İŞLETİM SİSTEMLERİ

VE DOSYA YÖNETİMİ

TANIM VE TEMEL KAVRAMLAR

Temel bilgisayar sistemi

Bilgisayar genel olarak şekilde görüldüğü gibi

donanımı(hardware), işletim sistemi

(operating system), uygulama yazılımları

(software) ve kullanıcılardan oluşur.

Bilgisayar donanımı da kabaca; merkezi

işlem birimi (CPU), bellek (memory), klavye

ve monitör gibi giriş/çıkış birimleri (I/O

Units) ile sabit disk gibi depolama

birimlerinden meydana gelir. Bu bileşenler

bir bilgisayarın asli işlevi olan hesaplama

için gerekli olan kaynaklardır.İşletim

Sistemi, bilgisayar kullanıcısı ile bilgisayar

donanımı arasındaki etkileşimi sağlar.

İŞLETIM SISTEMI NEDIR?

Bilgisayarda çalışan, bilgisayar donanım

kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama

yazılımları için yaygın servisleri sağlayan

bir yazılımlar bütünüdür. bilgisayar

kullanıcısı ile bilgisayar donanımı

arasındaki etkileşimi sağlayan bir arabirim

olarak tanımlanabilir.

İşletim sistemlerinin sundukları

hizmetler farklı olmakla birlikte, aygıt

yönetimi, proses ve kaynak yönetimi,

bellek yönetimi ve dosya yönetimi tüm

işletim sistemlerinin sahip oldukları

temel hizmetler olarak sıralanabilir.

İŞLETIM SISTEMININ GÖREVLERI

Merkezi işlem birimini ayrı işlere yönlendirmek ve yönetmek.

Ana belleği yönetmek.

Harici kayıt cihazlarını yönetmek.

Giriş/çıkışları kontrol etmek.

Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlamak.

Dosya yönetimini sağlamak.

İşletim Sistemi

İşletim sistemi özetle

bilgisayardaki tüm

donanımların,

yazılımların ve

dosyaların yönetimini

sağlayan en temel

yazılımdır.

İşletim Sistemi Olmazsa..

İşletim sistemi yüklü olmadan bilgisayar,

tablet veya telefonumuzu kullanamayız.

İşletim Sistemi Nerelerde Kullanılır?

İşletim sistemleri bilgisayar, tablet, video

oyun konsolları, cep telefonları, web

sunucularında, arabalarda, beyaz

eşyalarda hatta kol saatlerinin içinde bile

yüklü olabilir.

İŞLETIM SISTEMI FONKSIYONLARI

Proses Yönetimi:Proses herhangi bir

bilgisayar sistemindeki bir iş birimidir.

İşletim sistemi, bir kısmı kendi işleyişi

için gerekli olan işletim-sistemi prosesleri,

bir kısmı da kullanıcıların çalıştırdığı

programlara ait prosesler olmak üzere çok

sayıda proses içerir.

Bellek Yönetimi: Bellek, CPU ve giriş-

çıkış birimleri tarafından ortak

kullanılabilen ve çok hızlı bir şekilde

erişilmesi gereken verilerin, sistem ve

kullanıcı programlarının yürütülmesinde

bilgisayar açık olduğu müddetçe

saklandığı bir depo olarak kullanılır.

Dosya Yönetimi: Dosya yönetiminin,

işletim sisteminin en belirgin

fonksiyonlarından birisi olduğu

söylenebilir. Bilgisayar sistemlerinde

veriler fiziksel ortamlarda çeşitli

şekillerde saklanır.

Bilgisayar sisteminin gerektiği gibi

kullanılması için işletim sistemi depolanan

verilerin mantıksal bir görüntüsünü

oluşturur. İşletim sistemi, “dosya(file)” olarak

adlandırılan mantıksal bir depolama birimi

tanımlamak için, fiziksel özelliklere bağımlı

değildir. İşletim sistemi, dosyaları fiziksel

depolama ortamına karşılık getirir ve bu

dosyalara depolama birimleri üzerinden erişir.

İşletim sistemi dosya

yönetimini aşağıdaki

aktivitelerle gerçekleştirir:

Dosya oluşturma ve silme

Klasör oluşturma ve silme

Dosya ve klasör üzerinde

değişiklik yapma

Dosyaları bir depolama

birimine karşılık getirme

Sabit depolama ortamlarında

saklanan dosyaların yedeğini

alma

Giriş-Çıkış Birimleri Yönetimi: İşletim

sisteminin fonksiyonlarından birisi de

donanım özelliklerini ve bunlar üzerindeki

düzenlemeleri kullanıcılardan

saklamaktır.Örneğin, MS Word programını

kullanarak metin yazmak isteyen bir

kullanıcı klavyede bir tuşa dokunduğunda

arka-planda işletim sistemi tarafında birçok

iş yürütüldüğü halde bunları bilmez, sadece

tuşa dokunduğunda onun ekranında

görünmesi ile ilgilenir.

İşletim sistemi giriş-çıkış birimlerini

aşağıdaki aktivitelerle yerine getirir:

Okuma(read) ve yazma(write) isteklerini

düzenleme

Genel bir aygıt yöneticisi ara-birimi

sağlama

Özel donanımlar için sürücüler sağlama

Disk Yönetimi: İşletim sisteminin temel

amaçlarından birisi uygulama

programlarını çalıştırmak ya da başka bir

deyişle bunların çalıştırılabileceği ortamı

hazırlamaktır.

Depolama birimi olarak manyetik teyp,

manyetik disk, optik disk, disket, CD, ve

DVD gibi ortamlar kullanılabilir. Program

verileri söz konusu depolama

birimlerinden birinde veya birkaçında

tutulur ve ihtiyaç duyulduğunda

(çalıştırılmaları gerektiğinde) belleğe

yüklenirler.

İŞLETIM SISTEMI TÜRLERIBatch sistemler

İlk bilgisayar sistemleri “mainframe” olarak

adlandırılan çok büyük fiziksel boyutlara

sahip makinelerdi. Delikli bir kart üzerine

istenen hesaplamaya ilişkin verilerin uygun

şekilde işaretlenerek bilgisayara verilip, elde

edilen sonuçların yazıcıya aktarılması yoluyla

işletilen bu bilgisayarlar “Batch” adıyla

sınıflandırılan işletim sistemlerine

sahiplerdi.

Çoklu Programlanmış Sistemler:

Bellekte bulunan birden fazla iş içerisinden

bir sonraki adımda hangisinin seçileceğini

belirleyen bir mekanizmaya sahipti.

Günümüzde bu tip işletim sistemleri de

kullanılmamaktadır.

Zaman-paylaşımlı(Time-Sharing)sistemler:

CPU’nun birden fazla sayıda proses arasında

geçiş yaparak her birisine bir zaman dilimi

ayırması esasına dayanır. Bu da kullanıcını bir

iş devam ederken ona müdahale edebilmesi

anlamına gelir. Günümüzde kullanılan işletim

sistemleri zaman-paylaşımlı bir altyapının

gelişmiş hali olarak düşünülebilir.

Kişisel İşletim Sistemleri:

Microsoft DOS, Apple Macintosh, IBM OS/2

ve Microsoft Windows gibi kişisel

bilgisayarlarda çalışan işletim sistemleri

ortaya çıkarılmıştır. Yeni gelişmelerle

birlikte kişisel işletim sistemleri, çoklu-

programlı ve zaman-paylaşımlı sistemlerin

özelliklerini kapsayacak şekilde

oluşturulmuştur.

Ağ İşletim Sistemleri

Ağ işletim sistemi, sunucu(server) özelliğine

sahip bir bilgisayar üzerinde işleyen ve bu

sunucu bilgisayarın kendi üzerinde ya da

istemci(client) bilgisayarlar üzerinde tanımlı

veritabanı, dosya, kullanıcı ve kullanıcı

gruplarını yönetmesi, erişim güvenliğini tesis

etmesi, ve ağ üzerindeki çeşitli uygulamalar ile

işlevlerin yürütülmesini sağlayan bir sistem

yazılımıdır.

Paralel Sistemler

Avantajlardan birisi çok işlemciyle bir takım

hesaplamaların daha kısa sürelerde

yapılabilmesidir. Ayrıca bu sistemlerin

güvenilirliği daha yüksek bir seviyededir. Bir

işlemcinin devreden çıkmasıyla birlikte yapılan

işlerde bir duraklama olmaz.

Dağıtık Sistemler

Dağıtık sistemler de paralel

sistemler gibi birden fazla

sayıda işlemciye sahiptir.

Ancak dağıtık sistemlerde

işlemciler aynı belleği ve aynı

frekansı kullanmazlar.

Dağıtık sistemlerin avantajları aşağıdaki

gibi sıralanabilir:

Kaynaklara ortak erişim

Hesaplama süresinin düşmesi

Güvenilirliğin yüksekliği

Sistem bileşenleri arasında iletişimin varlığı

Gerçek Zamanlı Sistemler

Özel amaçlı işletim sistemlerinden birisi de

gerçek-zamanlı sistemlerdir. Gerçek-zamanlı

sistemler çoğunlukla, zaman konusunda katı

kısıtlamalar olduğunda kullanılır. Bu sistemler

genellikle gerçek zamanda meydana gelen bir

veri akışıyla işler.

YAYGIN KULLANILAN İŞLETIM

SISTEMLERI

Şimdi masaüstü/dizüstü bilgisayar, tablet ve

akıllı telefonlarda en yaygın kullanılan işletim

sistemlerini inceleyelim.

MASA ÜSTÜ IŞLETIM SISTEMLERI

Günümüz kişisel

bilgisayarında çoğunlukla

Windows, MacOS,Linux veya

Pardus işletim sistemleri

kullanılır.

UNIX/LINUX TABANLI IŞLETIM

SISTEMLERI

Unix işletim sistemi 1969 yılında ABD’de

tasarlanıp uygulamaya konulmuş çok

kullanıcılı (multiuser), çok görevli yapıyı

destekleyen (multitasking) bir bilgisayar

işletim sistemidir.

Esnek ve kararlı yapısı ile çok kullanıcılı-

çok görevli olarak işleyebilmesi

dolayısıyla özellikle sunucu bilgisayarlar

için neredeyse bir standart halini almış ve

başta akademik camia olmak üzere iş

istasyonları üzerinde çok yaygın bir

kullanım alanı bulmuştur.

Çok geniş bir donanım desteğine sahip olan

Linux çekirdeği; dizüstü ve masaüstü

bilgisayarlar, sunucu, iş istasyonu, akıllı

telefon ve gömülü cihazlar gibi hemen her

platformda tam bir uyum içerisinde

çalışabilmektedir.

.MACINTOSH IŞLETIM SISTEMLERI

Grafik işleme açısından oldukça yetenekli

olan Macintosh işletim sistemleri çoğunlukla

yayıncılık sektöründe kullanılmaktadır.

Macintosh işletim sistemi günümüzde Apple

ve Intel uyumlu bilgisayarlarda

kullanılmaktadır.

WINDOWS IŞLETIM SISTEMLERI

Microsoft tarafından

piyasaya sürülmüş

olup en çok kullanılan

işletim sistemidir.

Windows XP, 7 ve 8

halen kullanılmakta

olan sürümleridir.

1985 yılında Microsoft Windows 1.0

işletim sistemini piyasaya sunmuştur.

Windows işletim sistemi açılır-kapanır

menüler, kaydırma çubukları, program

ikonları ve diyalog kutuları gibi

kullanıcılara o güne kadar sunulmayan

görsel öğelere sahip olan grafik desteğiyle

gelmiştir.

Windows XP işletim sistemi kullanım

kolaylığı, donanım sürücüleri (tak kullan)

desteği ve hatalara karşı kararlı yapısı

başta olmak üzere daha birçok özelliği ile

kısa sürede dünya çapında satışa sunulan

kişisel bilgisayarların büyük kısmında

kullanılır hale gelmiştir.

Öyle ki Windows

Vista ve Windows 7

gibi daha yeni

işletim sistemi

sürümleri piyasada

bulunmasına

rağmen birçok

kurum/kuruluş ve

kişi halen Windows

XP işletim sistemini

kullanmaya devam

etmektedir.

Windows 7 donanım sürücülerine verdiği

çok büyük destek ile kullanıcıları

donanım uyumsuzluklarından hemen

hemen tamamen kurtarmıştır.Kullanıcıya

problem üretmeden İnternet’e bağlanarak

arka-planda işletim sistemine ve donanım

sürücülerine ait güncellemeleri kolaylıkla

yapabilmektedir.

MOBIL İŞLETIM SISTEMLERI

Cep telefonu ve

tabletlerde ise

Android, iOS ve

Windows işletim

sistemleri yaygın

olarak kullanılır.

Android işletim sistemi

Android, Google ve özgür bir yazılım

topluluğu tarafından geliştirilen, Linux

tabanlı, mobil cihaz ve cep telefonları için

geliştirilen, açık kaynak kodlu mobil bir

işletim sistemidir.

IPhone OS

(IOS) işletim

sistemi

Apple’ın kendi

ürettiği tablet ve

telefonlar için

çıkardığı işletim

sistemidir.

Windows

mobile/phone

işletim sistemi

Microsoft’un akıllı

telefonlar ve

tabletler için

ürettiği işletim

sistemidir.

İŞLETIM SISTEMLERININ GELECEĞI

Günümüzde işletim sistemleri iki yönde

gelişmektedir. Bunlardan ilki yeni nesil mobil

işletim sistemleridir. Bunlar gün geçtikçe, birkaç

yıl öncesinin masaüstü bilgisayarları kadar hatta

daha yüksek teknik özelliklere sahip mobil

cihazlar (akıllı telefon, tablet) için hayatı oldukça

kolaylaştıran bankacılık, GPS ve navigasyon ve

etkileşimli eğlence uygulamalarını destekleyen

servisler sağlamaktadırlar.

Gelişmenin olduğu diğer yöndeki yerleşik

işletim sistemleri ise artık bulut(cloud)

adı verilen yüksek performanslı

sanallaştırılmış sunucu bilgisayarlar

üzerinde çevrim-içi olarak kullanılabilme

noktasına gelmiştir.

TEŞEKKÜRLER