1

İşbirliğiBezen Balamir Coşkun

Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram, Konu, Der. Şaban Kardaş ve Ali Balcı, [İstanbul: Küre Yayınları, 2014]

2

Özet / İçindekiler• GİRİŞ• ANARŞİK ULUSLARARASI SİSTEM

VE İŞBİRLİĞİ• NEO-LİBERAL KURUMSALCI

YAKLAŞIM VE İŞBİRLİĞİ• SOSYAL İNŞACI YAKLAŞIM VE

İŞBİRLİĞİ• SORULAR

3

Tanım

•İşbirliği: Daha önceden uyum içinde olmayan farklı kişi veya kurumların eylemlerinin, çoğu kez ‘siyasi koordinasyon’ olarak atıfta bulunulan bir müzakere sürecinden sonra uyumlu hale gelmesidir.” •Başka bir deyişle aktörler, kendi davranışlarını, diğerlerinin asli ve tahmin edilebilir tercihleri ve siyasi koordinasyona uyumlu olarak şekillendirdikleri zaman, işbirliği gerçekleşebilir.

•(Keohane 1984:51)

4

Giriş

• Realist yaklaşım uluslararası sistemi sürekli bir savaş hali olarak tanımlar.

• Realistlere göre, anarşik bir sistemde çatışma ve savaş normal durumlardır; işbirliği durumları ise çatışmaların birer yansıması ya da sonucudur.

• Bu kısıtlı bakış açısı ile işbirliği sadece güç dengesi hesaplarının bir sonucu olarak açıklanabilir.

• Realist argümana karşılık olarak, neo-liberaller Neo-liberaller, anarşi ortamında işbirliğinin ve çatışmanın aktörlerin çıkarları dâhilinde sonuçlanabileceğini iddia eder.

5

Anarşik Uluslararası Sistem ve İşbirliği• Hedley Bull (1977): uluslararası sistem anarşik olabilir, fakat

uluslararası toplum, anarşik olarak değerlendirilemez. • Celeste Wallender (1999): Devletler, ortak çıkarlar elde etmek

adına işbirliği yapabilirler; belli koşullarda işbirliği stratejileri daha faydalıdır

• Robert Keohane (1984): “uluslararası politika bir savaş hali olsaydı, ortak amaçlar temelindeki işbirliği modelleri, daha çok güç için mücadelenin bir parçası olma durumu haricinde ortaya çıkmazdı. Böyle bir durumda; ticaret, finans ilişkileri, sağlık, telekomünikasyon ve çevre koruması gibi geniş bir alana yayılmış uluslararası anlaşmalar örüntüsü ortaya çıkmazdı.”

6

Neo-liberal Kurumsalcı Yaklaşım Ve İşbirliği• İşbirliği, siyasi elitlerin, işbirliğinden devlet adına çıkar

öngörmeleri sonucunda ortaya çıkar.• Devletlerin işbirliğinden karşılıklı olarak çıkar sağlayacaklarına

inanmaları durumunda, ortak kurumlar ortaya çıkar. • Bu şekilde ortaya çıkan bir kurumsal işbirliği, kurumların birlikte

çalışmayı desteklemesi ve üyelerin hesap verebilirliğini sağlaması sayesinde istismar ve hile olasılığını minimuma indirir.

• Neo-liberal kurumsalcılık, anarşi ortamında uluslararası işbirliğinin mümkün olduğunu ve istikrarlı bir uluslararası işbirliğinin, hegemonik aktörlerin ve dış tehditlerin olmaması durumunda da ortaya çıkabileceğini tartışır.

7

Neo-liberal Kurumsalcı Yaklaşım Ve İşbirliği (Dvm.)• Axelrod (1984) Neo-liberal kurumsalcılığın anarşi ortamında

işbirliği yaklaşımı, mahkumların ikilemi oyununun sonuçlarındaki çeşitliliği yorumlayarak, müşterek eylem ve işbirliği koşullarını açıklar.

• Stein (1991): Aktörler, ortak çıkarların çelişkisi sorununu aşabilmek maksadıyla uluslararası kurumlar ve rejimler oluşturmak için bir araya gelmektedir.

• Neo-liberal kurumsalcılar, güç ve hegemon kavramlarını işbirliğinin temel koşulları olarak ele almazlar.

• Keohane (1984: 31-32): İşbirliği ilişkilerinin ortaya çıkmasında hegemonyanın gerekli veya yeterli koşul olduğuna inanılması için çok az sebep vardır. İşbirliği, uluslararası rejim kurulduktan sonra hegemonik liderin varlığına gereksinim duymaz. Hegemonik güç sonrası işbirliği de ayrıca mümkündür.

7

88

Nihai Fayda: Aktörler uluslararası sistemde verdikleri kararların toplam etkisine bakarlar. Karar verilirken sadece güce odaklanılmaz, diğer faktörler de göz önüne alınır.

Kıyaslamalı Fayda: Aktörler karar verirken rakiplerine kıyasla ne kadar güçleneceklerini hesaplarlar, dolayısıyla bu durumlarda çatışma potansiyeli işbirliğine kıyasla daha fazladır.

99

• Kolektif Aksiyon Problemi:

• Belli bir aksiyonun sonucundan birden fazla aktörün faydalandığı durumlardır. Kolektif aksiyon durumunda tüm tarafların sorunu tek başlarına çözemeyeceklerini farkedip rasyonel seçim olarak ortak hareket etme kararı almaları söz konusudur. Uluslararası ilişkilerde işbirliğinin temelinde yatan nedenlerden biri olarak kolektif aksiyon problemi gösterilir.

10

Sosyal İnşacı Yaklaşım ve İşbirliği• Sosyal inşacı argüman aktörlerin sosyal gerçekliği

yapılandırdığını iddia eder. Bu yaklaşıma göre objektif bir gerçek yoktur; gerçeklik denilen şey aktörlerin inançları, fikirleri, söylemleri ve anlayışları çerçevesinde anlamlandırılmaktadır. Dolayısıyla aktörlerin uluslararası işbirliğine nasıl yaklaştığı önemlidir.

• İnşacılar işbirliği konusunu açıklarken, uluslararası örgütlerin özerk aktörler olarak davranmalarına yol açan faktörleri ve bu örgütlerin devletlerin eylemleri üzerindeki etkilerini açıklamaya çalışır. Bu kapsamda, inşacı yaklaşım kurumları aktör-yapı ilişkisi temelinde ele alır

11

Sorular• Uluslararası ilişkilerde işbirliği konusunda neo-realist ve neo-

liberal yaklaşımların farklılıkları nelerdir?• Uluslararası sistemde aktörlerin neden işbirliğini seçtikleri

meselesini neo-liberal kurumsalcı yaklaşım nasıl açıklar?• Uluslararası örgütlerin işbirliği durumları üzerindeki etkileri

nelerdir? • Uluslararası işbirliğinde hegemonun rolü nedir?

12

• Teşekkürler…..