k mim isinin g im s fh b-tn nt i k n ini gst i h n min h s n t k-mnn i i i uf k n k i i h t ft k i i. Kon k-

v v uk b i ti i i gibi p m v ngn ok o-u un n bun ki g iimi n zk ki t kip tm k mmkn

i . anc k son n m it v mim isini n k in st-n bi i o . h in ks n b z kon k mt v z

h p v n o u n g n m nz s o ks n b zmin i ss nmiti. Bun n h psinin z in hkimo n b k k i i. n a m n mim B uno T utungz bi bu u s i i gibi hi t bu b k k i-

g t s t n n b k n st nbu si u t-gisini t n o . T bi st nbu bu g nm p n b k bin zn n h i k b

st nbu un ni i in hkim o u u z - k k s h in iin bu unu o u. Bi i hz

i i is V t n C sin i i. Bu iki k SuM hmu un ni i i i k m s i top tutu-m n ok i miti . d nizci in k s is g vi- i i H s n P t fn n K smp pt m

u m kt .Osm n s n t st nbu n b k s ini v i-

k hi it i mim n himm ti b-ini v m tti miti . T bii bu mim n iin n

Mim Sin n, btn 16. z mg sn vu mu o n Mim Sin nn s inin ist sini v n imiz bBu b g 400 kn s in v . Bunbugn m vcut i . Bun n bi ksmn kp k mksmn n m v m miiz, u o mu bu o mu. F k t n oo sun o t k n b k s v . hz C mi-ni C mii v nih t Osm n T k mim isinin h se i n ki S imi C mii. S imi C mii mim k-

n bi h s . y nz st tik b kmn n i , n-ik b kmn n i , nz mim k b kmn n mh n is ik b kmn n i , f k t bi s n t v b k bi s . F k t bizim t c imiz, bi g ip mi-

n av up n nn h ik n i isim v m- o , biz v v a sof v i o uz. Bunu biB k n mz p o . B n h t ttim ni, niin Sv mi o uz? Biz n o n v g kt n g k st tik b-

n, g k st tik b kmn n, g k mim k b kmnh ik o n S imi i niin biz iftih i c k bi bi h ik o k, mim k h s i o k av up


28/98


tmi o uz? B n bunu n m i im. e bu k n K-t b k n nn iin bunu k sn p c v p v bi c kbi kii v s ksn k m . Bu c bi . Ho a sof k bu tm i . O bi m s . am bizim k n i-mizi bu k m mz g k ok k n tin im.

Sin n n son g n v onun s ubunu v m tti nmim v . Bi i iniz gibi Osm n v i T k s n tn big i v i v , b ng v i v . B ng n mi, k i

n mi v k sn n bi k si g i n mi v ki, F tih vSu t n II. B zt n mi v on n son k sik n m b - o ki, o n m mg sn vu n Mim Sin n . 16. v 17. z , Sin n bi nbi o t km i i . Onu t nOsm n mim isinin o z m n k ki bi ikimi i , km .On n son , o v t, o s n t n m v mi. O s -t m v Sin n n son bu v m tmiti . 17. z Sin nn ko nn v m tti ini g o uz. T bii bu, nzmim i k m o , i s n t v . Bi m z t nno m s, i m si, bi h p k p k n nn i m si, bi min-t s n tn p m s, bi h t s n t s inin v i m si h psi

n p o . O vi p m bi kit p ci i, bi h s . Bun n h ik n k ini mz g m k k bi .

Osm n inici i i, v t ini s n tn biz n n g ti miiz mbiz k n i mg mz vu muuz, k n i z vkimiz bun hkim o-mu. y 150-200 k n m it i n m

imi bu. M s 15. z ini in k n s s bink v , son bunu ok tmiiz, k mz. 16. z inisin- bu k n s sn bu m zsnz. mkn ok. On n son ,

in 14. z 15. z b n mg ini v .y i fi uz bi ini z in st mp i tn z bi ssvu mu . M s bu, Bu s y i C mi v . Son Os-m n s n t bunu k m ok tmi. yok b bi . Bunmuk bi znik inici i in h ik bi t km ini p m. B-

z, m vi, k mz v m c n k mzs. H fif k b k bz i, o k mz ksm , h h t knik icv bu 17. z b n k s m. Bin n h

v i T k s n tn inc k n, t kip k n g im-tn bun h s b k tm k zm. Bun h v-m i , unun bunun t si i o mu i . ef n im i-mi n n ini ust g ti mi , m ini ust s bu, o z vk , st ti mg sn vu n, o z m nki Oc mi ti, m ni ti, onu h s b k tn. ev t, H isti n-m m, Bu s y ni hi ki Postinpu BS it M hm t d Z vi sin b kn, uv gs t mBiz nst . am bin p n itib i , uh itib i , m-

i z b z Osm n . am uv gs, uvt m m n Biz nst . B i ki Biz ns ust b-p c ksn s n bu mi , o b stn p m pm onu. duv n k biimin bi t n ni v pnn. a n k biimin ki nii, n t ih o n, h nz h st nbu f th i m mi, st nbu ks C miinin uv n g o uz, K i C miin-

n g o uz. Bo z k s k sn ki yu T pk g o uz. B iki Biz ns ust

s , Biz ns i , Osm n s i. as n bun bu ki t h i tm k zm. M s f bu z ik u u m n bi konu. 17. z son n o-km s v , isti , an o u is n , k-

bun , v t oto it sinin z f m s, p i hk g o m m bun s b p o mutu .

Osm n mp to u u ki b n, on mp to uk- o um v ti i o um. nk mp to uk sm

n . Osm n d v tin sm g oktu . H v tti . Bunun n gz n i e p Su t n ki-

z t . a m, Bosn o mu, b m, on n s


29/98


C z i k o mu, son g mi st nbu m. t buv t m k. T bzon u m ak-i S nikt v kf n b-

n g mi, M n zi -ev im , Osm n t ihi zmt .dnn T bzon n si, st nbu n si. rum inin hv ini zmt . O z m nn in g rum i t ihinin n gz in n bi isi i .

Osm n bi n v ti i v b nim m g , b nimk n tim g , v tti , imp to uk i i . T bii im-

i mp to uk i bi n k tt , o bi hik .N s biz g im in m ni t t ihin , 17. z b- k sknt v m n Osm n d v tinin b n III.ahm t v . Bu bi h k huzu i si ku m o .Bu it mcs, N v hi i b him P , bu N v hi ib him P s kin bi m, pc bi m, c p k g n bi kims i . On P i h kzn v i o , F tmSu t n, on n son m t o u o b c , onun z inO t an o u n tim bi kii, K s i civ n Mukciv n ki bi k n km , o Muk im i o hi p o . Bugnk N v hi onun ku u u hi i . N v hi , ni hi m k. Muk k b b n bi hi o u o vo muht m bi k i pt o . C mi, m s , h n v

ktph n , o h z ngin bi ktph n v . T bii bukiinin st nbu im v . a c S b t S n pt o , K th n sinin k sn . O p t m m nF nsz t si in su o un fi n on nm bi s . n-k o s av up bu t su o un o n s mo .am bu t si n n g i o ?

Bu s n av up nn bi k fi i . Bu s s as n g nbi . B su o un o n s Hin ist n , l ho v . in m in, v n n o u u, n k-

in su n m m z in kt . Bu h sonav up gi i o . av up bu tip Fount in G ob , M

s p o F ns , S zbu gt avustu p o . H tt Mniht , B v , lnf nbu g s-

o . lnf kim ? Su p i i, su p i inin bus . Biz av up gi n bi imizin g ti i-

, K th n si k sn bi s pmn b On S b t v i i o . O su o unk m . K t su k o , m n, fskifk o vs. B c ni bi m ni t, ni B t tT k s n t o m b o .

F k t T k s n t s s zn h nz k b tmi i . O- m s , a sof nn nn , B b- Hm unun n

bi i iniz gibi III. ahm t m si p o . Bu m n-t m T k m si i . Osm n m si, f k t z in-z m nin ok u u ni bi s n t st ti inin v n gsy ni bi n nn T k s n tn h t imknn v-bi c i bi n m p n S m ni C miinC miin n k z ko s on n m v i mi. m nin tsn n, s n n, t m in k ssb z nmi u um . Su t n ahm t m si, ni bi

n nn, ni bi z vk n nn T k s n tn h-u unu gst i o . T bii bu t si B t n g i o . T

tm k g ki s , Su t n ahm t m sinin b z s n t n n nm b z motif in v fM s s n iin ki bi t km ss T k s n tn ok, bu t m m n B t t z bi . av up n, B t-m bi . F k t bu gittik t o . Sonun , k n v t-

bu l d v i ni n bu n mi b z k nm ci o . On n son p n bu k s n, s-

mn k o , k o . H tt k nc v-u o . K n i in n b z n h is m, kim

i n i o . a k t kmn n bi m b F k t v t oto it si in hkim o u o . I. Su t n M


30/98


v tin b n g tikt n son bi P i h o k, bun s v t i o . On n son s m nz -

k sn i o . y nz b , i i gi i o . i gi ik iz m n p nin k sn p h iv n bi m m kim n bi isigiz nmi b k i o . S s g i in , p i h bi z konutukt nson bi i t pnc o p h iv n k o , p t on ni nh if h nginiz i i o , g t n pt gibi m ot miz i o . f i bi f gittikt n son ihti ci sn ot bii. N tic ihti b st o f k t t h ib t k o . S-b t S nn c mn v sini in i mi . On n son , obi m t o ki k o . F k t ni bi mim i n o-t k o .

T ki o z m n av up hkim o n B ok mim igi i o . di t ft n T k s n tk pi s n ki m- b o . y ni 18. z iin , bu Gn an o u ,a n civ n B i n ki bi e m ni k n n g mB n ni n bi i mim i hkim o u o . Btn in t-

b b n o u bu B n i sin , bun h v i mb n o . T k mim v m skisi k s s i km ov bu B n i si is ocuk n av up t hsi tti i o .Bun av up mim isini, av up s n tn ni o ,

g i o , T ki u gu u o . y v v , av up nnbu B ok mim isi T k s n tn , B ok ss m , B ok t z i-n t, k sn n rokoko i imiz 15. louis n minin s n tz vki, v v hkim o u o . B ik T k s n t tk

bi nk bi k kt o . u k n s imki bu iimi b z b k bin ins n g o . M sIII. Must f nn 1766 p min n son ni n pt II. F tih C mii, bugn g mz c mi B ok m nhkim u um , bu bi z gz b t o bu k si in nn ,Nu u Osm n C mii t m m n B ok. nk Su t n M h-mut n min p m, t m m n B t t si i. F k t l i

C mii III. Must f z m nn o m sn m n, bi z - . B ik mim i v m i o , uf k s n tini s n t ski z ngin ik v gz i ini, t kni ini k bO ski p zsz, nk i bi bi in k m m, ini-tk. 18. z T kfu S iin ini pbun o ski k sik n m znik ini inin k kt indi s n t g i o . M s t zhip s n tn ,b n p n t zhip ss m t m m no k k o o t . yin gz t bii m o skisi kit p ci t in bi g bi i o bu s up iik-p S n bi b z o n b z m kn n s p m n k n b nm mi , ni v uz in bi t b k bo kmi , ni n k pm-z nz z m n tn n skisi k o v b bi u m.

18. z son n , 19. z b n o u a ni bi km k o . F nsz hti in b n bu rom v yun n s n tn n k in g ii o . Bun-ok sik i o . Bu km, btn av up o-

bu N ok si N po on mp to u un n os ubu i o . Bu s up, it i m m k t

o . ngi t Victo i n n o , am ik am ik bi isim o . av up nn it i m-in g i o . t ini o . t N o

t nn o . H tt b z n s n tk tii o , sg p o . T bii bu n o n g o s-

i o . Bi h ss III. S im z m nn , biz bs p n g o uz. Bun n n tipik n

bi t n si h pinizin nn n f c g ti i bi pn c sin g mz II. M hmutun t b si v

o t sn ki s bi bin s. T m m n rom hut yun n u-k m b i gibi p m. Bizim s bi mim imiz n, g-


31/98


32/98


p gibi g k t ihi st nbu iinin g k G t nn g-k k k K k n sivi p m s b t sivi mim-

i p nsip in u m k su ti g imiti . h in im iinz m n z m n b z pmn gi ii mi. Bun n bit n si st nbu t fn bi ngn n son B zi o u

n c nin g ni ti m si i . d h son B ikt t nitib n do m b h S n n Toph n o u bi c-

pmn b n k bi ok s k m v in-n sk k b k t nmt . Nit kim Nus ti

C miinin bugn v usun g n s bi i v muv kkith n sis n k t ft Toph n k snn k psnn iki t fn

i i. Bu foto ft g . h in bn sin ki n n m i i-ik ik 20. z b n ki bi k ngn n son o mutu .B zi F tih e i n k psn bi c , bi b k cB zi n l i , nc o k T ksim n H bi c m sn gi ii mi. Bun iin P isin r sp iBu v n k nmt . C nin o t sn bi fj v bu-nun iki nn iki i o u. T fik s n v so n i i- o u. anc k bu c M n s istim k i z m nno t n k mt .

Cumhuriyet Dnemi Mimarisi

Cumhu i t v inin b n ski T k N ok si ininv mnn ank s ubu o k v m tti ini g o uz. F-

k t o f z m o . Bu f mo n mim i k mi bi km b o . Mo n mim i n k i ank nn

b k nt o uu bi ikt g o . a n st nbu m vcut. B k bin n pmn g i i o . hi k kt i-ni t m m n iti i o . Bi av up h in b nz t c iz iim tn bi t km km gi ii i o . t st nbu u

m hv n n bi bu u . Bu tutum u . Bizim stt ihi st nbu u k kt i tm nn ing ki i. Bunu pm k, av up n g ti i n h uzm nn n po k on n m n su un

v m tti m tk v st nbu u k b ttik. imbu m o uz. O k b i n n c bu unbi mi o um. Z t n bu husust b n n n ok. Oiin n ptk n n p c k n bi mi obi t km m v , bi s ni o . G ok m .

im i bi 2010 n st nbu u n k t b p c k m onun i t o . F k t s k m, bu s bu n p bi i , n -zm onu bi mi o um. H h onu nm hi , h t ok it, ni b i i bi sist mi, b i i bi-m n bi hi k kt in b n . eski hi mi ni hi mi ni c k, mo n bi hi mi ni c- o um. B nim s c im bun n ib t. H piniz t

i o um.


33/98

lber Ortayl5*

Giri

Topk p S komp ksi, bn sin bi ok p-n n bi itim v n tim m k zi nit i inS , bu z i ini 19. z n ikinci sn k

tti miti . Bu s min , S n n b m inHm un, en un v H m ks bi gi izgh p m

Divan- Hmayun

st nbu un f thin n son 1459-1460 n B zit ki ski s bi i i b ngt n sz y ni st nbu niv sit si B zt K mpusunun o ubi s pt m, onun n n Topk p S i-k zi o k s i mi. Bugnk H zin d i sinin bu u F tih Kk . M k m- s t, s n

* Prof. Dr., Topkap Saray Mzesi Mdr.

Osmanl Ynetim SistemindeTopkap Saraynn Rol


34/98

64 stanbul, Kent ve Medeniyet Osmanl Ynetim Sisteminde Topkap Saray'nn Rol 65

y k k i k iki s bo unc , v zi -i z mn kon n si iso s s t m k m o k k bu i mi. di bi if is z m b k m v m mu o m. Son-

17. s , bugnk B b- a i ni n , ni st nbuV i i inin bu un u u s t kon p m v bu sz m n Osm n hkm tinin n, ni B b- a i n -mt . Bunun bi ikt , s z mn, i v zi in, k z sk-

in v hkm tin i tki i inin h ft nn b gn top-

n k is Topk p S komp ksi iin ki div n-Hm un u .div n top nt , II. Mu tt n itib n, ni st nbu unnn n ok nc p i hsz p m b mt . P i h

k f s i b m n top nt t kip tmiti . Top nt sonv m k ist i in k f s vu m kt . Top ntnn so-nun , n n k v i husus s z m t fn np i h z i i i. div n- Hm un k m i bu .

S t o u n b o n g v i un : Bugn-k i i b k nn b nz g v i t n is ktt p.Nit kim 19. s is ktt p umu u h ici n z ti

o k iti i miti . Bi i g v i is s t k th s(k tib-i kh s). Bu bugnk ii i b k nn b nz g-v u o u v II. M hmut n min umu -u hi-

i n z o k n mt .d v tin m i i i s t b i i v s z m,

bugnk m i b k nnn ngi s bi c imiz ft z in o u n bi tki s hip i i. y ni bugnk m-

i b k n b b k n sn ki i iki b nz bi b ntku u m m . nk ft o u n p i h b .M i i m in s m ti b kmn n h zin nin ku nm okn m i i . d ft n b msz v k n i b n oto it s hibi

o m s f vk n m i i . anc k, bu u um n -m . e b tt ki on k nun t bi i v -nun v sin p . M i ft zhibi ki mmkn i i .

y g kinin b o k k z sk s z m n- . Vi t an o u v rum i k z sktti i k b b i v s nc k b in n b m-

m b o u n k b v bu n n

m h n s imknsz . S z m bi-nn on m hibi bin p m z .S v s t bi bi in n m k m . O

Osm n sn ks k g i c imiz bi ku u o- bi ikt , div n- Hm un t m iz g vi p .

mut k n m bi t m iz m hk m si i i . dim Cum gn i top n v p i h n

. K h kkn ki ik t i inc tm k zk g v n i i i i. Cum gn i Osm n -

i . T m iz m hk m i T nzim t n min ku u m

EnderunTopk p S n z m n bi oku u . S -

un gibi m kn itim m . Bu vi mv i i bi itim s cin n g i i k v tin -m i iin titi i i i. O t m 3 bi k . Bi k bin ocuk k n, b k iv S g ti i i i. B z B k n z n ibu i h p m z v nzc bi k bin ocuk toTm H isti n t b nn k k ocuk nn top nmbi sz konusu i . d vi i n ocuk , istikb


35/98

66 stanbul, Kent ve Medeniyet Osmanl Ynetim Sisteminde Topkap Saraynn Rol 67

v kiis nit ik i i i o n n s i i i. ocuk n i in ,inin , mi i tin vb. b k m z . d vi m n k o k

Soku u M hm t P v M hmut P v i bi i . d vi m- v i n itim s mi i v Osm n zg . y ni i

n ocuk , i v in nm i iin e i n v Bu sgibi vi t in k in gn i i i.

d h z ki ocuk is , 14 -15 n G t s n ,e i n S n v Topk p S n k . n-

in, Topk p S n 14-15 n k n g n n nit ik iocuk , bi t, t zhib, i , in, spo vb. konu o unbi itim n g i i i i. S hizm t tm b v hizm t ttik t fi i. B k kk o ,S f i v Ki i Ko uun , H zin Ko uun v nih tH s O hizm t . H s O n z m n muk-

s m n t in ko un u u . Bu t fi n , muk-s m n t in ko unm s v b km i m gu o m kt .

H s O isinin tb si v z t itti . Bu n n , okn m i bi i . Topk p S n o t m on k bi

itim v hizm t n min n son , mi iv (tu g n )v v zi unv n S n m b . y ni

st z n tici o u . S n g k m i bit n g k i i. H s , S , bu t n tici iin ni-h i tim i i i.

Harem

H m bi t itim m kn . Okum zm o n ok ks kti v H m k n n s c h t sz konusu i-

i . diki n k, m k, mzik, h t, t zhib gibi konu ok i ibi i , usu kn bi i . H m en un h m H m

h t k t v ok isip in i i . M s , k n k son en un nn ko ut n ko u g m si m

i i . ak m gv n i i s m k iin z c- v m i t f ko n . H v

son , t b ko u k p n v bi t, Ku ti v ti, h t, t zhip vb. i m gu o u . y ts-

n h m n son t v s b h n m zn n nc kS , n t gibi nc , z vk- s f -

zik ni i m hibi z m n mzik k if t m z sn iki s kt . S m kz n h z n . Gn k 5060 it m k k

b- mu t i t tm k km . Bu konsk ku v u gu m v . Bun n hi

n c z n . H sz k b k sutu v c h-ki n t gibi o nc k- uti ik oktu . Bu-n n c z s ok . ns n bi bi in siz

. H m 57 s n itim g n g n kz , -k gn i i . K n is m mu o u . H

v v i su t n gibi p i hn bi inci c n is H m k m v m . Bi oku o

en unun ini 19. s m kt p mt .

Sonu

Topk p S n i i h tn v itim f i19. s n o t sn bitti i g m kt i . On n son-zk ki b uzun m bi sist m ku u m mt .


36/98


37/98

70 stanbul, Kent ve Medeniyet

Cevap:Osm n u m s, v i n k n on m k m- . e v i n k o u is t svip , n is k

k v on m z. h is m Z mbi i a i ef n inin y-vuz Su t n S imin B k n zo Ms m n t m -nc sin k kt s ni . y vuzun on u u u f k tv kf n m nn, z u t k sn v t ti i m si k-

n k kmt u m , m i on in m miti .

Bilal Erylmaz6*

Giri

B i ci i in, i i n t m unsu u, vfin nsm n v o g niz s on o k s n unsu un v v bi bi i u umu, b i n-tim m k nizm s o k g im si v h kn ihti -

nm s sn n n m i i . st nbu b i t ihi g iimi, bu n z in n m i u u m sbi s ti . st nbu t ihi o k ok n m i bi h-z ns v Osm n b k nt ik pm, as v av up -

um nokt sn o n mst sn bi konum s hipti . Tk t v o z ik i, in konu m z nitn n i ki, bu h in n timi, h vi z o-z n nmiti . Bu s min , st nbu b i t ihi g iimin Osm n d v tin n Cumhu i t bi s v sin k c z. Bu v , *

Prof. Dr., Sakarya niversitesi retim yesi.

Osmanldan Cumhuriyetestanbulda Belediye YnetimininGeliimi


38/98


39/98

74 stanbul, Kent ve Medeniyet stanbulda Belediye Ynetiminin Geliimi 75

g ims im m h in h h mb , koc b v p p zgibi i g v i / in m pm kt .

Osm n hi n timinin bi i kt onc t ki-t i i. lonc t ki tnn, v p z ki sn f sn -z n, isip in, m n k it v st n t nn s nm s, s-n f sn m m v nm nn g iti i m si, v p z n t miz i inin v b kmnn s nm s gibi g v iv . lonc , k n n tim v gz timi tn f i t-

ini s m kt i . ekonominin moto u o n bu bi im-in b n bi k th bu unu v bun n t p sin hi

k th s . 4. Mu t z m nn st nbu un tm v-k nn bi nv nt i k m, bu s m ii s m,

bu bi gi evs f- Kost ntini (st nbu un V sf ) bi kit pt top nm, T ihi So k z (M hm t H m mi bi, 1590-1658) bu kit b P i hn huzu un okumu,P i hn onu in k n, am n a hm! ltf bu hi k m t k b f h iin p gitsin i ib i ti i . Bu kit pt , st nbu sn fnn s m v km bi-k z s f o k m; lonc 52 k sim mt .

V kf hi n timin ktif o n kt i. C-mi in, m s in, h n n, h m m n, n, k-

tph n in, h st n in, m v su o nn pm, b-km, h k sn m m v nm nn s nm sgibi bi ok konu f i t gst n z c v kf v . ki, h i v kti in o m n bi i nin f i, v kf bi v

o , v kf bi b ikt b , v kf bi oku gi , v kf bib st n , nc v kf bi t but konu v in v kf bi m z fn i i i. Ks c , Osm n hi in v kfh tn h nn v . V kf k n kn gz timv n timi tn f i t ini tm kt i.

K , hi n timin k n i in v i n g v i,muht sip, hi sub s, t hi sub s, mim b v n ib gibi

mc v st s t . Muht sip, - isip in v z nin s nm sn n, n h u gu m

v m n kont o n n so um u i i. Bi b km , bg n i i mi b i z bt nn fonksi on n s-b , hi gv n i in s nm sn n, t hi sub st miz i in n, mim b is p n m v im p m sn n so um u u.

stanbulda ModernBelediye Tekilatnn Kurulmas

Osm n hi n timi, bi t km i v f kt ii z m n iin im b . Bu f kt ; u-s tic tin g im si v Osm n konomisinin z ik

n sn h k v u h g m si, im-inin b m si v konomik n c n nm s bi

bu ni sos v konomik ihti c v n tim p nn o utu u m s ihti c, zn k-n tim k t m v it ik t p i v bun n B t(z ik ngi t v F ns ) t fn n st k n-

t v t in u t g imi ik s vi si o sv t m nn u u u n tim fo m ihti-t v t in konomik stn k sn Osm n-nomisinin iin gi i i g i m s ci v onc n -t n o umsuz tki nm si v bunun hi konomisin o

tki i, B t hi inin s hip o u u t miz ik v tki n n b z n n, Osm n hi in

t ki t ku m zu , K m S v nn tki i vst nbu un t siz t ps, 17. z n son n-

n p n s v n n ni gi o sm i sinin z f m s, g i i z n v tin, v-


40/98


i in ko m s, g i k n k n n n m i bi ksmnk b n v kf n, hi t m b i hizm t ini v

i g v ini skisi k tki i v v im i sun m m s o-k z t n bi i .Osm n v tin ki hi in iim v nm ihti-

c, b t st nbu k n ini hiss tti i v i k gi iim oo t k . III. S im i b n n tim mo n mv ni n p nm h k ti k ps mn , z ik sk i

n n m i fo m p mt . II. M hmut n min is n tim, itim, s k, konomi v sos h t i ikin bi ok

n kk fo m g k ti i miti . y ni i Oc nn1826 n k m s, hi n timini tki miti . K-

n mc o n ub s v t hi sub s bu oc m n-sup . y mc nn b k o un u unu k b n k -

n b i i ikin tki i, 1826 n ku u n htis pN z tin v i miti . 1829 n st nbu i k m-h muht t ki t ku u mu v im m n bu konu kig v v tki i muht g miti . 1830 n n itib nan o u hi in muht k t ki t ku u m b n-mt . 1826 n n itib n k n f i t n, gi sn n m b nmt . G k k n v g ks

im m n k sik g v in n m s, ni bi nc i v p nm nst o u. hi n timi, g n v onun b-n bu un n k n bi n o k ni n p nms cin gi miti.

1836 n ku u n evk f N z ti i v kf n mt v ih t inin b z tki i bu b k n kt mt . P i hv kf n g i inin, v t bt sin ki k n k p t m-s m c ku n m s, bu v kf n so um u u un ki s-

in t mi v b kmn zo t mt . Bu u um, sz konusus in z m n iin b kmsz kt n t k i m sin , bi o u-

nun k k ok o m sn n n o mutu . a c , hi

v kf t fn n t n hizm t n m i o mu, b z hizm t t m m n u u u mutu .

1838 n ngi t i imz n n B t im n -s v son sn 1841 n k bi ok av up imz n n tic t n m sonucun Osm n im-n i b k b m v tk m z h gsist mi tkisini iti miti . B c Osm n konomisitcc iin bi k p z nmt . G ims ims tm k iin Osm n top k n g n av up tcmm ssi i h in g mi v z m n b k p -

. Ms u gu m s k iin, k n t m m kt . Bu u um, g ims im-

ik h tn nsm, g n ks k nt p vsist mi im b m, z ngin g ims im v-m n , g n ks m kn n n k hb k konut m , hizm t ttik i top umunf k bi h t s m b m . z ik -sin pt n ks b k T nzim t

n m o t kmt .Ms nin k m s v tic tin ib

h k sim n b ncnn h o n i gisini t mav up n h m n v Ms gibi k n bi o-cnn st nbu m sin n n o mutu . st nbu-h i i i n m , 40 bin o n o n nfusu, 15. son n o u k k 100 bin , 16. z n sonis 400 bin o n ks miti . y k k z bb n n st nbu , Osm n tm nfusu k ps c-

i k s mn p 1885 n 900 bin kiinin b k bi hi h ini mt . O n m hi o n b nc n s s 130 bin u mt. st nbu , Od v tinin g n nfus psnn bi n ini/t msi in-tu m kt .1885 g n nfus s m v i in g-

ims im in h in nfusu iin ki o n % 54 o


41/98


42/98


k n k n n bi u um i i, av up istok sisinin n tim ns n bi z o k Osm n d v tin nsmt. Niz mn m nin g ti i i ni ik n bi isi C-mi t-i Umumi -i B i nin (b i m c isinin) ku u-m s . a c , i s im p c , i m c is-

inin v C mi t-i Umumi -i B i nin bu s im go utu u c hkm b nmt .

Merutiyet Dnemlerindestanbulun Ynetim Yaps

1876 an s snn 112. M si, b i n timin i i-kin i . B i m c is inin s im o utu u c hkm,bu m mt . anc k, it i s b p in tkisi ,bu s im p m mt . Bun n b ki n ikk t -

o n, 1877-1878 Osm n -rus S v o s z ikB k n n g n z bin c gm nin i v ib t (b-

nm ) ihti cnn k nm s . Gm n in k nst nbu g m si, on n an o u n k ini ng mi vbu ins n st nbu bi k ik m t tm k zo un k-

mt . h kn n z bin c ins nn i c k, gi im-ku- m v k c k ihti cnn k nm s, z m nn b i- sinin v n tici inin n n m i u s h in g miti .Bu b i m c isi iin g k i s im in p m sn uzunbi s ng miti . anc k, bu n m , b i m c is i

t m o s o utu u mutu . M c is in bu ki o sbi o utu u m s, h kn n tim k t m sn n n m-

i i . nk n tim k t m nc b v kk p bi im h tki i bi ki g ii v i nt c b m k zi n tim h ko kt bi i . Bu ini-

n n im, M c is-i M bus nn o uumunu tki miti .

M c is-i m bus nn in b k n , t v n tim g v m, t tm usubi n ins n n o utu u g m kt i . do s-

M c is-i M bus n n imi, bi n tim nz in bin i miti v o k t n b k -mt . M c is-i m bus n i, s m m n tim nc ik v mi i . Nit kim 1876 ang o utu u n M c is-i M bus nn i k k k n-s t B i K nunu i Vi t B i K nun

II. M uti t k , st nbu b i s im-m m sn k n, II. M uti tin i nn n h m n son-

i s im inin p m snn t m s b bi, b inin M c is-i M bus n s im in s im komio utu m . do s , s im komis onunun o-

bi m si iin, nc b i m c is i i s imh

İstanbul kent ve medeniyet

Documents