1. XI.-XII. Yzyllarda slamiyet ve Trk Kltr 2. Bu konumuzla, slamiyet ncesi Trk kltr ile slam uygarl arasndaki etkileimi ; Gei dnemi zellikleri XI ve XII. yy. da slamiyetin edebiyata nasl yansdn reneceiz. 3. Bir toplumun sahip olduu din; sanatn, geleceini, giyim kuamn, ahlak yapsn, edebiyatn, dilini ve ortak amalarn etkilemektedir. Bu nedenle din deitirmek olduka uzun sren toplumlar derinden etkileyen bir oluumdur. 4. Daha nce Gktanr, amanizm, Budizm, Manihaizm inanlarn benimseyen ve bu dinlerin kltr etkileri iinde bulunan Trkler, slam dinini birdenbire benimsememilerdir. Bu deime 8. Yzyldan balayarak 11. yzyla kadar yz sene srmtr. 5. slam dinini yaymak iin yola kan Araplarla, Trklerin ilk karlamalar Maverannehir'de olmutur. Fakat slam ordular, Trklerin youn olarak yaad tken Uygur -Turfan evresinde sert bir direnme ile karlamlardr. Bu direnii gren Arap komutanlar, slamiyet'i Trklere barl bir yolla benimsetmeyi tercih etmilerdir. 6. 751 ylnda Talas Savanda, Trklerin, inlilere kar Mslmanlarla ayn safta yer almalar bu iki kltr birbirine iyice yaklatrmtr. Trk - Arap mcadeleleri Abbasiler dneminde iddetini kaybederek Talas Sava etkisiyle olumlu ynde gelimitir. 7. GK TANRI NANCI SLAMYET 8. Eski Trk dini, Gk-Tanr inanc adyla bilinmektedir. Bu inana gre Trkler, slmiyetteki gibi tek bir Yaradana inanyor ve Ona Tengri diyorlard. slmiyette Esm-i hsn denilen Allahn sfatlarndan bazlar, eski Trk inancnda da mevcuttu 9. Trkler cennet iin uma (umak), cehennem iin tamu szn kullanmaktayd. Ahiret ve ruhun lmezlii, her iki inanta da mevcuttu. slmiyette olduu gibi Gk Tanr inannda da Tanrya kurban sunuluyordu. Kurban verilme an 10. slmiyetteki gaza ve ciht ile Trklerin dnya zerinde treyi hkim klmak iin yaptklar savalar benzer mahiyetteydi. slm anlayna gre sava sonunda elde edilen ganimet helldi. Trklerde ise ayn ekilde yama gelenei vard. 11. Bunlardan baka; slmiyetin telkin ettii ahlak kurallar, Trk anlayna da uygun dmekteydi.(edeb, nezaket kurallar vb.) Trklerde toplumu snflara ayrma yoktu. slamiyet de snf ayrmn redderek insanlar eit tutan bir yapya sahipti. Sosyolojik faktrler, aile kavramna verilen nem, namus kavram, temizlie verilen nem Trklerin inanlar ile olduka rtyordu. 12. Karahanl hkmdar Satuk Bura Hann 920de Abdlkerim adn alarak Mslman olmas, slamiyetin Trkler arasnda yaylmasnda dnm noktas olmutur. 13. SLAMYET VE EDEBYAT GE DNEM EDEBYATI 14. TRK EDEBYATININ DNEMLER SLAMYET NCES TRK EDEBYATI 8.YY-11.YY SLAM DEVR TRK EDEBYATI 13.YY-19.YY BATI ETKSNDE GELEN TRK EDEBYATI 19.YY- GEDNEM 11.YY -13.YY YENLEME DNEM 1839-1860 15. SLAMYETN YANSIMALARI, ok konuma, sz az ve birer birer syle Yz binin dmn bu bir szle z Kii dodu, ld, sz kald, gr z gitti insann, ad kald, gr Bilerek sylenen sz bilgi saylr Bilgisizin sz kendi ban yer Akl senin iin iyi ve yeminli bir dosttur. Bilgi senin iin ok merhametli bir kardetir. Ey asil insan! insanl elinden brakma; insanla kar daima insanlkla muamele et. i adaletle yap, buna gayret et; hibir zaman zulmetme; Allah'a kulluk et nsan nadir deil, insanlk nadirdir. nsan az deil, doruluk azdr. nsann ss, yz; yzn ss, gz; akln ss, dil; dilin ss, szdr. Sz azda iken sahibinin esiridir, azdan ktktan sonra sahibi onun esiridir. KUTADGU BLG 16. GE DNEM ZELLKLER, Dilde Trkenin yan sra Arapa ve Farsa szckler de kullanlmaya balanmtr. Arap Alfabesi de kullanlmaya balanmtr. slamiyet ncesi edebiyat nazm ekilleri yannda Arap ve Fars edebiyatndan giren nazm ekilleriyle de eserler verilmeye balanmtr. Drtlk ve beyit birlikte kullanlmtr. Hece lsne devam edilirken aruz ls de kullanlmtr. 17. slam ncesi kltrle slami kltr i iedir. Dini esaslar retme esas alnmtr. Ahlakl, erdemli, inanl ve bilgili insan olmann nemi her eserde ilenmitir. Gei dnemi olarak bilinen 11. ve 12. yzyllarda verilen eserlerde Uygurcann devam niteliindeki Hakaniye lehesi kullanlmtr. 18. Trkiye Cumhuriyeti LATN ALFABES TRKLERN KULLANDII ALFABELER slamiyet ncesi Edebiyat Gei dnemi ve slami devir 1928 sonras 19. GKTRK ALFABES Orhunda yerleimde bulunmu Trkler tarafndan kullanlmtr. Bu alfabeyi Hunlar, Gktrkler ve Trk kavimler kullanmtr Gktrk alfabesi 38 harften meydana gelmektedir. UYGUR ALFABES Gktrklerden sonra kurulan Uygurlar tarafndan adlandrlmtr bu alfabe. 18 adet iaretten, sembolden meydana gelmektedir. ARAP ALFABES Trklerin en uzun sreli kulland alfabedir. Arap Alfabesi normalde 28 harften olumaktadr. Osmanlcadaki baz Trke karakterler sebebiyle Trkler Arap alfabesini 31 - 36 harfli 20. . slamiyet'in kabulnden sonra Trk dili iki leheye ayrlmtr: Dou Lehesi (Hakaniye): Asl Uygurcadr. Karahanllar dneminde slamln benimsenmesinden sonra Uygurca, edeb dil olarak Hakaniye Trkesi adn almtr. slam felsefesi ve kltrnn etkisini tayan ilk edebiyat rnleri, Hakaniye Trkesiyle yazlmtr. Bu yaptlar gei dnemi rnleri olmakla birlikte, gelimi bir Trk yaz dilinin varln gstermektedir. Bat Lehesi (Ouzca): Elimizde bugn Bat lehesinin 11. ve 12. yzyllarn gsteren yeterli edebi rn yoktur. Bunun nedenlerinden biri Ouz-Trkmen boylarnn gebe bir yaam srmeleri, durmakszn yer deitirmeleridir. Dier bir neden de bu dnemde younlaan Mool saldrlar ve ykmlarnn bu dnemin edebiyatn karanlkta brakmasdr.