ISI NEDİR?

Sıcaklık farkından dolayı maddenin tanecikleri arasında enerji aktarımı gerçekleşir. Aktarılan bu enerjiye ısı enerjisi denir.

Bulunduğu ortama göre sıcaklığı yüksek olan her madde çevresine ısı aktarır.

Isı birimi kaloridir ve madde miktarına bağlıdır.

ISI Tüm atom ve moleküller, sürekli titreşim halinde olduğu için madde, her zaman ısı enerjisine sahiptir. Dünya yüzeyinde en soğuk alandaki bir maddenin bile çok az miktarda da olsa bir ısı enerjisi vardır.

Isı, farklı sıcaklıklara sahip ortamlarda daima sıcaktan soğuğa doğru geçerek sıcaklık dengesini sağlama eğilimindedir

ISI

Elleri soğuk olan bir arkadaşınız ile elleri sıcak olan bir arkadaşınızın el ele tutuştuğunda, bir süre sonra elleri soğuk olan arkadaşınızın elleri ısınır.

ISI

Sıcaklıkları farklı iki madde bir araya getirildiğinde sıcaklığı yüksek olan maddeden, düşük olan maddeye doğru ısı akışı olur. Bunun sonucunda sıcak madde soğur, soğuk madde ısınır.

Sıcak Soğuk

ISININ YAYILMA YOLLARI

1.) İletim yoluyla yayılma

2.) Işıma yoluyla yayılması

3.) Işığın tutulması ve yansıtılması

4.) Konveksiyon yoluyla yayılması

1.) İLETİM YOLUYLA YAYILMA

• Maddelerin bir ucundan diğer ucuna ısı aktarımı taneciklerin birbirine çarpması ile olur.

• Çarpışan tanecikler enerjilerini birbirine aktarır.• Isının katılarda bu şekilde yayılmasına iletim yoluyla yayılma

denir.

Tencere ve çaydanlıklara verilen ısı da iletim yoluyla kabın içerisindeki suya

ulaşır.

1.) İLETİM YOLUYLA YAYILMA

Isının iletim yoluyla yayılması, maddeler birbirine temas ettiğinde de olur. Örneğin, yanan sobanın üstüne çaydanlık koyduğumuzda, sadece çaydanlığın altının sobaya değmesine rağmen, çaydanlığın metal kapağı, ısının iletilmesi sebebi ile ısınır. Isı çaydanlığın sıcak olan kısmından soğuk olan kısmına doğru iletilir.

PEKİ…

ISININ YAYILMASI BÜTÜN MADDELERDE AYNI HIZDA MI GERÇEKLEŞİR???

• Katı, sıvı ve gaz halinde bulunan tüm maddelerde ısının iletim yoluyla yayılması görülür.

• Ancak ısının iletim yoluyla yayılması katı halde bulunan maddelerde, sıvı ve gaz halde bulunan maddelere göre daha kolaydır.

• Katı maddeler arasındaki boşluk genellikle çok azdır, bu sebeple tanecikler arasındaki ısı iletimi kolay olur.

Bazı katılar ısıyı daha iyi iletir. Isıyı iyi ileten katılara ısı iletkeni adı verilir. Gümüş, bakır, alüminyum, demir ve çelik gibi metaller ısıyı iyi iletir.

Bazı katılar ise ısıyı iyi iletmez. Isıyı iyi iletmeyen katılara ise ısı yalıtkanı denir. Tahta, plastik, hava gibi maddeler çok iyi ısı yalıtkanıdır.

Yemek yaparken annelerimizin metal kaşık yerine tahta kaşık kullanmasının sebebi tahtanın ısıyı iletmemesidir.

İletken maddeler

Yalıtkan maddeler

Demir BakırÇelik

Tahta betonplastik

Katı haldeki maddelerde ısı aktarımının iletim yoluyla olduğunu öğrendik.

peki….. Sıvı ve gaz halindeki maddelerde ısı iletimi nasıl

gerçekleşiyor olabilir???

2.) IŞIMA YOLUYLA İLETİM

Isının ışıma yoluyla yayılması aracı bir maddeye ihtiyaç olmadan enerjinin bir birimden diğerine ışık dalgalarına benzeyen hareketli dalgalarla olur.

2.) IŞIMA YOLUYLA İLETİM

Güneşli bir kış günü evimizin içinde, pencerenin önünde durduğumuzda güneş bizi ısıtır, fakat dokunduğumuzda camın soğuk olduğunu hissederiz. Güneşin bizi ısıtıp camı ısıtmamasının nedeni ne olabilir?

2.) IŞIMA YOLUYLA İLETİM

Cam gibi saydam maddeler ışığı geçirdikleri için kolay ısınmazlar. Fakat biz pencerenin önünde camdan gelen ışınlar sayesinde ısınmış oluruz.

Isı kaynağından yani güneşten bize doğrudan temas olmamasına rağmen ısı aktarımı ışıma yoluyla gerçekleşir.

IŞIMA: ısının ışınlar yoluyla yayılmasıdır. Isı, şömine, fırın ve lambadan ışıma yoluyla yayılır.

Peki güneşten dünyaya ısı nasıl ulaşır???

Dünyamızın güneş ışınları sayesinde ısındığını biliyoruz. Güneşten yayılan ışınlar ışıma yoluyla dünyamıza gelir.

GECELERİ DÜNYAMIZ NEDEN SOĞUR?

Güneş, Dünya’nın çevresindeki en büyük ısı kaynağıdır. Geceleri güneş ışınları ile taşınan ısı, yeryüzüne ulaşamadığı için yeryüzü soğur. Soğumanın nedeni geceleri Dünya’ dan ışınlar yoluyla uzaya ısının yayılmasıdır.

2.) IŞIMA YOLUYLA İLETİM

Bunun içindir ki kayalar, toprak, dereler, göller, yaşadığımız ortamlar geceleri gündüzlere göre daha soğuktur.

2.) IŞIMA YOLUYLA İLETİM

• Dünya geceleri daha soğuk olmasına rağmen gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı en fazla 10-15 C olur.

• Dünya’nın uydusu olan Ay’da sıcaklık gündüzleri 120 , geceleri ise -155 C’ a ulaşır. Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkının bu kadar uzun olmasının sebebi Ay’da atmosferin olmamasından kaynaklanmaktadır.

2.) IŞIMA YOLUYLA İLETİM

• Atmosfer güneş ışınlarının tamamını yeryüzüne ulaştırmaz. Bundan dolayı Dünyanın çok sıcak olması engellenir.

• Ayrıca atmosferi oluşturan gazlar, yeryüzünün yaydığı göremediğimiz ışınların uzaya yayılmasını engelleyen bir perde oluşturur.

2.) IŞIMA YOLUYLA İLETİM

• Atmosfer güneş ışınlarının bir kısmının yeryüzüne ulaşmasına izin verirken yeryüzüne ulaşan kısmının da dışarı çıkmasını engeller. Bu olaya sera etkisi denir.

2.) IŞIMA YOLUYLA İLETİM

• Atmosferi oluşturan gazlar dünya için elverişli sıcaklığı sağlar.• Ancak bazı gazların miktarlarının çeşitli sebeplerle artması

Dünya’nın normalden daha fazla ısınmasına yol açar.• Endüstrinin gelişmesi, motorlu araçların sayısının artması vb.

sonucu fosil yakıtların kullanımı, buna bağlı olarak da çevreye yayılan gaz miktarı da artmaktadır.

• Bu durum buzulların erimesine ve bunun sonucunda da iklimlerin değişmesine sebep olur.

3.)ISININ TUTULMASI VE YANSITILMASI

Yaz ve kış mevsimlerinde kıyafetlerimizin rengini, kalın veya ince olmasını hava sıcaklığına bağlı olarak seçeriz.

Genellikle kışın koyu, yazın açık renkli kıyafetler giymeyi tercih ederiz. Bunun nedenini de şöyle açıklıyoruz.

3.)ISININ TUTULMASI VE YANSITILMASI

• Koyu renkteki yüzler ışınları farklı miktarda tutar. Maddelerin ışınları tutmasına soğurma denir.

• Koyu renkli yüzeyler ışınların çoğunu soğurken, açık renkli yüzeyler ışınların çoğunu yansıtır.

• Bu sebeple koyu renkli yüzeyler açık renkli yüzeylere göre daha çok ısınır.

3.)ISININ TUTULMASI VE YANSITILMASI

Isının yansıma ve soğurma özelliklerin birçok alanda da yararlanılır. Mesela termosta da bu özellik kullanılır.

Termos iç içe geçmiş iki tabakadan oluşur. Bu iki tabakanın en iç kısmı parlak ve renksizdir. Termosa konulan sıvı, bu parlak kısmın içerisine konulur. Bu kısmın parlak ve renksiz olmasının nedeni, üzerine gelen ışınların büyük bir kısmını yansıtarak içerisine konulan sıvının ısısını uzun süre koruyabilmesi içindir.

Isıyı yansıtan itfaiye elbisesi ve camlı bina

4.)KONVEKSİYON YOLUYLA YAYILMA

peki…. Sıcak su altta, soğuk su üstte iken suların

karışmasının kısa sürede gerçekleşmesinin sebebi ne olabilir?

4.)KONVEKSİYON YOLUYLA YAYILMA

• Tenceredeki suyu ısıtmaya başladığımızda kabarcıkların oluştuğunu ve bu kabarcıkların aşağıdan yukarı doğru hareket eder.

• Öncelikle tencerenin dibindeki su ısınır. Tencerenin dibinde ısınan su kabarcıklar oluşturarak yüzeye yükselirken, yüzeydeki, henüz ısınmamış olan su tanecikleri dibe iner.

4.)KONVEKSİYON YOLUYLA YAYILMA

Sıcak su yükselirken soğuk suyun onun yerine geçmesi ile suyun tamamı ısınır. Isının bu şekilde yayılmasına konveksiyon yoluyla yayılma denir

4.)KONVEKSİYON YOLUYLA YAYILMA

Sıcak taneciklerle soğuk taneciklerin yer değiştirmesi yoluyla gerçekleşen ısınma konveksiyon yoluyla ısınmadır. Soba yandığında önce sobanın çevresindeki hava ısınır. Isınan hava soğuk havanın içinde dağılarak bir süre sonra tüm oda ısınır. Bu yöntem konveksiyon yöntemine örnek verilebilir.kalorifer peteklerinin odayı ısıtması da aynı şekilde gerçekleşir.

4.)KONVEKSİYON YOLUYLA YAYILMA

Isının bu şekilde yayılmasına konveksiyon yolu ile yayılma denir.

Isının konveksiyon yoluyla yayılması sıvı ve gazlarda olur, katılarda olmaz. Çünkü katıyı oluşturan tanecikler yer değiştirmez.

Sıcak hava balonları ısının konveksiyon yolu ile yayılması

ile çalışır.

Sıcak hava balonunun çalışma prensibi

Bir cismin havaya yükselmesi için cismin yoğunluğunun havanın yoğunluğundan daha küçük olması yani cismin ağırlığının havanın ağırlığından küçük olması gerekir. Bu düşünceye göre yapılan ilk uçabilen araçlar sıcak hava balonlarıdır.

Balonların çalışma prensibi konveksiyon olayına dayanır. Konveksiyon olayına göre ısıtılan havanın yoğunluğu azalır ve yoğunluğu azalan hava yoğunluğu fazla olan hava ile yer değiştirirken yükselir.

TEKRAR

Isının iletim, ışıma ve konveksiyon olmak üzere üç yolla yayıldığını öğrendik.

Bir kap içindeki çorbanın pişmesi sırasında hangi yolla yayıldığını açıklamaya çalışalım…..

Isı ocaktan metal tavaya daha çok ışıma yoluyla aktarılır.

Metal tava ısı aldıkça tavanın metal sapı dahil her tarafına iletim yoluyla ısı yayılır.

Çorbanın ısınması ise konveksiyon yoluyla gerçekleşir.

MADDE

İletlken Yalıtkan

ISI

Işıma(Radyasyon)

Konvesiyon

İletim

çarpışmasıylaaktarılır

Molekül

oluşurolabilir olabilir

iletir iletmez

yoluyla iletilir

yoluyla iletilir

yoluyla iletilir