‘’Toplam Kalite’’

T.CAkdeniz Üniversitesi

Serik Gülsün-Süleyman Süral MYO

ISO Nedir?• ISO’nun açılımı ISO (I-S-O) harflerinin birleşiminden meydana gelmiş

ve Uluslararası Standartlar Teşkilatını simgeleyen bir kelimedir. Çeşitli teknik ve idari standartlar yayınlayan bir kurumdur.

ÇevreBir kuruluşun faaliyetleri içinde yürüttüğü ve aşağıdakileri içine alan ortamdır.

• Hava• Su• Toprak• Doğal Kaynaklar• Bitki Örtüsü(Flora)• Hayvan Topluluğu(Fauna)• İnsanlar ve bunlar arasındaki faaliyetler

Çevre Yönetim SistemiOrganizasyon için bir çevre politikası oluşturmak, bu politikayı uygulamak ve sürdürmek esasına dayanan ve çevre ile ilgili prosesleri, prosedürleri, sorumlulukları, kaynakları, planlama faaliyetlerini ve organizasyon yapısını düzenlemek üzere kurulan bir yönetim sistemidir.

Uluslararası Çevre Yönetim Standartları (ÇYS)TC 207 / 1993Amacı ‘’Çevre yönetim araç v sistemleri alanında standardizasyon

sağlamaktır.’’72 üye ülke ve 40 organizasyon katılmaktadır.ISO 14000 serisini geliştirmektedir.İlk ISO 14000 serisi standartları Eylül 1996 da yayınlanmıştır.

TC 207 Organizasyonu

ISO

TC 176 Kalite Sistem Standartları TC 207 Çevre Yönetim Standartları

SC 1 Çevre Yönetim Sistemleri

SC 2 Çevre Denetimi

SC 3 Çevresel Etkilendirme

SC 4 Çevre Performans Ölçümü

SC 5 Hayat Çevrimi Değerlendirmesi

SC 6 Tanımlar

Çevresel Gereksinimler

Tedarikçi Müşteri

Devlet

Çevre GruplarıYaşayanlar

UluslararasıAnlaşmalar

ISO 14000Çevre yönetimi ve iş gereksinimlerinin bütünleşmesi imkanlarını arttırır. Üst yönetim tarafından bir çevre politikası belirlenmesiİşletme koşulları ve kontroller ile bunların çevresel konulara etki

durumunun dikkate alınmasıUygulama sorumluları ve gerekli yetkilerin belirlenmesiSistem sonuçları ve çevre performansını değerlendirmek üzere

periyodik yönetim gözden geçirmesi

ISO 14000Sürekli gelişmeye yöneliktir. ÇYS sistem ve çevre performansının aşağıdaki hususlar çevresinde sürekli iyileştirilmesi için tasarlanmıştır.

Planların uygulanması ve faaliyetlerin yürütülmesi için zaman aralıklarının, yetkilerin, sorumluların oluşturulması

Periyodik uygunluk denetimlerinin yapılması, hedeflere ulaşma durumunun tespit edilmesi ve gereken sistem iyileştirmelerinin belirlenmesi

Çevresel etkilerle ilgili faaliyetlerin ölçümü ve izlenmesi

ÇYS için Deming Modeli

Önlem Al (Gözden Geçir)

Planla

Kontrol Et Uygula

• Çevre politikası• Çevre boyutları ve etkileri• Kanuni ve diğer şartlar• Çevre amaç ve hedefleri• Çevre yönetim programları• Yapı ve sorumluluklar • Eğitim bilin ve ehliyet

• İletişim• Dokümantasyon• Doküman kontrolü• İşlem kontrolü• Acil hal hazırlığı ve bu hallerde yapılması

gereken işler

• İzleme ve ölçme• Uygunsuzluk ve düzeltici-önleyici faaliyet

• Kayıtlar

• Tetkik• Yönetimin gözden geçirmesi

Sürekli Gelişim

Yönetim Programı

İç Tetkik

Politika

Kanuni Gereklilikler

Çevre Etkileri

Yönetimin Gözden Geçirmesi

RollerSorumluluklarEğitim iletişimler

DokümantasyonDoküman Kontrol

İşlem KontrolüAcil hal planları

İzleme ve ölçme Uygunsuzluk ve düzeltici

FaaliyetKayıtlar

Çevre Politikası

Planlama

Planlama ve Operasyon

Kontrol ve Düzenleyici Faaliyetler

Yönetimin Gözden Geçirmesi

Sürekli İyileştirme

ISO 14001:2004 Modeli

Çevre yönetim sistemi nasıl geliştirilir ?1. Planlama evresi• Kuruluşların bütün amaç ve hedefleri belirlenir, uygulama yöntemleri geliştirilir.2. Uygulama evresi• Planlar uygulanır ve üzerinde anlaşılan önlemler kuruluşun hedefleri doğrultusunda alınır.3. Kontrol evresi• Plan dahilindeki faaliyetler etkinlik ve yeterlilik açısından kontrol edilip sonuçlar planla

karşılaştırılır.4. İyileştirme evresi• Belirlene eksiklikler giderilir, değişen koşullara göre plan revize edilebilir, prosedürler

gerekli olduğu şekilde yeniden yapılandırılır. Bugün gündemde olan ISO 14000 çevre yönetim sistemi bu modelden türetilmiştir.

Çevre Yönetiminin Gelişimi

İtiraz

Hoşgörü

Kabul ve Uygulama

Mükemmellik Peşinde Olma

ÇYS /İşlevsel Entegrasyon

Sürdürülebilir Operasyonlar

Çevresel yönetim prensipleri• Prensip 1 = Taahhüt ve Politika Organizasyonlar kendi çevre politikalarını tanımlamalı ve taahhüttü ÇYS’nde kesinleştirmelidir.• Prensip 2 = Planlama Organizasyonlar tüm çevre politikalarıyla ilgili bir plan geliştirmelidirler.• Prensip 3= Uygulama etkin bir uygulamada, organizasyonların çevre politikalarını, gereklilikleri ve hedeflerini gerçekleştirmek için kapasite ve destek mekanizmalarını geliştirmeleri gereklidir.

• Prensip 4= Ölçme ve Değerlendirme Organizasyonlar çevresel performanslarını ölçmeli, izlemeli ve değerlendirmelidirler.• Prensip 5= Gözden Geçirme ve Düzeltme Organizasyonlar ÇYS’ni çevre performanslarını bütünüyle düzelterek gözden geçirmeli ve sürekli iyileştirmelidir.

ISO 14001 Nedir? ISO 14001 Ne Değildir ?

Çevresel bakışı yöneten bir iskelet Bir ürün standardı değildir.

Çevresel performansın sürekli iyileştirilmesine yönelik yönetimin taahhüttü

Bir performans standardı değildir.

Her tür firma için uygunluk(büyük veya küçük, kamusal veya özel, üretim veya hizmet)

Kirlilik ve performans seviyesi değerlerini ortaya koymaz

Gönüllülük Test, kontrol ve gözlem metotlarını ortaya koymaz

Tekrar bul ve yaz En iyi teknolojiyi zorunlu kılmaz

ÇYS’nin Şartları• 4.1 Genel Şartlar• 4.2 Çevre Politikası• 4.3 Planlama 4.3.1 Çevre Boyutları 4.3.2 Kanuni ve diğer şartlar 4.3.3 Amaçlar ve hedefler 4.3.4 Çevre yönetim programı/programları• 4.4 Uygulama ve İşlem 4.4.1 Bünye(Yapı) ve Sorumluluklar 4.4.2 Eğitim, bilinç ve ehliyet 4.4.3 İletişim 4.4.4 Çevre yönetim sistemleri ile ilgili belgeye bağlama işlemleri 4.4.5 Belge kontrolü 4.4.6 İşlem kontrolü 4.4.7 Acil hal hazırlığı ve bu hallerde yapılması gereken işler

• 4.5 Kontrol ve Düzeltici Faaliyet 4.5.1 İzleme ve ölçme 4.5.2 Riayetsizlik, düzeltici önleyici faaliyet 4.5.3 Kayıt 4.5.4 ÇYS denetimi• 4.6 Yönetimce yürütülen gözden geçirme

4.1 – Genel Şartlar• Kuruluş esasları bu maddede açıklanan bir ÇYS kurup bu sistemi idame

ettirmelidir.

4.2 – Çevre PolitikasıOrganizasyonun yönlendirici bir çevre politikası

geliştirmesiÜst yönetim hazırlarİlgili yasa ve düzenlemelere uyma, çevre performansını geliştirme, kirliliği önleme

Hedefler belirlenirÇalışanlara ve topluma duyurulur.

4.3 Planlama4.3.1 Çevre Boyutları

Organizasyonun kontrol edebildiği ve çevre ile etkileşim gösterebilecek ürün, hizmet ve faaliyetlerinin belirlenmesi

Çevre üzerinde önemli etkisi olan boyutların diğerlerinden ayrılması

4.3 Planlama4.3.1 Çevre Boyutları

Çevresel etkilere odaklanır: emisyon, kanalizasyon, atık yönetimi, çevre halkına etkiler, hammadde ve doğal kaynakların kullanımı, taşıma vb.

Hedeflerin tespit edilmesinde kullanılır. İlk çevresel gözden geçirme – yasal şartlar, çevresel yönler, mevcut

uygulamalar, önceki olaylar, standart dışı işlemlerin muhtemel sonuçları

Çevre Boyutu – Çevre EtkisiAktivite Boyut EtkiBilgisayar kullanımı Elektrik tüketimi Enerji kaynaklarının azalması

Çevre Boyutu – Çevre EtkisiAktivite Boyut EtkiRapor hazırlama Kağıt tüketimi Doğal kaynakların azalması

Çevre Boyutu – Çevre EtkisiAktivite Boyut EtkiMalzemeleri tedarikçi tarafından ulaştırılması

Kullanım ve paketleme atık malzemelerin oluşumu

Katı atık oluşumu

Çevre Boyut ve EtkileriTedarikçiler

Kuruluş

Aktivite Ürünler Servisler

Müşteri

BOYUTLAR

Çevre

ETKİLER

Çevre Boyutları

Önemini Tespit et

Bütün çevre boyutlarını ve çevre etkilerini

belirleme

Önemsiz Boyut

Önem Durumu

Önemli Boyut

Amaç ve hedeflerin geliştirilmesi (İyileştir)

İşlem kontrolü(KONTROL)

Kayıtlarını Tut

4.3 Planlama4.3.2 Kanuni ve Diğer Şartlar

Bu çevre boyutları ile ilgili olarak var olan kanuni şartlar ve düzenlemelerin belirlenmesi

Tabi olunan yasal ve diğer çevre koruma koşulları, sektör kodları, rehberler vb. izlenmesi gerekir.

4.3 Planlama4.3.3 Amaç ve Hedefler

• organizasyon içinde yer alan ilgili birimlerde çevre ile ilgili hedeflerin belirlenmesi

• Çevre politikası ile tutarlı, sayısal, zaman sınırları olan, kirliliğin önlenmesi

4.3 Planlama 4.3.4 Çevre Yönetim Programları

Bu hedeflere ulaşmak için programların tespit edilmesi Sorumluların belirlenmesi, kriterlerin tespit edilmesi, yeni gelişmeler

durumunda güncelleştirilmesi,

Planlama – ÇYS’nin ÇekirdeğiAmaç ve hedefleri kategorilere ayır Önemli boyutlar

Kontrol/Bakım İyileştir Çalış

Çevre Yönetim Programları(ÇYP) Geliştir ‘’Plan projelendir’’

ÇYP’ları

• Görevler, sorumlu kişiler, zaman sınırları

• Operasyonel kontroller

• İzleme ve ölçme

Prosedür ve Talimatları Geliştir

Prosedürler

Talimat 1Talimat 2Talimat 3

Amaç ve Hedefler Çevre Yönetim Programları Prosedür/Talimatlar

4.4 Uygulama ve İşlem4.4.1 Yapı ve sorumluluk

Çevre yönetimini sağlamak için görev, sorumluluk ve yetkilerin tanımlanması

Yönetim temsilcisi, raporlamaOrganizasyon şemasıTaşeronlar

4.4 Uygulama ve İşlem4.4.2 Eğitim, bilinç ve ehliyet

Potansiyel çevresel etkileri olan çalışanlara eğitim verilmesiİç ve dış eğitim ihtiyaçlarıÇevreye etkisi olabilecek personel içim eğitim, tecrübe, uzmanlıkTüm personel için ÇYS, çevre politikası, sorumluluklar, prosedürler ile

ilgili eğitimler

4.4 Uygulama ve İşlem4.4.3 İletişim

• İç iletişimi sağlamak ve dış iletişimi yürütmek için prosedürler geliştirilmesi• İç iletişim dış iletişim, şikayetlere cevap verme• Toplum, çevre teşkilatları, müşteriler, tedarikçiler, taşeronlar• Lisans izin, raporlama, olaylar

4.4 Uygulama ve İşlem4.4.4 Çevre Yönetim Sistemi Dokümantasyonu

ÇYS bölümleri için dokümantasyonu oluşturulmasıProsedürler, acil durum planları, standartlarDiğer yönetim sistemleri

4.4 Uygulama ve İşlem4.4.5 Doküman (Belge) Kontrolü

ÇYS için gerekli olan dokümantasyonun kontrolü için prosedürlerin oluşturulması• Okunaklı, kontrollü,• Emre amade, geçerli• Dış kaynaklı dokümanlar ( yasa, yönetmelik, uygulama teknik

zorlukları )

4.4 Uygulama ve İşlem4.4.6 İşlem Kontrolü

Önemli çevresel yönlerle ilgili işlem ve faaliyetlerin belirlenmesi. Bu işlem ve faaliyetlerin çevresel etki riskini minimuma indirmek için prosedürlerin geliştirilmesi

• Satın alma, satış, tasarım, pazarlama, üretim, bakım, muayene ve deney, kalibrasyon, lojistik, nakliye, depolama, atık işleme

4.4 Uygulama ve İşlem4.4.6 İşlem Kontrolü

• Faaliyetlerin tespit edilen şartlar altında gerçekleştirilmesi, yol verme, olaylar, acil durumlar, kazalar

• Hammadde seçimi, taşıma, atık imha, yeni sözleşmeler, yanıcı sıvılar, tehlikeli maddeler, müşterinin temin ettiği ürün

4.4 Uygulama ve İşlem4.4.7 Acil Hal Hazırlığı ve Bu Hallerde Yapılması Gereken İşler Acil durumlarda tepki verme ile ilgili prosedürlerin geliştirilmesi ve

sürdürülmesi

• Potansiyel kazalar, tepki verme, yangın önleme, çevresel risk değerlendirmesi, yetkili kurumlar, güvenlik teşkilatları, topluma bilgi verme. Düzenli bilgilendirme pratik uygulamalar

Tipik Bir Acil Hal Planlaması Akış Şeması

Politikanın Beyanı

Amaç ve Hedef

Ön acil hal planlaması

Acil Hal Hazırlığı Eğitim ve Tatbikat

Planın Değerlendirilmesi Gözden Geçirme

Planların Güncellenmesi

4.5 Kontrol ve Düzeltici Faaliyetler4.5.1 İzleme ve Ölçme

Çevre üzerinde önemli etkisi olan operasyon ve aktivitelerin ölçülmesi – izlenmesi için prosedürler oluşturulması

Performans izleme, kontrol sistemleri kalibrasyon, özel ölçümler, düzenli kayıtlar

4.5 Kontrol ve Düzeltici Faaliyet• 4.5.2 Uygunsuzluklar, düzeltici ve önleyici faaliyetler

Uygunsuzlukların tekrarını önlemek için prosedürlerin oluşturulması ve sürdürülmesi

oTemel sebepler, çevresel etkilerin en aza indirilmesi, düzeltici faaliyetler, prosedür değişiklikleri

4.5 Kontrol ve Düzeltici Faaliyet• 4.5.3 Kayıt

Çevre ile ilgili kayıt tutma prosedürlerinin oluşturulması

oÇevre yasaları, şikayetler, eğitimler, üretim, muayene, bakım, kalibrasyon, olay raporları, acil durum hazırlıkları, denetimler, yönetimin gözden geçirmesi, çevresel değerlendirme, arşiv saklama süreleri, bilgisayar kayıtları

4.5 Kontrol ve Düzeltici Faaliyet• 4.5.4 Çevre yönetim Sistemi Denetimi

Standarda uygunluk, doğru ve düzenli uygulamayı tespit etmek üzere periyodik ÇYS denetimlerinin yürütülmesi ile ilgi prosedürlerin mevcut olması

oPlanlama, çevreye etki durumu, eğitilmiş tarafsız denetçi

4.6 Yönetimin Gözden GeçirmesiÜst yönetim ÇYS uygulama ve etkinliğinin düzenli olarak gözden

geçirilmesi. Bu gözden geçirme faaliyetinin dokümante edilmesi

• Politika, hedefler, sürekli gelişme, çevresel yönler, dokümantasyon, uygulama takibi.

ISO 14001 : 2005ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ

ALİ DİLEKTURİZM VE OTEL İŞLETMECİLİĞİ

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Modeli

Sürekli Gelişme

Çevre Politikası

Planlama

Uygulama ve Operasyon

Kontrol ve Düzeltici Faaliyet

Yönetimin Gözden Geçirmesi

ÇYS Elemanları Arasındaki İlişkiKuruluş Hedefleri

Çevre Politikası

Amaçlar & Hedefler

Kanuni Diğer ŞartlarÇevre Boyutları

Yönetim Programları

İşlem Kontrolleri

İzleme ve Ölçme

Yönetimin Gözden Geçirmesi

Eğitim Düzeltici & Önleyici Faaliyet

Dokü

man

tasy

on

ÇYS

Tetk

ik

ÇYS Başarı FaktörleriYönetim desteği ve katılımıÇalışanların katılımıMevcut sistemlerİş ile ilgili ihtiyaçlara odaklanmaDoğru temsilci seçimi

Adımlar 1. Mevcut Sistemi Değerlendirin * ISO 14001’i Kullanın * Sistemler yerli yerinde ve dokümanter midir ? 2. Çevresel boyutları tanımlayın3. Önemli etkileri değerlendirin4. Çevre politikası oluşturun

Planlayın

5. Hedefleri oluşturun6. Çevre programları ve planlarını tanımlayın7. ÇYS’ni uygulamak ve geliştirmek için bir plan oluşturun

Uygulayın8. Çevre Programları üzerinde çalışın9. En iyi uygulamayı tespit için sistemleri analiz edin10. sistemleri dokümante edin

Ölçün11. Çevre performansını ölçün * Başlangıçta * İlerlerken12. İç denetimler yapın13. Yönetim gözden geçirmesi yapın

Geliştirin14. Ölçüm sistemlerini esas alarak düzeltici ve önleyici faaliyetler

yürütün15. Gerektiğinde politika, hedef ve programları gözden geçirin ve revize

edin

Iso 9001 ve Iso 14001 Benzerlikleri Yönetim sorumluluğu Kalite sistemi Sözleşmenin gözden geçirilmesi Tasarım kontrolü Doküman kontrolü Satınalma Müşterilerin temin ettiği ürün Ürün tanımlama ve izlenebilirlik Proses kontrol Muayene ve deney Muayene ölçme ve test ekipmanları Muayene ve deney durumu Uygun olmayan ürün Düzeltici faaliyetler Taşıma, depolama, paketleme, sevkiyat Kalite kayıtları İç denetimler Eğitim Servis İstatistik teknikler

Politika Çevre boyutları Kanuni ve diğer şartlar Amaç ve hedefler Çevre yönetim programı Yapı & sorumluluklar Eğitim, bilinç, ehliyet İletişim ÇYS Dokümantasyonu Doküman kontrolü İşlem kontrolü Acil hal hazırlıkları İzleme ve ölçme Uygunsuzluklar ve düzeltici faaliyetler Kayıtlar ÇYS Denetimi Yönetim gözden geçirmesi

Belgelendirme

Akreditasyon Kurumu

DenetçilerBelgelendirme Kurumları Eğitim Kurumları

Firmalar

Yetki verir

Çalıştırır Eğitir

Yetki verir

DenetlerBelgelendirir

Belgelendirir

Kaynakça• Umut Dizdar – Kalite Yönetim Uzmanı• TÜRKAK – www.turkak.org.tr• Perpa Akademi – www.perpa.tv• UzmanTv – www.uzmantv.com• Akdeniz Üniversitesi Öğr. Gör. Filiz ÇEVİK KESKİN• Akdeniz Üniversitesi Öğr. Gör. Dr. Emel KAYNAKcı