TEPE AKADEMİ

MESLEKİ İŞİTME KAYIPLARI

Ders Notları

GÜRÜLTÜ

Sanayide karşılaşılan ortam faktörleri arasında sıcaklıktan sonra en çok görülen faktör gürültüdür.

İstenmeyen ve hoşa gitmeyen ses olarak tanımlanan gürültü pek çok işin yürütümü sırasında

ortaya çıkar. Gürültünün sağlık etkisi, meydana gelen sesin şiddetinden kaynaklanmaktadır. Ses,

fiziksel bir olgudur.

SES

Ses, dış ortamdaki (katı,sıvı, gaz) moleküllerin sırayla yoğunlaşıp seyrekleşmesinin (hava

basıncında yaptıkları dalgalanmanın) kulak zarına çarpması ile oluşan bir duyudur.

Kulağın duyabileceği basit titreşimlerdir.

Bazı özellikleri ile tanımlanır. Bunlardan biri, sesin frekansı yani sesin tiz ya da pes olma

özelliğidir. Birimi Hertz’dir. İnsanın kulağı frekansı 20 ile 20 000 Hertz arasında olan sesleri duyma

yeteneğine sahiptir. Frekansı 20 Hertz’den az olan seslere infrasonik sesler, 20 000 Hertz

üzerindeki seslere de ultrasonik sesler denir. Günlük yaşamda karşılaşılan seslerin frekansı sıklıkla

250 ile 2000 Hertz arasındadır.

Sağlık yönünden daha önemli olan özellik sesin şiddetidir. Sesin şiddeti, sesin basıncından

hareketle logaritmik bir işlemle hesaplanır ve desibel (db) olarak ifade edilir. Sessiz bir ortam

kuramsal olarak sıfır desibel düzeyinde olmakla birlikte pratik olarak bu mümkün değildir. Sakin

bir odada 30-40 desibel düzeyinde ses vardır. Konuşma sesinin şiddeti genellikle 40-60 desibel

arasındadır. Sanayide 80 ile 120 desibel arasında ses şiddeti söz konusu olabilir.

Ses Dalgaları

Ses titreşimlerinin, kulak zarı üzerine olan basınç değişikliği olarak çizilmesi bir dalga serisi verir ve

dış ortamdaki bu hareketlere genelde ses dalgaları denir

Ses dalgaları, en önemli boyuna dalga örnekleridir. Bu dalgalar, herhangi bir ortamda (yani gazlar,

katılar ve sıvılar), ortamın özelliklerine bağlı olan bir hızla yayılırlar.

GÜRÜLTÜ

Gürültü terimi, bir işitme kaybına yol açan veya sağlığa zararlı olan veya başka tehlikeleri

ortaya çıkaran bütün sesleri kapsar” denildiğini görmekteyiz.

ILO 63. konferansında imzalanan sözleşmenin 3. maddesi

ANATOMİK YAPI

Dış ve Orta Kulak

Orta Kulak

Orta Kulak

İç Kulak

Kohlea

Korti Organı

Ses dalgalarının kulak zarı ve işitme kemikçikleri aracılığı ile iç

kulaktaki sıvıya iletilmesine kemikçik iletimi denir

Ses dalgaları aynı şekilde yuvarlak pencereyi kapatan ikinci

timpatik zarda titreşimler başlatır. Normal işitme için önem

taşımayan bu olaya hava iletimi adı verilir

İletimin üçüncü tipi olan kemik iletimi’nde kafatası

kemiklerinin titreşimleri iç kulaktaki sıvıya iletilir

Diyapozon veya diğer titreşen cisimlerin kafatasına direkt

olarak uygulanması halinde önemli ölçüde kemik iletimi

görülür

Rinne ve Weber Testi

Gürültünün insan üzerindeki etkileri

insanlar gürültüden farklı etkilenirler.

İşitme kaybına neden olur

İletişimi bozar

Rahatsızlık verir

Yorgunluk oluşturur

Verimliliği düşürür.

Bunlar;

Psikolojik

Fizyolojik

Sosyal etkiler olarak ta sınıflanabilir.

İŞİTME KAYBI

İLETİM TİPİ İŞİTME KAYBI

İşitme kaybı, kulak kepçesi (aurıcula), dış kulak yolu, kulak

zarları, orta kulak seviyesinde ortaya çıkan patolojiler

sonucunda gelişen işitme kayıplarıdır.

Dış kulak yolunun kulak kiri veya yabancı bir cisimle

kapanması, kulak kemikçiklerinin tahrip olması tekrarlayan

orta kulak enfeksiyonlarından sonra kulak zarının kalınlaşması

ve üzenginin oval pencereye bağlanmasında anormal bir

katılık bulunmasıdır

Sensori-Nöral İşitme Kayıpları

İç kulak ve iç kulak sinirine ait patolojilere bağlı olan işitme

kayıplarıdır.

Gürültüye Bağlı İşitme Kayıpları

Gürültüye bağlı kayıplar Sensorineural Tip işitme kaybıdır.

Gürültüye bağlı işitme kaybı iki şekilde oluşur.

Birincisi, çok yüksek bir sese bir anlık maruz kalmak (herhangi

bir patlama),

İkincisi, orta ve yüksek şiddetteki bir sese uzun süre maruz

kalmaktır. (Fabrika ortamında çalışma)

Bu tür kayıpların uzun sürede ve yavaş yavaş oluşması,

konuşmayı kapsayan frekanslardan başlamayıp, tiz

frekanslardan (4000 ve 6000 Hz’lerde) başlaması kişinin işitme

kaybının farkına varmasını engellemektedir.

Bu tür kayıpların tespit edilmesi için odyometrik test

sonuçlarının değerlendirilmesi gerekmektedir. Gürültü iç

kulakta işitmeyi sağlayan tüy hücrelerinde yıpranmaya neden

olmaktadır. Tahrip olan tüy hücrelerinin kendilerini yenileme

özelliği olmadığından kalıcı sağırlık başlamaktadır.

Kesin tanı için:

Bilateral eşik odiogramı Yapılmalıdır. Değerlendirme sırasında

40 yaşından sonra her yaş için yarım desibellik düşme

fizyolojik azalma olarak hesaplanmalıdır

İş yerinde sağlığa zarar verecek derecede gürültü bulunduğu

saptanmalıdır

Varsa işe girişte ve periyodik kontrol muayenelerinde çekilmiş

odyogramlardan da yararlanılmalıdır

İşitme zararına yol açan travmatik, toksik, medikamentöz ve

dejeneratif diğer etken ve nedenler giderilmelidir

Bu nedenle, 4000 Hertz düzeyindeki işitme kaybı günlük

yaşamı etkilemez ve çoğu kez de farkedilmez. Fakat zamanla

işitme kaybı daha düşük frekanstaki sesleri de içine alacak

şekilde genişler ve 2000 Hertz düzeyini de içine aldığında

işitme kaybı belirgin hal alır.

Ses şiddetinde şiddetler arası 10 birim artması

şiddetin 10 kat olduğu anlamına gelir.

Örnek: 70 dB’lik bir ses 60 dB’lik bir sesten 10 kat daha

fazladır.

90 dBlik bir ses 60 dBlik bir sesten

10X10X10=1000 kat daha şiddetlidir.

Gürültüye bağlı oarak meydana gelen bir bozukluk da “geçici

eşik kayması” (temporary treshold shift) olarak adlandırılan bir

tablodur. İç kulaktaki hücrelerde sesin şiddeti sonucu ödem

meydana gelir ve bu yüzden işitme azalması olur. Gürültü

maruziyeti devam etmezse zaman içinde ödemin çözülmesi

sonucu işitme de düzelir.

Bu düzelme saatler içinde (genellikle 24 saat içinde) olur.

Ancak, gürültü maruziyeti sürerse ve hücreler tahribolursa

işitme kaybı da geri dönüşsüz hal alır.

Tanıda öykü ve odyometrik muayene önemlidir. Odyogramda

4000 Hertz düzeyindeki işitme kaybı görüntüsü tipiktir ve diğer

nedenlerle (özellikle yaşlanmaya bağlı fizyolojik işitme kaybı,

presbiakuzi) meydana gelen işitme kayıplarından ayırmada da

yararlıdır.

İşitme kaybı iç kulaktaki hücrelerin tahribi sonucu oluştuğu

için geri dönüşümsüzdür. Tedavi ile düzeltilmesi mümkün

değildir.

Bu nedenle erken tanı büyük önem taşır. Erken tanı için belirli

aralıklarla odyometrik muayene yapılmalıdır. Böylece, 4000

Hertz düzeyinde kayıp saptandığında kişide gürültüye bağlı

işitme kaybının başladığı anlaşılır. Bu durumda kişinin gürültü

maruziyeti önlenirse işitme kaybının ilerlemesinin önüne

geçilmiş olur.

GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

Gürültünün kontrolünde üç yöntem:

- 1. Kaynakta kontrol;

- 2. Kaynak ile alıcı arasında kontrol;

- 3. Alıcıda kontrol;

1. Kaynakta Kontrol

En etkili çözüm gürültünün kaynakta kontrolüdür.

Gürültünün istenilen düzeylere çekilebilmesinde daha

uygulanabilir, daha pratik ve daha ekonomik olması açısından

en çok tercih edilen yöntemdir.

İlk tasarım aşamasında gürültülü çalışan sistemlerin daha

az gürültü üretmesi için sağlıklı mühendislik tasarımların

uygulanması ile çözülebilecek bir durumdur.

Daha az gürültü oluşturan ekipmanların tasarlanması

veya gürültülü çalışan cihazların ses izolasyonu sağlayacak

yalıtım malzemeleri ile kaplanması veya bu da mümkün

değilse var olan gürültülü ekipmanları ayrı kapalı bir ortamda

toplamak ve etrafını izole etmek gibi faaliyetlerle kaynakta

gürültü azatlımı sağlanabilir.

2. Kaynak ile Alıcı Arasında Kontrol

Gürültünün kaynata azatlımı söz konusu değilse kaynaktan

çıkan gürültünün alıcıya (insana) ulaşırken takip ettiği ortamda

bazı gürültü önleyici bariyerler kullanarak gürültünün insana

ulaşması azaltılabilir.

Özellikle büyük şehirlerde trafikten kaynaklanan gürültülerin

önlenmesi için karayolu ile evler arasına yeşil bitki örtüsü

dikilmesi veya karayolunun kenarının yükseltilmesi ya da ses

azaltıcı bariyerlerin dikilmesi

3. Alıcıda Kontrol

Gürültünün en son önlenmesi için kontrol alıcıda yapılabilir.

Bunun için gürültülü bir işyerinde çalışan işçilere kulaklık veya

kulak tıkaçları verilebilir. Veya gürültüye maruz kalan bir ev ise

evin etrafında iyi bir izolasyon malzemesi kullanarak dışarıdaki

gürültünün içeriye girmesi engellenebilmektedir.

Kulaklık kullanımı, ilk kullanılacak koruyucu yöntem

olmamalıdır. Öncelikle işyeri ortamında gürültü düzeyini

azaltacak teknik korunma önlemleri alınmalı, daha sonra

gerekirse kulaklık kullanımına başvurulmalıdır.

Kulak kanalına sokulan tıkaçlar (ear plug) sesin algılanmasını

20-30 desibel kadar azaltır.

Kulak kepçesini dıştan sararak kapayan kulak manşonları (ear

muff) daha yüksek (40-50 desibel dolayında) koruyuculuk

sağlar.

Kulak koruyucularının kullanımında süreklilik çok önemlidir.

Kulaklık kullanımına çok kısa sürelerle (bir günde 45 dakika)

ara verildiğinde koruyuculuk yarı düzeyine inmektedir.

YASAL DURUM

SOSYAL SİGORTALAR KANUNUNA GÖRE GÜRÜLTÜLÜ İŞLER

Sosyal Sigortalar Kanunu Sağlık İşlemleri Tüzüğü’ne göre;

kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek için

sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen

ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih

arasında geçecek azami süreye yükümlülük süresi denir.

Gürültü sonucu işitme kaybı teşhisi için yükümlülük süresi

kanunda 6 ay olarak ön görülmüştür.

Hastalık tehlikesi olan başlıca işler;

• Çekiçle, özellikle hava basınçlı çekiçlerle kaporta ve perçin

işlsaç levhaların haddelenmesi, perdahlanması,

yüzeylerinin düzeltilmesi, buhar kazanlarındaki kazan

taşlarının parçalanıp çıkarılması, hava basmalı kumla

temizleme ve metal püskürtme işlemleri,

• Kakma, zımbalama, çekiçleme, perçinleme,

• Bazı testereler ve planya makineleri,

• Dokuma tezgahlarında mekik vurması, tekstil sanayiinde

gürültü yapan diğer makine ve tezgahlar,

• Maden cevherlerinin parçalanması, kırma değirmenler, çekiçli

bilyalı değirmenler, titreşimli elekler,

• Taş kesme,

• Gaz tribünleri, kompresörler, aspiratörler,

• Şahmerdan, buldozer, ekskavatör gibi gürültülü araçlarla

yapılan çalışmalar (cadde, ev yapımı v.b.)

• Motorların (pistonlu, jet v.b.) muayene edildikleri ve

onarıldıkları, teste tabi tutuldukları iş yerleri,

• Tarak dubaları, demiryolu, denizyolu araçlarında kullanılan

diezel motorları makine daireleri,

• Havayolları (yer personeli, makinistler, uçucu personel v.b.)

• Taşınabilir motorlu testereler ve ağaç kesimi,

• Müzikçiler (caz).

olarak listelenmiştir

Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için

gürültülü işte en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85

desibel’in üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışmış olmak

gereklidir.

İSİGT Madde 78- Gürültünün zararlı etkilerinden korunmak için

aşağıdaki tedbirler alınacaktır:

1. İş yerinde gürültü çıkaran makinaların monte edilmeleri

sırasında, iş yeri tabanı, titreşimi ve sesi azaltacak malzeme ve

sistemle yapılacaktır.

2. Gürültü işyerlerinin duvarları, sesin yansımasını önleyecek

malzeme ile kaplanacak ve bu binalar, çift kapılı, çift pencereli

inşa edilecektir. Duvarlar, ses geçirmeyen malzeme ile

yapılacaktır.

3.Gürültünün azaltılamadığı hallerde, bu tüzüğün 22 nci

maddesi hükümleri uygulanacaktır.

4.Gürültülü işlerde çalışacak işçilerin, işe alınırken, genel sağlık

muayeneleri yapılacak, özellikle duyma durumu ve derecesi

ölçülecek, kulak ve sinir sistemi hastalığı olanlar ile bu

sistemde arızası bulunanlar ve hipertansiyonlular, bu işlere

alınmayacaklardır. Ancak doğuştan sağır ve dilsiz olanlar, bu

işlere alınabileceklerdir.

5.Gürültülü işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, genel

sağlık muayeneleri yapılacaktır. Duyma durumunda azalma ve

herhangi bir bozukluk görülenler ve kulak ve sinir hastalığı

bulunanlar ve hipertansiyonlu olanlar, çalıştıkları işlerden

ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.

Madde 22-Ağır ve tehlikeli işlerin yapılmadığı yerlerde, gürültü

derecesi 80 desibeli geçmeyecektir. Daha çok gürültülü

çalışmayı gerektiren işlerin yapıldığı yerlerde, gürültü derecesi

en çok 95 desibel olabilir. Ancak, bu durumda işçilere başlık,

kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç ve

gereçler verilecektir.

Madde 525-Gürültülü yerlerde çalışan işçilere, kulakların

korunması için uygun kulak tıkaçları verilecek ve bu tıkaçlar

hergün temizlenecek ve sterilize edilmeden diğer bir işçiye

verilmeyecektir.

İşin özelliğine göre işçilere; kulakları, alnı, yanakları ve yüzü

kıvılcıma, erimiş metale, fırlayan parçalara ve kıymıklara ve

benzerlerine karşı koruyan uygun başlıklar verilecektir.

Kullanılmayan koruyucu başlıklar uygun şekilde saklanacaktır.

Madde 525-Gürültülü yerlerde çalışan işçilere, kulakların

korunması için uygun kulak tıkaçları verilecek ve bu tıkaçlar

hergün temizlenecek ve sterilize edilmeden diğer bir işçiye

verilmeyecektir.

İşin özelliğine göre işçilere; kulakları, alnı, yanakları ve yüzü

kıvılcıma, erimiş metale, fırlayan parçalara ve kıymıklara ve

benzerlerine karşı koruyan uygun başlıklar verilecektir.

Kullanılmayan koruyucu başlıklar uygun şekilde saklanacaktır.

Çevre Kanunu

Kişilerin huzur ve sükunu, beden ve ruh sağlığını bozacak

şekilde yönetmelikle belirlenen standartlar üzerinde gürültü

çıkarılması yasaktır. Fabrika, atölye, işyeri, eğlence yeri, hizmet

binaları, konutlar ve ulaşım araçlarında gürültünün asgariye

indirilmesi için gerekli önlemler alınır.

Polis Vazife ve Selahiyet Tüzüğü

(25.4.1938)

Madde 15- Gürültü veya velvele ile mutad hilafı olarak çan ve

alatı saire çalarak yahut kanun ve nizam ahkamına muhalif

surette gürültülü meslek ve sanat icra eyliyerek halkın huzur

ve rahatını ihlal etmek yasaktır. Şehir ve kasabalarda gerek

mesken içinde gerek dışında saat yirmi dörtten sonra her

gürültü yapanlar polisce menolunur. Bu yasağı dinlemeyenler

hakkında kanuni takibata esas olmak üzere bir zabıt varakası

tanzin edilerek merciine verilir.

Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü (1972, 1978, 1985)

III- Liste Kulak Arızaları

………

Bir kulağın işitme kaybı, purton odiogramda 500- 1000- 2000

hertz frekanstaki tonuşma sesinin işitme eşik değerleri, desibel

cinsinden toplanıp ortalaması alınarak saptanır. 40’tan sonrası

her yaş için 0,5 desibel yaşlılık değeri düşülür. Bundan hata

payı sabitesi olarak 15 çıkarılır. Kalan 1,5 ile çarpılır. Bu, bir

kulağın işitme kaybı yüzdesidir.

39 yaşındaki bir sigortalının bir kulağın tam işitme kaybının

neden olduğu meslekte kazanma gücü azalma oranı yukarıdaki

esaslara göre belirlenen bir kulağın işitme kaybı yüzdesi

çarpılarak bir kulağın kısmi işitme kaybının meslekte kazanma

gücü azalma oranı bulunur.

……..

B-İki kulağın işitme kaybı yüzdesi, iyi işitilen kulağın işitme

kaybı yüzdesinin 5 katı ile, kötü işiten kulağın işitme kaybı

yüzdesinin toplamının 6’ya bölünmesi ile bulunur.

39 yaşındaki bir sigortalının iki kulağının tam işitme kaybının

neden olduğu meslekte kazanma gücü azalma oranı yukarıdaki

esaslara göre belirlenen iki kulağın işitme kaybı yüzdesi ile

çarpılarak iki kulağın kısmi işitme kaybının meslekte kazanma

gücü azalma oranı saptanır.

35 desibelden az işitme kayıpları, kısmi işitme kaybı olarak

değerlendirilmez.

E-3 Gürültü sonucu işitme kaybı

-Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültü

işte en az iki yıl, gürültü şiddetli olarak 85 desibelin üstünde

olan işlerde en az 30 gün çalışmış olması gerekir.

ll- Kesin tanı için:

Bilateral eşit odiogramı yapılmalıdır. Değerlendirme sırasında

40 yaşından sonra her yaş için yarım desibellik düşme

fizyolojik azalma olarak hesaplanmalıdır.

Odiometre, konuşma ve ton odiometresi olarak yapılmalıdır,

fısıltı sesiyle yapılan konuşma odiometresinin değeri yoktur.

İş yerinde sağlığa zarar verecek derecede gürültü bulunduğu

saptanmalıdır.

Varsa işe girişte ve periodik kontrol muayenelerinde çekilmiş

odiogamlardan da yararlanılmalıdır.

İşitme zararına yol açan travmatik, toksik medikamentöz ve

dejeneratif diğer etken ve nedenler giderilmelidir.

Gürültü, Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) 63.

Konfransinda konu olmuş ve bir sözleşme kabul edilmiştir. Bu

sözleşmenin 3. Maddesinde gürültüyü tanımlamıştır. “ Gürültü

terimi, bir işitme kaybına yol açan veya sağlığa zararlı olan

veya başka tehlikeleri ortaya çıkaran bütün sesleri kapsar”

Aynı sözleşmenin 8. Maddesi, yetkili makamlara gürültü

konusunda önemli sorumluluklar yükler:

Madde 8- Yetkili makamlar işyerlerinde gürültü risklerinin

belirlenmesini sağlayarak kriterleri saptar ve bu kriterlere göre

maruziyet sınırlarını belirler

TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok,

No:114/9 Balgat/Çankaya/ANKARA

Tel : 0 312 473 43 47

Tel-2 : 0 312 473 43 48

Fax : 0 312 473 43 59