โดย บญม เมธางกร

ISBN : 978-616-526-516-4

พมพครงท ๑ มถนายน ๒๕๕๘

สำ�นกพมพกรน ปญญ�ญ�ณ

พมพและจดจำ�หน�ยโดย

บรษท กรนเนต 1282 จำ�กด๕๐/๓๓ ม.๕ ถ.ประชาราษฎรสาย ๑ ต.ตลาดขวญ อ.เมอง จ.นนทบร ๑๑๐๐๐

โทร. ๐๒-๕๒๕-๔๒๔๒ # ๒๐๙-๒๑๐ แฟกซ : ๐๒-๕๒๕-๔๗๖๔www.gppbook.com, E-mail : fromgreeneditor@gmail.com

บรรณาธการอำานวยการ สนธญาณ ชนฤทยในธรรม รองบรรณาธการอำานวยการ โกศล โพธสวรรณ ผชวยบรรณาธการอำานวยการ เอกชย ชยเชดชกจ ทปรกษา ภรมยศกด สาสนย ฉตรชย ภโคกหวาย

บรรณาธการบรหาร ดร.เวทน ชาตกล บรรณาธการ ณฐวฒ แจดสงเนน กองบรรณาธการ ไญยกา เมองจำานงค ปตตาเวย แสงเงน

ผอำานวยการกลมธรกจสำานกพมพ ศกดศร บญรงศร ผอำานวยการฝายผลต อนรทธ สวคนธกล ผอำานวยการฝายการตลาด เจนจรา เจรญชพ รปเลม พนม ลอส พมพท บรษท เอนโฟร โปรพรน จำากด โทร. ๐-๒๕๘๑-๓๗๐๐ ราคา ๑๘๐ บาท

ความมหศจรรยของชวต

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 3

ค�าน�าส�านกพมพ

“ความมหศจรรยของชวต” เลมน เปนหนงสอทมเนอหาวาดวยการอธบายหลก “พระอภธรรม” ของศาสนาพทธ โดยเปรยบเทยบกบความรทางวทยาศาสตร เพอแสวงหาค�าตอบตอค�าถามวา อะไรคอความหมายทแทจรงของสงทเรยกวา “ชวต”? ... ทามกลางยคสมยทเรามคอมพวเตอรไวท�างานแทนสมอง มเทคโนโลยเปนแขนเปนขา แตกลบไมรอะไรเกยวกบชวตของตวเองเลย

สาระส�าคญของพระอภธรรมนนจ�าแนกไดเปนสองสวนหลกๆ คอ รปแบบกบเนอหา

สวนทเปนรปแบบกคอ การจดระบบความรของพทธศาสนาใหชดเจน เปนสดเปนสวน ซงแตละสวนกมค�าอธบายวาหมายถงอะไร และมบทบาทเกยวของกบเรอง อนๆ ภายในระบบของพทธธรรมโดยรวมอยางไร

สวนทเปนเนอหากคอ การวเคราะหแยกแยะ สรรพสงออกเปนชนๆ แลวศกษาวา ชนสวนเลกๆ เหลานนประกอบกนขนเปนสงตางๆ ในจกรวาลไดอยางไร ซงภมปญญาแบบทะลทะลวงเชนนจะชวยคลายความยดตดในโลกและชวตไดเปนอยางด เพราะผลจากการวเคราะห

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 4

แยกแยะจะท�าใหผศกษาพระอภธรรมเหนถงความเปนมายาภาพและไมมตวตนอยจรงของสรรพสง (คอมแตรป จต และเจตสก ทมารวมตวกนเทานน)

หากจะเปรยบกเหมอนกบวธการแกไขลกษณะทางกายภาพบางอยางทไมพงประสงคในตวมนษยของนกวทยาศาสตรสมยใหม โดยการควานลกลงไปถงระดบยนเพอไลหาวายนตวไหนทเปนตนตอของปญหา และเมอพบแลวกเพยงแตก�าจดมนออกไปนนเอง

นอกจากผลส�าเรจในแงศาสนธรรมแลว พระอภธรรมยงใหขอคดเหนทเปนประโยชนในเชงวทยาการไดไมนอยทเดยว ตวอยางเชน ในขณะทวชาแพทยตะวนตกในปจจบนเปนศาสตรทองอยกบโลกทศนของชววทยาซงเปนเรองทางกายภาพลวนๆ แตพระอภธรรมนนสามารถชวยสองหรอเปดกวางใหเหนชองทางทจะเขาใจชวตในอกแงมมหนงซงเกนไปกวาขอบเขตความรของชววทยาไดดวย

อยางเรองของเซลลมะเรงนน ถาหากวเคราะหบนฐานความคดของพระอภธรรมแลวกอาจจะมสาเหตเกยวโยงกบเรองของจตกได เรองของกรรมกได มใชแคเรองของกายภาพอยางทศกษากนอย หมายความวา เซลลมะเรงในรางกายอาจจะมบางสวนทเปนผลมาจากการถกกระตนดวยความคดในแงรายกได หรอเรองกรรมกเหมอนกน ซงตามหลกพระอภธรรมนนอธบายวา คนท�ากรรมดจะมสขภาพด สวนคนท�ากรรมชวสขภาพจะไมด

ส�าหรบผอานทวไปทอยนอกวงการศกษาพระอภธรรมนน

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 5

คงจะประสบกบความยงยากในการอานหนงสอแนวนอย บาง เพราะดเหมอนวาพระอภธรรมจะ “ไมไดพดดวยภาษาเดยวกน” กบคนทไมไดอยในวงการน (พระอภธรรมสอสารดวย “ภาษาปรมตถ” ไมไดสอสารดวย “ภาษาสมมต” แบบทชาวโลกใชกน) แตนนกไมส�าคญเทากบวา ถาหากพระอภธรรมไดรบการน�าเสนอเขาไปยงกลมผอานดวยรปแบบและวธการทเหมาะสม ดงททานอาจารยบญม เมธางกร ไดพยายามกระท�าแลวน พระอภธรรมกจะเปนองคความรทมประโยชนและมคณคาตอชวตไดอยางแทจรง

สดทายน ขอขอบพระคณ “มลนธอภธรรมมลนธ” ทรวมอนโมทนาและมอบความไววางใจใหส�านกพมพในการจดพมพหนงสอเลมนออกสบรรณพภพอกครง เพอรวมกนเผยแผพระธรรมค�าสอนขององคพระสมมาสมพทธเจาสบตอไป

สำานกพมพกรนปญญาญาณ

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 6

ค�าน�าผเขยน

“ความมหศจรรยของชวต” ททานถออยในมอน ผมเขยนลงในวารสารชอ “ชวต” ของอภธรรมมลนธ ซงเปนวารสารทออกปละ ๖ เลม แตละเลมมเรองมากมายหลายอยางหลายรส และเรองหนงทลงเปนประจ�านนกคอ “ความมหศจรรยของชวต” อนเปนการขยายความออกมาจาก “อภธรรมมตถสงคหะ” ของพระอนรทธาจารย เรมลงตงแตฉบบท ๑ ปท ๑ พ.ศ. ๒๕๐๐

ผมเปนกรรมการบรหารฝายธรรมศกษาของพทธสมาคมแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ มหนาทเผยแพรพระพทธศาสนาออกสประชาชน ซงในขณะนนตงอยตรงขามวดบวรนเวศ พระนคร

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 7

“พระอภธรรม” เปนปฎกหนงใน ๓ ปฎก และเปนปฎกทส�าคญมใชนอย แตกมผศกษากนเพยงไมกทานในขณะนน ดวยเหตน ผมจงไดเปดโรงเรยนบรรยายพระอภธรรมขน ณ พทธสมาคม เรมตงแต พ.ศ. ๒๔๙๖ โดยไดเชญทานผทรงคณวฒ ๒-๓ ทาน มาบรรยายรวมดวย

ครน พ.ศ. ๒๕๐๐ ดวยความมงหวงทจะใหพระอภธรรมไดวางรากฐานขนมาใหเปนปกแผนแนนหนาในประเทศไทย แลวจะไดขยายพระธรรมอนประเสรฐนออกไปใหกวางขวางยงขนใหทวประเทศและทงในตางประเทศดวย เพอประโยชน เพอสขอนไพบลยแกประชาชนทงหลาย โดยไมเลอกชน วรรณะ ชาต หรอภาษา ผมจงไดเชญชวนทานนกศกษาพระอภธรรมเขามารวมในการกอตงมลนธขนเพอรวมก�าลงกนด�าเนนงานใหมประสทธภาพ เรยกชอวา “อภธรรมมลนธ” มวตถประสงคทจะเผยแพรธรรมะเฉพาะอยางยงพระอภธรรมปฎกออกสประชาชน และท�าสาธารณกศล

เมอไดตงมลนธขนแลวจงไดเปดการบรรยายส�าหรบผมาศกษาหลายหอง แลวไดออกวารสารชอ “ชวต” เปนปฐมฤกษ ในวนท ๑๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๐ ไดน�าไปจ�าหนายเปนครงแรกในงานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ จ�านวน ๒,๐๐๐ เลม โดยนกศกษาหญงและชายชวยกนจ�าหนาย และอธบายเรองราวพรอมทงคณประโยชนของพระอภธรรมออกสประชาชน

จ�านวนวารสาร “ชวต” กบหนงสอประเภทอนๆ พรอมทงใบปลวชกชวนใหศกษาอก ๒๐,๐๐๐ แผน หมดสนลงภายใน ๓ วน

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 8

จนเปนเหตใหสมาชกทบอกรบหนงสอลวงหนาเอาไวตองเลอนเวลาไปรบในการพมพครงใหม

ผมมความปรารถนาทจะใหสมาชกและประชาชนทงหลายศกษาพระอภธรรมดวยตนเองไดทบาน แตพระอภธรรมนนเปนบทศกษาทวาดวยเรองของชวต ศกษาไดแสนยากยง เปนธรรมทลกซงอยางเหลอเกน ผมจงไดพยายามเขยนขยายความออกไปใหเกยวของกบในวชาการทางโลกหลายดานดวยกน โดยสมมตหลานซงเปนนกศกษาวชาวทยาศาสตรมาเปนผซกถามแทนทานผศกษา ดวยหวงวาจะใหศกษาไดทบานดวยตนเองจรงๆ

นอกจากน การศกษาพระอภธรรมนน ผเรมตนศกษาใหมยอมจะตองมความหนกใจทงผบรรยายและผศกษา มมากทานทเดยวทมาฟงการบรรยาย บงเกดความทอถอยเบอหนายแลวไมกลบมาเรยนอกเลย ดงนน ผมจงไดท�าหนงสอเลมนขนมาจากวารสาร “ชวต” อกครงหนง โดยไดแกไขถอยค�าเรองราวออกไปอก ทงไดแกไขเพอใหตรงกบคมอการศกษาพระอภธรรมซงเปนแมบท เรมตงแตปรจเฉทท ๑ ดวย

ทานผใดมปญญาด เหนวาหนงสอเลมนมค�าอธบายออกเยนเยอกวางขวางจนเกนไป ทานจะไมอานเสยกได ขดเสนใตเอาไวเสยตงแตในการอานเทยวแรก เพราะวามนกศกษาไมนอยอยเหมอนกนทตองการค�าอธบายและตวอยางเปรยบเทยบมากๆ เพราะวาจะไดมความเขาใจไดกวางขวางยงขน ทงเมอเวลาสนทนาโตตอบกบใคร หรอจะบรรยายขยายความใหผอนเขาใจ กจะไดอาศยความกวางขวางเหลานนน�าทางให

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 9

ผมไดมประสบการณมามากในการบรรยายพระอภธรรม ในครงแรกๆ ของการบรรยาย เหนวาพระอภธรรมนด มประโยชนเหลอหลาย จงไดพยายามทจะยดเยยดใหนกศกษา ซงปรากฏวาครงแลวครงเลา นกศกษาทนอยไมไหว คอยๆ หายหนาไปทละคนสองคน จนจ�านวนนกศกษารวม ๑๐๐ เหลออยประมาณ ๑๐ กวาทาน เทานนเอง เพราะผมบรรยาย “โลภมล ๘” ใชเวลาไมถงชวโมงกจบ เหลอเวลาใหซกถามกไมมใครคอยถามอะไร เพราะเขาไมเขาใจ แตเดยวน บรรยาย “โลภมล ๘” ตองขยายความออกไปมากมายและใชเวลาไมต�ากวา ๓-๔ ชวโมง แตละคราวมนกศกษาจ�านวนหลายรอยทาน

ผมขอมอบความมหศจรรยของชวตตงแตเลมท ๑ น และทจะไดพมพเลม ๒ เลม ๓ ตอๆ ไปอกหลายสบเลม ใหแกอภธรรมมลนธเพอจ�าหนาย เพอทอภธรรมมลนธจะไดมผลประโยชน จากหนงสอเลมนตามสมควร แลวพระธรรมอนประเสรฐนจะไดแพรหลายกวางขวางออกไปใหแสงสวางในปญหาของชวตแกประชาชนมากยงขน

ธรรมดาของดมคาสงมากนนจะรกษาไวไดแสนยากยง จะรกษาของดมคาสงกจะตองอาศยผ ทมคณธรรมความดหลายประการ จะตองมปญญาบารม จะตองรจกและมความเขาใจในการรกษาของนนเอาไวดวยด แลวจะตองมความเอาใจใสใหเปนพเศษจรงๆ ดวย หาไมแลวกจะอนตรธานไปไดโดยงาย

ขอเชญชวนทานสาธชนทงหลายชวยกนรกษาของดมคาสงมากจนตราคาไมไดหรอหาคามไดนเอาไว โดยชวยกนศกษา

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 10

หาความร ความเขาใจ แลวขยายตอๆ กนไป อยาไดขาดสาย ใหแพรหลายไพศาลออกไปทงในและนอกประเทศ

ขอใหเจตนารมณอนเปนมหากศลนจงไดเปนพลวปจจยกอใหเกดอ�านาจบนดาลใจสนบสนนใหทานทงหลายมความปรารถนาทจะศกษาความจรงซงเปนวทยาการอนมสาระแกนสารนใหยงๆ ขนไป โดยมรเบอหนาย จนเกดญาณปญญาแกกลา สามารถพาตวเองและญาตมตรไปสฟากฝงอนมฤตยคนหาตวและตดตามเขาไปไมถง ทกๆ ทานเทอญ

บญม เมธางกรตลาคม ๒๕๑๔

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 11

ค�าอนโมทนา

หนงสอ “ความมหศจรรยของชวต” เปนการอธบายเกยวกบจต เจตสก รป และกระบวนการท�างานทสมพนธกนจนกระทงกลายเปนพฤตกรรมและความเปนไปของชวต โดยน�าเสนอในรปแบบของปจฉา-วสชนา ซงงายตอการท�าความเขาใจ

ในนามของคณะกรรมการมลนธ “อภธรรมมลนธ” ตองขอขอบคณคณะผจดพมพและส�านกพมพกรน ปญญาญาณ ไว ณ โอกาสน ทเลงเหนคณประโยชนของหนงสอเลมน และรวมกนเผยแผพระธรรมค�าสอนขององคพระสมมาสมพทธเจา

ขออานสงสของการสงเสรมกศลอ�านวยผลใหธรรมะและประโยชนสขแผไพศาล สามารถน�าพาชวตสความปรารถนาอนสงสดแหงพระนพพานไดทวกนเทอญ

บษกร เมธางกรประธานกรรมการมลนธ อภธรรมมลนธ

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 12

ส า ร บ ญ

๑๔ค�าปรารภ

๑๙เราจะเดนไปทางไหน?

๒๗บทน�าเรอง ‘ความมหศจรรยของชวต’

๕๙‘ปรมตถธรรม’ คออะไร?

๗๓จตปรมตถ

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 13

๑๐๐เจตสกปรมตถ

๑๐๘รปปรมตถ

๑๑๔นพพานปรมตถ

๑๒๐ความมหศจรรยของชวต

๑๙๒อ�านาจจต

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 14

“พระอภธรรม” เป นปฎกทส�าคญทสด ประเสรฐทสดในพระพทธศาสนา เปนปฎกทกลาวดวยเรองชวตของสตวทงหลายทวไป ทงทมองเหนไดและมองเหนไมได ทงในโลกนและโลกอนๆ ทงในจกรวาลนและจกรวาลอนๆ ตลอดจนภมคอทเกดของสตว รวมทงสน ๓๑ ภม มใช ๒ ภม คอ มนษยและสตวเดรจฉาน ดงทตาของเรามองเหนอยในโลกนเทานน

เมอกลาวถงสภาวะโดยยอกมศกษาเรองเกยวกบ “จต” “เจตสก” “รป” “นพพาน”

ค�าปรารภ*ความมหศจรรยของชวต(โรงเรยนพระอภธรรมเคลอนท... ศกษาไดทบานของตนเอง)

* จากวารสาร “ชวต” ปท ๑ เลมท ๑

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 15

ผศกษาพระอภธรรมแลวจะเขาใจเรองชวตของสตวทงหลายโดยพสดาร ผศกษาจะเขาใจเหตผลตางๆ ในความเรนลบมหศจรรยของชวตทแอบแฝงซอนเรนอยอยางมดชดอนผใดคนคดเขาไปไมถง จะกอใหเกดสตปญญาสามารถเขาถงความจรงทวทยาการทางโลกทางวทยาศาสตรเขาไปไมได ความทกขยากล�าบากทงมวลหรอปญหามากมายทรมลอมเขามาอนจะตองแกไขจะไมสามารถแกไขได ดวยจะตองเขาใจชวตจงจะแกปญหาใหแกชวตของตนเองได ทงจะสนบสนนใหผศกษามชวตเยอกเยนแจมใส ไดความสข

ผศกษาจะเขาใจถงวถทางพนทกขทถกตองและเดดขาดทพระสมมาสมพทธเจาและพระอรหนตทงหลายผานไปแลว และประการสดทาย อยางนอยทสดผศกษากจะไปปลกเพาะปญญาบารมใหเกดมขนไวในชาตนแลวตอไปในชาตขางหนาดวย ... ซงเพยงเทานเทานนกเปนประโยชนอนมหาศาลแลว

พระอภธรรมปฎกเปนวทยาการทเกยวดวยปญญาในปญหาของชวตอยางลกซง จงไมอาจบรรยายใหผฟงเขาใจไดงายๆ ดงนนจงตองอาศยวทยาการทางโลกในดานตางๆ ตลอดจนวชาวทยาศาสตร เขามารวมดวยบาง เพราะทานผศกษาตางกมพนฐานในวชาการทางโลกมาเพอรองรบอยแลว

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 16

ทงน ใชผมจะเอาธรรมะเขาไปองอาศยวชาการทางโลก หากแตเอาวชาการทางโลกมาเปนบนไดรองรบธรรมะขนไป

แมกระนนกด กยงเกรงวาผ ทไมเคยศกษาพระอภธรรมมากอนเลยจะอดอดใจ ผมจงขอสมมตลงชอ “โกศล จตโสภณ” เปนผบรรยาย และหลานชายชอ “ปญญา จตโสภณ” นกศกษาวชาวทยาศาสตร เปนผศกษาพระอภธรรม

การทสมมตขนเชนนกเพอจะใหเปนผ ซกถามใหเขาใจ ไดความกระจางและกวางขวางยงขน เหมอนการบรรยายและซกถามกนในชนทโรงเรยน ถาทานผใดไดศกษาแลวยงมขอสงสยอะไรอกกถามไปได

แตอยางไรกด การศกษาพระอภธรรมนนมยากงายปนกนอย จะศกษาเฉพาะทงายๆ ขนไปตามล�าดบเหมอนวชาทางโลกบางวชานน ยอมไมได เชน บรรยายเรองหนาทการงานของจตวา เมอคนตายลงแลว จตยอมสบตอไปเกดอกได ถานกศกษาซกถาม ผบรรยายกไมอาจทจะแสดงการสบตอไปเกดโดยละเอยดได เพราะจะตองศกษาเรองจต เจตสก รป ใหเขาใจพอสมควรเสยกอน เปนตน

ส�าหรบเรองน ถาขอใดทานผศกษาเขาใจไมด อดทนศกษาตอไปกอนกจะเขาใจดไดในภายหลง ขอส�าคญขอใหศกษาพรอมทงคดพจารณาใหพอเขาใจและพอจ�าไดเสยกอน แลวจงจะศกษาในชนตอไปไดงายขนโดยไมจ�าเปนตองทองจ�า

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 17

ผมพยายามทจะใหการศกษานศกษาไปไดงายทสด และปรารถนาจะใหผศกษามความเขาใจไดกวางขวางพอสมควร ความมงหมายดงนกเพอทจะใหแกผทยงไมเคยไดศกษามากอนเลยเปนสวนใหญ ดงนน การซกถามโตตอบปญหาทงทางโลกทางธรรมกจะมมาก ซงอาจจะท�าใหไมทนอกทนใจของบางทานกได ฉะนนจงตองขอประทานอภยไวเสยกอน

อนง พระอภธรรม หรอ “ปรมตถธรรม” นน ไมใชยากเกนไปส�าหรบผมความตงใจจรง แตจะศกษาใหมความรถงขนแตกฉานลกซงแลวกมใชเปนขนมหวานทจะกลนไดคลอง แตเพอประโยชนอนยงใหญแกชวตอนมคาทสดของทาน ขอไดโปรดอยาทอถอย ความพยายามของทานยงมอย ความส�าเรจของทานกไมหนไปไหน ความตงใจจรงของทานยงมนคง ผลจากความตงใจจรงนนกจะไดรบอยเรอยๆ ตลอดมาทศกษาเลาเรยน และถาทานฟนฝาอปสรรคอยาง จรงจงแลว วถชวตของทานกจะแจมใส จตใจกจะสงบ เยอกเยน เปนหนทางเดยวทจะน�าไปสสนตสขไดอยางแทจรง และเปนหนทางเดยวทพระยามจจราชมอาจคนหาตวไดพบและตามเขาไปได

“ความมหศจรรยของชวต” น บรรยายตามแนวการสอนนกศกษาทพทธสมาคมแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ พระนคร ซงผมเปนกรรมการฝายธรรมศกษา และผมกจะพยายามบรรยายพรอมทงโตตอบปญหาตางๆ

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 18

ตามทผมไดบรรยายและตอบปญหาอย ณ สถานทศกษาแหงน

ผมรสกตวอยเสมอวามความรยงนอยทงทางโลกและทางธรรม เวลานกยงเปนผศกษาอย แตทกลาบงอาจมาเสนอความรขนปรมตถแกทานนนกเพราะดวยถอหลกทวา “มนอยกใหนอย” เหมอนการท�าบญใหทาน ไมควรจะรอใหร�ารวยเสยกอนแลวจงท�า เหตน ผมจงขอขอบพระคณลวงหนาแกทานทกรณาแนะน�าหรอทกทวงเมอขอความใดไดผดพลาดไปบาง

ขอความเจรญผาสกและขอใหความส�าเรจในการศกษาจงเปนของทาน

บญม เมธางกร

เมษายน พ.ศ. ๒๕๐๐

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 19

ม ผ สงสยกนมากวา เหตใดคนทนบถอพทธศาสนาจงไดด�าเนนชวตของตวเองไปในทางท

ตรงกนขามกบทศาสนาไดวางเอาไว เหตใดการ เอารดเอาเปรยบเบยดเบยนซงกนและกนจงไดมาก การลกขโมย จ ปลน ขมขน กระท�าอนาจาร จงไดมอยทวไป และการคดโกงบบคนผอนใหลงมาเปนทาสจงไดมอยดาษดน ทามกลางผถอตนเองวา เปนชาวพทธ ยดพระธรรมค�าสงสอนของพระสมมาสมพทธเจาเปนสรณะ

เราจะเดนไปทางไหน?

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 20

หลายทานไดอภปรายวา มเดกเกดขนมามากอยางรวดเรว สงฟมเฟอยฟงเฟอหลงไหลเขามาจากทกทศทกทาง ทยอยกนเขามามากมายจนเกนไป สงแวดลอมทไมดเปนอนมากเขามายวยจตใจใหก�าเรบเสบสาน วตถเจรญมากจนเกนไป จตใจเจรญตามไมทน หวหนาครอบครวตองไปท�างานกนหมดเพราะตองใชจายเงนมาก จงไมมใครอย ดแลอบรมลกหลานทางบาน เพราะประชาชนตางกไมมหลกประกนอนมนคง อาชพฝดเคอง ทงคนหางานท�าไมไดมมากขน จงตางกหาทางชวยตวเองเพอเอาชวตรอด

หลายคนกวา ประชาชนหางไกลพระศาสนา เพราะเอาโรงเรยนออกมานอกวด และบางทานกวา โรงเรยนมแตสอนวชา วชาการอบรมศลธรรมจรรยาตลอดจนความรในพทธศาสนามนอยเหลอเกน ประชาชนจงตกเปนผทมแตส�ามะโนครววาเปนชาวพทธเทานนเอง

เหตผลตางๆ เหลานมไดผด แตกยงไมหมด

พวกใจบาป พวกละโมบมาก พวกชอบเบยดเบยนคดโกงชาวบานโดยวธตางๆ อยางไมรจกอบอาย พวกหากนอยบนความทกข บนน�าตา และบนความตายของผอน เขาไมเคยคด ไมเคยใสใจวา ใครจะเดอดรอน แมคนในชวตจะวนวาย หรอชาตจะถกท�าลาย หรอโลกจะทลาย กไมสะดงสะเทอนหวนไหว เอาแตไดเหนแกตวเปนทตง จตใจแขงกราวราวกบเหลกไหล

สวนใหญของบคคลเหลานมกจะมความคดเหนวา ไมมอะไรเกดขนเบองหลงความตาย หรอตายแลวกสญ ไปเกดใหมไมได กรรมชวทกอยางทไดกระท�ามาแลวกจะสญหายตามความตายไปดวย

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 21

บคคลเหลานอาจจะเปนผไรการศกษา ศกษานอย หรอศกษามากจนเกนไปกได แตแนละ... ไมเคยศกษาเรองของชวตใหเขาใจ

จรงอย แมผไมเชอกรรม ไมเชอผลของกรรม หรอไมเชอชวตทเกดใหมไดภายหลงความตาย จะมผประพฤตดปฏบตชอบอยเหมอนกน แตกมไมมาก

ผโงเขลาเบาปญญาในปญหาของชวต จะเปนเพราะศกษาวชาการทางโลกมานอยหรอศกษามากเกนไปกตาม ยอมหยงลงไปไมถงเบองหลงของความตาย ดวยใชวสยของเขาซงเปนปถชนจะคนควาเอาเองได แตเขากไดพยายามโจมตศรทธาของบรรดาศาสนกชนทงหลายทเชอวา “ชวตนมไดสนสดลงทความตาย”

เขาไดพยายามหาเหตตางๆ เขามาโคนลมเพอหกลางท�าลาย โดยทเขาใจวาตวเองนนเปนผร เปนผฉลาดปราดเปรองยงกวาใครๆ

บางคนมไดมความเชอเชนนแตเพยงผเดยว หากแตวาไดหวานพชแหงความพนาศเหลานออกไปทวเมอง เขาไดสอนผอนราวกบตนเองเปนผรวชาสารพด เจนจดในวชาทกอยางทวสากลโลก จงไดสอนวา การเชอถอเรองกรรม การเชอถอเรองวญญาณ หรอการเชอถอเรองผสางเทวดานน กเหมอนกบคนปาคนหนง ซงปญญาชนทงหลายจดวาอยในประเภทเปนอนารยชน

เขาเขาใจวา การบชา หรอการสวดมนตภาวนา ตลอดจนพธกรรมตางๆ ของศาสนา เปนสวนทตกคางหลงเหลอมาจากทมนษยถอผสางเทวดาในอดต ทงนกเพราะการศกษายงไมเจรญ

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 22

เพยงพอ การบชา การสวดมนตภาวนา และพธกรรมเหลาน จะมความสามารถเปลยนวบากของกรรมไดอยางไรกน

สงทจอมปลอมสมยใหมไดปนหวบคคลทงหลายใหหลงใหลตามมนไป แลวพากนหนหลงใหตอพระศาสนา กนบวาเปนเรองใหญอยแลว แตกยงมบคคลผอวดตนวาเปนนกปราชญ อวดฉลาดแลวน�าประชาชนออกไปในทศทางทตรงกนขาม ทงๆ ทตวเองกมไดมความเขาใจพระศาสนาจรงๆ เลย แลวกไมยอมทจะศกษาใหเขาใจเสยดวย

เขามไดมความเขาใจในเรองของ “ชวต” ซงมความลกซงสขมคมภรภาพยงนก เขาเขาใจแตพฤตกรรมของชวตอนเปนเรองตนๆ เผนๆ เชน ในวชาชววทยา เทานนเอง

ดวยเหตน เขาจงมไดทราบวา ชวตและจตใจนนคออะไร? ตายแลวจะไปไหน? กรรมทไดกระท�าลงไปแลวจะไปสนองตอบตอผกระท�าไดอยางไร? การเกดใหมเปนผสางเทวดานนเปนความจรงหรอหาไม?

เขากเหมอนกบเดกออนไรเดยงสาทกลาเลนกบไฟโดยไมเกรงอนตราย

เขาเขาใจดในเรองของวตถ ดงนนจงไดเขาใจวา “ลก” กคอผลตผลจากธรรมชาต เกดจากปรมาณของพอของแมมารวมกน

ลงเชอถอวามไดมจตใจเปนสวนหนงตางหากแลว “ปรมาณ” กคอชวตนนเอง ดวยเหตน เรากตองเอาใจปรมาณ และปรมาณคอทกสงทกอยางในสากลจกรวาล

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 23

วนหนงดอก เราคงจะพากนคกเขาลงแลวกราบไหวปรมาณ

แมเวลาน เรากพากนกราบไหวปรมาณ “เงน” กนอยแลว จงไดละศลธรรมประจ�าใจและละเมดศลธรรมกนไดอยางเสร

เราจะเลาเรยนกนโดยไมรจกจบสนเอาไปท�าไมใหเปลองเวลาเปลาๆ หลกใหญกไดแกเรองของปรมาณ คนจะเฉลยวฉลาดมความสามารถมากไดอยางไรโดยรแตเรองของปรมาณเทานน แมแตชวตและจตใจของตวเองกไมรจก ไมเคยมต�าราเลมใดของนกปราชญหรอนกวทยาศาสตรชนใดของเมองไทยหรอเมองไหนๆ ใหค�าอธบายเอาไวแลวตรองตามเหนจรงได แมแตสกเลมเดยว

อนทจรง ถอผสางเทวดากยงดเสยกวาไมยดถออะไรเลย หรอดกวายดถอกราบไหวปรมาณ “เงน” เพราะเมอเวลาจะกระท�าชวกยงมความอายตอผสางเทวดาบาง

ผเจบแลวไมรจกจ�า ไดรบความทกขยากล�าบากแสนสาหสแลวไมรจกเขด ผคนทรพยสมบตพนาศไปมากมายแลวไมรสกส�านกตว กอใหเกดความวนวายและตอสรบราฆาฟนกนตายครงแลวครงเลาดวยหวงจะชวงชงผลประโยชนและปรมาณ “เงน” ซงกนและกน อาศยพระศาสนา อาศยผถอผสางเทวดา เขามายดเหนยวเอาไวเสยบาง หาไมแลวโลกกจะถงซงความพนาศมากกวาน และไฟบรรลยกลปกจะมาลางโลกเรวยงขน

ไมมรฐบาลใดในโลกนทสนบสนนการศกษาของอนชนโดยไมมศาสนา (ศาสนาตางๆ) เขามาเปนองคประกอบ

ทานเพยรพยายามเปนอยางยงหรอเปลาทจะหาภรรยาสมย

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 24

ใหมสกคนหนงทเปนผคงแกเรยน สวมแวนตาหนาเตอะ ผไดเกยรตนยมสงจากมหาวทยาลย แตไมเคยมความสนใจในพระศาสนา ทงเชอดวยวาพระศาสนานนเปนสมบตของคนปาเถอน เพอไดเธอมาเปนแมของลกๆ ของทาน

ทานตงใจไวหรอไมทจะเลอกสามททนสมยสกคนหนงผซงมาจากมหาวทยาลยหรอมดกรยาวเฟอย แตเขาเปนผมคตประจ�าใจวา “สรรพสงทงหลายเกดขนมาไดจากการรวมตวของปรมาณ” และมความเหนวา พระศาสนานนเปนเรองลาสมย เกบแตนยายโกหกพกลมเอาไวสอนคนโงเขลาเบาปญญา ผยดถอศาสนาเปน ทพงกคอผ ตกเปนเบยลางแกผ อนในทางความคดและในทางเศรษฐกจ ทานจะเลอกสามชนดนหรอใหมาเปนพอของลกๆ ของทาน

ผกดกนพระศาสนาใหออกไปจากจตใจของมวลชนกเหมอนปศาจรายมาปดปองทองฟาสครามออกไปเสยจากสายตาของคนทงหลาย สกดกนปดบงความจรงแทของเรองชวตใหประชาชนหลงผด ความไมเชอบญเชอบาป ไมเชอเรองการตายแลวเกดได จะกอใหเกดความป นปวนว นวายไปทวหนาและกดขวางหนทางทประชาชนจะเดนไปสความสขอนสถาพร

ผทถอวาตนเองเปนผเจรญ เปนนกปราชญ หรอถอตวเองวาเปนนกกาวหนาตวยง แลวมไดยดถอความคดนไวแตล�าพงคนเดยว หากแตยยงสงเสรมมใหผอนไดมโอกาสเรยนรพระศาสนา หรอตดรอนศรทธามใหผใดรบเอาศาสนามาเปนรากฐานแหงการด�าเนนชวต บคคลเหลานแหละลวนแตเปนผประกอบอาชญากรรม

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 25

ทยงกวาอาชญากรรมทงหลาย ทงอกฤษฏยงกวาการฆาตกรรมมากมาย เพราะบคคลเหลานมไดกระท�าตอบคคลหนงโดยเฉพาะ หากแตประกอบอาชญากรรมและฆาตกรรมตอมวลชน เปนมารรายทเขามาสกดกนหนทางเดนทบคคลทงหลายจะไดบงเกดกศล บงเกดปญญาบารม ทจะพาใหชวตหลดรอดไปจากความทกขใหญนอยทงปวงตงแตในปจจบนชาตและชาตอนาคตอนไกลแสนไกล

ทานผมปญญาทงหลาย... เรองของชวต เรองของจตใจ เปนเรองทยงใหญจนเกนไป ใชวสยทชาวโลกจะคนควาเขาไปใหถงได เพราะจะตองอาศย “สพพญญ” ของพระสมมาสมพทธเจาเทานน จากพระธรรมค�าสงสอนของพระองคทเรยกกนวา “พระไตรปฎก”

และเฉพาะอยางยง ขอเชญทานอาน “พระอภธรรมปฎก” ทไดถายทอดออกมาใหศกษาไดงายๆ ในชอเรองวา “ความมหศจรรยของจต ความมหศจรรยของชวต” ... แสงสวางของชวต สสารและพลงงานในพระพทธศาสนา ตแผไสยศาสตรเปนวทยาศาสตร

“ความมหศจรรยของจตและความมหศจรรยของชวต” คงจะไมพาทานเขาไปสมหาอาณาจกรแหงความเพอฝนอยางแนนอน ทเดยว

เมอทานศกษาจนเขาใจ ทานจะเบาสบาย คลายจากความทกขความเดอดรอนลงเปนอนมาก ทานจะมความสขความเยอกเยนใจเขามาแทนท แลวจะไดเหนทางทจะพาชวตใหเดนไปในทางทดทสด โดยไมมทางอนใดเลยทจะเทยมเทา

ทานทงหลาย... มฤตยเคยมาเคาะประตบานของทานบาง

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 26

หรอเปลา... มาเคาะกหนแลว... ทานยงจะนงเฉยอยหรอ?

เปนการสมควรหรอทจะปลอยใหชวตตกอย ในความประมาท โดยปลอยใหชวตอนเปนทรกของทานเปนไปตามยถากรรม?

ทานจะหาความสขความสวสดใหแกตวเองไดอยางไรเลา... ในเมอยงมไดเขาใจในเรองของจตใจ?

ทานจะน�าตวเองไปสความสขอนสถาพรไดหรอ... แมค�าวา “ชวตคออะไร” กมไดรจก?

เรองของชวต เรองของจตใจ อนเปนหนทางไปสสนตสขอยางแทจรงนน...พรอมอยแลว ทานจะตงตนออกเดนทางหรอยง?!!

x

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 27

ปญญาจตโสภณ : สวสดขอรบ...คณลง

โกศลจตโสภณ : สวสดหลาน... เปนอยางไร... วนนมาหาลงแตเชามธระอะไรหรอ?

: เวลานโรงเรยนปดเทอมภาคปลายในฤดรอน ผม

จงไดมาขอรบกวนคณลง ขอไดโปรดชวยสอน “พระ

อภธรรม” ใหผมดวย เพราะเหตวาผมเปนคนไทยนบถอ

พระพทธศาสนา จะไมมความรเรองของศาสนาเสยเลยกด

กระไรอย ในโรงเรยนสามญผมกเคยศกษาธรรมะชนศลธรรม

ตนๆ มาแลว จงคดวา เมอจะศกษากนทงทกจะศกษา

“พระอภธรรม” หรอ “ปรมตถธรรม” อนเปนธรรมะชนสงทสด

เลยทเดยว

เปนอยางไรขอรบ... ผมพอจะศกษาธรรมชนนไดหรอ

ไม?

บทน�าเรอง‘ความมหศจรรยของชวต’

ขอนมสการพระรตนตรยซงเปนสงทเคารพสกการะ

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 28

: ไดแนนอนทเดยวหลาน ... คนทพออานหนงสอหรออาน หนงสอไมออกเลยกตาม แตไมไดเปนบาหรอมปญญาทบ หรออยางทเรยกวา “ปญญาออน” แลว กศกษาไดทงนน คนทมเหตผลดๆ มเหตผลเปนของตนเอง เพราะไดศกษาวชาการทางโลกมามาก เชน หลานซงก�าลงเปนนกศกษาวชาวทยาศาสตรดวยแลว กจะศกษาไดในขนละเอยด

พระพทธศาสนานนแปลกกวาศาสนาอนตรงทผ ใดมพนความรสามญมาดๆ กจะยงศกษาไดลกซง ไมตองการใหผใดเชอไปโดยปราศจากเหตผล ยงพระอภธรรมดวยแลวเปนการศกษาในขนปญญาวาดวยเรองของชวตและเตมไปดวยตวเลขทงนน ยงฉลาด ยงมเหตผลมากๆ กยงจะเปนการด แมผใดจะซกไซไลเลยงเทาไรกยงได ไมปดประตคาน ซงตางกบศาสนาอนบางศาสนา

แตอยางไรกด กยงมบคคลบางคนทศกษาไมไดอยเหมอนกน คอ คนทไมมเหตผลเอาเสยเลย ทงไมตองการเหตผลอะไรดวย บคคลเชนนเรากบอกใหเขาท�าตามทถกทควร ไมตองใหเหตผลอะไรมากหรอลกซงกได

นอกจากนยงมบคคลอกจ�าพวกหนงทมความรเฉลยวฉลาด มเหตผลมากจนเกนไป จ�าพวกหลงนสอนกนไมไดเหมอนกน เพราะพอตงตนขนมาเทานนกซกไซไลเลยงไปเสยใหญโต เหมอนอยางทเขาพดกนวา “น�าไหลไฟดบ” จนเกอบจะลมวาพดกนถงเรองอะไร ครนกลบมาขนตนกนอกในไมชากซกแตกแขนงออกไปอก จนบางทกลบมาทตงตนไมถก พดกนเปนชวโมงๆ กไมไดเรอง ดเหมอนวา เขาไมเชอมาตงแตตนเสยแลว เขาตงใจทจะหกลาง

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 29

ท�าลายมากกวาทจะเรยนจรงๆ บคคลเชนนชวยไมได ศกษาอยางไรกไมส�าเรจ

ส�าหรบหลาน ลงมความยนดมากทตงใจจะศกษา จะไดเปนประโยชนแกตนเองและคนอน จะไดชวยกนค�าจนสงเสรมพระพทธศาสนาใหยงคงสถตสถาพรตอไปตลอดกาลนานดวย

กอนทจะไดศกษากนตอไป ลงจะขอถามสกหนอย ...

หลานเคยคดบางหรอไมวา มวชาอะไรหรอเรองอะไรทส�าคญมาก ทเปนเรองส�าคญชนเยยมยอดหรอส�าคญทสดในโลก ซงถามไดศกษาแลวอาจจะเกดความเสยหายยงใหญแกตวเองไดโดยงาย

: ผมไมเคยไดคดเลยขอรบ ... ถาจะเปนเรองของชวตกระมง?

: ถกแลวหลานวทยาการตางๆ นนมมากเหลอเกน บรรดานกปราชญ

ราชบณฑตหรอนกวทยาศาสตรคนควาศกษาหามาไดแลวกเอามาสอนใหแกเรา ไมวาจะเปนเรองบนดน ใตดน บนน�า ใตน�า ตลอดจนถงในหวงอวกาศ ไปจนถงดาวฤกษและดาวพระเคราะหตางๆ อนไกลแสนไกล และไมวาจะเปนมนษย สตวเดรจฉาน พช และสงสารพดทงปวง

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 30

บรรดาวทยาการทงหลายเหลานนลวนแตมคณคาและม สาระประโยชนมใชนอยเลย ท�าใหเรามความร ความฉลาด มความสามารถ ตลอดจนมเหตผลอนเปนของตนเอง ท�าใหเราไมตกอยในความเพอฝนในเรองลมๆ แลงๆ หรองมงายไรเหตผล แลวตามผใดผหนงไปจนมไดเหลยวกลบมาดขางหลง

แมวาวทยาการทงหลายจะยงประโยชนมากมายใหแกเรา แมวทยาการทงหลายจะท�าใหเราเพลดเพลนเบกบานใจเมอไดศกษา อนนบไดวามคณคาแกเราอยางเหลอหลายกจรง แตเมอเอามาเปรยบเทยบกบวทยาการทว าดวยเรองของชวตจากพระอภธรรมปฎกแลว เรองของชวตจากพระอภธรรมปฎกนบวามคณคา มสาระประโยชนยงกวากนมากมาย จนเปรยบกนมไดเลย ถาจะวาไปแลวกยงกวาฟากบดนเสยอก

วทยาการอนเปนเรองของชวตในทางโลกเปนเรองตนๆ เผนๆ เทานน เหมอนเดกเลกๆ ก�าลงเรมหดเขยน ก.ไก ข.ไข บทเรยนเรองชวตโดยอาศยหลกการทวา กนได ถายได เจรญเตบโตได สบพนธได มสญชาตญาณสนองตอบตอสงเราและเคลอนไหวไดนน เปนเรองทยงหางไกลกบความจรงของเรองชวตยงนก

ความเรนลบนาอศจรรยของเรองชวตมมากมายกายกองทจะคนควาหาความร ... แตจะคนควาหาศกษาจากทไหนไมไดเลยนอกจากพระสมมาสมพทธเจาเทานน

กเหตไฉนเลา... เรองของชวตจงไดนบวาส�าคญมากหรอส�าคญยงกวาสงใด?

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 31

ทงนกเพราะวา สตวทงหลายไมวาจะเปนสตวเลกหรอสตวใหญ ไมวาจะเปนมนษยหรอจะเปนสตวเดรจฉาน ทงไมเลอกวาจะเกดอยในภพภมไหนหรอบนสวนใดของพภพกตาม ตางกมความรกใคร หวงใย หวงแหนชวตของตนยงนก ตางกพากนดนรนขวนขวาย แมจะยากล�าบากอยางแสนเขญปานใดกมไดทอถอย นนกคอ การทจะแสวงหาอารมณทดทตองใจ ตางกตอสกนไปอยางเตมขนาด อยางสดเหวยง เพอชวงชงผลประโยชนซงกนและกน และตางกใชความพยายามของตนเองอยางเตมความสามารถเพอใหไดมาซงอารมณทตนปรารถนา แมจะเหนดเหนอยเมอยลาสกเทาใด หรอฟนฝาเขาไปในแดนทรกนดารสกเพยงไหน หรอแมเมอเขาไปแลวจะตองเสยงกบอนตราย ทงนกเพอจดมงหมายประการเดยวเทานน คอ ความสขกายสขใจ หรอพดงายๆ กวา ตางกปรารถนาทจะหาหนทางใหตนไดอารมณทด นนกคอ การพนจากความทกขความเดอดรอนดวยกนทงนน

ดวยเหตดงนเอง การศกษาเรองของชวตอนลกซงจากพระอภธรรมปฎกเสยใหเขาใจกจะชวยแกปญหาใหแกชวตได ชวตจะเกดแตความรมเยนเปนสข ทงจะไดทราบวา หนทางสายไหนจงจะไปสความสขอนยงยนสถาพร ไมตองเกดความทกขอกตอไป อนเปนยอดปรารถนาของสตวทงมวล

แตหลานเอย... ชวตยงคงมอยตราบใด ความทกขทงหลายกยงครอบครองอยตราบนน ชวตยงมอยแลวจะหนความทกขไปพนหรอ ชวตไดตงตนขนมาแลวจะไมตองแกปญหาใหแกชวตกยอมจะเปนไปไมได ความทกขจะตดตามชวตไปทกหนทกแหง ไมวาสตวนนจะเกดอย ณ ทใด ไมวาจะเกดอยในจกรวาลนหรอจกรวาล

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 32

ไหนๆ ทงสน เพราะเมอมตากจะตองเหนดบาง เหนไมดบาง เปนธรรมดา เมอมหแลวกจะตองไดยนเสยงทดบางหรอไดยนเสยงทไมดบางอยางแนนอน และเมอมใจแลวมนกจะตองคดทดบาง ไมดบาง โดยไมตองสงสย

แนละ... เมอมตาแลว เราจะหนเรองเจบตาไปหาไดไม เมอมหแลว เราจะหนเรองเจบหไปใหพนไดอยางไร และเมอมใจแลว เรากจะตองไดประสบพบกบความเจบใจอยางแนนอน จะหลกใหพนไปกใชวสยทจะท�าได

เรากเคยไดเหนคนตายมาจนนบไมถวน เราไดเหนคนเกดมากจนนบไมไหว แตเรากไมมความเขาใจอะไรเลย เราไมทราบเลยแมแตนอยวา “ความตาย-ความเกด” นนคออะไร เมอตายลงไป ไดมเหตการณอะไรเกดขนมาบาง หลงจากนนผตายจะไดพบ กบอะไร และเมอเกดมชวตขนมาแลว ในขณะเกดขนมานน มน ท�าการงานอะไรกนบาง แมวาชวตจะอยตอหนาตอตา เรากไมมปญญารเขาไปถง

เมอไมเขาใจชวตดงน เราจะแกปญหาใหแกชวตไดอยางไร เมอไมมความเขาใจในชวตดงนแลว เราจะไดใครหรออะไรมาเปนทพงอาศย มาเปนผน�าพาชวตอนเปนทรกยงของเรานใหเดนไปในหนทางทปลอดภยและบรรลถงจดหมายปลายทางตามทเราปรารถนาได

พระอภธรรมปฎกสอนใหเขาใจเรองของชวตอยางพสดาร สอนใหรจนไดขอเทจจรงแนชด พรอมดวยบทพสจนวา “มการเวยนวายตายเกด” จนไมมความสงสยเคลอบแคลงใจ สอนใหเกดปญญา

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 33

ในปญหาของชวตจนรหนทางเดนไปสความพนทกข ท�าใหชวตไมตองเกดใหมซ�าๆ ซากๆ ซงจะตองเกดแลวเกดอก ตายแลวตายอก แลวทกขแลวทกขอก มไดหยดหยอนในแตละชาตๆ ทไดผานมา แลวแตละชาตๆ ทจะเดนทางตอไปขางหนาอยางไมมจดหมายและอยางหาก�าหนดเวลาไมได ดงนน ผศกษาเลาเรยนจงเปนผมบญกศล เปนผมปญญาบารมมากเปนอยางยง

และนเองเปนเหตผลทกลาวไดวา มหาวทยาลยทใหญทสดในโลกและประเสรฐทสดในโลกนนกมใชอนไกลทไหน นนกคอ “มหาวทยาลยทศกษาวทยาการวาดวยเรองของชวต” นนเอง ... และนเองทกลาวไดวา จะหาวทยาการใดๆ มาเสมอเหมอนไมมเลย

หลานเอย... นบวาเปนกศลผลบญของหลานนกหนาแลวทหลานตงใจจะศกษาหาความรในความนาอศจรรยของเรองชวต หลานจะไดเหนความวจตรพสดารอนไมเคยคดมากอนเลยวาจะไดพบ หลานจะไดทองเทยวไปในมหาอาณาจกรอนไพศาลของเรองชวตแลวบงเกดความตดตราตรงใจอยตลอดเวลา หลานจะไดรบความสนกสนานตนเตนเบกบานใจกบบทเรยนทมแปลกๆ ใหมๆ ไปตลอดทาง และหลานจะไดทพงทเทยงแทใหแกตวเองอยางแนนอน

ขออยางเดยวเทานน ขอใหหลานพยายามศกษาไป พจารณาไป วนละเลกละนอย อยาไดคดทอถอยเบอหนายเสยตงแตในตอนตนๆ เหมอนกบบทเรยนทงหลายยงขนตนศกษาใหมจะตองบงเกดความยงยากใจบางเปนธรรมดา

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 34

หลานไดท�าหนาทของหลานถกตองแลว เพราะเกดมชวตขนมาทนท ปญหากมตดตวมา แตหาไดเขาใจชวตของตนเองไม ... ลองคดดใหด จรงๆ แลว บคคลเหลานจะเปนบคคลทนาสงสารเพยงใด

: ผมขอขอบพระคณคณลงมากทไดชแจงประโยชนทผมควร

จะไดรบ พรอมทงการสงเสรมก�าลงใจ แตกอนทผมจะไดลงมอ

ศกษาตอไป ผมตองขอประทานอภยจากคณลงเสยกอน เพราะผมรสก

ตววาเปนคนชางคด ผมจงอาจทวงตง ซกถามเหตผลตางๆ หนกหนวง

หรอรนแรงไปบาง เพราะเรองของชวตไมใชเรองเลก และทงผมกออก

จะแกวชาทางโลกไปสกหนอย แตอยางไรกด ผมจะพยายามไมใหเกน

ขอบเขตไป

: เชญเถดหลาน... ถามไดตามสบาย แตกตองไมลมวาควรจะถามไปตามล�าดบ มฉะนนกจะเกดความยงยากขน เชน

ยงไมไดเรยนรวา “จตหรอวญญาณคออะไร” แลวกถามวา “คนตายแลวไปเกดอยางไร”

เวลาเปนสงมคา ไมควรใหลวงไปเสยเปลา ... ลงคดวา ถาหลานพรอมแลว เรากควรจะไดตงตนกนเสยเลยทเดยว ขอใหหลานจงตงใจใหด

กอนอนหลานควรตองทราบเสยกอนในเรองชอของคมภรวา “อภธมม” คออะไร?

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 35

อภ = ยง (ประเสรฐ), ธมม = ธรรม, รวมกคอ “ธรรมอนประเสรฐยง” หรอ “ธรรมอนลกซงกวาธรรมทงหลาย”

อภธรรมนนเปนชอคมภร เรยกวา “คมภรอภธรรม” มอย ๗ คมภรดวยกน คอ ๑. ธมมสงคณ ๒. วภงค ๓. ธาตกถา ๔. ปคคลปญญตต ๕. กถาวตถ ๖. ยมก ๗. ปฏาน

ส�าหรบอภธรรมทง ๗ คมภรน เมอกลาวถงสภาวะโดยยอกวาดวย “จต” “เจตสก” “รป” และ “นพพาน” ซงเรยกยอๆ วาดงน

จ = จตเจ = เจตสกร = รปน = นพพาน“ปรมตถธรรม” คออะไร?ปรมตถธรรมนนหมายถง “เนอความในคมภรอภธรรม”

: ผมพอเขาใจแลวขอรบ ... แตใครจะเรยนถามคณลงวา พระ

อภธรรมทง ๗ คมภรนน คณลงจะเรมสอนผมในคมภรไหน

และจะเรยนอะไรกนบาง?

: พระอภธรรมทหลานจะศกษานนเรยกวา “อภธรรมมตถสงคหะ” แปลวา “การรวบรวมเนอความแหงพระอภธรรม

โดยยอ” ทงนหมายถงวา ยอมาจากอภธรรมทง ๗ คมภร ดงได

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 36

กลาวมาแลวนนเอง

เหมอนหลานศกษาวชาความรอน แสง เสยง ไฟฟา เรมตนจะศกษาวชาเหลานทเดยวยอมจะยงยากนก อาจท�าใหหลานทอถอย ไมเขาใจ และในทสดกอาจจะเลกเสยกลางคนกได ดงนนจงตองศกษาวทยาศาสตรเบองตน เชน วชาค�านวณ หลกเกณฑเรองความรอน แสง เสยง ไฟฟา งายๆ เสยกอน เมอไดพนฐานพอสมควรแลวจงจะไดศกษาวทยาศาสตรในขนสงๆ ดงกลาวนนตอไป

พระอภธรรมทง ๗ คมภร นนลกซง สขมคมภรภาพยงนก ยากทผใดผหนงจะศกษาเรมตนจากคมภรใดคมภรหนงในทง ๗ คมภรได แตดวยความเมตตากรณาของทาน “อนรทธาจารย” ผทรงคณวฒและแตกฉานในพระอภธรรมซงไดเหนความล�าบากของการศกษาเรองน ทานจงไดยอคมภรพระอภธรรมทง ๗ ออก รวมเปน ๙ ปรจเฉท รวบรวมเพอใหเขาใจงายๆ ทพอจะเขาใจได ใหศกษาเปนพนฐานรองรบเสยกอน เรยกชอวา “อภธรรมมตถสงคหะ” คอ การประมวลอภธรรมลงโดยยอ เมอศกษาทง ๙ ปรจเฉท นพอเขาใจแลว จงจะไดศกษาพระอภธรรม ๗ คมภร แตละคมภรๆ ไปจนหมดทง ๗ คมภร ตอไป

พระอภธรรมปฎกนนเปนการแสดงเรองของชวตและเปนความจรงแทๆ เรยกวา “ปรมตถสจจะ” เพราะเปนความจรงท ปราศจากการสมมต และเมอเปนความจรงแทแนนอน เปนปรมตถสจจธรรมดงน จงไมมการผนแปรกลบกลอก ไมวาจะเปนในโลกนหรอในโลกไหน ในเวลานหรอในเวลาใด ความจรงมอยอยางไรก

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 37

จะเปนอยางนน ไมใชเรยนเรองสตว เรองบคคล หรอสงของตางๆ ดงทเราศกษากนอยทวไปในเวลาน

ถ าจะเปรยบกเหมอนกบเราจะเรยนวชาวทยาศาสตร ธรรมชาตทวาดวยแสงหรอเสยง ซงไมมสตว ไมมบคคลเลย ในพระอภธรรมเรากเรยนในหวขออนเปนหลกยอ ๔ ขอ เทานนเอง คอ เรองจต (วญญาณ) เรองเจตสก (ธรรมชาตทประกอบจต) เรองรป และเรองนพพาน

ในพระไตรปฎก คอ พระสตร พระวนย พระอภธรรม นนมค�าสอนอย ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ แตเฉพาะพระอภธรรมปฎกมถง ๔๒,๐๐๐ พระธรรมขนธ มากเทากบพระวนยและพระสตรรวมกน

ในพระอภธรรมปฎกนนแบงแยกออกเปน ๗ คมภร ซงไดแก

๑. ธรรมสงคณ : วาดวยหมหมวดปรมตถธรรม

๒. วภงค : วาดวยการแยกปรมตถธรรมออกเปนสวนๆ

๓. ธาตกถา : วาดวยเรองของธาตแหงปรมตถธรรม

๔. ปคคลบญญต : วาดวยบญญต บคคล และปรมตถ

๕. กถาวตถ : วาดวยค�าถามค�าตอบในปรมตถ

๖. ยมก : วาดวยการแสดงปรมตถเปนคๆ

๗. มหาปฏฐาน : วาดวยเหตและปจจยของปรมตถ

ในคมภรทง ๗ นมชอเรยกกนยอๆ วา สง, ว, ธา, ป, กะ, ยะ, ปะ

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 38

: เปนวชาทยากมากทเดยวหรอขอรบ... ยากกวาวชาวทยา

ศาสตรทผมก�าลงศกษาอยนอกหรอ... และทง ๙ ปรจเฉท น

จะศกษากนนานสกเทาใด?

: กยากไมใชเลนเลยทเดยวทานผหนงเคยไปศกษาวชาทหารฝายเทคนคอยในประเทศ

เยอรมน ครนกลบมาเมองไทย มาลองศกษาพระอภธรรมเขากบนวา พระอภธรรมเรยนยากกวาวชาทหารฝายเทคนค (ทงๆ ทตองพดตองเรยนเปนภาษาเยอรมน) หลายเทา

แตหลานไมตองตกใจ ขอใหตงใจจรงๆ เถด หนไปไหนไมพนแน ลงกพยายามทจะใหศกษาไดงายๆ อยางเตมความสามารถ

ส�าหรบการศกษาธรรมขอนเปนการศกษาธรรมขนสงทสด ประเสรฐทสด วาดวยเรองของชวตทงสน ซงวชาการทางโลกหาไดมไม ดงนน การศกษาจงไมงายนก แตอยางไรกด เมอลงมอศกษาแลวกจะเกดกศลมาก ท�าใหมสตปญญา ท�าลายมจฉาทฏฐ คอท�าลายความเหนผดในเรองของชวตไปเรอยๆ และจะไดทราบถงการปฏบต “มรรค ๘” อนไดแก หนทางเดนทจะไปสความพนทกขไดถกตอง จงนบวาเปนประโยชนอนมหาศาล ไมมวชาการใดเปรยบปาน นบตงแตเรมตนการศกษาเปนตนไปทเดยว

สวนการทหลานถามวา จะศกษากนนานสกเทาใดจงจะจบ ๙ ปรจเฉท นนตอบยาก ลงขอบอกหลานวา ยากทจะก�าหนด แตพอจะใหหลานเทยบเคยงไดวา ลงบรรยายอยทพทธสมาคมแหง

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 39

ประเทศไทยในพระบรมราชปถมภนน ศกษากนสปดาหละ ๒ ชวโมง สปดาหละครง บดนยางเขาปท ๕ แลวกยงศกษาถงปรจเฉทท ๗ เทานนเอง

แตหลานไมตองหวง เรมตงแตบดนเปนตนไป ความเรนลบพสดารของชวตกจะคอยๆ คลคลายออกไปเปนล�าดบ หลานจะเบาใจ จะมความสบาย คลายจากความทกขลงทละเลกละนอย ความกงวลหวงใยชวตในแงมมตางๆ หรอความขนมวเศราหมองเรารอนใจ กจะลดลงไปเรอยๆ ความแจมใสเบกบานเหมอนมชวตใหมกจะเขามาแทนท และในทสด เมอเขาใจเรองชวตบางพอสมควร เพยงศกษาเขาใจปรจเฉทหนงปรจเฉทเดยวเทานนกจะพอตดสนปญหาของชวตไดวาจะหนเหชวตไปในทศทางใด ความรสกนกคดทงหลายแตเดมกจะเปลยนแปลงไป ขอใหหลานเรมสงเกตดตวเองเอาไวตงแตบดน แลวกจะเหนความจรงตามทลงกลาวมา

: คณลงขอรบ... อภธรรมมตถสงคหะททานอนรทธาจารย

รจนาขนมาจากพระอภธรรมปฎกทง ๗ คมภร นนม ๙ ปรจเฉท

ดวยกน ถาคณลงจะไดแสดงยอๆ พอใหไดเหนเปนแนวทางบางกจะด

วา ปรจเฉทไหนเราเรยนกนดวยเรองอะไร

เหมอนคณลงจะพาผมทองเทยวไปในหนทางอนไกลใหผมทราบ

เสยบางวา ในระหวางการเดนทางนน ผมจะไดพบกบอะไร มอะไรบางท

นาตนเตนเราใจหรอนาทจะทองเทยวไป และทปลายของหนทางนนม

อะไรเปนพเศษทควรแกการเดนทางทตองเสยเวลา แลวกยงจะตองฝา

ความล�าบากดวย ... ผมอยากจะทราบวา การเดนทางในครงนจะให

ผลคมคากนหรอไม...ประการใด?

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 40

: หลานถามมาดงนกนบวาด... เปนการสมควรอยางยง แตกอนอนลงจะขอยกบาลในเรองของพระอภธรรมขนมาอาง

เพอใหหลานไดทราบวา นอกจากพระสมมาสมพทธเจาแลว ผใดใครอนจะคนควาหาความรดงทแสดงอยในพระอภธรรมไมไดเลย ดวยเหตน ลงจงวาเปนเรองลกซง

ทานพระอรรถกถาจารยแสดงไวใน “อฏฐสาลนอรรถกถา” วา

“อภธมโม นาม น อญเญส วสโย สพพญญตตพทธาน เยว วสโย เตส วเสน เทเสตพพเทสนา”

แปลวา

“ทชอวา ‘พระอภธรรม’ เพราะไมใชวสยของผอน เปนวสยแหงพระสพพญญของพระสมมาสมพทธเจาเทานน และเปนการแสดงพระอภธรรมทปรากฏขนไดกโดยอานาจแหงพระสพพญญของพระสมมาสมพทธเจาทงหลายนนเอง”

ในเรองน ลงกขอใหหลานไดศกษาตอไปสกพกหนง แลวกจะเหนวา เรองของชวตอนลกซงจากพระอภธรรมปฎกนน คนทมกเลสทงหลายไมมผใดเลยทจะมปญญาเขยนขนมาไดดวยตนเอง

ทหลานจะไดศกษาชอวา “พระอภธรรมมตถสงคหะ” รจนาขนโดยทานพระอนรทธาจารยนน แทจรงกคอ “พระอภธรรมปฎกทง ๗ คมภร” นนเอง แตทานไดแสดงยอลงมา แลวล�าดบเรองใหเหมาะสมทจะศกษา เอาทเหนสมควรมาวางเปนพนฐานรองรบกนขนไป นบไดวาผศกษาทงหลายเปนหนบญคณของทานมใชนอยเลย

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 41

แตถงอยางไรกด กยงมผทมชอเสยงดในทางธรรม แตไมไดศกษาพระอภธรรมบางทาน ไดแสดงเอาไววา พระอภธรรมนนไดมทานผหนงรจนาขนเมอประมาณ ๙๐๐ ป มานเอง เมอมผรจนาขนมาดงนแลว พระอภธรรมจงมไดเปนพทธพจน แตเปนการแตงขนมาภายหลงจากพระสมมาสมพทธเจาสนพระชนม ๑,๐๐๐ กวาป มานเอง

ทานทกลาวน ทานยงไมเคยไดศกษาพระอภธรรมมากอนเลย ทงพระอภธรรมกมหลกของสภาวะลกซงอยางเหลอเกน มหน�าซ�ายงมตวเลขเขาควบคมอยทกหนทกแหง ยากทจะศกษาไดดวยตนเอง แปลจากบาลออกมาเปนภาษาไทยเทานนกไมสามารถทจะเขาใจในเนอหาสาระไดจรงๆ และกวางขวางพอ ทานศกษาไมเขาใจกเลยโมเมสรปเอางายๆ วา มใชเปนพทธพจน

ผศกษาพระอภธรรมเขาใจแลวกยอมจะทราบไดเปนอยางดวา ผรจนาพระอภธรรมเมอประมาณ ๙๐๐ ป มาแลวนน คอ “ทานพระอนรทธาจารย” ผซงเปนชาวลงกา ผมความสามารถมากในพระอภธรรม ทานไดรอยกรองออกมาจากพระอภธรรมทง ๗ คมภร ใหเปนหมวดหม เรยกชอวา “อภธรรมมตถสงคหะ” แบงเปน ๙ ปรจเฉท เพอใหประชาชนทงหลายไดศกษาสะดวกขน

ลงกก�าลงเพยรพยายามอยางยงยวดเพอท�าหนงสอชอเรอง “ความมหศจรรยของชวต” ตามบทสนทนากนกบหลาน ดวยหวงวาจะใหเปนโรงเรยนเคลอนทออกสประชาชนถงบานถงเรอน ใหประชาชนไดศกษากนไดทวไป ไมวาในบานในเมองหรอในปาในเขา ใหผศกษาถงกบตนตะลงพรอมกบรองอทานวา ชวตของเราน

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 42

ชางนาอศจรรยอยางเหลอเกน ชวตของเรานชางนาศกษายงกวาวทยาการใด และไมมผใดใครอนอกแลวทจะแสดงไดนอกจากพระสมมาสมพทธเจา ไมเสยททเราไดเกดขนมาแลวชาตหนง ไดศกษาเรองชวตแลวมความเขาใจบางกอนทจะไดตายไป!

ผใดศกษาพระอภธรรมพอมความเขาใจบางสกเลกนอยกจะไมมความสงสยเลยวา จะมผใดผหนงสามารถเขยนพระอภธรรมได ความเรนลบลกซงเรองชวตทไดรบการศกษาจากพระอภธรรมนนจะสามารถตดสนเอาไดดวยตนเองวาเปนพระสพพญญหรอหาไม นอกจากน ผศกษาทพอมความเขาใจทกทานกจะทราบวา อภธรรมมตถสงคหะทง ๙ ปรจเฉท ทกลาววาพระอนรทธาจารยแตงขนนน กมไดแตกตางกนเลยกบพระอภธรรมทง ๗ คมภร แมแตตวเลขสกตวหนง

ผกลาวหาวา พระอภธรรมมใชพทธพจน เปนการแตงขนมาใหมประมาณได ๙๐๐ ป ทานยงมไดเคยอานจรงๆ เลย หรอคงอานมาบาง แตไมมความเขาใจเลย เพราะค�าปณาม (นอมไหว) ของพระอนรทธาจารยทแสดงเอาไวกมวา

“สมมาสมพทธมตล สสทธมมคณตตม

อภวาทย ภาสสส อภธมมตถสงคห”

แปลความวา

“ขาพระพทธเจา (อนรทธาจารย) นอมอภวนทนาการองคผอดมดวยศลาธคณ ไมมผเปรยบปาน พรอมดวยพระสทธรรมและพระอรยสงฆทงหลาย จกไดกลาวคมภรอนมนามวา ‘อภธรรมมตถ

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 43

สงคหะ’ หรอ ‘พระอภธรรมยอ’ ตอไป”

อภธรรมมตถสงคหะ ๙ ปรจเฉท นนกคอ

ปรจเฉท๑ : แสดงเรอง “จตปรมตถ” ชอวา “จตตสงคหวภาค” เปนการแสดงเรองจตหรอวญญาณ เชน จตหรอวญญาณนนคออะไร จตหรอวญญาณเกดขนมาไดอยางไร มการท�าการงานกนอยางไร และมอ�านาจหรอมความสามารถท�าอะไรไดบาง

ปรจเฉท๒ : แสดงเรอง “เจตสกปรมตถ” ชอวา “เจตสกสงคหวภาค” เปนการศกษาเรองธรรมชาตทเขามาปรงแตงจตใหจตเปนไปตางๆ เชน ใหชอบใจ ไมชอบใจ รสกเฉยๆ หรอปรงแตงใหเปนบาป มความโลภ ความโกรธ ความหลง หรอปรงแตงใหเปนบญ คอไมโลภ ไมโกรธ และไมหลง ตลอดจนศกษาถงวา เมอจตเกดขนมาแลว แตละประเภทมเจตสกอะไรบาง เขามาท�างานรวมดวยอยางไร บาปบญมากหรอนอยประการใด หรอบาปบญเกดขนไมได เปนตน

ปรจเฉท๓ : แสดงการรวบรวมตางๆ ชอวา “ปกณณกสงคหวภาค” เปนการศกษาเรองจตตางๆ หลายเรอง เชน การกระท�าการงานตางๆ ของจตใจทงบาปและบญ ตลอดไปจนถงจตทท�างานตามทวารคอประตตางๆ ในขณะทก�าลงตนอย ในขณะทก�าลงหลบ ก�าลงตาย และในขณะทปฏสนธ คอเกดในชาตใหม เปนตน

ปรจเฉท๔ : แสดงเรอง “วถ” คอการท�างานของจต ชอวา “วถสงคหวภาค” เปนการแสดงใหผศกษาทราบถงวธท�างานของจตใจ เชน ในขณะเหน ขณะไดยน หรอในขณะตายและเกดเหลาน จตมการท�างานโดยพสดารอยางไร และศกษาตลอดไปจนถง

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 44

การงานของจตทมก�าลงอ�านาจพเศษของบางบคคลทมความสามารถผดกนกบบคคลทงหลาย

ปรจเฉท๕ : แสดงเรอง “จตพนวถ” ตลอดจนเรองราวทเกยวเนองสมพนธกน ชอวา “วถมตตกสงคหวภาค” จะไดศกษาถงการปฏสนธของสตวในภพภมตางๆ มสตวนรก เปรต อสรกาย มนษย เทวดา พรหม วาเกดขนมาไดอยางไร อะไรเปนตวการผลตสรางขนมา มความเปนอยและเปนไปประการใด

ปรจเฉท๖ : แสดงเรอง “รปปรมตถ” และ “พระนพพาน” ชอวา “รปสงคหวภาค” เรองนกเหมอนกบทศกษากนในทางโลก คอเรองสสารและพลงงาน ซงในทางธรรมเรยกวา “รป” แตเปนรปทเกยวของกบชวตอยางลกซงทจะหาศกษาไดจากพระอภธรรมนเทานน

จะไดเรยนรถงเรองรป คอรางกายของสตวตางๆ วามนประชมขนมาไดอยางไร อณ-ปรมาณในพระพทธศาสนาเลกสกเทาใด อะไรท�าใหรปตางๆ เกดขนมาได รปทเปนรางกายของสตวทมกายละเอยด ไดแก สตวนรก เปรต อสรกาย เทวดา ประชมกนอยางไร เกดขนและเปนไปประการใดบาง จะไดศกษาเรองความเจรญความเสอมของรปทงหลายทงทมชวตและไมมชวตทวไป และในตอนทายจะไดศกษาเรองนพพานวา คออะไร ผปฏบตไดพระนพพานเปนอารมณแลวจะพนทกขไดจรงหรอไม

ปรจเฉท๗ : แสดงธรรมทสงเคราะหเขาเปนหมวดหมรวมกน ชอวา “สมจจยสงคหวภาค” เปนการศกษาโดยรวบรวมหมวดหมธรรมตางๆ ตลอดจนพนฐานการปฏบตวปสสนากรรมฐาน จะ

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 45

ไดศกษาเรองหนทางเดนไปสพระนพพานอนเปนความพนทกขไดตลอดกาล

ปรจเฉท ๘ : แสดงธรรมทอดหนนซงกนและกน และ “บญญตธรรม” ชอวา “ปจจยสงคหวภาค” ผศกษาจะเขาถงเหตผลในเรองของชวตตางๆ แมแตในเรองของการเวยนวายตายเกด วามเหตทงในชาตนและในชาตอดตมาอดหนนไดอยางไร ผศกษาจะคลายจากความสงสยวา สตวทเกดอยในภพภมตางๆ นนมก�าลงอ�านาจของเหตปจจยสนบสนนประการใดบาง จงไดบงเกดมชวตขนมาได

ปรจเฉท๙ : แสดงธรรมทเกยวกบสมถะและวปสสนา ชอวา “กรรมฐานสงคหวภาค” ผศกษาจะไดทราบถงวธการปฏบตใหจตตงอยในความสงบไมฟงซาน บงคบหรอขมกเลสมใหเฟองฟ ซงจะกระท�าใหบงเกดความสข ความสงบเยอกเยนใจ นอกจากนยงจะไดศกษาเรองการปฏบตวปสสนากรรมฐาน ซงจะกระท�าใหจตเกดปญญา มความสามารถประหารกเลสใหออกไปจากจตใจไดโดยเดดขาด ไดมรรคผล นพพาน พนจากการเวยนวายตายเกด พนจากทกขโดยเดดขาดสนเชง อนเปนยอดปรารถนาของสตวทงมวล

ตลอดเวลา ๔๕ พรรษา นบตงแตพระสมมาสมพทธเจาตรสรอนตรสมมาสมโพธญาณแลว พระองคไดแสดงพระธรรมค�าสงสอนโปรดสตวทงหลายเพอใหพนไปจากทกขนน เมอรวบรวมสงเคราะหกแบงออกไดเปน ๓ หมวดดวยกน เรยกวา “พระไตรปฎก”

ค ว า ม ม ห ศ จ ร ร ย ข อ ง ช ว ต 46

หมวดท ๑ ไดแก พระวนยปฎก

หมวดท ๒ ไดแก พระสตตนตปฎก

หมวดท ๓ ไดแก พระอภธรรมปฎก

หมวดท ๑ “พระวนยปฎก” นนเปนธรรมทแสดงถงระเบยบวนยหรอขอบงคบของพระภกษสงฆเพอความเปนระเบยบเรยบรอยสวยงาม และเปนการฝกฝนจตใหสะอาดเพอจะไดเอาไวรองรบการปฏบตในขนสงอนไดแก หนทางเดนไปส มรรคผล นพพาน ดงนนจงมการปรบโทษแกผลวงละเมดตามสมควร

ในพระวนยปฎกนแยกออกเปน ๕ คมภรดวยกน คอ

๑. คมภรอาทกมมกะ

๒. คมภรปาจตตยะ

๓. คมภรมหาวรรค

๔. คมภรจลวรรค

๕. คมภรปรวาร

หมวดท ๒ “พระสตตนตปฎก” เปนธรรมทแสดงถงเรองอนเกยวกบสตวและบคคล เรยกกนวา “สมมตสจจะ” ซงเปนความจรงโดยสมมตขนของชาวโลก เพอใหสตวทงหลายมความประพฤตดตอกน ใหสตวทงหลายรจกบาปบญคณโทษ แลวอยกนดวยความสงบเรยบรอย ปราศจากการเบยดเบยนซงกนและกน

พระสตตนตปฎกนบางทกเรยกกนสนๆ วา “พระสตร” ซงไดจ�าแนกออกเปน ๕ นกายดวยกน คอ

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 47

๑. ทฆนกาย

๒. มชฌมนกาย

๓. สงยตตนกาย

๔. องคตตรนกาย

๕. ขททกนกาย

พระวนยกบพระสตรนนกมเรองราวส�าคญทควรจะศกษามากเหมอนกน เมอหลานเรยนพระอภธรรมพอเขาใจแลวจงคอยไปเรยนพระวนยกบพระสตรอกทหนงกจะมความรกวางขวางยงขน ดงนน ลงจงไมไดขยายความออกไปเลยวา พระวนยกบพระสตรนนมอะไรเรยนกนบาง

ส�าหรบ “พระอภธรรมปฎก” อนเปนหมวดท ๓ เปนปฎกทประเสรฐสงสด ทหลานก�าลงจะศกษานน ลงกไดแผวถางน�าทางมาพอใหหลานไดเหนหนาตาบางแลวตงแตตอนตน

ตอจากนไป หลานจะไดศกษาพระอภธรรมมตถสงคหะทง ๙ ปรจเฉท เรมตงแตปรจเฉทท ๑ เปนตนไป หลานจะไดศกษาไปเปนล�าดบ แตในชนตนน กอนทจะไดศกษาโดยพสดาร หลานจะตองศกษาเรองจต เจตสก รป และนพพานโดยยอๆ ใหเขาใจบาง พอเปนแนวทางเสยกอน ทงนกเพอจะไดเอาไวเปนความรพนฐาน เพราะศกษาหวขอใดกมกจะเกยวพนพาดพงไปถงหวขออนๆ เสมอ เชน เมอพดถงเรองจตแลวกอาจจะเกยวพนไปถงเจตสก รป หรอนพพาน เปนตน ถาไมไดท�าความเขาใจเอาไวเสยบางแลวกจะท�าใหยงยากแกการศกษาได

บ ญ ม เ ม ธ า ง ก ร 233