SİVAS İLİ KIRSALINDA ASBESTLE İLİŞKİLİ HASTALIK SIKLIĞI VE OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

(KESİTSEL SAHA ÇALIŞMASI)İSA DÖNGEL1, MEHMET BAYRAM2, HÜSEYİN YALÇIN3, SEFA GÜLTÜRK4, NUR DİLEK BAKAN5

1Sivas Numune Hastanesi, Göğüs Cerrahisi 2Sivas Numune Hastanesi, Göğüs Hastalıkları 3Cumhuriyet Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Fakültesi Mineraloji ve Petrografi ABD4Cumhuriyet Üniversitesi, Tıp Fakültesi Fizyoloji ABD5Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Göğüs Hastalıkları

Çalışmamızda çıkar çatışması yoktur.

AMAÇ

Sivas ili kırsalında ofiyolitik ünite olarak bilinen, asbest içeren topraklı bölgelere yakın köylerde asbestle ilişkili hastalıkların (AİH) sıklığını ve buna etki eden faktörleri saptamaktır.

Asbestli Toprağın Türkiye’deki Dağılımı

GEREÇ ve YÖNTEMAraştırmaya Sivas ilinde MTA'nın jeoloji

haritasında asbest içeren coğrafi bölgenin içinde ve yakınında bulunan 48 köyde yaşayan,

Kontrol grubu olarak asbestli bölgeye uzaklığı en az 25 km olan 8 köyde yaşayan, 35 yaş üstü kişiler alındı.

Çalışmaya alınan ofiyolitik üniteye yakın (kırmızı işaretli) ve ofiyolitik üniteye uzak köyler (mavi işaretli)

TARAMA YAPILAN KÖY VE BELDELER

GEREÇ ve YÖNTEM

Asbeste bağlı benign ve daha nadir görülen malign hastalıkların tespiti için;n=35.000, α=0.01, d=0,01 ve p=0,05 hesabı ile 2890 kişinin alınması gerektiği hesaplandı.

GEREÇ ve YÖNTEM Çalışma alanındaki köylerin her biri bir tabaka kabul edilip ve o tabakadaki nüfusa orantılı olarak köylerden seçilecek birey sayısı belirlendi ve örnekleme yapıldı. Bireyleri belirlerken de basit rastgele örnekleme yöntemi kullanıldı. Gönüllülerin araştırmaya dahil edilme şartları, 35 yaş üstü ve o bölgede en az 20 yıl yaşamış olmaları kabul edildi.

Mineralojik Analiz: Kişilerin ev sıvalarından ve toprak

ocaklarından örnekler alındı. Cumhuriyet Üniversitesi Jeoloji

mühendisliği Mineraloji-Petrografi ve Jeokimyasal Araştırma Laboratuarında X-ışını kırınımı ile mineral yapısı tespit edildi.

GEREÇ ve YÖNTEM

Kişilerin PA akciğer grafileri çekildi. Akciğer grafileri değerlendirilerek patolojik bulgular

kaydedildi. Köylerdeki plevral plak oranı yüzde olarak hesaplandı. Köylerin ofiyolitik ünitelere uzaklığı kilometre olarak

ölçüldü. Aile ve öz geçmişte malignite ve diğer hastalıklar ve

evlerinin yapısı sorgulandı. Plak oranı ile ofiyolitik ünitelere olan uzaklık, cinsiyet,

sigara içme durumu, asbeste maruziyet yılı, beden kitle indeksi arasındaki ilişki belirlendi.

Venöz kan örnekleri alındı.

GEREÇ ve YÖNTEM

İstatistiksel Analiz: Verilerin değerlendirilmesinde, iki ortalama

arasındaki farkın önemlilik testi, ki kare testi, varyans analizi, Tukey testi, lojistik regresyon analizi uygulandı.

Yanılma düzeyi 0,05 olarak alındı.

GEREÇ ve YÖNTEM

BULGULAR

Örnek alınan yer Mineralojik oranlarCizözü köyü Cm=%45, Dol=25, Qtz=15, Fm=10, Cal=%5Gümüşdere köyü yerleşim alanı Srp=%95, Px=%5Gümüşdere köyü kerpiç ev Srp=%95, Px=%5Yıldız köyü toprak ocağı Srp=%95, Px=%5Yıldız köyü kerpiç ev Srp=%40, Cm=%45, Px=%5, Fm=%5, Qtz=%5Kavak köyü kerpiç ev Cm=%35, Arg=%30, Fm=%10, Cal=%10, Qtz=

%10, Gyp=%5Sandal köyü- Subaşı mevkii Srp=%80, Fm=%10, Px=%5, Dol=%5Sandal köyü- Subaşı mevkii Srp=%100Zengi köyü toprak ocağı Srp=%100Yavu kasabası yerleşim alanı Cm=%40, Fm=%30, Cal=%15, Qtz=%15Ozmuş Cal=%85, Cm=%10, Qtz=%5Gaziköy ev Cm=%40, Qtz=%30, Cal=%20, Fm=%10Kaman ev toprağı Cal=%50, Cm=%20, Qtz=%20, Fm=%10

Srp: Serpentin, Cm: Kil mineralleri, Cal: Kalsit, Dol: Dolomit, Arg: Aragonit, Gyp: Jips, Fm: Feldispat, Qtz: Kuvars, Px: Piroksen, Ntr: Natrolit

Ofiyolitik ünitelere yakın yerlerden alınan örneklerin mineralojik analizi

Ofiyolitik ünitelere uzak yerlerden alınan örneklerin mineralojik analizi

Örnek alınan yer Mineralojik oranlarTavşanlı kerpiç ev Cm=%40, Cal=%24, Fm=%16, Qtz=%15,

Gyp=%5 Tuzhisar kerpiç ev Cm=%50, Cal=%21, Fm=%13, Qtz=%11,

Gyp=%5 Durulmuş kerpiç ev Cm=%75, Fm=%8, Cal=%4, Qtz=%3, Gyp=

%10 Acıpınar ev toprağı Cm=%40, Fm=%55, Qtz=%5Dışkapı kerpiç ev Cm=%46, Fm=%26, Cal=%14, Qtz=%12,

Gyp=%8 Cm: Kil mineralleri, Cal: Kalsit, Gyp: Jips, Fm: Feldispat, Qtz: Kuvars

Ofiyolitik ünitelere yakın köylerde

yaşayanlar (n=2912)

Ofiyolitik ünitelere uzak köylerde

yaşayanlar (n=157)

p

Cins (erkek %) 38.4 41 >0.05

Yaş (ortalama ± SS) 57.3 ± 14.6 55.2 ± 13.2 >0.05

Kerpiç evde yaşayan (%) 50.5 39.4 <0.001

Ofiyolitik üniteye uzaklık, km (ortalama ± SS) 2.3 ± 3.4 26 ± 2.1 0.000

Beden kitle indeksi 28.1 ± 5.4 27.8 ± 5.0 >0.05

Asbestle ilişkili hastalık289 plevral plak

3 malign mezotelyoma0 <0.001

Asbestle ilişkilihastalık (%)

Toplam 9.8 0 0.000

Erkek 17 0 0.000

Kadın 5.2 0 0.000

Çalışmaya alınanların demografik verileri

Plak saptanan ve saptanmayan kişilerin verileri

Plevral plak saptanan

(289)

Plevral plak saptanmayan

(2623)p

Yaş 64±11 54±13 <0.001

Erkek cinsiyet % 67 36 <0.001

Sigara (%)Hiç içmemiş 60 75 <0.001

Bırakmış 16 13 <0.001

İçici 24 12 <0.001

Beden kitle indeksi 26.4±5.1 28.3±5.4 <0.001

Kerpiç evde yaşama oranı (%) 61 49 <0.001

Ofiyolitik üniteye uzaklık (km)* 1.57±2.8 2.4±3.4 <0.001

*Kontrol grubu hesaplamaya alınmamıştır

Asbestle ilişkili hastalık oluşumuna etki eden faktörlerin çok değişkenli lojistik

regresyon analizi sonuçları

*Ofiyolitik üniteye her bir kilometre yakınlaşmanın (1-0.88) x100 formülü ile, AiH oluşumu riskinde %12 artışa neden olduğu saptandı.**Vücut kitle indeksinde 1 birim azalmanın (1-0.96) x100 formülü ile, AiH oluşumu riskinde %4 artışa neden olduğu saptandı.

SONUÇ

Sivas ili kırsalında ofiyolitik ünitelere yakın yaşayan insanlarda AİH oranı yüksektir.

AİH oluşumuna etki eden en önemli risk faktörleri,

İleri yaş, Erkek cinsiyet, Düşük beden kitle indeksi, Ofiyolitik ünitelere yakın yaşamak

olarak tespit edildi.