isgc_02_İş sağlığı ve güvenliğinin kavram ve kurallarının gelişimi

8/3/2019 ISGC_02_İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kavram ve Kurallarının Gelişimi

http://slidepdf.com/reader/full/isgc02is-sagligi-ve-guevenliginin-kavram-ve-kurallarinin-gelisimi 1/34

11

İŞ SAĞLIĞI VEİŞ SAĞLIĞI VEGÜVENLİĞİNİNGÜVENLİĞİNİN

KAVRAM VEKAVRAM VEKURALLARININKURALLARININGELİŞİMİGELİŞİMİ



22

İş Sağlığı ve Güvenliği alanındaİş Sağlığı ve Güvenliği alanında

görev almaya hazırlanıyorsunuz.görev almaya hazırlanıyorsunuz.Her yıl, dünyada binlerce insan,Her yıl, dünyada binlerce insan,

çalışma koşullarındakiçalışma koşullarındakiolumsuzlukların bedelini canı veolumsuzlukların bedelini canı vekanı ile ödemektedir. Dolayısı ilekanı ile ödemektedir. Dolayısı ile

meslek hayatınızda yapacağınızmeslek hayatınızda yapacağınızkatkıların en önemli özelliği,katkıların en önemli özelliği,bunların insancıl olmasıdır.bunların insancıl olmasıdır.



33

İnsancıl yaklaşımın bir gereğiİnsancıl yaklaşımın bir gereğiolarak, konunun çevreselolarak, konunun çevresel

boyutunun da olabileceğini sürekliboyutunun da olabileceğini süreklihatırda tutunuz.hatırda tutunuz. Bir sorunun yerineBir sorunun yerinebir başkasını koymak, çözümbir başkasını koymak, çözümdeğildir.değildir.



44

İŞ HASTALIKLARI VEİŞ HASTALIKLARI VEKAZALARININ EN ESEFKAZALARININ EN ESEFVERİCİ YANI, BUNLARINVERİCİ YANI, BUNLARINÇOĞU KEZ ÖNLENEBİLİRÇOĞU KEZ ÖNLENEBİLİR

OLMASIDIROLMASIDIR



55

Çalışan işçi sayısına göreceli ölüm oranı,Çalışan işçi sayısına göreceli ölüm oranı,ülkelerin gelişmişlik derecesi ile tersülkelerin gelişmişlik derecesi ile ters

orantılı biçimde değişmektedirorantılı biçimde değişmektedir

En fazla etkilenen kişiler, en az korumaEn fazla etkilenen kişiler, en az koruma

altında ve en kötü şartlarda çalışanaltında ve en kötü şartlarda çalışankadınlar, çocuklar ve kaçak işçilerdir.kadınlar, çocuklar ve kaçak işçilerdir.

Hastalanan veya ölen kişilerin büyük Hastalanan veya ölen kişilerin büyük çoğunluğu, küçük ve orta ölçekliçoğunluğu, küçük ve orta ölçekliişyerlerinde çalışmaktadır.işyerlerinde çalışmaktadır.



66

İş hastalıkları ve kazalar, özellikleİş hastalıkları ve kazalar, özellikle

tarım, maden ve inşaat alanlarındatarım, maden ve inşaat alanlarındayoğundur. Aynı zamanda bunlar,yoğundur. Aynı zamanda bunlar,

en çok bildirimsiz ve kaçak işçininen çok bildirimsiz ve kaçak işçininçalıştığı alanlardır. Söz konusuçalıştığı alanlardır. Söz konusutehlikeli sektörlere, balıkçılık, gemitehlikeli sektörlere, balıkçılık, gemi

işleri, bazı tekstil işleri deişleri, bazı tekstil işleri de (kotları(kotlarıkumlama gibi)kumlama gibi) eklenmiştir.eklenmiştir.



İş sağlığı ve güvenliğineİş sağlığı ve güvenliğine

ilişkin hesaplar, klasik ilişkin hesaplar, klasik muhasebe tekniği ile gidermuhasebe tekniği ile giderolarak görülür. Aynı anlayış, çok olarak görülür. Aynı anlayış, çok

yakın tarihe kadar bakım için de yakın tarihe kadar bakım için desöz konusu idi.söz konusu idi. Artık, iş Artık, iş

hastalıkları ve kazalarınınhastalıkları ve kazalarınındoğrudan ve dolaylı maliyetidoğrudan ve dolaylı maliyetibüyük önem kazanmıştırbüyük önem kazanmıştır..



88

İşçi açısından:İşçi açısından: Yaralanma veya hastalığın neden Yaralanma veya hastalığın neden

olduğu acı çekme,olduğu acı çekme, Gelir kaybı,Gelir kaybı, Bir olasılıkla işini kaybetme,Bir olasılıkla işini kaybetme,

Sigortalı olmadığında, tedaviSigortalı olmadığında, tedavigiderlerini karşılama; aksigiderlerini karşılama; aksitakdirde yetersiz tedavi.takdirde yetersiz tedavi.



99

İŞVEREN AÇISINDANİŞVEREN AÇISINDANİş gücü kaybı,İş gücü kaybı, Tedavi ve diğer giderler nedeni ile yapılanTedavi ve diğer giderler nedeni ile yapılanödemeler ve tazminat,ödemeler ve tazminat, Hasar gören makine, tezgah, aygıt, vb.ninHasar gören makine, tezgah, aygıt, vb.nin

onarımı veya yenilenmesi,onarımı veya yenilenmesi, Üretimdeki duraklama veya yavaşlama,Üretimdeki duraklama veya yavaşlama,İş verimindeki olası azalma ve kalite düzeyininİş verimindeki olası azalma ve kalite düzeyinindüşmesi,düşmesi,

Diğer çalışanların üzerindeki olumsuz etkiler,Diğer çalışanların üzerindeki olumsuz etkiler, Bu tür giderlerin maliyeti artırması,Bu tür giderlerin maliyeti artırması, Yasal yükümlülük ve sorumluluklarla karşı Yasal yükümlülük ve sorumluluklarla karşıkarşıya kalmakarşıya kalma..



1010

Dolaylı maliyetler:Dolaylı maliyetler:İş gücünü kaybeden işçininİş gücünü kaybeden işçininyerine yenisinin bulunması,yerine yenisinin bulunması, Yeni işçinin yetiştirilmesi, Yeni işçinin yetiştirilmesi,

Yeni işçi işe alışıncaya kadar Yeni işçi işe alışıncaya kadarverim kaybı,verim kaybı, Mevzuatın gereklerinin yerineMevzuatın gereklerinin yerine

getirilmesinin ek külfeti- iş kazasıgetirilmesinin ek külfeti- iş kazasıbildirimi, raporların hazırlanması,bildirimi, raporların hazırlanması,

vb.vb.



1111

1- Ortaya çıkan zararların1- Ortaya çıkan zararlarındoğrudan veya dolaylı, amadoğrudan veya dolaylı, amaher zaman an bir toplumsalher zaman an bir toplumsal

maliyeti vardırmaliyeti vardır

2-2- İş kazaları ve iş hastalıklarındanİş kazaları ve iş hastalıklarındandoğan kayıpların çoğu süreğendirdoğan kayıpların çoğu süreğendir



1212

Tarihsel GelişmelerTarihsel Gelişmeler

İş sağlığı ve güvenliğininİş sağlığı ve güvenliğininbir sorun olarak görülmesibir sorun olarak görülmesive ele alınmasıve ele alınması , “insana , “insana

verilen değere” verilen değere” göreceligöreceliolmuştur.olmuştur.



1313



1414



1515

Geçm şte ça ışma ar arasın a,eçm şte ça ışma ar arasın a,endüstriyel tıbbın babası olarak endüstriyel tıbbın babası olarak

anılan Ramazzini’nin yerianılan Ramazzini’nin yeriayrıdırayrıdır..

İş hastalıkları işyeri ortamındaİş hastalıkları işyeri ortamındaincelenir; hastane kovuşlarındaincelenir; hastane kovuşlarında

değil....değil....



1616

Percival Pott’un bacaPercival Pott’un baca

temizleyicilerinin yakalandığıtemizleyicilerinin yakalandığıkanser hastalığı üzerine yapmışkanser hastalığı üzerine yapmış

olduğu çalışmalar sonucu, İngilizolduğu çalışmalar sonucu, İngilizParlamentosu’nn 1788’de kabulParlamentosu’nn 1788’de kabulettiğiettiği Baca Temizleyicileri Baca Temizleyicileri

Yasası Yasası ’dır’dır. Bu yoldaki en etkili. Bu yoldaki en etkilimevzuat, 1833’de kabul edilenmevzuat, 1833’de kabul edilenİngiliz Fabrikaları Yasası İngiliz Fabrikaları Yasası ’dır,’dır,

nil ilir.denilebilir.



1717

En önemli adım, I. Dünya SavaşıEn önemli adım, I. Dünya Savaşısonrasındaki Barış Konferensı’ndasonrasındaki Barış Konferensı’nda

(1919) ILO’nun temellerinin(1919) ILO’nun temellerininatılmasıdır. Böylece, Robert Owenatılmasıdır. Böylece, Robert Owen(1771-1853) ve Daniel Legrand(1771-1853) ve Daniel Legrand

(1783-1859) gibi iki insancıl(1783-1859) gibi iki insancılsanayicinin yıllar öncesanayicinin yıllar önce

öngördükleri bu tür bir örgütünöngördükleri bu tür bir örgütüngerekliliğine ilişkin tezleri,gerekliliğine ilişkin tezleri,uluslararası düzeyde kabululuslararası düzeyde kabul

edilmiştir.edilmiştir.



1818

Kazalara göre, hastalıklara duyulanKazalara göre, hastalıklara duyulanilginin geçmişi çok daha eskidir. İşilginin geçmişi çok daha eskidir. İş

kazalarının geçmişi de eskidir. Örneğinkazalarının geçmişi de eskidir. Örneğintarihsel yapıtlar inşa edilirken de,tarihsel yapıtlar inşa edilirken de, “iş “işkazası” kazası” deyimi kullanılmaksızın, birçok deyimi kullanılmaksızın, birçok

kişinin öldüğü tarih kitaplarında yazarkişinin öldüğü tarih kitaplarında yazar..



1919

İSG ye yönelik çalışma ve çabalarınİSG ye yönelik çalışma ve çabaların

tarihçesine bakıldığında, üç dönemtarihçesine bakıldığında, üç dönemgöze çarpar:göze çarpar:1- Endüstri Devrimi’nden, 1890 lı1- Endüstri Devrimi’nden, 1890 lı

yılların başına kadar olan dönemyılların başına kadar olan dönem2- 1890 lı yılların başından, II. Dünya2- 1890 lı yılların başından, II. DünyaSavaşı sonuna kadar olan dönemSavaşı sonuna kadar olan dönem

3- 1960 lı yıllardan günümüze3- 1960 lı yıllardan günümüzekadar gelen dönem.kadar gelen dönem.



2020

1800 lü yılların ortasından itibaren1800 lü yılların ortasından itibarenhazırlanan mevzuatta, kazalara da eğilin-hazırlanan mevzuatta, kazalara da eğilin-miş ve makine koruyucuları, güvenli işmiş ve makine koruyucuları, güvenli işyapış gibi çok önemli kavramlar dayapış gibi çok önemli kavramlar dadüzenlemelerde yer almıştır.düzenlemelerde yer almıştır.

İşyerlerinin kirli ve isli atmosferini, yorucuİşyerlerinin kirli ve isli atmosferini, yorucuve uzun çalışma saatlerini, kazalar veve uzun çalışma saatlerini, kazalar vemeslek hastalıklarını işin doğası olarak meslek hastalıklarını işin doğası olarak

gören anlayış değişmemiştir.gören anlayış değişmemiştir.



2121

Doğal olarak kazalar, yaralanmalar veDoğal olarak kazalar, yaralanmalar vehatta ölümler, "ekmek parasının" gereğihatta ölümler, "ekmek parasının" gereği

olarak kabullenilmekte idi. Hastalıklarolarak kabullenilmekte idi. Hastalıklarkonusundaki anlayış ve görüşler daha dakonusundaki anlayış ve görüşler daha daürkütücü idi: "Pis iş yapan kendi pisliğininürkütücü idi: "Pis iş yapan kendi pisliğininkurbanı olur" gibi garip bir umursamazlık kurbanı olur" gibi garip bir umursamazlık egemendi.egemendi.Hastalanan veya kazaya uğrayanHastalanan veya kazaya uğrayanişçilerin kendilerine gereken özeniişçilerin kendilerine gereken özeni

göstermedikleri savı, sorumluluk vegöstermedikleri savı, sorumluluk veyükümlülüklerini savsayanyükümlülüklerini savsayanişverenlerin arkasına sığındıkları enişverenlerin arkasına sığındıkları en



2222

Bilimsel gelişmeler, kimyasallarınBilimsel gelişmeler, kimyasallarınçalışanlar üzerindeki biyolojik veçalışanlar üzerindeki biyolojik ve

zehirleyici etkilerinin daha iyizehirleyici etkilerinin daha iyideğerlendirilebilmesini sağladı vedeğerlendirilebilmesini sağladı veişyerinde hijyen çalışması yeni birişyerinde hijyen çalışması yeni bir

meslek dalı olarak ortaya çıktı.meslek dalı olarak ortaya çıktı.Endüstriyel Hijyen MecmuasınınEndüstriyel Hijyen Mecmuasının(Journal of Industrial Hygiene)(Journal of Industrial Hygiene)

yayınlanmaya başladı (1919)yayınlanmaya başladı (1919)



2323

II. Dünya Savaşı sırasındaII. Dünya Savaşı sırasında

karşılaşılan sorunlar, özelliklekarşılaşılan sorunlar, özelliklepsikolojik etmenlerin vepsikolojik etmenlerin veyorgunluğun kişilerin performansıyorgunluğun kişilerin performansı

üzerindeki etkilerinin üzerindeüzerindeki etkilerinin üzerindedurulması ve önemsenmesine yoldurulması ve önemsenmesine yolaçtı. Bu çalışmalar sonucu,açtı. Bu çalışmalar sonucu,ergonomiergonomi (makine-insan ilişkisi)(makine-insan ilişkisi)dalı ortaya çıktı.dalı ortaya çıktı.



2424

İSG’ye günümüzdeki kavramlarlaİSG’ye günümüzdeki kavramlarlayaklaşımın temelleri 1960 yılına kadaryaklaşımın temelleri 1960 yılına kadargider. Bu yıllarda işçi sendikaları,gider. Bu yıllarda işçi sendikaları, “ “iş iş yaşamının kalitesi yaşamının kalitesi ” ” sloganı altında;sloganı altında;

işin sürekliliğini, tatmin edici olmasınıişin sürekliliğini, tatmin edici olmasınıve iş sağlığı ve güvenliği konularınıve iş sağlığı ve güvenliği konularınıgündeme taşıdı.gündeme taşıdı.

Toplumun da bu konuda "bir şeylerToplumun da bu konuda "bir şeyleryapılması" baskısı, eldeki yasal veyapılması" baskısı, eldeki yasal vedüzenleyici mevzuatın gözden vedüzenleyici mevzuatın gözden ve

elden geçirilmesi akımını başlattı.elden geçirilmesi akımını başlattı.



2525

1970 li yıllardan sonraki İSG ye1970 li yıllardan sonraki İSG ye

ilişkin çalışmaların özünde,ilişkin çalışmaların özünde,kurumsallaştırmanın kurumsallaştırmanın giderek giderek ağırlık kazandığı görülür.ağırlık kazandığı görülür.

1970 li yılları izleyen gelişmeler,1970 li yılları izleyen gelişmeler,özellikle ILO’nun etkisi ile, Ülkemizeözellikle ILO’nun etkisi ile, Ülkemize

de sıçradı. Örneğin, 1475 sayılı eski İşde sıçradı. Örneğin, 1475 sayılı eski İşKanunu’n kabul tarihi 1971 dirKanunu’n kabul tarihi 1971 dir

İŞÇİLERİN KAZANDIĞI HAKLARİŞÇİLERİN KAZANDIĞI HAKLAR



2626

İŞÇİLERİN KAZANDIĞI HAKLAR İŞÇİLERİN KAZANDIĞI HAKLAR ve YÜKÜMLÜLÜKLERİve YÜKÜMLÜLÜKLERİ

En önemli yenilik, şu üç ilke oldu:En önemli yenilik, şu üç ilke oldu:İşçilerin;İşçilerin;

1- işyerindeki sağlık ve güvenlik 1- işyerindeki sağlık ve güvenlik tehlikelerini bilme hakkı,tehlikelerini bilme hakkı,

2- katılma hakkı ve2- katılma hakkı ve3- ret etme hakkı3- ret etme hakkı



2727

ENİ TEHLİKELERENİ TEHLİKELER



2828

ENİ TEHLİKELER ENİ TEHLİKELER Hizmet sektörü önplana çıktıHizmet sektörü önplana çıktı

İş dünyasındaki gelişmelereİş dünyasındaki gelişmelerearalel biçimde, iş koşullarınınaralel biçimde, iş koşullarınınarattığı yorgunluk arattığı yorgunluk Çalışma koşullarındakiÇalışma koşullarındakieğişikliklereğişiklikler

Asap gerginliği, endişe, Asap gerginliği, endişe,ükenmişlik, bunalım gibi psikolojik ükenmişlik, bunalım gibi psikolojik ş hastalıklarış hastalıkları

İ İ İİ İ İ



2929

İŞYERİNDE ESENLİK –İŞYERİNDE ESENLİK – (I(ILO ve WHO)LO ve WHO)

ş erinde esenlik anla ş ile sağl kl biş er n e esen an a ş e sa



3030

şyerinde esenlik anlayışı ile sağlıklı bi şyer n e esen an ayışı e sa ı ı iş gücü ve sağlıklı bir işyerinin iş gücü ve sağlıklı bir işyerinin oluşturulması, şu dört gelişmeyi de oluşturulması, şu dört gelişmeyi de birlikte getirir; birlikte getirir;

11--

verimlilik ve başarımın (performansınverimlilik ve başarımın (performansınartmasıartması2- işçilerin ve ailelerinin esenliklerinin2- işçilerin ve ailelerinin esenliklerininuzun vadeli olmasıuzun vadeli olması3- ulusal sağlık ve gelişmenin iyileşmesi3- ulusal sağlık ve gelişmenin iyileşmesi ,4- sağlık ve sosyal güvenlik kurumları4- sağlık ve sosyal güvenlik kurumlarıüzerindeki baskının ve ükün azalması.üzerindeki baskının ve yükün azalması.



3131

ILO ve WHO nun öngördüğü gelişmeler, şuILO ve WHO nun öngördüğü gelişmeler, şuüç amacı içerir;üç amacı içerir;

1- işçilerin sağlıkları ve iş güçlerinin1- işçilerin sağlıkları ve iş güçlerininkorunması ve daha da iyileştirilmesikorunması ve daha da iyileştirilmesi2- işçilerin güvenlik ve sağlığına olanak 2- işçilerin güvenlik ve sağlığına olanak

sağlayacak biçimde, çalışma ortamı ve işsağlayacak biçimde, çalışma ortamı ve iş yapış biçiminin geliştirilmesi yapış biçiminin geliştirilmesi3- iş sağlığı ve güvenliğine destek 3- iş sağlığı ve güvenliğine destek sağlayacak biçimde işin düzenlenmesi vesağlayacak biçimde işin düzenlenmesi veçalışma kültürünün geliştirilmesi; böyleceçalışma kültürünün geliştirilmesi; böyleceolumlu bir sosyal ortamın ve düzgün işolumlu bir sosyal ortamın ve düzgün işakışının oluşturulması; dolayısı ileakışının oluşturulması; dolayısı ile

kuruluşun verimliliğinin artırılması.kuruluşun verimliliğinin artırılması.

İ



3232

İSG ile ilgili sorunlara iki tür yaklaşımİSG ile ilgili sorunlara iki tür yaklaşımvardır:vardır: Tepkisel (reaktif) Tepkisel (reaktif) Er Er

(proaktif) (proaktif) Tepkisel yaklaşım, bir olay ortayaTepkisel yaklaşım, bir olay ortayaçıktıktan sonra nedenlerinin veçıktıktan sonra nedenlerinin ve

önlemlerin üzerinde durulmasıdır.önlemlerin üzerinde durulmasıdır. “ “Hırsız girdikten sonra kapıyı Hırsız girdikten sonra kapıyı kilitlemek kilitlemek ”, tepkisel yaklaşıma halk ”, tepkisel yaklaşıma halk

dilindeki yakıştırmadır.dilindeki yakıştırmadır.Er yaklaşım ise günümüzü simgeler;Er yaklaşım ise günümüzü simgeler;olayların önünde olmaktırolayların önünde olmaktır



3333

İş sağlığı ve güvenliğine yönelik İş sağlığı ve güvenliğine yönelik

gerekler değişik mevzuat arasındagerekler değişik mevzuat arasında “parsellendi” “parsellendi” İSG için farklı farklı mevzuatİSG için farklı farklı mevzuat

yürürlükte idi. yürürlükte idi.Ne kadar iyi niyetle hazırlanmışNe kadar iyi niyetle hazırlanmış

olurlar ise olsunlar, ilgili mevzuatolurlar ise olsunlar, ilgili mevzuatgelişmelerin gerisinde kalmaktagelişmelerin gerisinde kalmaktaidi.idi.



3434

Proaktif yaklaşım çok daha genişProaktif yaklaşım çok daha genişaçıdan olduğundan, tepkiselaçıdan olduğundan, tepkiselyaklaşımın “reçetesel” çözüm yollarıyaklaşımın “reçetesel” çözüm yollarısınırlıdır.sınırlıdır.

İSG uzmanlarının çok daha bilinçliİSG uzmanlarının çok daha bilinçlive konuya yatkın olmalarıve konuya yatkın olmaları

gerekmektedir.gerekmektedir.

isgc_02_İş sağlığı ve güvenliğinin kavram ve kurallarının gelişimi

Documents