isbn 978-974-623-165-7tewin.org/uploadimage/22fad5b5-b052-48ee-81f7-22ffbe9e333d.pdf ·...

�

การคมกำเนดสำหรบวยรน ( Contraception for Adolescent )

การคมกำเนดสำหรบวยรน

ISBN 978-974-623-165-7

จดทำโดย กองอนามยการเจรญพนธ

�


รายงานผนพนธ นงลกษณ รงทรพยสน พยาบาลศาสตรบณฑต ศลปะศาสตรมหาบณฑต (วจยประชากรและสงคม) นกวชาการสาธารณสข 7 กองอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ปรชา แจมวถเลศ การศกษาบณฑต (สขศกษา) มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒประสานมตร วทยาศาสตรมหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร) มหาวทยาลยมหดล นกวชาการสาธารณสข 7 กองอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ภารด ชาญสมร วทยาศาสตรมหาบณฑต (การเจรญพนธและวางแผนครอบครว) นกวชาการสาธารณสข 8 กองอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ยพา พนขำ สถตศาสตรบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย Diploma in Population Research, (University of Exeter) U K. Master of Public Health, Tulane University U.S.A. นกวชาการสาธารณสข 8 กองอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข สมเกยรต สตวารน พ.บ. ,ว.ว. (สต-นรเวช), ว.ว. (เวชศาสตรการเจรญพนธ) อาจารยภาควชาสตศาสตร-นรเวชวทยา คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล สญญา ภทราชย พ.บ. , อ.ว. (สต-นรเวช), M.P.H. ผชวยศาสตราจารย ภาควชาสตศาสตร-นรเวชวทยา คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

�


กองอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย ไดจดทำคมอ

การคมกำเนดสำหรบวยรนเลมนขน โดยมวตถประสงคเพอใหผบรการใชเปน

แนวทางในการใหบรการหรอใหคำปรกษาวธคมกำเนดแกวยรน ซงคณะ

ผจดทำไดรวบรวมเนอหาวชาการเกยวกบวธคมกำเนดทเหมาะสมสำหรบ

วยรน โดยเนนวธคมกำเนดทวยรนนยมใชไดแก ถงยางอนามย ยาเมด

คมกำเนด และยาเมดคมกำเนดฉกเฉน

ในการนกองอนามยการเจรญพนธ ขอขอบคณ ศาสตราจารย

กตตคณ นายแพทย สวชย อนทรประเสรฐ ประธานราชวทยาลยสตนรแพทย

แหงประเทศไทย แพทยหญงนนทา อวมกล ผอำนวยการสำนกทปรกษา

กรมอนามย นายแพทยสญญา ภทราชย โรงพยาบาลรามาธบด นายแพทย

สมเกยรต สตวารน โรงพยาบาลรามาธบด และแพทยหญงสวนตต สรางศรวงศ

กองอนามยการเจรญพนธ ทใหความกรณาเปนทปรกษา และใหคำแนะนำ

ในการจดทำคมอเลมนเปนอยางด

กองอนามยการเจรญพนธหวงเปนอยางยงวาคมอเลมน จะเปน

ประโยชนตอผใหบรการ นกวชาการ ผรบผดชอบงานอนามยการเจรญพนธ

สำหรบวยรนและผทสนใจนำไปใชเพอพฒนาคณภาพการบรการวางแผน

ครอบครว และสงเสรมพฤตกรรมการมเพศสมพนธทปลอดภยของวยรน

กองอนามยการเจรญพนธ

พฤศจกายน 2550

คำนำ

�


การคมกำเนดในวยรน ถงยางอนามย ยาเมดคมกำเนด วธคมกำเนดฉกเฉน

5

��

�9

�8

หนา

สารบญ

�


การ

คมกำเ

นดใน

วยรน

( C

ontra

cept

ion

for A

dole

scen

t )

นงลกษณ รงทรพยสน

การคมกำเนด ในวยรน

(Contraception for Adolescent)

คำนำ

พฤตกรรมการมเพศสมพนธในวยรน

การคมกำเนดของวยรน

หลกในการปองกนการตงครรภในวยรน

วธคมกำเนดทเหมาะสมสำหรบวยรน

สรป

เอกสารอางอง

Contraception for Adolescent

�


การค

มกำเน

ดใน

วยรน

( Contraception for Adolescent )

�


การ

คมกำเ

นดใน

วยรน

( C

ontra

cept

ion

for A

dole

scen

t )

ก า ร ค ม ก ำ เ น ด ใ น ว ย ร น (Contraception for Adolescent)

นงลกษณ รงทรพยสน

คำนำ

วยรนเปนชวงอายทมการเปลยนแปลงทางดานรางกาย

และจตใจ จากวยเดกเตบโตไปสความเปนผใหญ มการเจรญเตบโต

ของระบบสบพนธ ในลกษณะทพรอมจะม เพศสมพนธและมลกได

ในเดกหญงเรมมประจำเดอน ในเดกชายมการหลงนำอสจ ปกตเดกหญง

จะยางเขาสวยรนกอนเดกชายประมาณ 1-2 ป ซงองคการอนามยโลกไดให

คำจำกดความวาวยรน (adolescent) หมายถงผทอยในชวงอาย 10-19

ป เยาวชน (youth) หมายถงผทอยในชวงอาย 15-24 ป เพอใหการดแล

ประชากรครอบคลมในชวงอาย 10-24 ป องคการอนามยโลกจงไดรวม

คำวาวยรนกบเยาวชนเขาดวยกน โดยเรยกวาเปนวยหนมสาว (young

people) ประเทศไทยใชนยามตามองคการอนามยโลก เพอจะเปรยบเทยบ

กบประเทศอน ๆ ในโลกทใชนยามเดยวกนนได

วยรนจะเรมสนใจเพศตรงขาม และมความตองการ

ทางเพศ พฤตกรรมทางเพศมกไดรบการกระตนจากสงคมรอบขาง

�


การค

มกำเน

ดใน

วยรน


ประกอบกบสภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไป ทำใหวยรนม

แนวโนมในการมเพศสมพนธกอนแตงงานมากขน ซงเปนสาเหตสำคญ

ในการนำไปสปญหาการตงครรภโดยไมไดตงใจในวยรนขนได การทวยรน

ตงครรภในขณะทรางกายและจตใจยงไมพรอม นอกจากจะกอใหเกดผล

เสยตอสขภาพอนามยทงดานรางกายจตใจ ทมตอมารดาวยรนและบตรแลว

ยงกอใหเกดผลกระทบทางดานเศรษฐกจสงคม วฒนธรรมขนบธรรมเนยม

ประเพณตาง ๆ อกมาก รวมทงปญหาการทำแทงดวย อบตการณของการ

ตงครรภทไมปรารถนาในหมวยรนมมากขนเรอย ๆ แสดงถงปญหาและ

ความตองการการแกไข การปองกนการตงครรภในวยรน จงเปนเรองท

สำคญและจำเปนทวยรนทกคนจะตองเรยนร การปองกนการตงครรภ

โดยวธการงดมเพศสมพนธในวยรนกอนแตงงานกระทำไดยาก ดงนน

จงเปนความจำเปนทวยรนจะตองใชวธการคมกำเนดตาง ๆ ชวยในการ

ปองกนการตงครรภอยางเหมาะสม

พฤตกรรมการมเพศสมพนธในวยรน

ในประเทศไทยจากการศกษาพฤตกรรมทางเพศในวยรน

หลาย ๆ กลม และหลาย ๆ สถานการณ สะทอนใหเหนวาวยรนมแนวโนม

ในการมเพศสมพนธกอนแตงงานเพมขน โดยวยรนมอายเมอมเพศสมพนธ

ครงแรกลดลง อายเฉลยเมอมเพศสมพนธครงแรกอยในชวง 14 -18 ป (1-3)

และพบวาวยรนทตงครรภกอนแตงงานเกอบทงหมดแกปญหาโดยการ

ทำแทง วยรนทอยในเมองจะมเพศสมพนธกอนแตงงานมากกวาวยรนทอย

ในชนบท (1)

�


การ

คมกำเ

นดใน

วยรน

( C

ontra

cept

ion

for A

dole

scen

t )

การคมกำเนดของวยรน

ในภาพรวมของการใชวธคมกำเนดของวยรน มการใชใน

สดสวนทมากพอสมควร แตเมอพจารณาดรายละเอยดของการใชวธ

คมกำเนด พบวามการใชวธคมกำเนดในการมเพศสมพนธครงแรกของวยรน

และการใชวธคมกำเนดทกครงทมเพศสมพนธในสดสวนทตำ (3-6) ปญหา

จากการมเพศสมพนธของวยรนไดแก การตดเอดสและโรคตดตอทาง

เพศสมพนธ และการตงครรภไมปรารถนา ซงจะตามมาดวยการทำแทง

อกดวย ดงนนจงควรใหความร ความเขาใจและใหบรการเกยวกบเรอง

การคมกำเนดแกวยรน ความรดานเพศศกษา เพอลดอตราการตงครรภและ

การทำแทงในวยรนลง

หลกในการปองกนการตงครรภในวยรน มดงน

1. การงด / ปองกนการรวมเพศเปนวธทดทสดซงทำ

ไดยาก

2. ถามการรวมเพศ ควรมการปองกนการตงครรภ

ไมปรารถนาทกครง

3. วธคมกำเนดทเหมาะสมกบวยรนควรหาไดงาย ราคาถก

ใชงาย

4. กอนใชไมจำเปนตองไปพบเจาหนาทสาธารณสข

5. หลงจากหยดใชควรกลบสภาวะการเจรญพนธ ไดรวดเรว

6. มภาวะแทรกซอนนอยหรอไมมเลย

10


การค

มกำเน

ดใน

วยรน


วธคมกำเนด ขอด ขอเสย

- หาไดงาย สะดวก ราคาถก ใชแลวทงไมตองมภาระใน การทำความสะอาดปองกน การตดโรคตดตอทางเพศ สมพนธ และโรคเอดส - เปนการมสวนรวมของ ฝายชาย ในการคมกำเนด - ไมตองเตรยมตวลวงหนา - ไมตองใชยาและเครองมอ

- ประสทธภาพตำ ถาใชไม ถกวธหรอถงยางอนามย เสอมคณภาพ - บางรายแพถงยางหรอ สารหลอลน - ประสทธภาพตำ เนองจาก การควบคมไมใหหลง นำอสจในชองคลอดทำ ไดยาก

ถงยางอนามยชาย (male condom) วธหลงภายนอก ชองคลอด (withdrawal)

วธคมกำเนดสำหรบวยรนชาย

วธคมกำเนดทเหมาะสมสำหรบวยรน (7-10)

11


การ

คมกำเ

นดใน

วยรน

( C

ontra

cept

ion

for A

dole

scen

t )

วธคมกำเนดสำหรบวยรนหญง


- ประสทธภาพสงมากถาใช อยางถกตอง - ไมเกยวกบการรวมเพศ ลดอบตการณของการ อกเสบในองเชงกราน และโรคตดตอทางเพศ สมพนธ - ลดอาการปวดระด - ระดมาสมำเสมอ - ใชไดผลดถาปฏบตภายใน 72 ชวโมงหลงรวมเพศ - ถานานเกน 72 ชวโมง แตไมถง 120 ชวโมง ประสทธภาพลดลง แตก ยงดกวาไมคมกำเนดมาก - เหมาะสำหรบผทไมได คมกำเนดมากอนรวมเพศ

- ตองรบประทานยา ทกวนในเวลาใกลเคยง ซงวยรนอาจปฏบตไดยาก - บางชนดทำใหเกดสวฝา ซงวยรนไมชอบ - ไมเหมาะกบวยรนท แตกเนอสาวใหมๆ เพราะ อาจจะหยดการเจรญ เตบโตของรางกาย เชน epiphyseal plate ปด เรวเกนไปในรายทอาย ยงนอย และอาจมผลตอ metabolismของรางกาย - มระดออกกะปรด กะปรอย แตไมตองใช ยารกษา - มอาการคลนไสอาเจยน เลกนอย - ไมสามารถปองกน โรคตดตอทางเพศ สมพนธได - ประสทธภาพตำกวาการ ใชยาเมดคมกำเนดปกต

ยาเมดคมกำเนด (oral pills) ยาเมดคมกำเนด ฉกเฉน (emergency pills)

12


การค

มกำเน

ดใน

วยรน



- ประสทธภาพสง - ใชงายไมตองกลวลม - ใชไดนาน 1-3 เดอน - ไมมผลเสยตอสขภาพ - ประสทธภาพสง - เหมาะสำหรบผทตองการ คมกำเนดระยะยาว - ประสทธภาพสง - ระดมาตรงคลายกบการรบ ประทานยาเมดคมกำเนด - ผใชมนใจวากำลงคมกำเนดอย

- มการเปลยนแปลงของ ระด - นำหนกตวเพม ซงวยรน มกจะไมชอบ - หลงจากหยดยา จะ ตงครรภชา จงควรใช เฉพาะบางรายเทานน เชน วยรนทเคยตงครรภ มาแลว - ตองเตรยมลวงหนา ใสยา กอนรวมเพศ 10-15 นาท - มปญหาในการใสยาใน ชองคลอด - อาจเกดการระคายเคองได - ตองฝงโดยแพทย / พยาบาลทผานการ อบรมวธฝงยาคม - มการเปลยนแปลงของ ระดบาง - อาจมการระคายเคอง บรเวณทแปะแผนยา - อาจมเลอดออกกะปรด กะปรอย

ยาฉดคมกำเนด (injectable) ยาฆาตวอสจ (spermicide) ยาฝงคมกำเนด (implant) ยาแผนแปะผวหนง คมกำเนด (contraceptive patches)

13


การ

คมกำเ

นดใน

วยรน

( C

ontra

cept

ion

for A

dole

scen

t )


- ไมตองใชยาและเครองมอ - ประสทธภาพสง - ไมเกยวกบการรวมเพศ - ใชไดนาน 3-10 ป - ไดผลด (ถาสงเขามา บรการ) - ปองกนโรคตดตอทาง เพศสมพนธ

- การงดรวมเพศในระยะ ทไมปลอดภยอาจทำไมได สำหรบวยรน - มความเสยงถาประจำ เดอนไมสมำเสมอ - เพมอตราเสยงตอการ อกเสบในองเชงกราน - ไมเหมาะกบวยรนทม ครวมเพศหลายคน - ตองใสโดยบคลากร ทางการแพทยจงไม สะดวกสำหรบวยรน ซงไมใครยอมใหตรวจ ภายใน - มปญหาเรองการใสและ ดงออก - ระคายเคองในชองคลอด

วธงดรวมเพศ บางชวงเวลา (safe period) หวงอนามย (IUD) ฟองนำผสมยาฆา ตวอสจ (vaginal contraceptive sponge)

14


การค

มกำเน

ดใน

วยรน


กลาวโดยสรป วธคมกำเนดทเหมาะสำหรบวยรน คอ

ถงยางอนามย และยาเมดคมกำเนด สำหรบยาเมดคมกำเนดควรเลอกชนด

ทมฮอรโมนเอสโตรเจนตำ เพอลดอาการคลนไส อาเจยน สว ฝานอย

นำหนกตวไมเพมหรอเพมนอย จะทำใหมการยอมรบมากขน แตถาไมได

รวมเพศเปนประจำหรอคมกำเนดมากอนกใชวธคมกำเนดแบบฉกเฉน

ซงสามารถปองกนการตงครรภไดดถาใชอยางถกตองแตไมเหมาะทจะใช

เปนประจำ สวนวธอน ๆ ทกลาวมาแลว กสามารถเลอกนำมาใชไดตาม

ความเหมาะสมของแตละคน ซงวธคมกำเนดแตละวธกมขอด ขอเสย

สำหรบวยรนตาง ๆ กนดงทกลาวมาแลว สงทสำคญกคอวยรนตองการ

คำแนะนำปรกษาเรองการใชวธคมกำเนดตาง ๆ อยางถกตอง และ

เนองจากมโอกาสเสยงตอการตดเชอโรคตดตอทางเพศสมพนธและการ

ตงครรภไดมาก การใชวธคมกำเนด 2 วธ (dual protection) คอการใช

ถงยางอนามยรวมกบวธอนอก 1 วธ เชน ยาเมดคมกำเนด หรอแผนแปะ

ผวหนงคมกำเนด กจะเพมความมนใจในประสทธภาพในการปองกนโรค

ตดตอทางเพศสมพนธและการตงครรภ

สรป

สถานการณวยรนไทยในปจจบนพบวา มแนวโนมในการ

มเพศสมพนธกอนแตงงานเรวขน มอตราการตงครรภในวยรนเพมขน

การปองกนการตงครรภจงเปนสงสำคญและจำเปนสำหรบวยรนทม

เพศสมพนธ เพอปองกนปญหาทจะตามมา การงดรวมเพศเปนวธทดทสด

แตปฏบตไดยาก ดงนนการใชวธคมกำเนดจงเปนวธการปองกนปญหา

1�


การ

คมกำเ

นดใน

วยรน

( C

ontra

cept

ion

for A

dole

scen

t )

ตาง ๆ ทอาจจะเกดขนจากการตงครรภไดดทสด แตพบวาวยรนในประเทศ

ไทย มอตราการใชวธคมกำเนดในการมเพศสมพนธครงแรก และการใช

ทกครงทมเพศสมพนธในสดสวนทนอย จงสมควรใหวยรนเหลานได

ตระหนกถงปญหาและผลกระทบทอาจจะตามมาจากการรวมเพศ โดยการ

ใชวธคมกำเนดกนมากขน วธคมกำเนดทมอยกมใหวยรนเลอกไดหลายวธ

โดยมการใหคำปรกษาทเหมาะสม พจารณาถงขอด ขอเสย ของแตละวธ

เทยบกบอนตรายทอาจจะเกดขนถาไมคมกำเนด ถาปฏบตไดกจะเปนการ

ปองกนและแกไขปญหาดานสขภาพอนามยสวนหนงของวยรนได

1�


การค

มกำเน

ดใน

วยรน



1. นภาพร ชโยวรรณ, ชเนตต มลนทรางกร, บศรน บางแกว, ปรยา

รงโสภาสกล, มาลน วงษสทธ, รกชนก คชานบาล. ภาวะเศรษฐกจ

กบการเปลยนแปลงทางประชากรและครอบครวในประเทศไทย.

กรงเทพมหานคร : วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2546.

2. ศรกล อศรานรกษ, วรรณา เตชวณชยพงค. ทบทวนสถาน การณ

พฤตกรรมทางเพศของเดกและเยาวชน อาย 6-24 ป ทกำลงศกษา

ในสถานศกษา พ.ศ. 2532-2542. กรงเทพ มหานคร : เจรญด

การพมพ, 2543.

3. สทธลกษณ ตงกลบรบรณ. ทศนคตตอบรการทางเพศ ความเชอ

อำนาจภายใน - ภายนอกตน ดานสขภาพและพฤตกรรมทางเพศ

ทเสยงตอการตดเชอโรคเอดสของนกเรยนอาชวะ และนกเรยน

มธยมศกษาตอนปลายในจงหวดขอนแกน. 2541. ในรายงาน

วจยเกยวกบโรคเอดส.กรงเทพมหานคร : สำนกนโยบายและ

แผนอดมศกษา ทบวงมหาวทยาลย, 2542.

4. นงลกษณ รงทรพยสน. การยอมรบยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนของ

นกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายในเขตกรงเทพมหานคร.

วทยานพนธหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวจย

ประชากรและสงคม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, 2544.

1�


การ

คมกำเ

นดใน

วยรน

( C

ontra

cept

ion

for A

dole

scen

t )

5. จฑามาศ นชนารถ. การมเพศสมพนธและการคมกำเนดของกลม

นกเรยนวยรนระดบมธยมศกษา ตอนปลายสายสามญในจงหวด

สพรรณบร. วทยานพนธหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาการเจรญพนธและวางแผนประชากร บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล, 2531.

6. สกานดา สวณชชาต, สรนช คณานธพงศ, ยวด ศรสตยากล. การ

ศกษาปญหาทางเพศในนกเรยนอาชวศกษาจงหวดกรงเทพมหานคร.

วารสารอนามยครอบครว 2538;10 (2) : 26-32.

7. สวชย อนทรประเสรฐ, การคมกำเนดในวยรน. ใน : การประชม

วชาการประจำป 2546 สมาคมอนามยเจรญพนธ (ไทย) รวมกบ

กระทรวงสาธารณสข. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจำกด

ป.สมพนธพาณชย; 2546 : 75-94.

8. สรศกด ฐานพานชสกล. เทคโนโลยการคมกำเนด. กรงเทพมหานคร

: ภาควชาสตศาสตร-นรเวชวทยา คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2546.

9. IMAP Statement on contraception for adolescents /

young people in the era of HIV and AIDS. IPPF Medical

Bulletin 2006; 40 (2) :1-5.

10. WHO. Selected practice recommendations for

contraceptive use, 2nded. Geneva :World Health

Organization, 2004.

18


ถงยางอนาม

ย ( Condom

s )

19


ถงยา

งอนาม

ย ( Condom

s )

ปรชา แจมวถเลศ สมเกยรต สตวารน

ถงยางอนามย (Condoms)

คำนำ ชนดของถงยางอนามย แบบของถงยางอนามย ขนาดของถงยางอนามย ขนตอนการใชถงยางอนามย ประสทธภาพของถงยางอนามย สาเหตของความลมเหลวจากการใชถงยางอนามย ขอบงช ขอดอย ประสทธภาพ และอาการขางเคยง สรป เอกสารอางอง C

ondo

ms

Condom

s

20



ย ( Condom

s )

21


ถงยา

งอนาม

ย ( Condom

s )

ถ ง ย า ง อ น า ม ย (C o n d o m s)

คำนำ

ถงยางอนามย เปนอปกรณการคมกำเนดททกคนรจก

กนด แตกลบไมคอยชอบใชกนทง ๆ ทถงยางอนามยนนทำมาจากยาง

ธรรมชาตแท ๆ แมแตการพกและการซอถงยางอนามยกยงอาย อยางไร

กตามพงระลกเสมอวา “ผทใชถงยางอนามยนนเปนผทมความรบผดชอบ”

ทงรบผดชอบตอตนเอง และรบผดชอบตอคของตวเองการใชถงยางอนามยนน

นอกจากเปนการปองกนการตงครรภไดแลว สามารถปองกนโรคตดตอทาง

เพศสมพนธไดดวย คอ ปองกนตวเองไมใหตดโรค และไมแพรเชอโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธไปยงคของตวเอง

ถงยางอนามยจดเปนเครองมอแพทย ตามประกาศกระทรวง

สาธารณสข ฉบบท 11 พ.ศ. 2535 (1) เปนอปกรณททำจากยางธรรมชาต

และถงยางอนามยถกเรยกในชอตาง ๆ เชน ปลอก เสอฝน เสอเกราะ มชย

หมวก ฯลฯ ในอดตภาพลกษณของการใชถงยางอนามยไมดในสายตาของ

คนทวไปทถกมองวาเปนผมพฤตกรรมสำสอนทางเพศ

ชนดของถงยางอนามย

ถงยางอนามยทมการผลตจำหนายในปจจบน ม 3 ชนด

คอ(2)

22



ย ( Condom

s )

1. ชนดทผลตจากเนอเยอธรรมชาต (natural membrane

condom) วสดทใชสวนใหญมาจากลำไสใหญของแกะสวน caecum

มความหนาประมาณ 0.5 มลลเมตร ไมสามารถยดตวไดแตมความ

ออนนม สามารถปองกนการตงครรภได แตไมสามารถปองกนโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธได ปจจบนไมนยมใชแลว

2. ชนดทผลตจากนำยางธรรมชาต (latex condom) ถงยาง

อนามยชนดนผลตจากนำยางธรรมชาต มคณภาพด บางและเหนยว มแบบ

ตาง ๆ เชน ปลายเรยบมน ปลายเปนกระเปาะ แบบมสารหลอลน และ

แบบทเคลอบผวถงยางอนามยดวยนำยาฆาเชออสจ เปนตน สามารถ

ปองกนการตงครรภและปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธได

3. ชนดทเปนพลาสตก (plastic condom) ถงยางอนามย

ชนดนผลตจากสาร polyurthane ซงเปนถงยางอนามยชนดใหมทบางกวา

และแขงแรงกวาถงยางอนามยชนดทผลตจากนำยางธรรมชาต สามารถ

ปองกนการตงครรภและโรคตดเชอทางเพศสมพนธไดเชนเดยวกบถงยาง

อนามยทผลตจากนำยางธรรมชาต

แบบของถงยางอนามย

ถงยางอนามยชนดทผลตจากนำยางธรรมชาตเขมขน ถกผลต

ขนในแบบตาง ๆ ทงน เพอสนองความตองการของผใช และแบบตาง ๆ

เหลาน เกยวของกบลกษณะสำคญ 5 หวขอ (1) คอ

23


ถงยา

งอนาม

ย ( Condom

s )

1) สารหลอลน แบงเปน แบบแหงหรอไมมสาร

หลอลน และแบบมสารหลอลน ในสวนของมสารหลอลนยงแบงออกเปน

แบบทใชสารหลอลนธรรมดา และใชสารหลอลนทมตวยาฆาเชอ เชน

nonoxyno l - 9 หรอ N-9 เปนตน

2) ลกษณะของกนถง แบงเปน แบบกนถงมน (plain) และ

แบบกนถงเปนกระเปาะยนออกไป (reservoir-ended or teat) เพอเปนท

เกบนำอสจ ซงแบบนจะเปนทนยมมากกวา และวธการสวมใสกแตกตางกน

3) รปทรงของถง แบงเปน แบบทรงกระบอกตรง ๆ

(straight) แบบเขารปกบอวยวะเพศ (shaped) และแบบลกคลน

(rippled)

4) ลกษณะผว แบงเปนแบบผวเรยบ (smooth) และแบบ

ผวไมเรยบ (textured)

5) ส มทงแบบสธรรมชาตของยาง และแบบใสสตาง ๆ

เชน สตามวน แดง เหลอง ชมพ เปนตน

ในปจจบนยงมการผลตกลน และรสชาตของถงยางอนามย

ทแตกตางออกไป เชน กลนผลไมหลากชนด

ขนาดของถงยางอนามย

คณภาพมาตรฐานและขอกำหนดของถงยางอนามย คมพ.

1–2535 ทแนบทายประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 1 (พ.ศ. 2535)

กำหนดถงยางอนามยททำจากยางธรรมชาต ออกเปน 13 ประเภท ตาม

ขนาดความกวาง คอ ตงแต ขนาด 44 มลลเมตร จนถงขนาด 56 มลลเมตร

24



ย ( Condom

s )

และกำหนดความยาวของถงยางอนามย วดจากปลายเปดโดยไมรวม

กระเปาะไมนอยกวา 160 มลลเมตร ความหนา 0.02-0.03 มม. ซงใช

ตามมาตรฐานขององคการกำหนดมาตรฐานระหวางประเทศ (ISO)

ป ค.ศ.1990 (1) สำหรบประเทศไทยมจำหนายอย 2 ขนาด คอ

1. ขนาดเลก หรอ ขนาด 49 มลลเมตร มขนาดความกวาง

เมอวางถงยางทคลแลวแบนราบกบพน วดจากขอบหนงถงขอบหนง 49

มลลเมตร มความยาวไมนอยกวา 160 มลลเมตร

2. ขนาดใหญ หรอขนาด 52 มลลเมตร เมอวางแบนราบ

มขนาดกวางเทากบ 52 มลลเมตร และมความยาวเทากบ 180 มลลเมตร

ขนตอนการใชถงยางอนามย มดงน (3)

1. เตรยมถงยางอนามย

- ตรวจดวาซองทบรรจถงยางอนามย อย ในสภาพ

เรยบรอย ไมมรอยรว หรอฉกขาด และถงยางอนามย

นนไมหมดอาย

- ใชมอฉกถงยางอนามย ใหสงเกตวาถงยางอนามยยงอย

ในสภาพด (โดยคลออกไมเกน 1 นวฟต)

2. การสวมถงยางอนามย

- สวมถงยางอนามยเมออวยวะเพศแขงตวเตมท

- จบถงยางอนามยดานทจะรด (มรอยมวน) อยดานนอก

โดยคลถงยางอนามยไมเกน 1 นวฟต

- บบกระเปาะถงยางอนามยเพอไลลม และบบไวจน

กระทงใสถงยางอนามยเสรจ

25


ถงยา

งอนาม

ย ( Condom

s )

- ถาถงยางอนามยไมมกระเปาะทปลาย ใหบบปลายถง

ยางอนามยไวประมาณ 1 นวมอ (1.5 ซม.)

- ใชมออกขางหนงรดคลถงยางอนามยออกจนสดถง

โคนอวยวะเพศ โดยตองปลอยใหมทวาง สญญากาศ

ระหวางปลายอวยวะเพศกบกระเปาะถงยางอนามย

(หรอปลายถงยางชนดทไมมกระเปาะ) ถาความหลอลน

ไมพออาจจะทาสารหลอลนทเปนนำหรอ KY Jelly

กได หามใชสารหลอลนทเปนปโตรเลยม เพราะจะ

ทำใหถงยางอนามยแตกหรอขาดเวลามการเสยดส

3. การถอดถงยางอนามย

- ภายหลงการหลงอสจแลวใหรบถอนอวยวะเพศออก

จากชองคลอดทนทโดยมใหถงยางอนามยหลดตกคาง

อยในชองคลอด

- ใชกระดาษทชชพนรอบโคนถงยางอนามย โดยไมให

สมผสกบนำจากชองคลอดทดานนอกถงยางอนามย

(เพราะอาจตดโรคตดตอทางเพศสมพนธจากฝายหญง

ได) แลวรดถงยางอนามยออกโดยอาจใชนวเกยว

ดานในของขอบถงยางอนามยกได

- ท งถงยางอนามยท ใชแลวในทท งขยะหามนำมา

ใชใหม

26



ย ( Condom

s )

ประสทธภาพของถงยางอนามย

ถงยางอนามย เปนวธการคมกำเนดทด มประสทธภาพ

(ดรายละเอยดในบทท 3 เรองวธการคมกำเนด) เชอถอได ถาใช

ถงยางอนามยทไดมาตรฐาน ไมเสอม ไมรว ไมซม ใชอยางถกวธ และ

ใชอยางสมำเสมอ นอกจากคมกำเนดแลว ทสำคญยงปองกนโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธและเอดสได (1)

สาเหตของความลมเหลวจากการใชถงยางอนามย

ความลมเหลวจากการใชถงยางอนามย สามารถนำไปสการ

ตงครรภทไมตงใจ หรอการตดเชอโรคตดตอทางเพศสมพนธ มสาเหตสำคญ

อยางนอย 4 ประการ คอ (1, 4)

1. การใชถงยางอนามยไมสมำเสมอ นบเปนสาเหตสำคญของ

ความลมเหลวของการใชถงยางอนามยในการคมกำเนด

การใชไมสมำเสมอมสาเหตมาจากความไมรวมมอของฝาย

ชาย หรอใชถงยางอนามยสลบกบการคมกำเนดวธอน

2. การใชถงยางอนามยไมถกวธ มไดหลายอยาง ไดแก การ

คลถงยางอนามยออกทงอนกอนสวมใส การสวมใสแบบใส

ถงเทา การใสผดดานการใสทไมเวนสวนกระเปาะ หรอ

สวนปลายเพอรองรบนำอสจ การใสโดยไมไลอากาศออก

จากกระเปาะหรอสวนปลายทเวนไว การเกยวถกเลบ หรอ

เครองประดบมคม การนำกลบมาใชใหม การสวมถงยาง

อนามยภายหลงรวมเพศไประยะหนง การไมจบขอบของ

27


ถงยา

งอนาม

ย ( Condom

s )

ถงยางอนามย ขณะถอนองคชาตหลงจากการหลงนำอสจ

หรอการใชสารหลอลนทไมเหมาะสม การใชทผดเหลาน

นำไปสการแตกของถงยางอนามย การเลอนหลดของถง

ยางอนามยหรอการปนเปอนนำอสจบรเวณชองคลอด ทงน

มสาเหตสวนหนงจากความรเกยวกบวธการใชทถกตองยง

ไมแพรหลาย

3. การแตกของถงยางอนามย

4. การเลอนหลดของถงยางอนามย

5. การเกบถงยางอนามยทไมถกวธ เชน ทรอนจด เปนตน

ทำใหถงยางอนามยเสอมคณภาพ

28



ย ( Condom

s )

วธ คมกำเนด ขอบงช (5) ขอดอย ประสทธภาพ

อาการ ขางเคยง

กรณเฉพาะท เหมาะแกการ ใชถงยางอนามย 1. ระยะหลงคลอด ใหมๆ 2. ระหวางการให นมในกรณทยา เมดคมกำเนด อาจมผลตอ การหลงนำนม 3. ยงหาวธการ คมกำเนดท เหมาะสมไมได 4. เปนวธทไดผล ทงการคมกำเนด และปองกน การแพรโรค ตดตอทาง เพศสมพนธ และเอดส 5. เหมาะและ ปลอดภยทสด

สำหรบวยรน - ลดความ รสกสมผส - ขดจงหวะ การรวมเพศ - ตองอาศย ความรวมมอ ของฝายชาย - ตองหาททง ใหเหมาะสม หลงการใช

- ถงยางอนามย เปนวธการคม กำเนดทดม ประสทธภาพ ถาใชถงยาง อนามยทได มาตรฐาน ใชอยางถกวธ และอยาง สมำเสมอ นอกจาก คมกำเนดแลว ทสำคญยง ปองกนโรค ตดตอทาง เพศสมพนธ และเอดสได

- อาจเกดการ ระคายเคอง เฉพาะทซง ชวยการ หลอลน ดวยการ เลอกถงยาง อนามยทม สารหลอลน ในตวหรอ ใชเยลชวย หลอลน อาจมการ แพถงยาง อนามยเกด ผนคนท อวยวะเพศ

ถงยาง อนามย

ขอบงช ขอดอย ประสทธภาพ และอาการขางเคยง

29


ถงยา

งอนาม

ย ( Condom

s )

สรป ถงยางอนามย เปนวธการคมกำเนดชนดชวคราวทบรษเปน

ผใชวธการทมประสทธภาพไววางใจไดถาใชอยางถกตองสมำเสมอ โดยตองอาศย

ความรความเขาใจและความตงใจในการปฏบต ถาพจารณาถงประสทธภาพของ

การคมกำเนดและประโยชนทจะไดรบแลว ถงยางอนามยนาจะเปนวธการคม

กำเนดชนดชวคราวทควรไดรบการสงเสรมใหใชอยางแพรหลาย ใชปองกนโรค

ตดตอทางเพศสมพนธและเอดสได และผใชปลอดภยจากอาการขางเคยงและ

ภาวะแทรกซอนจากวธคมกำเนดทใชฮอรโมน หรอสารอน

30



ย ( Condom

s )


1. สมชย นรตศาสน. ถงยางอนามย. ใน : สรศกด ฐานพานชสกล,

ดำรง เหรยญประยร, สมชย นรตศาสน , อรรณพ ใจสำราญ,

บรรณาธการ. การวางแผนครอบครวและเทคโนโลย การ

คมกำเนด. กรงเทพมหานคร : ภาควชาสตศาสตร-นรเวชวทยา

คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2543 : 201-25.

2. สรศกด ฐานพานชสกล. เทคโนโลยการคมกำเนด. กรงเทพฯ : บรษท

ดไซร จำกด, 2546.

3. สวชย อนทรประเสรฐ, สมพล พงศไทย, ประทกษ โอประเสรฐสวสด,

สรศกด ฐานพานชสกล, สญญา ภทราชย. คมอประเมนผลหตถการ

ทางดานวางแผนครอบครว. กรงเทพมหานคร : สำนกพมพขาวฟาง,

2540.

4. Hatcher RA, Zieman M, Cwiak C, Darney PD, Creinin MD,

Stosur HR. A pocket guide to managing contraception.

Georgia : Bridging the Gap Foundation, 2004.

5. เฉลมศร ธนนตเศรษฐ, สวชย อนทรประเสรฐ.วธคมกำเนดชนด

ขวางกน.ใน:สวชย อนทรประเสรฐ, บรรณาธการ. การวางแผน

ครอบครวประชากรและเทคโนโลยการคมกำเนด. กรงเทพฯ :

สำนกพมพขาวฟาง; 2535 : 215-38.

31


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)

คำนำ ชนดของยาเมดคมกำเนด กลไกการคมกำเนด การใชยาเมดคมกำเนด อาการขางเคยงและการปองกนแกไข อาการทตองพบแพทย การนดตดตามผรบบรการยาเมดคมกำเนด สรป เอกสารอางอง

ยพา พนขำ นงลกษณ รงทรพยสน

ยาเมดคมกำเนด (Oral Contraceptive Pills)

Oral Contraceptive Pills

32


ยาเมดคมกำเน

ด (O

ral Contracep

tive Pills)

33


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)

ย า เ ม ด ค ม ก ำ เ น ด (Oral Contraceptive Pills)

คำนำ ปจจบนวธคมกำเนดทไดรบความนยมสงสด และใชกนอยาง

แพรหลายทงในประเทศไทยและทวโลกมากวา 40 ป คอ ยาเมดคม

กำเนด(1) สำหรบประเทศไทยผลการสำรวจภาวะเศรษฐกจกบการ

เปลยนแปลงทางประชากรและครอบครวในประเทศไทย ในป พ.ศ. 2546

พบวายาเมดคมกำเนดเปนวธคมกำเนดทนยมมากทสดในสตรวยเจรญพนธ (2)

ยาเมดคมกำเนดเปนวธคมกำเนดแบบชวคราว ทมการวจยและพฒนาอยาง

ตอเนอง มประสทธผลในการคมกำเนดทเชอถอได ปจจบนยาเมดคมกำเนด

มปรมาณของฮอรโมนสงเคราะหลดตำลงทำใหอาการขางเคยงตาง ๆ

ลดนอยลงแตมประสทธภาพสงขน

ชนดของยาเมดคมกำเนด (3)

ยาเมดคมกำเนดสามารถแบงตามชนดของฮอรโมนไดเปน

2 ชนด คอ

1. ยาเมดคมกำเนดชนดฮอรโมนรวม (combined oral

contraceptives หรอ COCs)

ยาเมดคมกำเนดชนดฮอรโมนรวม ประกอบดวยฮอรโมนเอสโตร

เจน และโปรเจสโตเจน ทมประสทธผลในการปองกนการตงครรภ ปจจบน

มการบรรจฮอรโมนในปรมาณทนอยกวาในอดต แตประสทธผลในการ

34



ด (O

ral Contracep

tive Pills)

คมกำเนดเทาเดม และอาการขางเคยงและขอหามใชลดนอยลง COCs

แบงออกเปน 2 ชนด คอ

1.1 Monophasic หรอ fixed dose pills ยาเมดคม

กำเนดชนดนมฮอรโมนสงเคราะหของเอสโตรเจนและโปรเจสโตเจนใน

ขนาดเทากนทกเมด ในหนงแผงจะม 21 เมด หรอ 28 เมด โดย 7 เมด

สดทายไมมฮอรโมนเลย แตเปนยาหลอก (placebo) ยาเมดคมกำเนดชนด

นสามารถแบงตามปรมาณของฮอรโมนเอสโตรเจนได 3 กลม คอ

• ยาเมดคมกำเนดทมฮอรโมนเอสโตรเจนปรมาณ

สง คอ มเอสโตรเจน 50 ไมโครกรม และปรมาณโปรเจสโตเจนกมมาก

เนองจากมปรมาณฮอรโมนสงเคราะหสง จงมภาวะแทรกซอนและ

ผลขางเคยงมาก ปจจบนนำมาใชเพอรกษาอาการทางนรเวชหรอใชเปน

ยาคมฉกเฉนมากกวาใชเปนยาคมกำเนดปกต


ตำ คอมเอสโตรเจนนอยกวา 50 ไมโครกรม และปรมาณโปรเจสโตเจน

กนอยกวากลมแรก ทใชกนมากมเอสโตรเจนเพยง 30-35 ไมโครกรม


ตำมาก คอ มเอสโตรเจนเพยง 20 ไมโครกรม ยาในกลมนมขอดคอ

มเอสโตรเจนตำ ทำใหเกดอาการขางเคยงนอย แตกมขอเสย คอ อาจทำให

มเลอดออกกะปรดกะปรอย หรอรอบเดอนอาจขาดหายไปได และถาลม

รบประทานโอกาสทจะตงครรภมสงกวา 2 กลมแรก

1.2 Multiphasic pills ยาเมดคมกำเนดชนดน

มฮอรโมนเอสโตรเจนและโปรเจสโตเจน ในปรมาณทไมเทากนทกเมด

สามารถแบงไดเปน 2 ชนด คอ ชนด biphasic ทมฮอรโมนตางกน

35


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)

2 ระดบ และชนด triphasic เปนยาคมกำเนดทมฮอรโมนตางกน 3 ระดบ

ซงยาคมกำเนดประเภทนตองรบประทานเรยงตามลำดบ หามรบประทาน

ขามโดยเดดขาด

2. ย า เ ม ด ค ม ก ำ เ น ด ท ม โ ป ร เจ ส โ ต เจ น อ ย า ง เ ด ย ว

(progestogen-only pills หรอ POPs)

ยาเมดคมกำเนดทมฮอรโมนโปรเจสโตเจนอยางเดยว

เปนยาเมดกลมท ไมม เอสโตรเจน บางคนเรยก minipill คอม

โปรเจสโตเจนปรมาณนอยและเทากนทกเมด แตละแผงจะม 28 หรอ

35 เมด ยาคมชนดนไมมอาการขางเคยงของเอสโตรเจน แตประสทธภาพ

ในการคมกำเนดตำกวายาเมดคมกำเนดชนดฮอรโมนรวมเพราะการระงบ

ไขตกไมแนนอน หากตงครรภโอกาสทเปนครรภนอกมดลกจะสงขน

เลกนอย ขณะนมอยชนดเดยวคอ ExlutonR

ม 28 เมดตอแผง

ยาเมดคมกำเนดอกชนดหนงในกลมนคอ ยาเมดคมกำเนด

ทมโปรเจสโตเจนในปรมาณสง คอ levonorgestrel ในขนาด 0.75

มลลกรม ทมขายในเมองไทยม 2 ยหอ คอ PostinorR กบ MadonnaR

เปนยาคมกำเนดทใชในกรณฉกเฉน จงเรยกวายาคมฉกเฉน ตองรบ

ประทาน 1 เมดใน 72 ชวโมงหลงการรวมเพศ ทไมมการคมกำเนดมากอน

หรอวธคมกำเนดทใชอย เกดผดพลาด เชน ถงยางอนามยแตกรวเปนตน

และหลงจากนน 12 ชวโมง ตองรบประทานอก 1 เมด

กลไกการคมกำเนด

ยาเมดคมกำเนดปองกนการตงครรภได โดย (3, 4) ยาเมดคม

กำเนดออกฤทธทระดบสมองและรงไข ยบยงไขตก ซงเปนกลไกหลกในการ

ปองกนการตงครรภ กลไกอน ๆ คอ

36



ด (O

ral Contracep

tive Pills)

• เปลยนแปลงสภาพของมกทปากมดลก ทำใหมกบรเวณ

ปากมดลกมสภาพเปนดางและเหนยวขน จงเปนการสกดกนไมใหตวอสจ

เคลอนเขาสมดลก

• เปลยนแปลงสภาพเยอบโพรงมดลก ทำใหเยอบโพรง

มดลกบางลง ไมเหมาะสำหรบการฝงตวของไขทถกผสมแลว

• เปลยนแปลงการเคลอนไหวของทอนำไข ทำใหไขทผสม

แลวเดนทางไปถงมดลกเรวเกนไปจนไมสามารถฝงตวได

การใชยาเมดคมกำเนด (4)

โดยทวไปยาเมดคมกำเนดเรมตนรบประทานระหวาง

วนท 1-5 ของรอบระด สำหรบยาเมดคมกำเนดทมปรมาณฮอรโมนตำ

ในแผงแรกใหเรมรบประทานในชวงวนท 1-5 ของรอบระดเชนเดยวกน

แตควรรบประทานใหเปนเวลาเดยวกนทกวนเพอปองกนการลม

ยาเมดคมกำเนดชนด 21 เมด ทกเมดจะมฮอรโมน เมอ

รบประทานหมดแผงแลวตองงดเวนการรบประทาน 7 วน เพอใหมระด

แลวจงเรมรบประทานแผงใหม

สำหรบยาเมดคมกำเนดชนด 28 เมด นน 21 เมดแรกเปน

ฮอรโมน สวนอก 7 เมดเปนยาหลอกดงนน จงรบประทานไดทกวน

ไมตองงด ซงประจำเดอนจะมาในชวงการรบประทานยาหลอก 7 เมด นน

สตรทกำลงมประจำเดอน เรมตนรบประทานยาเมด

คมกำเนดไดภายใน 5 วนหลงจากเรมมประจำเดอน โดยไมจำเปนตองใชวธ

คมกำเนดวธอนควบคไปดวย

37


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)

สตรทยงไมมประจำเดอน สามารถเรมรบประทานยาเมดคม

กำเนดเมอใดกไดหากมนใจวาไมไดตงครรภ แตควรงดการมเพศสมพนธ

หรอใชถงยางอนามยควบคไปอก 7 วน

สตรหลงคลอดบตรและไมไดเลยงลกดวยนมแม ควรเรม

รบประทานยาเมดคมกำเนดภายใน 4 - 6 สปดาหหลงคลอด โดยไมตองรอ

ใหมประจำเดอน

สตรหลงแทง ควรเรมรบประทานยาเมดคมกำเนดทนท

โดยเรมตงแตสปดาหแรกหลงแทงบตร

สตรหลงคลอดบตรและมการเลยงลกดวยนมแม องคการ

อนามยโลกแนะนำวาสตรทคลอดบตรนอยกวา 6 สปดาห หรอในชวง

มากกวา 6 สปดาห แตไมถง 6 เดอน และมการเลยงลกดวยนมแม ไมควร

รบประทานยาเมดคมกำเนดชนดฮอรโมนรวม แตถามประจำเดอนมาแลว

อาจจะใชยาเมดคมกำเนดชนดโปรเจสโตเจนอยางเดยว

สตรทคลอดบตรเกน 6 เดอน และยงไมมประจำเดอน

สามารถเรมรบประทานยาเมดคมกำเนดไดเชนเดยวกบสตรทยงไมมประจำ

เดอน สตรทคลอดบตรเกน 6 เดอน และมประจำเดอนแลวเรมรบประทาน

ยาเมดคมกำเนดไดเชนเดยวกบสตรทมประจำเดอน

สตรทเปลยนจากใชวธคมกำเนดอนทใชฮอรโมน สามารถ

รบประทานยาเมดคมกำเนดไดทนท หากมการใชวธคมกำเนดอน ๆ ทม

ฮอรโมนมาอยางสมำเสมอและถกตอง หรอมนใจวาไมไดตงครรภ โดย

ไมจำเปนตองรอการมประจำเดอนครงตอไป หากเคยรบบรการยาฉดคม

กำเนดมากอน ควรเรมรบประทานยาเมดคมกำเนดเมอครบกำหนดตอง

ฉดยาคมกำเนดเขมใหม โดยไมจำเปนตองใชวธคมกำเนดอน ๆ รวมดวย

38



ด (O

ral Contracep

tive Pills)

การรบประทานยาเมดคมกำเนดเมอมการลม (4)

ลมรบประทานยาเมดฮอรโมน 1 เมด รบรบประทานยาเมด

ทลมทนทเมอนกได และรบประทานยาเมดตอไปตามเวลาปกตทเคยรบ

ประทาน

ลมรบประทานยาเมดฮอรโมน 2 เมด ใหรบประทานยาเมด

คมกำเนดเพม 1 เมดภายหลงอาหารเชา 2 วน และรบประทานยาเมดคม

กำเนดในแผงตามเดม

ลมรบประทานยาเมดฮอรโมน 3 เมด ใหหยดรบประทาน

ยาเมดคมกำเนดในรอบเดอนนน แลวรอใหระดมาจงเรมรบประทานตามวธ

ทกลาวมาแลว

ลมรบประทานยาหลอก ใหรบประทานยาไปตามปกต

สตรทไมควรรบประทานยาเมดคมกำเนด (7)

ผลของฮอรโมนจะออกฤทธตออวยวะตาง ๆ ซงอาจจะกอให

เกดปญหาสขภาพตอสตรบางรายทมโรคประจำตว ดงนนจงหามใช หรอ

หลกเลยงการใชยาเมดคมกำเนดกบสตรดงตอไปน

1. สตรทใหนมบตรหรออยในชวงหลงคลอดนอยกวา 6 สปดาห

2. มประวต หรอปวยดวยโรคหวใจขาดเลอด (ischemic

heart disease /stroke)

3. โรคลนหวใจทมภาวะแทรกซอน

4. สตรอาย 35 ปขนไปและสบบหร

5. โรคความดนโลหตสง ความดนโลหต systolic มากกวา

หรอเทากบ 160 มม. ปรอท หรอความดนโลหต

39


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)

d iastolic มากกวาหรอเทากบ 100 มม.ปรอท

ถาความดนโลหต 140-159 /90-99 มม.ปรอท ใหใชดวย

ความระมดระวง หรอควรหลกเลยง

6. ปวดศรษะ migraine โดยเฉพาะทม aura หรออาย

35 ป ขนไป

7. โรคเบาหวานทมภาวะแทรกซอนของระบบหลอดเลอด

(รวมทงโรคความดนโลหตสง โรคไต โรคเรตนาหรอโรค

เสนประสาท) หรอสตรทปวยเปนเบาหวานนาน 20 ปขนไป

8. เสนเลอดดำอดตน (กำลงเปนหรอเคยเปน)

9. การผาตดใหญทตองนอนพกเปนระยะเวลานาน

10. สตรทมแนวโนมความเสยงตอการผดปกตของการอดตน

ของเสนเลอด (เชน Factor V Leiden, prothrombin

mutation, protein S, protein C และ antithrombin

deficiency)

11. มะเรงเตานม

12. โรคตบอกเสบ ตวเหลอง ตาเหลองและโรคตบแขง

13. มกอนหรอเปนมะเรงทตบ

อาการขางเคยงและการปองกนแกไข (3 - 6)

ผรบบรการบางรายอาจมอาการขางเคยงบางในการใชยาเมด

คมกำเนดในชวง 3 เดอนแรก หากมการใหคำแนะนำปรกษาอยางด

ผรบบรการกจะเขาใจและไมหยดการรบประทาน สำหรบอาการขางเคยง

ทอาจเกดขนเนองจากการใชยาเมดคมกำเนด และแนวทางการแกไขม ดงน

40



ด (O

ral Contracep

tive Pills)

อาการขางเคยง แนวทางการปองกนแกไข

สามารถปองกนและดแลได ดงน - ทดสอบการตงครรภเมอสงสย ถาตง

ครรภใหผรบบรการหยดรบประทานยาและอธบายวาปรมาณของฮอรโมนทอย ในยาเมดทรบประทานเขาไปกอนหนานมปรมาณนอยมาก ไมเปนอนตรายตอทารกในครรภ

- แนะนำใหรบประทานยาหลงอาหารเยน หรอกอนนอน และแนะนำวาอาการคลนไสเวยนศรษะ อาเจยน จะลดนอยลงหลงจากทรบประทานยาไปแลวประมาณ 1-2 เดอน

- ปรบลดขนาดของยาคมกำเนดชนดฮอรโมนรวมลง คอ เปลยนเปนรบประทานยาเมดคมกำเนดทมฮอรโมนเอสโตรเจนตำ

สามารถปองกน หรอ แกไขไดโดย - อาการเจบคดเตานม มกพบในระยะ

แรกของการใชยา ควรเลอก ใชยาเมดคมกำเนดทมเอสโตรเจนตำ ซงผรบบรการสวนใหญจะอาการลดลงหรอหายไปในเวลาตอมา

- เลอกใชยาเมดคมกำเนด ทมเอสโตรเจนตำ หรอหยดใชยาเมดคมกำเนด

คลนไส อาเจยน เปนอาการทสวนมากเกดจากการรบประทานยาเมดคมกำเนดทมฮอรโมนเอสโตรเจนขนาดสง หรอเปนผลขางเคยงทพบไดในระยะเรมรบประทานยา 1-2 แผงแรกของการรบประทานยา อาการนจะคอย ๆ หายไป ปวดศรษะ ตงคดเตานม อาการนอาจเกดจากฮอรโมนเอสโตรเจน และโปรเจสโตเจน โดยเฉพาะเอสโตรเจนอาจทำใหมการคงของนำ และเกลอ ทำใหเกดอาการปวดศรษะ และตงคดเตานมได ในบางรายอาจมอาการไมเกรน

41


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)


หนาเปนสว ฝา ยาเมดคมกำเนดทมฮอรโมนเอสโตรเจนสง อาจกระตนการทำงานของเซลลทสกดส การถกแสงแดดเปนประจำทำใหเกดฝาไดงาย มประมาณ 10-15% ทจะเกดฝาจากฤทธของฮอรโมนไปกระตนเมดสของผวหนง และจะมากขนเมอถกแสงแดดจด อาการนจะหายไปเมอหยดยา ในขณะทฮอรโมนโปรเจสโตเจนอาจทำใหเกดสวได เลอดออกกะปรดกะปรอย เปนอาการทมกเกดกบผทเรมใชยาเมดคมกำเนดแผงแรก ๆ และเปนอาการขางเคยงทพบไดในการใชยาเมดคมกำเนดทมเอสโตรเจนตำ หรออาจมาจากสาเหตอน ๆ เชน รบประทานยาไมตรงเวลา รบประทานยาไมสมำเสมอ ลมรบรบประทานยา การรบประทานยาเมดคมกำเนดรวมกบยาอน ๆ ซงมปฏกรยาตอกน เชน ยาปฏชวนะยากนชก เปนตน

ควรแกไขโดย - ถาเปนฝาควรใชยาเมดคมกำเนดทม

เอสโตรเจนขนาดตำ หลกเลยง การถกแสงแดด ใชครมกนรงสอลตราไวโอเลต หรอครมปองกนฝา

- ถาเปนสว ควรเปลยนเปนยาเมดคมกำเนดชนดทมฮอรโมนโปรเจสโตเจนทมฤทธใกลเคยงธรรมชาต มากทสด

อาการเหลาน ควรแนะนำและดแลโดย - ทดสอบการตงครรภถาสงสย หากตง

ครรภควรดอาการทางนร เวชและสตกรรม

- รบประทานยาเมดคมกำเนดในเวลาเดยวกนทกวนและสมำเสมอ

- แนะนำสตรใหทราบวา อาการเลอดออกทางชองคลอดเปนสงปกตทเกดขนไดในชวง 3 เดอนแรก หลงจากนนกจะปกตหรอลดนอยลง

- ถายงม เลอดออกอยอยางตอเนอง แนะนำให ใชยา เมดคมกำเนดท มปรมาณ estrogen เพมขนหรอเปลยนไปใชวธคมกำเนดวธอน

- หากมเลอดออกกะปรดกะปรอย เกน 3 เดอน ควรปรกษาแพทย เพอตรวจดสาเหตของเลอดออก ผดปกต เชน มะเรงปากมดลก และสาเหตอน ๆ

42



ด (O

ral Contracep

tive Pills)


ไมมประจำเดอน สตรทรบประทานยาเมดคมกำเนดทมฮอรโมนตำนาน ๆ อาจทำใหไมมประจำเดอน นอกจากนผทใชยาฉดคมกำเนดเปนระยะเวลานาน แลวไมมประจำเดอน เมอเปลยนมาใชยาเมดคมกำเนดแผงแรกๆ อาจทำใหยงไมมประจำเดอน เนองจากฤทธของยาฉดคมกำเนด หรอในบางรายอาจมการตงครรภจากการรบประทานยาไมถกตอง การเปลยนแปลงความดนโลหต ผรบบรการทรบประทานยาเมดคมกำเนด นานหลายป พบวามแนวโนมทจะเกดความดนโลหตสง นำหนกตวเพม การรบประทานยาเมดคมกำเนดทมฮอรโมนเอสโตรเจน ทำใหเกดการคงของนำ และไขมนใตผวหนง จงมแนวโนมนำหนกตวเพมขน และฮอรโมนโปรเจสโตเจนทมฤทธฮอรโมนเพศชาย ทำใหอยากรบประทานอาหารมากขน

แนวทางการดแลมดงน - ในรายทสงสยวามการตงครรภ ควร

ทดสอบการตงครรภ - ถาไมตงครรภ และรบประทานยา

อยางถกตองควรใหความมนใจกบผรบบรการ และอธบายวา การทประจำเดอนไมมาเนองจากไมมการสรางเยอบมดลก

- ถาตงครรภ ใหผรบบรการหยดรบประทานยา และอธบายวาปรมาณของฮอรโมนทอยในยาเมดทรบประทานเขาไปกอนหนานมปรมาณนอยมาก

ไมเปนอนตรายตอทารกในครรภ ผรบบรการทมความดนโลหตสง มขอแนะนำ ดงน เปลยนไปใชยาเมดคมกำเนดทม เอสโตเจนขนาดตำๆ - หมนตรวจตดตามวดความดนโลหต

อยางสมำเสมอ - ควบคมและดแลเรองอาหาร ออก

กำลงกาย และการพกผอน การปองกนและแกไขทำได ดงน - ควบคมและดแลเรองอาหาร และออก

กำลงกาย - เปลยนไปใชยาเมดคมกำเนดทมเอสโต

เจนขนาดตำๆ และโปรเจสโตเจนทมฤทธทไมมผลตอการคงของนำ

43


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)


ความรสกทางเพศเปลยนแปลง ยาเมดคมกำเนดไมมผลใหมความเปลยนแปลงของอารมณความรสกทางเพศอยางไรกตามผรบบรการบางรายอาจมความรสกทางเพศลดลง เพราะระดบฮอรโมนเทสโทสเทอโรนลดลง ในขณะทสตรบางรายมผลทางออมตอสภาพจตใจ เพราะไมมความกงวลตอการมบตร ทำใหมความรสกทางเพศเพมขน อารมณเปลยนแปลง ผรบบรการบางรายทรบประทานยาเมดคมกำเนดอาจไดรบผลจากฮอรโมนโปรเจสโตเจนหรอเอสโตรเจน ทำใหไดเกดอาการซมเศรา วตกกงวล อาการอาเจยนทองเสยรนแรง ขณะใชยาเมดคมกำเนด

ผรบบรการบางรายมความรสกทางเพศลดลง หรอเพมขน ควรอธบายใหเข า ใจว า ไม ไดมผลมาจากการรบประทานยาเมดคมกำเนด

ขอแนะนำ คอ - หากมอาการมากควรหยดรบประทาน

ยาคมกำเนด - แนะนำใหผ ร บบร การ ไปปรกษา

จตแพทย อาเจยนดวยเหตผลใดกตามภายใน 2 ชวโมงหลงรบประทานยาเมดทม ฮอรโมน - ควรรบประทานยาเมดทมฮอรโมน

ซำอก อาเจยนอยางรนแรง หรอทองเสยเปนเวลานานกวา 24 ชวโมง

- ควรรบประทานยาเมดทมฮอรโมน ตอไป (หากทำได) แมวาจะรสกไมสบาย

- หากอาการอาเจยนอยางรนแรง หรอทองเสยตอเนองตงแต 2 วนขนไป ควรรบประทานยาตามคำแนะนำสำหรบผทลมรบประทานยา และใชวธคมกำเนดอน เสรมจนกวาจะหายอาเจยน หรอทองเสย

44



ด (O

ral Contracep

tive Pills)

อาการทตองพบแพทย

กรณทกนยาคมกำเนดมาระยะหนง แลวสงสยวาจะตงครรภ

ควรไปพบแพทย หรอ หากมอาการตอไปน ควรรบปรกษาแพทย (6)

1. ปวดศรษะมาก รนแรง ซงอาจเปนเรองความดนโลหตสง

เสนเลอดในสมองแตก หรอไมเกรนกได

2. ปวดทองรนแรง อาจเกดจากการอดตนของหลอดเลอดของลำไส

3. ตาพรา ตามว เหนภาพผดปกต อาจเกดจากการอดตน

ของหลอดเลอดในตา

4. เจบหนาอกมาก อาจเกดจากหลอดเลอดเลยงหวใจตบตน

5. ปวดนองอยางรนแรง เกดจากการอดตนของหลอดเลอด

บรเวณนน

6. อาการตาเหลอง เกดจากตบอกเสบ

การนดตดตามผรบบรการ ยาเมดคมกำเนด (5)

คำแนะนำตอไปน บอกถงความถของการตดตามเพอใหเกด

ความปลอดภย และประสทธผลของการใชวธคมกำเนด เปนการพดถง

สถานการณโดยทวไป ซงอาจเปลยนไปตามความแตกตางของผรบบรการ

และบรบทอน ๆ เชน ผรบบรการทมลกษณะเฉพาะทางการแพทย อาจตอง

มการตดตามถมากขน

• ควรตดตามเมอครบ 2 เดอนหลงการรบบรการครงแรก

• ควรมการตดตามทกป

• แนะนำใหผรบบรการกลบมาสอบถามเกยวกบอาการ

ขางเคยง หรอปญหาอน ๆ หรอตองการเปลยนวธเมอใดกไดตามตองการ

45


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)

สรป ยาเมดคมกำเนด เปนวธคมกำเนดทมประสทธภาพสง

ผลขางเคยงนอย สะดวกใช แตกมขอหามบางอยางในการใชยาเมด

คมกำเนด ดงนนกอนจายยาเมดคมกำเนดโดยเฉพาะในผรบบรการ

รายใหม เจาหนาทจงควรมการคดกรองและใหคำปรกษาแกผรบบรการ

รวมทงการนดตดตามผรบบรการ เพอใหผรบบรการไดรบประทานยา

อยางถกตองสมำเสมอ และไดรบการดแลรกษาในกรณทมอาการขางเคยง

จากการใชยา

46



ด (O

ral Contracep

tive Pills)


1. Programme for Appropriate Technology in Health.

Contraceptive methods in focus : IUDs, implants, and

oral contraceptives. Outlook 2004; 21 (1).

2. นภาพร ชโยวรรณ, ชเนตต มลนทรางกร, บศรน บางแกว,

ปรยา รงโสภาสกล, มาลน วงษสทธ , รกชนก คชานบาล.

ภาวะเศรษฐกจกบการเปลยนแปลงทางประชากรและครอบครว

ในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร : วทยาลยประชากรศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546.

3. ดำรง เหรยญประยร. ยาเมดคมกำเนด. ใน : สรศกด ฐานพานช

สกล, ดำรง เหรยญประยร, สมชย นรตตศาสน, อรรณพ ใจสำราญ,

บรรณาธการ. การวางแผนครอบครวและเทคโนโลยการคมกำเนด.

กรงเทพมหานคร : ภาควชาสตศาสตร - นรเวชวทยา

คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2543:70-106.

4. Hatcher RA, Rinchart W, Blackburn R, Geller JS, Shelton

JD. The essentials of contraceptive technology.

Baltimore : Johns Hopkins Bloomberg School of Public

Health, Population Information Program, 2003.

5. WHO. Selected practice recommendations for

contraceptive use, 2nd ed. Geneva : World Health

Organization, 2004.

47


ยาเม

ดคมกำเ

นด (O

ral Contr

acep

tive

Pill

s)

6. Terki F., Malhotra U. Medical and service delivery

guidelines for sexual and reproductive health services, 3rd

ed. London : International Planned Parenthood

Federation, 2004.

7. WHO. Medical eligibility criteria for contraceptive use.

Geneva : World Health Organization, Reproductive Health

and Research, 2004.

48


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)

49


การ

คมกำเ

นดแบ

บฉก

เฉน

(Em

erge

ncy

Contr

acep

tion)

คำนำ

การคมกำเนดแบบฉกเฉน

ยาเมดคมกำเนดฉกเฉน

การใชหวงอนามยทมทองแดง

สรป


ภารด ชาญสมร สญญา ภทราชย

การคมกำเนด แบบฉกเฉน (Emergency

Contraception)

Emergency Contraception

50


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)

51


การ

คมกำเ

นดแบ

บฉก

เฉน

(Em

erge

ncy

Contr

acep

tion)

การคมกำเนดแบบฉกเฉน (Emergency Contraception)

คำนำ หญงและชายทมครอบครว มเพศสมพนธ แตยงไม

ตองการตงครรภ จงมกวางแผนดวยการใชวธคมกำเนดชนดใดชนดหนง

ตามความเหมาะสมของแตละฝาย แตหากการมเพศสมพนธเกดขนโดย

บงเอญ หรอมการใชวธคมกำเนดแตเกดความผดพลาด หรอลมเหลว ซง

เหตการณไมคาดคดนมกเกดขนในกลมวยรน (1) หรอหนมสาวทมเพศ

สมพนธโดยไมตงใจ และทำใหเกดความเสยงตอการตงครรภไดดงนน

วธคมกำเนดแบบฉกเฉน จงเปนทางเลอกหนงทจะชวยลดโอกาสของการ

ตงครรภทไมไดตงใจ และไมพงประสงค ทอาจเกดขนได

การคมกำเนดแบบฉกเฉน

การคมกำเนดแบบฉกเฉนมวธหลกอย 2 วธ คอ

1. ยาเมดคมกำเนดฉกเฉน

2. หวงอนามยทมทองแดง

ยาเมดคมกำเนดฉกเฉน (1, 2)

ยาเมดคมกำเนดฉกเฉน เปนยาทใชรบประทานหลงจากม

เพศสมพนธทไมไดปองกนการตงครรภ ยาเมดคมกำเนดฉกเฉนนบางครง

52


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)

เรยกวา (3) “ยาคมกำเนดหลงตนนอน” (morning after pill) หรอ

“ยาคมกำเนดหลงรวมเพศ” (post coital pill) ซงเปนการเรยกทไม

ถกตองและอาจทำใหเขาใจผดไดตามความหมายทเรยก และนำไปรบ

ประทานเปนการคมกำเนดตามปกต ซงอาจสงผลเสยตอสตรทรบ

ประทานยาได เนองจากยานใชเพอปองกนการตงครรภเฉพาะกรณฉกเฉน

เทานน ดงนนการเรยกวา “ยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉน” จงดเหมาะสม

กบวตถประสงคในการใชยาเมดคมกำเนดฉกเฉน ทใชม 2 ชนด คอ ชนด

ฮอรโมนเดยว และชนดฮอรโมนรวม (1, 3)

1. ยาเมดคมกำเนดฉกเฉน ชนดฮอรโมนเดยว ประกอบดวย

ฮอรโมนโปรเจสโตเจนปรมาณสง ในรปของ levonorgestrel 750

ไมโครกรม (เชน Postinor, Madonna) เปนตน วธใชคอ

รบประทานยานครงแรก 1 เมดทนททไดยา แตตองไมเกน 72 ชวโมงหลง

จากมเพศสมพนธทไมไดปองกนการตงครรภ และอก 12 ชวโมงตอมาให

รบประทานซำอก 1 เมด ยาชนดนผลตขนมาเพอใชเปนยาเมดคมกำเนด

แบบฉกเฉนโดยเฉพาะ (1, 4) หากเกน 72 ชวโมง แตไมเกน 120 ชวโมง

อาจจะใชได แตอตราการตงครรภจะสงขนอกเลกนอย

2. ยาเมดคมกำเนดชนดฮอรโมนรวม เปนการนำเอายาเมด

คมกำเนดขนาดปกตทมเอสโตเจน และโปรเจสโตเจน ซงเปนยาเมดคม

กำเนดทรบประทานทวไป (หรอทเรยกวา Yuzpe Regimen) มสวน

ประกอบของ ethinylestradiol 50 ไมโครกรม (0.05 มลลกรม) และ

levonorgestrel 250 ไมโครกรม (0.25 มลลกรม) (เชน Eugynonw )

หรอ norgestrel 500 ไมโครกรม (0.5 มลลกรม) (เชน Ovral) มาใชโดย

รบประทานยานครงแรก 2 เมดทนททไดยา แตตองไมเกน 72 ชวโมง

53


การ

คมกำเ

นดแบ

บฉก

เฉน

(Em

erge

ncy

Contr

acep

tion)

หลงจากมเพศสมพนธทไมไดปองกนการตงครรภ และ 12 ชวโมงตอมา

ใหรบประทานซำอก 2 เมด

หรอ ยาเมดคมกำเนดชนดฮอรโมนรวมทมปรมาณฮอรโมน

ขนาดตำ (low dose) คอ มสวนประกอบของ ethinyl estradiol 30

ไมโครกรม (0.03 มลลกรม) และ levonorgestrel 150 ไมโครกรม

(0.15 มลลกรม) (เชน NordetteR , MicrogestR , MicrogynonR ,

MicrolenynR และ RigevidonR เปนตน) หรอ norgestrel 300

ไมโครกรม (0.3 มลลกรม) โดยรบประทานยาน ครงแรก 4 เมดทนททได

ยาภายใน 72 ชวโมงหลงจากมเพศสมพนธทไมไดปองกนการตงครรภ

และอก 12 ชวโมงตอมาใหรบประทานซำอก 4 เมด

กลไกปองกนการตงครรภ

กลไกปองกนการตงครรภของยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉน

จากการศกษาพบวายาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนสามารถยบยงหรอทำให

การตกไขเลอนออกไป อยางไรกตามยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนทำให

ระดบฮอรโมนเปลยนแปลงอาจทำใหเยอบโพรงมดลกไมเหมาะในการ

ฝงตวของไขทถกผสมแลว และอาจมผลตอการเดนทางของไขทถกผสม

แลว อยางไรกตามการรบประทานยานภายหลงตงครรภแลว จะไมมผล

ใหการสนสดการตงครรภเกดขนหรอไมเปนผลใหเกดการแทง

ขอควรระวงในการรบประทานยา

• การรบประทานยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนควร

รบประทานทนท และคำนงถงความสะดวกทจะรบประทานชด

54


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)

ทสองดวย ในอก 12 ชวโมงตอมา (เชน รบประทานยาชดแรก 20

นาฬกา รบประทานยาชดทสอง 8 นาฬกา เปนตน)

• ถารบประทานยาไปแลวภายใน 2 ชวโมง มการอาเจยน

ใหรบประทานยาเพมอก 1 ชด ทนท

• ตองรบประทานยาตามจำนวนเมดทแนะนำไว การรบ

ประทานยามากเกนกวาทแนะนำไวจะไมชวยใหประสทธภาพการปองกน

การตงครรภสงขน แตจะทำใหเกดอาการขางเคยงเพมขน โดยเฉพาะ

อาการคลนไสอาเจยน

• ไมควรเลอนระยะเวลาการรบประทานยาเมดคมกำเนด

แบบฉกเฉนออกไปโดยไมจำเปนเพราะประสทธภาพของยาจะลดลงไป

ตามระยะเวลาการรบประทานทเลอนออกไป

• รบประทานยาเมดคมกำเนดฉกเฉนพรอมอาหาร หรอ

นมกอนนอน เพอชวยลดอาการคลนไส อาเจยน

• ใชถงยางอนามยจนกวาจะเรมมประจำเดอนครงตอไป

• ถาประจำเดอนมาชากวาปกต 1 สปดาห ควรทดสอบ

การตงครรภ

ภาวะแทรกซอน

ยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนใชเฉพาะ “ภาวะฉกเฉน”

การใชยาเวลาทสนภาวะแทรกซอน จงไมนาจะเกดขนเหมอนการ

รบประทานยาเมดคมกำเนดแบบปกต อาการขางเคยงทอาจพบ ไดแก

อาเจยน ปวดศรษะ ปวดทอง เจบเตานม และเลอดออกทางชองคลอด

อาการเหลานมกหายไปภายใน 24 ชวโมง ยกเวน เลอดออก(5) นอกจากน

55


การ

คมกำเ

นดแบ

บฉก

เฉน

(Em

erge

ncy

Contr

acep

tion)

ยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉน ยงไมกอใหเกดความพการในทารก หรอ

มอาการแทงเกดขนเมอรบประทานยาขณะตงครรภ

การปฏบต เพ อแก ไขอาการคลนไสอาเจยนภายหลง

ใชยา(6) การเกดอาการคลนไสภายใน 2 ชวโมงหลงรบประทานยา

- กรณใชยาคมกำเนดฉกเฉนชนดฮอรโมนรวม ควรรบ

ประทานยาแกคลนไสกอนรบประทานยา ครงท 2

- หรอใชยาแกคลนไส คอ metoclopamide หรอ

dimenhydrinate 1 เมด พรอมยาเมดคมกำเนดฉกเฉน ทง 2 ครง

ตารางท 1 ประสทธผลและอาการขางเคยงเมอใชยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉน 2 วธ (7)

Levonorgestrel Yuzpe regimen ประสทธผล อตราการตงครรภ (%) 1.1 3.2 - ใชภายใน 24 ชวโมง 0.4 2.0 - ใชภายใน 25-48 ชวโมง 1.2 4.1 - ใชภายใน 49-72 ชวโมง 2.7 4.7 ปองกนการตงครรภได (%) 85.0 57.0 - ใชภายใน 24 ชวโมง 95 77 - ใชภายใน 25-48 ชวโมง 85 36 - ใชภายใน 49-72 ชวโมง 58 31 อาการขางเคยง (%) คลนไส 23.1 50.0 อาเจยน 5.6 18.8 เวยนศรษะ 11.2 16.7 ออนเพลย 16.9 28.5

56


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)

การใชยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนอยางถกตองภายหลงมเพศ

สมพนธโดยไมมการปองกนการตงครรภ พบวา มอตราการตงครรภ

เกดขนไดรอยละ 2 ผทไมไดรบประทานยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนจะม

โอกาสตงครรภประมาณรอยละ 8 หรอกลาวไดวายาเมดคมกำเนด

แบบฉกเฉน สามารถลดภาวะเสยงในการตงครรภไดเพยงรอยละ

75 เทานน (2, 3)

โดยสรปแลว ยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉน มประสทธภาพ

ตำกวาวธคมกำเนดแบบปกตทว ๆ ไป ทงน เนองจากอตราการ

ตงครรภในผทใชยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉน ขนอยกบระยะเวลาทเรมตน

รบประทานยา และชวงเวลาของการมเพศสมพนธวาอยในชวงใดของรอบ

เดอน (1) ดงนน ถานำเอายาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนมาใชบอยครง จงม

ความเสยงทจะเกดการลมเหลวได จงเปนเหตผลวา ทำไมจงไมควรจะนำ

เอายาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนมาใชเพอคมกำเนดเปนประจำ

ขอบงใชยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉน (2)

ยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉน เหมาะกบสตรวยเจรญพนธ

ในภาวะตอไปน

• ภายหลงจากม เพศสมพนธ โดยไม ไดมการปองกน


• เมอสตรถกขมขน และสตรนนไมไดมการปองกน


• ใช เปนวธ เสรม ถาใชวธคมกำเนดไมถกตอง หรอ

57


การ

คมกำเ

นดแบ

บฉก

เฉน

(Em

erge

ncy

Contr

acep

tion)

ไมสมำเสมอ หรอบงเอญวธคมกำเนด ทกำลงใชอยเกดผดพลาด หรอ

ลมเหลว เชน

- ถงยางอนามยฉกขาด หรอเลอนหลด

- เกดการลมเหลวในการหลงอสจนอกชองคลอดขณะ

รวมเพศ (เชน มการหลงนำอสจในชองคลอดไปกอน หรอบรเวณอวยวะ

สบพนธภายนอกของสตร)

- นบเวลาปลอดภยสำหรบการรวมเพศผดพลาด

- หวงอนามยหลด

ขอมลจำเปนทผรบบรการจะตองรบทราบ (2)

• ตองแนใจวาผรบบรการยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนไม

ตองการตงครรภ และตองชแจงใหผรบบรการทราบวา ยงมโอกาสทจะ

ตงครรภไดถงแมจะใชยานแลว ถาแมจะมการตงครรภเกดขน ยาเมดคม

กำเนดแบบฉกเฉนจะไมกอใหเกดความพการในทารกหรอมการแทงเกดขน

• ชแจงใหผรบบรการทราบถงการรบประทานยาเมดคม

กำเนดแบบฉกเฉนอยางถกตอง

ยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนใชมากกวาทกำหนด

• แจงใหทราบถงอาการขางเคยงจากการใชยาเมด

คมกำเนดแบบฉกเฉนทพบบอย

• อธบายใหผรบบรการทราบถงความจำเปนทจะตอง

เรมตนรบประทานยาเมดคมกำเนดแบบฉกเฉนซำอก

หากรบประทานยาไปแลว 2 ชวโมง แลวเกดอาเจยน

58


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)

• ตองอธบายจนแนใจวา ผรบบรการทราบถงกลไกการ

ปองกนการตงครรภของยาเมด

• คมกำเนดแบบฉกเฉน เพราะผรบบรการมกมความเขาใจ

ผดอยเสมอ ๆ ชแจงวา ถามเพศสมพนธซำอกภายใน

1 สปดาห หลงจากรบประทานยาแลวตองรบประทาน

ยาชดใหม เพราะยาทรบประทานไปแลวจะไมสามารถ

ปองกนการตงครรภจากการมเพศสมพนธ ครงหลงได

เมอมประจำเดอนมาแลว จงแนใจวาไมไดตงครรภ

• ความเขาใจผดเกยวกบประจำเดอนทพบบอย ๆ คอ ผรบ

บรการมกเขาใจวาเมอรบประทานยาเมดคมกำเนดแบบ

ฉกเฉนแลวจะทำใหมประจำเดอนมาทนททนใด ซงความ

จรงแลวไมใชเชนนน

• หากประจำเดอนในรอบเดอนถดไปไมมา ใหรบพบแพทย

การใชหวงอนามยทมทองแดง (Copper IUDs as

emergency contraception) (2)

การใหบรการคมกำเนดแบบฉกเฉนดวยหวงอนามยทม

ทองแดงสามารถใชไดภายใน 5 วน หลงจากมเพศสมพนธโดยไมได

ปองกนการตงครรภ

กลไกปองกนการตงครรภ

ผลการศกษาชวาหวงอนามยทมทองแดงประกอบอย

สามารถปองกนการผสมของไขและตวอสจได และถาใสหวงอนามย

59


การ

คมกำเ

นดแบ

บฉก

เฉน

(Em

erge

ncy

Contr

acep

tion)

ภายหลงไขตก จะพบวามการเปลยนแปลงของเยอบโพรงมดลก ซงทำให

ไขทถกผสมแลวไมสามารถฝงตวไดเนองจากเยอบโพรงมดลกไมเหมาะสม

ขอบงชในการใชหวงอนามยเพอการคมกำเนดแบบฉกเฉน

ขอบงชในการใชหวงอนามยเพอการคมกำเนดแบบฉกเฉน

ตองปฏบตตามหลกเกณฑ เชนเดยวกบการใชหวงอนามยเพอการคม

กำเนด และมขอบงชเพมเตม ไดแก

1. เปนความประสงคของผรบบรการทตองการใชหวง

อนามยเพอการคมกำเนดแบบฉกเฉน

2. ผรบบรการมเพศสมพนธโดยไมไดมการปองกนนานกวา

72 ชวโมง ซงประสทธภาพของยาเมดคมกำเนดแบบ

ฉกเฉนจะตำหรอไมไดผล

3. ผรบบรการตดสนใจทจะเลอกใชหวงอนามยเปนวธคม

กำเนดระยะยาวดวยสตรทไมเคยตงครรภจะใสหวง

อนามยไดยากและเกดอาการเจบมากกวาสตรทเคยตง

ครรภมาแลว ดงนนหากไมมขอหามหรอความจำเปนใด ๆ

ในสตรทไมเคยตงครรภ การใชยาเมดคมกำเนดแบบ

ฉกเฉนจะเปนทางเลอกทดกวา

ขอหามใชหวงอนามยเพอการคมกำเนดแบบฉกเฉน

ไมสามารถใหใชหวงอนามยเพอการคมกำเนดแบบฉกเฉนได

ในสตรทมภาวะตาง ๆ ดงตอไปน คอ

- กรณถกขมขน กระทำชำเรา ซงเสยงตอการตดเชอ

- มขอหามในการใชหวงอนามย

60


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)

การนดตดตาม

การใหคำแนะนำและการนดตดตามสำหรบผใชหวงอนามย

เพอการคมกำเนดแบบฉกเฉนกมกระบวนการและขอกำหนดเชนเดยวกบ

การใชหวงอนามยเพอการคมกำเนดแบบทว ๆ ไป ตองกำชบใหถอเปน

เรองสำคญทเครงครดในการทตองมาตรวจตดตามอยางแนนอนทกราย

ถาประจำเดอนมาชากวากำหนดภายหลงจากใสหวงอนามยเพอการคม

กำเนดแบบฉกเฉน ใหคดวาผรบบรการอาจตงครรภ จะตองทำการ

ทดสอบการตงครรภใหรแนชดกอน หากพบวาผรบบรการตงครรภ ใหเอา

หวงอนามยออกและตองดแล เชนเดยวกบผทรบบรการใสหวงอนามย

เพอการคมกำเนดตามปกตแลวตงครรภ

ประสทธภาพ

หวงอนามยมประสทธภาพในการปองกนการตงครรภสง

มรายงานวาเมอใชหวงอนามยคมกำเนดแบบฉกเฉน จะสามารถปองกน

การตงครรภไดถง 99 %

การใหคำปรกษาและการใหขอมล

เมอใหคำปรกษาเกยวกบการคมกำเนดฉกเฉนแลว หากผรบ

บรการตดสนใจจะใชหวงอนามยคมกำเนด ตองใหขอมลอน ๆ เกยวกบ

หวงอนามยเพมเตมไปดวย รวมถงการนดตรวจตดตามเพอตรวจสอบดวา

หวงอนามยยงคงอยในททเหมาะสม หากผรบบรการไมตองการทจะใช

หวงอนามยคมกำเนดตอไป แนะนำใหกลบมาเอาหวงอนามยออกเมอ

ประจำเดอนมา

61


การ

คมกำเ

นดแบ

บฉก

เฉน

(Em

erge

ncy

Contr

acep

tion)

สรป วธคมกำเนดฉกเฉนในปจจบน 2 วธ ทนยมใชกน

คอ ยาเมดคมกำเนดฉกเฉนทมโปรเจสโตเจนขนาดสง หรอยาเมด

คมกำเนดชนดฮอรโมนรวม และหวงอนามย ซงมประสทธผลในดานการ

คมกำเนดฉกเฉนไดด และสามารถใชเปนวธคมกำเนดตอไปตามปกตได

แตมขอจำกดคอ ตองใสใหโดยผทไดรบการอบรมเทคนคการใสหวง

อนามยมาแลว

วธคมกำเนดฉกเฉนมความจำเปนเพอแกไขปญหาเฉพาะ

หนาของผทไมไดคมกำเนดมากอน หรอเกดความผดพลาดจากการคม

กำเนดวธอน แตไมควรนำเอายาเมดคมกำเนดฉกเฉนมาใชเปนประจำ

เพราะอตราลมเหลวและภาวะแทรกซอนสงกวาวธมาตรฐานทใชอย

62


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)


1. Family Health International, Adolescent and emergency

contraceptive pills in developing countries, Network May

2005, No. WP05-01

2. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. การใหบรการและการใหคำ

ปรกษา “เรองการคมกำเนดแบบฉกเฉน” สำหรบเจาหนาท

สาธารณสขและผใหบรการอนามยการเจรญพนธกรงเทพ มหานคร :

กองวางแผนครอบครวและประชากร กรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข, 2542. (โดย พญ.สวรรณา วรคามน และสดสวย

คณาวชรากล แปลและเรยบเรยงจากหนงสอ Emergency

Contraception : A guide for service delivery ขององคการ

อนามยโลก คศ. 1998.)

3. มลนธสรางความเขาใจเรองสขภาพผหญง (สคส.) ขอเทจจรงเรองยา

คมฉกเฉน. กรงเทพมหานคร : บรษทพ เอน กรป. 2548

4. Emergency contraceptive pills : safe and effective but not

widely used. Outlook 1996 ; 14 (2) : 3-4.

63


การ

คมกำเ

นดแบ

บฉก

เฉน

(Em

erge

ncy

Contr

acep

tion)

64


การค

มกำเน

ดแบ

บฉก

เฉน (Em

ergency C

ontracep

tion)

คณะผจดทำ

ทปรกษา

นายแพทยสวชย อนทรประเสรฐ

นายแพทยกตตพงศ แซเจง

แพทยหญงสวนตต สรางศรวงศ

ผจดทำ

นางสมาล เพมแพงพนธ

นางยพา พนขำ

นางกอบกล ไพศาลอชพงษ

นางสาวจารรตน ชตระกล

นางนงลกษณ รงทรพยสน

ชอหนงสอ การคมกำเนดสำหรบวยรน

จดทำโดย กองอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

ออกแบบปก บรษทสามเจรญพาณชย (กรงเทพฯ) จำกด

จำนวนพมพ 500 เลม

พมพครงท 1 พฤศจกายน 2550

จดพมพโดย โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก กรงเทพมหานคร

ไดรบการสนบสนนงบประมาณในการพมพ จากสำนกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต

ISBN 978-974-623-165-7

isbn 978-974-623-165-7tewin.org/uploadimage/22fad5b5-b052-48ee-81f7-22ffbe9e333d.pdf ·...

Documents