İş sağlığı ve güvenliği kongresi bildiriler kitabı 2001

8/3/2019 Sal ve Gvenlii Kongresi Bildiriler Kitab 2001

1/48

tmmobmakina mhendisleri odas

s 5al

s GvenliiKongresi

BLDRLER KTABI

mmo yayn no: E / 2001 / 263

ADANAMAYIS 2001


2/48

M :...:

tmmobmakina mhendisleri odasS mer S o kak N o : 36/1- A D emi rt epe 06 44 0- A N K A RA

T e l . 0 . 3 1 2 . 2 3 1 3 1 5 9 - 2 3 1 3 1 6 4 - 2 3 1 8 0 2 3 - 2 3 1 8 0 9 8

F ax . 0 . 3 1 2 . 2 3 1 3 1 6 5

ODA Y AY IN NO: E/2001/263

ISBN 975-395-433-6

" BU YAPITIN YAYIN HAKKI MMO'na ATTR

KAPAK : End. Mh. Naci TANRISEVER ADANA/453 56 97

HAZIRLIK : ARTI TANITIM LTD. T. ADANA/457 06 41

BASKI : TEKNK OFSET MATBAACILIK ADANA/433 24 68


3/48

2001 SALII - GVENL KONGRES PROGRAM BLDRLER / SG - 08

BU BR MMO YAYINIDIRMMO, bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantda kan sonulardan ve basm hatalarndan sorumlu deildir.

MALZEME GVENLK BLG FORMLARI

(MA TERIA L SAFETY DATA SHEETS)

H. hsan PEPEDL

Makine Mhendisi

Mekanik, Tesisat, i sal, i Gvenlii Uzman

MAKNA MHENDSLER ODASI

BLDR


4/48

5ABLIBI - GVENLS KDNBRE5 109

ZET

Bilim ve teknolojinin son 25 ylda kazand ivme ile "Bilgi - letiim a" diye de tanmladmzgnmzde, dnyada kullanlan kimyasal madde says sekiz milyonu amtr. Ayrca bir fikir vermesi

asndan "dnyada ylda 400 milyon tonun zerinde kimyasal madde retilmekte" olduusylenmektedir. Dnyadaki byk kazalarn esas sebeplerinden balcas kimyasal maddelerdir. Bazlkeler bu konudaki riskleri en aza indirgemek amacyla kimyasal maddelerin insan - evre ilikilerinezarar vermeyecek ekilde dzenlemeler ve standartlar oluturmulardr. Bu balamda lkemizde de11.07.1993 tarih ve 21634 sayl Resmi Gazete' de "Zararl Kimyasal Madde ve rnlerinin Kontrol

Ynetmelii" (Ek-1) yaymlanmtr. Bu ynetmeliin en nemli unsurlarndan biri deMalzeme Gvenlik Bilgi Formlar (MSDS-Material Safety Data Sheet) 'dir.

* Yaadmz evreye dikkatlice baktmzda hangi kimyasal maddelerle kuatlmz ve bunlaraait tantm bilgileri var m?

* Evimizd eki, iyerimizdeki kimyasal maddeleri yeterince tanyor muyuz, tehli keleri ni venlemlerini biliyor muyuz?

* Ana kaynaktan alnan kimyasal maddeyi hangi kaba, hangi artlarla koyuyoruz; bo alankimyasal madde kaplarn ne yapyoruz?

evre ve insan sal zerinde ksa ve uzun dnemde dorudan veya dolayl olarak fiziksel,kimyasal ve/veya biyolojik ynlerden olumsuz etki yaratarak; ekolojik dengenin bozulmasna neden olan,olumsuz etkiyi bizzat kendisi yapan veya yapsnn deimesi ya da baka maddelerle etkileimi sonucuolumsuz zelliklere sahip olabilen, tehlikeli ve zararl maddelerin kontrol altna alnabilmesi aralarndanbiri olan Malzeme Gvenlik Bilgi Formlar, sz konusu tehlike ile mcadelede sistemin nemli bir parasolup, uygulamann doru bir ekilde yaplmas bu konudaki riskleri en aza indirecektir.

GR ve AMA

Bir endstri kuruluunda Striper-XA adl kimyasal madde dolu bidonlarn ambardan kullanm yerinetanmas esnasnda bidonlardan birisi darbe sonucu yarlyor. Dklen sv kimyasal madde tama iiniyapan iinin el ve ayaklarna bulayor. Sz konusu maddenin ortama yaylan buharlarnn batc-keskinkokusu yznden ii iddetle ksryor ve nefes almakta glk ekiyor. Yardma gelenler iiyi olayyerinden uzaklatryorlar; elini, yzn ve madde bulam yerleri su ile ykyorlar, bu arada iiye birbardak ayran iiriyoriar. Grnrde el ve ayaklarda oluan yanklar iin iyeri salk biriminde pomatsrlyor.

inin grnte pek bir ikyeti yoktur, sadece ara sra ksrmektedir. Ancak olaydan 8-9 saatsonra evinde otururken nefes darl ve gsnde skma hissediyor, soluk almas giderek gleiyor,derhal hastaneye gtrlp oksijen verilerek rahatlatlmaya allyor. lk muayene sonucu : ki taraflakcier demi olumu.

Gerekli tbbi mdahaleler yaplyor ve hastann hayat kurtarlyor. Uzunca bir sre hastanede kalanii taburcu olduktan sonraki yaamn, artk akcierlerinin solunum kapasitesinin nemli bir blmnkaybetmi olarak adeta yarm bir insan olarak geirecektir.

Sz konusu madde bir karm idi ve yksek oranda nitrik asit ile aminler ve ar metallerieriyordu.

Yaam kolaylatrmak, gzelletirmek daha rahat bir ortam yaratmak amacyla byk bir hzla

tketilen ve 8 milyon dolaynda olduu tahmin edilen bu kimyasal maddeler ne yazk ki bilinsizce ya da


5/48

5 SALISI - BVENL6 KGNBRE5 1 1 O

eksik bilgi ile kullanld klar zaman insanlara, doaya genel olarak da yaadmz dnyaya zarar vermektedirle

Bugn dnyamzda yaklak olarak 70-90 bini gnlk kullanmda ticari amala, 50 bin kimyasalmadde endstride ve 8-10 bin de zararl kimyasal madde kullanlmaktadr. Bunlarn byk blm bir yada birka tehlikeli zellie sahiptirler.

Sanayide, tarmda ve evlerimizde deiik amalarla uzun yllardan beri kullanlan tehlikeli kimyasalmaddeler, ou kez zel tehlikelerinin bile varl bilinmeden, oluturaca hastalk ve hasarlarnayrmna varlmadan, bunlarn tehlikelerinden nasl korunulaca aratrlmadan kullanla gelmitir.

AMA

Malzeme Gvenlik Bilgi Formlar, zararl kimyasal maddelerin tehlikeleri ile mcadelede nemli

aralardan biri olup; varlmak istenen hedef, kullanlan kimyasal madde hakknda ilgililerin bilgi sahibiolmasdr. Maddelerin satmalna aamasnda balayan depolanma, kullanma ve tama safhalarn dakapsayan alanlarda neler yaplaca konusunda nceden bir planlama ve bilgilendirme sistemidir.

KMYASAL MADDELERN TEHLKELER

1. KMY ASAL MADDELERN SALIK TEHLKELER

1.1 AKUT (AN ):O Tahri edici : Temas noktasnda kimyasal madde etkisiyle eski duruma gelebilen kzarkla

neden olur (azotoksit, sodyumhipoklorit, etilalkol, aseton ...)O Zehirli madde : NH3, Azotdioksit... ok zehirli madde : Hardal gaz, H2S ... Andrc : Yakc, rtc, korozif (NaOH, H2SO4...)Q Gzlere tehlikeli olanlar: Solventler (Organik zcler), asitler, alkaliler...O Kan ve hematopoietik sistem zerinde etkili olanlar : Hemoglobin ilevlerini azaltarak vcut

dokularn oksijensiz brakrlar, bilin kayb tipik belirtisidir (CO, siyanrler, nitrobenzen, anilin ..)

1.2 KRONK (SRE EN): Hassaslatrclar: Allerjik reaksiyonlar (Ozon, brom, hidrokinon, izosiyanatlar...) Kanserojenler: Benzen, berilyum, kurumkromat, karbontetraklorr.trikloretilen, formaldehit... Dourg anlk sistemi zehirler i : Doum kusu rlar , ksrlk (PBB, PCB, selenyum

bileikleri, vinilklorr...)

Hepa toto ksinl er : Karaci er hcrel erini yok ederle r. Karaci er by mes i, sarlk(Karbontetraklorr, vinilklorr, klorobenzen, kloroform, etilalkol...) Nefrot oksinle r : Bbrek dokusunu yok ederler, dem veya idrarda prote in bul unmas .

(Halojenli hidrokarbonlar, uranyum, vinilklorr, trikloretilen,etilalkol) Nevrotoksinler : Sinir dokusunu harap ederler. Merkezi sinir sistemine etki ederek davran

deiiklii, motor fonksiyonlarn azalmas ve uyuukluk, (civa, CS, etilalkol, C2H2 , Mn, Talyum,kurunteraetil...)

Akcierlerde hasara neden olan maddeler : Solunum sisteminde doku hasarlar, ksrk,gste sklk, nefes darl ... (SO2 , asbestler, pamuk lifleri, kmr tozu, toluendiizosiyanatlar)


6/48

5 SALII - BVENL KGNERES

2. FZKSEL TEHLKELER

2.1 Y ANGIN TEHLKELER2.1.1 Yanabilen svlar : Parlama noktas 38 C - 93 C , % 10'luk etilalkol, jet yakt , 1 no'lu

fuel-oil, fenol ...2.1.2 Parlayabilen aerosoller:2.1.3 Parlayabilen gazlar: Alt limiti havada hacimce % 13'den az olanlar (btan) st parlama limiti, alt parlama limitinden % 12 daha yksek olanlar (jeneratr gaz)2.1.4 Parlayabilen svlar : parlama noktas 38 C nin altndaki svlar. Bunlar ak tututurma

kaynaklarnn yaknnda veya normal oda scaklnn altnda gerek bir yangn tehlikesi yaratrlar(etilasetat, aseton, % 95'lik etilalkol, benzin ...)

2.1.5 Parlayabilen kat lar: Magnezyum metali, nitroselloz fi lmi. ..2.1.6 Oksitleyici maddeler : Parlayc ve patlayc maddelerin varl ayn zamanda patlama

ve/veya yangn tehlikesini de ierirler. Odun gibi yanc maddelerle yangna neden olur. Fuel-oil gibiyanc maddelerle temas halinde parlama veya ok tehlikeli reaksiyonlar oluturabilir. Gze veya cildeyakc etki yapar, (oksijen, klor, nitrikasit, florr, hidrojenperoksit...)

2.1.7 abuk yanc maddeler : 54 C nin altndaki scaklkta kendi kendine tutuarak yanabilenmaddelerdir, (beyaz fosfor, kimya ve petrol ilemlerinde kullanlan baz katalist maddeler...)

2.2 DER FZKSEL TEHLKELER2.2.1 Basnl gazlar: Tplerde basn altnda gaz olduu iin patlama tehlikesi vardr. Yangnda

snma halinde gaz kabnn patlamasna neden olabilir. (Azot, oksijen, argon, asetilen, propan,karbondioksit...)

2.2.2 Patlayclar: Nitrogliserin, barut, diasetilperoksit...2.2.3 Organik peroksit ler: Hidrojen peroksit trevleridir (Metiletilketonperoksit, benzoilperoksit...)2.2.4 Kararsz maddeler: Benzoilperoksit, akrilonitril, btadien ...

2.2.5 Su ile iddetli reaksiyon veren maddeler: ok dengesizdirler, su ile reaksiyonda zehirli veyayakc gazlar kar, ok, srtnme, scaklk art sonucunda parlayabilir, kapal kapta ve snrsapatlayabilirler, (asetikanhidritler, sodyum metali, kalsiyumkarpit ...) te yukarda anlatlan tehlikelerinbilincine varmak, gereken nlemleri zamannda alabilmek iin deiik uyar sistemleri gelitirilmitir.Bunlardan bir tanesi de 25.06.1990 tarihinde kabul edilen ILO'nun 170 no'lu Kimyasal Maddelerinalma Yaamnda Gvenli Kullanmna l ikin Szleme ile 177 sayl tavsiye kararnda belirtilenMATERIAL SAFETY DATA SHEET - MALZEME GVENLK BLG FORMU uygulamasdr.

MALZEME GVENLK BLG FORMU HAZIRLANMASINDA N KRTERLER

1. Kullanmdaki ihtiyalar karlayacak kadar toksikolojik (zehirbilimsel) bilgi ierecek ekilde omaddeyi reten/salayan kii ve kurulu tarafndan hazrlanmaldr.

2. Formlarn zerindeki bilgi ler:O Satmalna birimlerine MhendislereQ Yneticilere Salk ve gvenlik birimlerineD ilgili ksm eflerine iletilmelidir.3. Formlar, maddeyi gvenli bir ekilde kullanabilmek iin yararl olacak biimde zet, fakat

kapsaml olarak yazlmaldr. nk acil durum halinde ilk bavurulacak kaynaklardan biri bu formdakibilgiler olacaktr.

Bunlar yeterli midir ?

Bu formlarn izlenebilirlii, yllk revizyon planlamas, dosyalarn bulunduklar yerler, ayrca kimyasal


7/48

5AEI_lSl - GVENL KDNERE5 1 1 2

maddelerin ambalajlarnn zerindeki etiketler, kullanma talimatlar, acil durumlarda neler yaplaca vehaberli-habersiz tatbikatlar nceden planlanmal ve belirli bir program erevesinde tm ilgililere eitim

verilmesi salanmaldr.

Bu eitim kapsamnda her zararl ve tehlikeli maddenin bulunduu, kullanld yerdeki tm

alanlar sz konusu maddenin :Q Genel ad ve kimyasal maddenin kimliiniQ iyerinin hangi blgesinde hangi maddelerin olduunuO Dier maddelerle kartrlmad zaman kokusu veya grntsnden bu maddeyi nasl

tanyacanQ Fiziksel tehlikelerinin neler olduunu Yangn halinde neler yaplacan Akut salk tehlikelerini ve hastalk belirtilerini Maruz kalnd nda ve hastalk belir tileri ortaya kt nda ilk yardm faali yetle rinin

neler olduu Dklme halinde neler yaplabileceini

Kronik salk tehlikeleriniQ Maruziyetin en aza indirilmesi iin hangi PPE (Kiisel Koruyucu Malzeme)'nin kullanlacaD PPE leri uygun ekilde kullanmay Kimyasal maddenin tehlikeli zellikleri hakknda ek bilgilere nasl ulalab ileceini

renmelidirler.

MSDS'ler kimi kiiler tarafndan gereksiz gibi bir kavram olarak grnse de gerekte yalnzcakimyasal maddelerin neden olduu salk ve gvenlik tehlikelerinin en aza indirilmesine yarayan sistemin bir parasdr.. Bu sistemin ABD'de resmi ad Tehlike letiim Standart'dr. Yani bunun anlam bilme-renme hakkdr.

Bu standart iki anafikirden olumaktadr.

1. Kimyasal maddeyi reten, tayan, depolayan ve kullananlarn bu kimyasal maddelerintehlikeleri konusunda doru deerlendirme yapmalarn salamak

2. Her ne ekilde olursa olsun bu maddelerle ilikili olan herkesin (ii-iveren) bu bilgi leribirbirlerine nasl ulatracaklarn aklamak.

Buna gre her retici o kimyasal maddeye ait fiziksel ve salk tehlikelerini belirten en son bilgileri salamak ve iverenler de bu bilgileri standartlara uygun olarak alanlarna aktarmak zorundadr.

ABD i Sal - i Gvenlii Kuruluu olan OSHA, MSDS'lerin (Ek-2) dokuz blm halindehazrlanmalarn nerir.

BRNC BLM

Maddenin ad ve tanmlamas yer alr. Ticari bir sr deilse kimyasal maddenin yaps hakknda bilgi verilmelidir. Yaps ticari bir sr bile olsa en azndan oluturabilecei salk tehlikelerine ait detayl bilgiMSDS'te mutlaka bulunmaldr. Ayrca ticari ad, retici / ithalat ad, adresi, acil durumda bavurulacaktelefon nosu yazlmaldr.

KNC BLM

Kimyasal madde ve bileeninin sala zararl yaps ile ilgili bilgiler yer alr. Kimyasaln herkesebilinen adlar, sala zararl bileenlerin maddenin tm iindeki oranlar belirtilmelidir, ilgili tm

dzeyler kayt altna alnmaldr.


8/48

SAELIBI - S EVENLE KONERES 1 1 3

O PEL : OSHA'nn izin verilebilir etkilenme dzeyi

O TL V : Eik deer (olumsuz etki grlmeksizin allmasna izin verilen etkilenme snrdzeyidir ABD'de PEL yasal zorunluluk, TLV ise her zaman iin PEL'den daha koruyucu olannermedir)

O STEL : Ksa sreli etkilenme dzeyi IDLH : Yaam ve sal annda etkileyecek tehlike dzeyi MA K : izin verilen konsantrasyon LD (50): Doz / denek almas

NC BLM

Maddenin fiziksel ve kimyasal zellikleri yer alr. Bu zelliklere yangn tehlikesi yaratabilecek scakbir ortamda buharlamay, solunum koruyucusu gerektirebilecek buhara dnmeyi rnek olarak

verebiliriz.

Ayrca :O Normal grn ve kokusu Buhar basnc ve younluu Suda eriyebilirlii Erime noktas zgl arlQ Hacme gre uucu yzdesiO Buharlama oran bilgilerini kapsamaldr

DRDNC BLM

Yangn ve patlama tehlikelerini kapsar.

Parlama noktas - kullanlan yntem (kapal-ak kap) Alt patlama limiti (LEL : Lovver Explosive Limit)O st patlama limiti (UEL : Upper Explosive Limit) Alevlenme dzeyleri (Gaz-Buhar Konsantrasyonlar minimumun altnda ve maximumun

zerinde ise yangn yaylamaz). Yangn sndrmede kullanlan aralar Yangnda zel mcadele yntemleri Olaand yangn ve patlama tehlikeleri

BENC BLM

Tepkime bilgisi, kimyasaln kararll, baka maddelerle badamazl, bozunmasnn yaratttehlikeler, yan rnler ve tehlikeli polimerizasyon ile ilgili bilgiler yer alr.

ALTINCI BLM

Salk tehlikeleri.Ksa ve z olmaldr. Toksik maddenin vcuda giri yollar tehlikenin akut veya kronik

olup-olmad, kanserojen ise bilgilerin kayna, deneklerdeki etkileri, etkilenmenin ne gibi belirtiler(bulant, kusma, baars, deri-gz tahrileri vb) gsterdii tam olarak verilmelidir.

retici firma, MSDS'de hangi tbbi koullar daha da arlatrabilecei ve bu husustaki

acil-ilkyardm yntemlerini izlemeleri gerektiini ayrca belirtmelidir.


9/48

5A6LIEI - GVENLS KGNBRE5 1 14

YEDNC BLM

Normal koullarda nasl ilem grecei anlatlr. Dklmeler, kaza ile ortama karma durumunda

yaplacak ilemler, elden karma ve depolama yntemleri, bir tesiste gerekli olabilecek bakacanlemler sralanmaldr.

SEKZNC BLM

Kiisel koruyucu donanm (Personal Protect Equipment-PPE) ihtiyac belirtilmelidir.

DOKUZUNCU BLM

Havalandrma ile i uygulamalar ve nerilen hijyenik nlemler de yer alr.

SONU ve NERLERe yeni balayanlara verilen oriyantasyon (tantm) eitiminde hangi maddelerin nerelerde

kullanld bizzat gsterilmelidir. Bu arada maddenin kimlii, etiketinin yeri, i esnasnda kullanlacakbelgeler tantlmaldr. Yeni bir kimyasal madde iyerinde kullanlmaya balandnda veya bilgiler revizeedildiinde belirli periyotlarla bilgi tazeleme eitimleri verilmelidir. Eitim sonras uygun testlerle, edinilenbilgilerin dzeyi kontrol edilmeli ve sonuca gre yeni eitim sreleri tayin edilmelidir.

Bu formlarn faydal olabilmesi iin kullancnn formlarda yazlm olan bilgilerin doruluundan emin olmas gereklidir. Herhangi bir kimyasal maddeyle alan ve/veya alacak olan kii ve kurulularretici firmalardan sipari ncesi malzeme gvenlik bilgi formlarn istemeli, bunlar gzden geirmelieer yanl bilgiler varsa dzeltilmesi istemiyle firmaya geri gnderilmelidir.

MSDS'leri hazrlayanlar kullancya doru ve gvenilir bilgi vermek zorundadr. Ayrca tketicilerinbyk blmnn yeterli teknik bilgiye sahip olmadklar dnlrse verilen bilgilerin kolay anlalabilir

ve sade olmasna zen gsterilmelidir. Bu amala piktogram (Ek-3) kullanlmas yararl bir yoldur.

unu iyice bilmeliyiz ki gerekli nlemler alnmad takdirde zararsz hibir kimyasal m adde yoktur.

Bu nedenle MSDS hazrlanrken tehlikesi bilinmeyen bir veya birka madde szkonusu olduundaalanlar uyarlmal ve koruyucu nlemler forma alnmaldr. Ksa ve uzun sreli toksikolojik testlerinbilimsel sonular her yl gzden geirilmeli ve gerekli revizyonlar yaplmaldr.

retici ve ithalat firmalar hazrlanan MSDS'leri her numune veya mal ile birlikte kullanc kurulu ve kiilere vermelidir. Tketiciler de reticileri uyararak, ynlendirerek kullandklar kimyasal maddeye aitMSDS'lerin hazrlanmasn istemeleri gerekmektedir.

Bilgisayar eriim olanaklarn kullanarak, TSE ve evre Bakanl gibi kamu kurulularndanyararlanarak bu bilgiler elde edilmeli ve kullanma sunulmaldr.

KMYASAL MADDELERN SALIK TEHLKELERNE KARI ALINMASI GEREKEN NLEM :ENDSTRYEL () HJYEN UYGULAMALARIDIR.


10/48

15 5AELISI - S BVENLE KDN6RE5 115

Ek- 1

ZARARLI KMYASAL MADDEVE RNLERNN

KONTROL Y NETMENL

1 1 / 0 7 / 1 9 9 7

RG. 2 1 6 3 4

PYASAArz, retim, Ticaret

retici, AlcyBilgilendirecek

zel Risk Durumlar ve Gvenlik

Tavsiyeleri

Kullanma Talimat

I

Bilgi ve Beyan VermeYkmll

(Bakanlk Talebine)

Ambalajlama Depolama Tama (Mevzuat)

IsYldrmdan

KorumaAlarm

UyarLevhalar

I

Izalasyon

I

Havalandrma YangnSndrme

Bina Mlz. Amaca Uygun


11/48

15 SALISI - 15 EVENLS KDNBRE5 11 6

E k - 2

MALZEME GVENLK BLG FORMUNUMARA

TARH

BLM - 1

MALZEMELERDER SMLER

MALATI

BLM - 2

BRLEMNDEK MAADELER ve TEHLKELER TEHLKEBLGS

TLV

MAKSTEL

IDLHLD

BL M - 3 FZKSEL BLGLER

KAYNAMA NOKTASI (C)

ZGL AIRLII

YOUNLUKERME NOKTASI

BUHAR BASINCIBUHAR BASINCISUDA ZNRLK

GRN

B L M - 4 Y A N G I N v e P A T L A M A B LG LE R

ALEVLENME NOKTASIKENDLNDEN TUTUMASICAKLII : ALT ST

NFPAKODU:

BLM - 5 TEPKME BLGS

BOZUNMA RNLER

N..A KARARLI

BL M - 6 SALIK TEHLKELER

ETKLEME YOLLARI

LKYARDIM

DER TEMASI

GZ

SOLUNUMSNDRM

BLM - 7 D K LME, SIZIN TI, TEMZLEME Y N TEMLER

ELDEN IKARMA, MHA, ZARARSIZ HALE GETRME YNTEMLER

BLM - 8 KSEL KORUY UCULAR

ELDVEN SOLUNUM KORUYUCUSU GZLK EMNYET KEMER DER

BL M - 8 KSEL KORUY UCULAR

HAVALANDIRMA YNTEMLER

HJYENK NLEMLER

HA Z I RL A Y A N

ONA Y


12/48

5AELIEI - EVENLE KGNERES 117

MALZEME GVENLK BLG FORMU PKTOGRAMI Ek-3

KMYASAL MADDENN ADI

RETC/THALATI ADI

RETC/THALATI ADRES

TELEFON:

TEHLKE DERECES Y AN GI N TEHLKES BOZUNABRL K

OK TEHLKES YANICINORMAL ARTLARDA

BOZUNMAZ

YANICI

REAKSYONA GRER

SALIK TEHLKES

YUTULMASI ZARARLIDIR SOLUNMASI ZARARLIDIR KANSER TEHLK ES DER TEMASI ZARARLIDIR

DERDE YARALANMAYAYOL AAR

TAHR EDER

6

o y

REME SSTEMLERNEZARARLIDIR

GENLER

KSEL KORUYUCULAR

YZ SPER veKORUYUCU GZLK

KAPALI KORUYUCUGZLK

KORUYUCU GZLK TME KORUYUCU

SOLUNUM KORUYUCUMASKE

KORUYUCU ELDVEN KORUYUCU BOT DER

eJ


13/48



TOPLU SZLEMELERNDE SALII VE

GVENL'NE SENDKAL BAKI. ADANA,

EL, HATAY VE OSMANY E 2 00 0 Y ILI RNEKLER

Dr. Mustafa Can EREN

SEYHAN BELEDYES KURUM HEKM


BLDR


14/48

SABLIEI - 5 EVENLE KDNBRE5 121

Z E T : Bu aratrmada, alma artlarnn dzenlenmesi, ekonomik sosyal haklarn gelitirilmesiiin ii sendikalarnn imzalad Toplu Szlemelerinde (TS) ii sal i gvenlii (SG)maddesinin hangi lde yer aldn, ne kadar ciddiyetle savunulduu aratrlmtr.

4 ilde 3 konfederasyona bal sendikalarla 218 TS grmesi yaplm, 104 szleme uzlamaya varlarak imzalanmtr. Bu iyerlerinde sendikalama oran ortalama %67.4 olarak tesbit edilmi SGmaddeleri kira yardm, ocuk yardm, snnet yardm, ie ge gelme, ii servisi gibi maddeleringerisine dm, iyeri hekimi kavramna ou sendikann yabanc olduu gzlenmitir.

Mevcut yasa ve tzklerin, onaylanmayan uluslararas szlemelerinin boluu tek bana iisendikalar ve imzaladklar TS ler ile doldurulamayaca, uluslararas szlemelerin imzas ve yasalmevzuatn adalatrlmas gerei ve gereklilii zerinden dzenlemelerin yaplmas savunulmutur.

SUMMARY:n ths Study;the ratio Labor health and occupational security tem was located and seriousness

was defended in collactive agreements that was sgn by labour union for arranging the vvorkingconditions and developing the economic and social rights have been observed. n four town after 218

coilective agreement conservation by the union member of the these confederation 104 agreement wassigned with coming to an understanding. The avarage unionize ratio in theese componies wasestablished % 67.4 Labor health occapational security tems was located backward of the rent aid, childaid, circumcision aid, being late to the work, labor bus tems. t has ben obsorved that a lot of union wasunfamiliar with company doctor concept.

The emptiness of the existing and regulations and nonapproven international agreements can notbe filled only with labor unions and coilective agreements they signed; The sign of signing theinternational agreements and the reality of being contemrary of the legal disposition and organizing havebeen defended.

G R : Konfederasyon Franszcada Birden ok parann egemenliklerini kaybetmedenoluturduu btn tanmlamaktadr. Toplu i szlemeleri (TS) ise iilerin sosyal, ekonomik,demokratik hak ve kazanmlarn korumak ve gelitirmek amacyla sendikalarn iyeri veya iletme

baznda imzalad uzla metnidir.Konfederasyonlarn ii sal i gvenliini alann sosyal hakk, salkl olma hakk zerinden,

iverenlerin ise retim maliyeti ve verimliliin yapta olmas zerinden deerlendirmesi mevcutyasalardaki kazanlm haklarn bir adm tesine tayabilecei dnlm, kurumsallatrlmasgereken bu zgr iradenin TS' lere yansmas lke i havuzunda paylamlar artraca dnlmtr.

A M A : i sal i gvenliinin TS srecinde multidisipliner bir yap olarak ele alnmas,bilimsel danma kurullaryla beraber hazrlanmas ve "adet yerini bulsun" mantndan koparak iibaznda talep oluturacak eitim temeline oturtulmas hedeflenmitir.

Y N T E M : Adana Blge alma Mdrl kaytlar, sendikalarn kaytlar ve mevcut TS' leriesas alnarak 2000 ylnda imzalanan tm TS' ler deerlendirilmitir. Btn szlemelerin metinleriKasm 2000 ve Aralk 2000 dnemlerinde eksiksiz olarak incelenmi, imzalanan TS' de hangi

konfederasyona bal hangi sendikann hangi iyeri veya iletme ile TS imzalad, mevcut sendikalsendikasz ii istihdam SG maddesinin kanc madde olduu, ve bu maddenin iinin ne ekildedoldurulduu aratrlmtr, iyeri veya iletmenin istihdam kapasitesi, kamuda ve zel sektrdekurumsallamaya alan iyeri hekimlii maddesini ileyip ilemedii irdelenmitir.

B U L G U L A R : 2000 ylnda Adana, iel, Hatay, Osmaniye'de DSK, TRK- ve HAK-'e balsendikalar tarafndan 104 TS imzalanm TS'lerin illere ve konfederasyonlara gre dalm Tablo 1'degsterilmitir. Saysal olarak en fazla TS imzalanan il Adana (35) olurken en az Osmaniye'de (3) imza-lanmtr. Toplam ii says olarakta Adana il baznda 1.srada Osmaniye son sradadr.


15/48

SALII - BVENLB KDNBRE5 122

Tablo 1: TS' lerin illere ve konfederasyonlara gre dalm

Adana

el

HatayOsmaniye

TOPLAM

TRK-

23

25

20

-

68

DSK

9

6

7

-

22

HAK-

3

3

5

3

14

TOPLAM

35

34

32

3

104

Toplam ii ve sendikal ii baznda TRK- daha yksek istihdama sahip iken iilerinsendikalama orannda dierlerinden geride kalmtr. Tablo 2'de bu deerler gsterilmitir.

Tablo 2: mzalanan TS'lerde konfederasyona gre ii istihdam.

Sendikali iToplam iSen. i

Toplam i

TRK-1061216330

% 64.9

DSK2092

2822%74.1

HAK-26753660

% 73.0

TOPLAM15379

22812% 67.4

kazas ve meslek hastal temas ou TlS' lerde ok ksa olarak yer alm baz szlemelerdetek bir cmlelik madde olarak geitirilmi hatta hi deinilmemitir.

i sal ve i gvenlii maddelerinin deerlendirilmesinde konfederasyonlar baznda anlamlfarkllklar gzlenebilmekte, DSK ve TRK-' e bal sendikalarn imzalad TlS' lerde SGkonusunda daha bilinli olduu Tablo 3'de gsterilmitir.

Tablo 3: TS' lerde i kazas, meslek hastal, SG maddelerine yer verilmesi.

IkazasMeslek Hastala

ii Sal

Gvenlii

TRK-%

77.9

29.4

70.6

70.6

DSK%

86.4

81.872.7

72.7

HAK-%

57.1

57.1

42.9

35.7

ORT.%

76.9

44.2

67.3

64.4

SG kurullar ile ilgili tzkler 1973-1974 yllarnda km fakat TS'lerde yeterince yer alamamtr.letme ve iyerlerinde koruyucu salk hizmetleri sunan, SG kurulu yesi, i kazalar ve meslekhastalklarn nlemede, ii sal i gvenliini salamada, periyodik muayeneler ve acil mdahalelerkonusunda sendikalarn en stratejik eleman olmas gereken iyeri hekimi TS' lerde hak ettii noktaya

ulaamad Tablo 4'de grlmektedir.

Tablo 4: TS' lerde SG tz ve kurulu maddelerinin iyeri hekiminin yer alma yzdeleri

SG Tz

SG Kurulu

yeri Hekimi

TRK-76.4

57.4

55.9

DSK72.7

63.6

0

HAK-64.335.7

0

ORT.74

55.8

36.5

Salk konusunda TS' lerde hijyen ve iyeri temizlii temalar ok az ilenmi(13,%12.5) koruyucusalk hizmetleri tedbiri ok az szlemede (21 ,%20.2)yer bulabilmi, bunun yannda hastalk yardmou szlemede (89,%85.6) atlanmamtr.


16/48

15 SABLIEI - S BLJVENLB KGNERES 123

iinin eitli sebeplerden lmm durumunda bakmakla ykml olduu ailesine lm yardmdenmesi ou szlemede (96,%94.5) kaytlara geirilmi, iinin meslek hastal veya hangikonfederasyona bal sendikalar tarafndan ne kadar olduu Tablo 5'te gsterilmitir.

Tablo 5: iinin normal lm ve meslek hastal veya i kazas sonras lmnde verilen lmyardm. (g:gnlk alma creti)

Normal lm

Meslek hastalveya i kazassonras lm

TRK-

160 milyon TL57 g

393 milyon TL98 g

DSK

178 milyon TL53 g

666 milyon TL154 g

HAK-

65 milyon TL140 g

89 milyon TL295 g

ORT.

141 milyon TL67 g

410 milyon TL136 g

SG konusunda TS'lerde koruyucu malzemelerden 23 (%22.1) i kazas bildiriminden 47 (%45.2)temizlik malzemelerinden 32 (%30.8) bahsedilmi. Bir TS'de "iinin meslek hastal veya i kazassonras lmne ynelik zel salk sigortas yaptrlr" artna rastlanmtr.

SG maddesinin TS'deki sralamas Tablo 6'da gsterilmitir.

Tablo 6: SG maddesinin TS'lerdeki sralamas

SG maddesininTSK' deki sralamas(ortalama)

TRK-

51

DSK

52

HAK-

61

ORT.

52.6

TS imzalanan bu iyerlerinin ounluunun (61,%58.7) 50nin altnda ii istihdam ettii Tablo 7'degsterilmitir.

Tablo 7: 50 iinin zerinde istihdam eden iyerleri

50 iinin zerindeistihdam edeniyerleri

TRK-

30 (% 44)

DSK

6 (% 27)

HAK-

7 (% 50)

ORT.

43 (% 41.3)

S O N U V E N E R L E R : Eriilen bulgular zerinden bir deerlendirme yaparsak lkemizdeSG iilerin rgt olan sendikalar tarafndan bile ihmal edilmekte, sendikacy koruyan, ekonomikartlar dzenleyen, ocuk,kira, evlenme, snnet yardmlarn belirleyen maddelerden sonra TS' lerdeSG maddesi sonlarda yerini almaktadr, iyeri hekimi kavram 2 byk konfederasyon tarafndan hi bir

szlemede deinilmemesi, dier konfederasyon tarafndan %55.9 orannda bahsedilmesi, iirgtlerinin SG konusundaki yetersiz bilgi birikimi tesinde iilerin salk ve gvenlik konusunda talepeksikliklerini trajik bir ekilde gzler nne sermektedir.

inin i kazas yada meslek hastal sonras lmnde, normal lme gre 2 yada 3 kat lmyardm yaplmas sendikalarn bu konudaki hassasiyetinin somut bir gstergesidir.

Dier maddeler ierik ve boluklar olarak her konfederasyon TS' lerinde aa yukarrtmektedir.

TS' lerin kapsam zerinden bir deerlendirme yapacak olursak; Mevcut yasalarn gerei olan SGkurallar oluturulmasn isteyerek iyerlerinin sal, hijyeni, gvenlii ve koruyucu malzemeler TS'lereaktarlmaldr.

yerlerinde iyeri hekimi ve i gvenlii uzman veya sendika ile iyeri arasnda paylam ayaktatutarak SG konusunda tecrbeli bir eleman bulundurulmas szlemelere eklenmelidir.


17/48

SABLIEI - 5VENB KONERES 1 24

ie giri, periyodik, portr muayenelerinin, AC filmlerinin, a takibinin ve gerektii zaman acilmdahale iin uygun ortam ve artlarn yerine getirilmesi szlemelerde bulundurulmaldr.

ilerin dzenli aralklarla SG ve kiisel hijyen konusunda eitilmesi, eitimin baarsnnsnanmas, kendi i dinamikleriyle srekli kendini yenileyen eitim dngs oluturulmas TS' lerde gzard edilmemelidir.

OECD yesi lkeler arasnda %9.1 sendikalama oran ile Trkiye en son srada yer almaktaykenbu almada sendikalama oran %67.4'e ulamas, sendikalarn girdii ve TS imzalayabildii iyerlerinde dahi, gelimi Avrupa lkelerinin ulat lke standartlarn yakalayamad gzlenmektedir. (Finlandiya %95)(Pala 2000 syf 8)

Toplu pazarlklar 1960 ve 1970'li yllarda ikolu dzeyinde geliirken 1980'lerden itibaren iletme veiyeri dzeyine gelme eilimindedir. Toplu i szlemelerinin ileri boaltlm, nemsizletirilmi, teknikbir i, rutin bir prosedr haline getirilmitir.

informel sektrde kayt d retim ve emek lkemiz artlarnda bu kadar yksekkensigortaszlatrma, sendikaszlatrma srekli artarken, kamuda ve zel sektrde taeronlamaya srekli

prim verilirken TS'lerdeki SG maddeleri ve sendikalarn bu konudaki duyarszlklar i, emek ve retimhavuzunda birka yudumluk hak, hukuk arayndan ileri gidememektedir.

1952 ylnda kabul edilen Sosyal Gvenlik Asgari Normlar hakkndaki 102 sayl ILO szlemesinegre meslek hastal ve i kazas yardmn da ieren dokuz temel balk belirlenmi, isizlik yardm veaile yardm onaylanmam , bir ksm deit irilerek dierler i 1451 sayl yasa ile 1971 ylnda onaylanmtr.(Keik 2000 syf 274)

98 sayl Sendika ve Toplu pazarlk hakk ve 87 sayl Dernek kurma ve rgtlenme hakknnkorunmas gibi ILO szlemelerinin onaylarna ramen 1475 sayl i yasasnn 13. Maddesinde iverengereke gstermeden tazminatn deyerek i akti feshedebilmektedir.

Sendikalarn ve Konfederasyonlarn grlen ve yaanan bu tablo zerinden rgtlemenin nnntkayan yukarda bahsedilen maddelerin yasalarn ieriini deitirmeye ynelik almalar yapmal,iileri salkl alma hakkn, SG artlarnn oluturulmasn talep eder hale getirmeli, bununyolununda rgtlemeden getiini unutmamaldr.

KAY NAKLAR:1. i Sal ve Prensip Uygulamalar Prof.Dr. Turhan AKBULUT Sayfa 59 2. Salk Alannda Toplu Szlemeye Doru Hakan KEK Sayfa 59,214,2733. Adana Blge alma Mdrl TS Arivi4. Adana Blge alma Mdrl TS Kayt Defteri5. alma Hayat istatistikleri 1998 Aralk6. yeri Hekimlii Ders Notlar 2. Basm i Sal ve Sendikalar ismail

Hakk KURT Sayfa 4097. TTB MSG Dergisi Say: 3-15-16 Hazirann Hatrlattklar Dr. Levent KOAR Sayfa 21

8. TTB MSG Dergisi Say 3 K.PALA Trkiyede ii Salnda Durum Syf.89. TTB MSG Dergisi Say: 4 Toplu i Szlemeleri ve Sal Av. Ylmaz Z

Dr. Levent KOAR Sayfa 3410. Snf Sendikas Snf Kitapl Dizisi 2 Uur LEK Sayfa 99,127 11 . Sendikalarn Mahsun yks ilhan AKALIN Sayfa 1512. Toplum ve Hekim Mart-Nisan 1999 Toplu Szlemelerinde Salnn Yeri ve nemi

mr INAR EL, Ahmet Can BLGN Sayfa 8313. Trkiye'de Sendikal Hak hlalleri Raporu ETUC, DSK 8-9 Ocak 1999 stanbul


18/48



ISO 9000 KALTE GVENCE SSTEMLER STANDARTLARINDA SALII VE GVENLNN YER

Adil BAYKASOLU, Tr kay DEREL, Murat HALS

Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm


BLDR


19/48

15 SALISI - GVENLS K0N6RE5 1 27

ZET

ISO 9000 kalite gvence sistemleri lkemizde giderek artan bir sklkta uygulanmaya balanmtr.Bir iletmenin btn sistemlerinde kaliteyi tamamen kontrol altna alarak i ve d mterileri tatmin

etmeyi amalayan bu sistem, acaba ii sal ve i gvenlii gibi kalite zerine etkisi olan bir konuyagereken nemi vermi midir? Bu almada bu nemli sorunun cevab aranmaktadr.

GR

Yirminci yzyln sonlarna doru dnyamzda hemen her konuda byk deiimler yaanmtr.'Kalite' artk bir kavram olmaktan km ve yaamn her anndaaranlan, tercih edilen bir gereksinimhaline gelmitir. eKalite sadece yksek gelir tabakasna hitap eden bir olgu olmaktan km, toplumunmutluluu ve refah asndan anahtar bir konuma gelmi; bir "ihtiya" olmutur (Selimbeyolu vearkadalar, 1999). Bu deiim rzgarlarndan iletmeler de nasibini almtr (-- --, 1997). Kalite'nintanm bu deiim rzgarlar ile birlikte tekrar yaplm, ve "kalite ynetimi" kavram n plana kmtr.Genel olarak, iletme ve organizasyonlar iin; mteri tatmini, verimlilik, deimezlik, esneklik, ve etkinlik

gibi eitli unsurlar ne karan kalite tanmlar yapla gelmitir. ( , 1997). Bununla birlikte en okifade edilen ve alt izilen ise 'kalite'nin bir yaam biimi olduudur. Her ne kadar kalitenin tanmnceliklere gre deikenlikler gsterebiliyorsa da, kaliteyi etkileyen baz faktrlerin olduu kukusuzdur.Bunlardan en nemlileri; pazar, para, ynetim, motivasyon, malzeme, makine ve tehizat, modern bilgimetotlar, retim parametreleri ve hepsinden nemlisi direkt veya dolayl olarak bu konularla ilgisi olan'insan' faktrdr (Bozkurt ve Odaman, 1995). Gnmz konjonktrnde, pazar paylarn korumak veyaartrmak isteyen kurulu, iletme ya da organizasyonlar, rettikleri mal ve/veya hizmetlerin temelstandartlara ve mteri isteklerine uygunluunu salamak, "kalite"ye ulamak, kaliteli olmak ve kaliteliretmek zorundadr. Bu zorunluluk, organizasyon ve iletmelerde kalite gvence sistemlerinin kurulmas

ve bunlarn etkili bir ekilde srekli gelitirilerek uygulanmas zorunluluunu da beraberinde getirmitir.ISO 9000 standartlar serisi, iletmelerde kurulacak kalite gvence sistemleri iin bir model niteliitamaktadr. ISO 9000 ile, kalite sistemi kuruluun yaps, kaynaklar, sorumluluklar, prosedrler vb. gibiana unsurlar zerine ina edilmektedir ( , 2001). Bununla birlik te, bize gre, kalite gvencesisteminin en nemli yapta olan insan faktrne yapaca iler asndan Madde-4 altnda(Kalite Sistem artlar), 4.1.2 ve 4.1.3 (Organizasyon Yaps; Sorumluluk ve Yetkiler), 4.18 (Eitim) gibikonularla ilgili yaptrmlar getirilmesine karn, i gvenlii ve ii salyla direkt ilgili yaptrmlar ierenbir madde sunulmam, ve bu konuda bir esneklik, bir boluk braklmtr. Bylelikle, kalite ve kaliteynetiminin temel unsuru olan ve bunlar ile birinci derecede ilikili olan insann iletme iindekidurumunun tam olarak gvence altna alnamam olmas durumu ortaya kmakta ve tasarlanan kalitegvence sistemlerinin ileyii olumsuz ynde etkilenebilmektedir. Bu arada, unu da belirtmekte fayda

var ki, yukardaki tartma ISO 9000:94 srm ile ilgilidir. ISO 9000:2000 srm bu makaleninyazld tarihte resmi olarak yaynlanm olmayp n duyurular mevcuttur. Ancak, bu n duyurulardanizlediimiz kadaryla, i gvenlii ve ii salyla ilgili olarak baz nemli admlar atlm olmasna

ramen, bu makalenin yazarlarnn bu admlarn yeterlilii hususunda baz ekinceleri mevcuttur.

SALII VE GVENL

ii sal ve i gvenlii ile sadece i kazalarnn olmad ya da meslek hastalklarnn tamamennlendii iyerleri oluturmak deil, ayn zamanda alanlarn bedensel ve ruhsal olarak 'tam bir iyilik'iinde olduu, i bar salanm, verimli ve huzurlu bir alma ortam oluturmak hedeflenmektedir(ktem, 1996).

Bir hizmet akdine dayanarak herhangi bir ite cret karl alan kii 'ii' olaraktanmlanmaktadr (http://www.calisma.gov.tr). W210 no'lu Kanada i Gvenlii ve Sal Ynergesinin(http://www.gov.mb.ca/labour) ilk maddesinde ii sal yle tanmlanmtr: "vcut, akl ve ruh olarak


20/48

5AELISI - EVENLS KNERE5 1 28

salkl olma...'. Daha iinin tanm bile yaplmadan nce ii salnn tanm yaplmakla, salninsanolunun sahip olduu en byk zenginlik olduu ve bu zenginlii korumann bir zorunluluk olduukabul edilmitir. Ayn ynergede 'ii' ekilde tanmlanmtr:

'Bir iveren tarafndan belirli bir hizmeti yapmak iin, belirli bir kazan ya da dl, veyakazan ya da dl vaadi ile grevlendirilen kii...',

'Bir baka kii (bu kii iyerinin sahibi ya da yetkilisi olabilir) tarafndan belirli hizmetleriyapmak iin belirli bir i anlamas dahilinde (ya da olmadan) grevlendirilen kii...'

'Bir eitim kuruluunda ya da bir baka i yerinde staj ya da eitim alan kii...'

Bu ynergenin amac, tpk BS 8800 ve OHSAS 18001 (incir, 2001) ve benzeri ii sal ve igvenlii ynergelerinde, ynetim standartlarnda, tzklerinde olduu gibi; bir iyerinde alan tam

veya yar zamanl iileri ve tm alanlar iyerindeki ortam ve faaliyetler nedeniyle karlaabileceigvenlik ve salk risklerine kar korumak ve ayrca iyeri ierisindeki artlarn iyiletirilmesinisalamaktr. Elbette iiler ve alanlar kendi salklarn korumak ve gvenliklerini salamak iin hereyden nce kendi zerlerine den grevleri yapmak zorundadr. rnein, dikkatli olmak, gerekli olan

koruyucu tedbirleri almak, gerekli salk ve gvenlik komitelerine ye olmak ve bunlarn temsilcisi olmak, bu komitelerin nerdii ve iyerinin uygulamakla tabii olduu salk ve gvenlik tzklerini uygulamak ya da uygulanmasn salamak, vb bu grevlerin belli bal en nemli olanlardr.

i ortamnda karlalabilecek risk faktrlerinden bazlar aada sralanmtr: astm, toksikmaddeler, grlt, tehlikeli kimyasallar, psikolojik risk faktrleri, gvenlik riskleri, deterjanlar ve diertoksik maddeler, psiko-sosyal riskler, monotonizm (srekli ayn i tekrar), ergonomik olmayan koullar,alerjik maddeler, grlt, sl ve atmosferik koullar, i kazalar, iddet, korku, mantar, hijyenik koullar,radyasyon, virsler, vb. Bunlardan bazlar aniden ortaya kabilecek rahatszlklara sebep olabileceigibi, bir ou yllar sren bir sre sonrasnda ciddi rahatszlklar ortaya kabilir. rnein, eik deeriolan 90 dB'den biraz daha fazla grltl olan bir ortamda srekli olarak alan bir kii 7-8 sene sonraiitme kayb tehlikesi ile kar karya kalabilir. Yine zellikle tekstil sektrnde grlen uuan maddeler

nedeniyle ou zaman iiler solunum yolu rahatszlklar riski ile kar karyadr. Bir tek, st ve yourt datmakla bu iin nlenebileceini sylemek ne yazk ki mmkn deildir. Zaten bazen bu yiyeceklerin paras iiye verilmekte, czdan ile sal arasnda skp kalan ii ise ou kez bunu baka amalariin deerlendirebilmektedir. Oysaki sorun olduka ciddidir, ve etkili havalandrma sistemlerininkurulmas ve srekli olarak toz lmlerinin yaplmas ve kayt altna alnmas gerekmektedir.

i kazalar ise genellikle ekilde karmza kmaktadr. Bunlar:basnl kaplarn patlamas,elektrik kaaklar,dme ve kesilme yaralanmalardr.

Kompresr ve benzeri gibi basnl kaplar sk sk kontrol edilmesi gereken, ve kontrol altnda tutulmad takdirde byk tehlike arz eden i yeri aralarndan bir tanesidir. Belli basn artlar iin retilen bu cihazlar, alma basncnn stnde ok byk bir tehlike arz etmektedir. Sk sk su ile testyaplmas gerektii halde, ou kez bunun hava ile yapld gzlemlenmitir. Ayrca, korozyon ne-deniyle incelen cidarlar nedeniyle alma basnc zamanla nominal deerlerin altna inebilmektedir. Bugibi patlamaya msait cihazlarn, kesinlikle bir ayrk beton koruma odas ierisinde altrlmas gerek-mektedir. Bununla birlikte halihazrda ISO 9000 serisi sertifikalarna sahip olan bir ok iletmede bylebir korumann yaplmadna ahit olmak mmkndr.

unu belirtmekte fayda var ki, gerek Toplam Kalite Ynetimi'nin gerekse de ISO 9000standartlarnn hedeflerinden biri de elbette iletme karlln ve verimlilii artrmaktr. 'Kullan ve at mant' bu kavramlar ile kesinlikle badaamaz. Salksz i ortamlar nedeniyle, meslek hastalna


21/48

SALII - GVENLS K0NGRE5 1 29

yakalanan, alamayacak bir duruma derek malulen emekliye ayrlmak zorunda kalan insanlarmznzaman zaman tazminat almak iin mahkemelere bavurduklarn mahede ediyoruz. ou kez buhastalklarn tedavi masraflar, bu hastalklarn risk faktrlerini azaltmak iin iletmelerde yaplacaktadilat ve almalara ayrlacak btenin birka kat dzeyinde olabilmektedir. Tabii bu aslnda kaza vetazminat maliyetleri buzdann yalnzca grnen ksmdr. Unutmayalm ki, problemleri nlemek, onlarzmekten ok daha kolaydr.

KALTE GVENCE SSTEMLER ve TOPLAM KALTE YNETM

nlemenin dzeltmekten ok daha kolay olduu dncesinden yola kan kalite gvencesiyaklam, bir rnn ya da hizmetin tasarmndan imalatna, pazarlamasndan sat sonras servishizmetlerine kadar bir ok iletme basaman kapsar. Kalite gvencesi her bir basamaktaki srecin heraamasnda, rnn ya da hizmetin standartlara uygun olarak yaplmasn salar. Dolaysyla, kaliteninartrlmas ve gvence altna alnmas topyekn bir gayret, inan gerektirmekte ve anlk bir abay deilbir sreci artrmaktadr. ISO 9000 standartlar serisi iletme, organizasyon veya kurulularn uygunbir kalite gvence sistemi gelitirilmesinde veya mevcut kurulu bir kalite gvence sisteminin

deerlendirmesinde kullanlabilecek bir model olarak tarif edilmektedir. Kaliteye ve onun saladsrece btnsellik iinde bakma gerei, 1980'li yllarn bandan itibaren etoplam kalite kavramnn tmdnyada yaygnlatrlmasna neden olmutur. Bu kavram iinde yer alan "toplam' szc kalitenin"tm srelerde" ve "herkesin katlm" ile salanabilir olmasna iaret etmektedir. Toplam Kalite Ynetimi, esasen, uzun vadede, mterinin tatmin olmasn, baarmay kendi personeli ve toplum iinavantajlar elde etmeyi amalayan kalite zerinde younlam ve tm personelin katlmna dayanan birynetim modelidir. 1950'li yllarda A.B.D.'de ortaya kan ve 1956-1970 yllar arasnda Japonya'daolgunlaan "Toplam Kalite Ynetimif felsefesi, znde 'organizasyonlarda srekli, topyekn bir iyilemesrecini" ifade eder. Toplam Kalite Ynetiminden; alanlarnn, mterilerinin ve her kademedekiyneticilerinin mutlu olduu dinamik organizasyonlarn ynetilmesini alglamak gereklidir. Bu nedenle,btn personelin Kalite Gvence Sistemi iinde rollerini bilmesini ve hatasz olarak sistemi iletmesinisalayacak dinamik bir eitimin uygulanmas gerekmektedir.

KALTE GVENCE SSTEMLERNDE SALII VE GVENL

ISO 9000 Kalite gvence sistemleri standartlarnn 1994 yl versiyonu kalite sistemleri asndanok nemli ilevleri olan baz fonksiyonlara cevap verememitir ( , 1997): a) kalite maliyet analizi veuygulamalar, b) motivasyon, c) yaplan ilerden zevk alnmas ve gurur duyulmas, d) iyiletirmealmalarnn birok projelerle gerekletirilmesi, e) varyasyonun azaltlmas, f) katlmclnnsalanmas, g) tek tedariki ile uzun sreli ve gvene dayanan iliki, h) yenilikilik, ) ii sal ve igvenlii, ve i) evresel koruma nlemleri. Bunun iin uzun bir zamandr, standardn revizyonu szkonusudur. Bu makalenin yazld ubat 2001 tarihine dein yaynlanm yeni bir resmi bir srmolmamasna ramen, yeni standart ile ilgili n duyurular sk sk kamuoyuna sunulmaktadr. Aadaki

tartmalar bu n duyurulardan alnan izlenimlere dayanmaktadr.

ISO 9000:2000 revizyonunda, daha nce standart kapsamnda yer almayan "i gvenlii ve iisal" ile ilgili nemli saylabilecek ama ayn zamanda tam olmayan admlar atlmtr. ISO 9001 ve9004:2000 Madde 6.4'te "Organizasyonun, rn uyumluluunu (product conformity) salamak iingerekli insan ve dier fiziksel faktrlerin tanmland i ortamlarn salamas ve bunu ynetmesigereklidir" denilmektedir (Johnson, 2000). ilk bakta bu cmle ile ISO 9000:2000 versiyonunda, salk

ve gvenlik unsurlarnn zerinde nemle durulmas gerektiinin alt iziliyor sanlabilir. Bununla birlikte"... rn uyumluluunu salamak iin" ifadesi olduka mulak durmaktadr. yle ki, bir rnn ya daservisin kalite artlar erevesinde doru bir ekilde retilmesini engelleyecek i ortamnn varl nasltespit edilecektir, bu ak deildir. Ayrca, ii sal ile i gvenlii konsepti ile, bir rnn veyahizmetin yanl ve kalitesiz retilmesi ya da yaplmas arasndaki balant ak olarak ortaya


22/48

SAELIEI - 5 EVENLiSi KONGRES 1 30

konulamamtr. Bir rn ya da hizmeti en doru ve en iyi bir biimde retmek iin uygun ortamsalamak ile; uygun bir ii sal ile i gvenlii ynetim modeli kurduktan sonra rn ya da hizmetlerien doru ve en iyi bir biimde retmek ya da yapmak arasnda dalar kadar fark olduunun altnnizilmesi gereklidir. Burada grlyor ki, 1994'de olduu gibi, top bir kez daha taca atlmakta, ve

sistemin baars ve elbette "ii sal ve i gvenlii" denetilerin inisiyatifine braklmaktadr. Standartlardan insanlarn bekledii ise aslnda yle bir cmleydi:

'Bir iletmenin kalite gvence sistemi kurabilmesi ve bunu belgelendirebilmesi iin yapmasgerekenler unlardr:

a) Son bir yllk i kazalar ve nedenleri kayt altnda olmal ve dzeyi % 0.2 in altnda olmal, b) ilerin son bir yllk devamszlk nedenleri kayt altnda olmal, c) ilerin son bir yllk rahatszlk saylar ve hastalk nedenleri kayt altnda olmal,d) Kuruluun bir "ii sal ve i gvenlii" politikas olmal ve bunun iin bir ynetim modeli

oluturmal, ve bu ynetim modeli; i kanunu, tz, BS 8800, OHSAS 18001, ve benzeri standartlarauygun olmal, ve benzeri gibi'.

Dikkat edilecei gibi , yukarda belirtilen ISO 9000:2000 revizyonun ilgili maddesinde zellikle Trkiye'de ok rahatlkla suiistimal edilebilecek bir yazm dili ve hareket tarz kullanlmtr. Bu yzden,TSEnn gereken nlemi almas ve "i sal ve i Gvenlii" ile ilgili tzk, ynetmelik, kanun vestandartlar sertifikasyon srecinde ok nemli bir unsur olarak ne karmas gerekmektedir.

TARTIMA VE SONU

Tm kalite gvence sistemlerinde olduu gibi ISO 9000 standartlar serisinde de srekli gelitirerekuygulama ana prensiplerden biri olduu iin, sistemin ileriki revizyonlarnda ii sal ve/veya igvenlii ile ilgili daha detayl maddelerin talimatlara dahil edilmesinin gereklemesi kanlmazdr. Bununla birlikte, sistemin i sorunlar iin var olan Dzeltici nleyici Faaliyetler (DF) unsuru

kullanlarak, daha imdiden i gvenlii ve ii sal konularnda bir takm faaliyetler yaplabilmesiolasdr.

Yine baka dikkat ekici bir husus ta udur. ISO 9000:2000 revizyonu ile standart evre ynetimi vesal ile daha bark hale getirilmi, ve srekli iyiletirmeyi bir zorunluluk haline getirerek, toplamkalite felsefesine uygun bir yap oluturulmutur. Toplam kalite felsefesinin olmazsa olmazlarndan birtanesi ise, alanlarn memnuniyetidir. ok klasik bir deyile, eer bir ii ya da personel altiyerini, organizasyonu ya da iletmeyi sevmiyorsa, orada almaktan gurur duymuyorsa, toplam kalitebinasnn zerinde durduu kirilerden birisi yoktur ya da paralanmak zeredir. Bu nedenle, alanlarnki aslnda bu i mteriler olarak tarif edilir, memnuniyetini artrmak iin gereken her trl almann

yaplmas ve i ortamnn hazrlanmas gereklilii ortaya kmaktadr. Zaten gelimeler de bu ynde

olup, ISO 9000:2000 revizyonunun yerine ok yaknda yeni bir revizyonun yaplmas kanlmazdr.

Bu arada unu da belirtmek gerekir ki, ISO 9000:2000 revizyonu ile gelen en nemli yeniliklerincelendiinde; daha nce bu standartlar ile toplam kalite arasndaki var olan mesafenin azaltlmayaalld ve standardn zellikle evre konusunda gittike hassaslat gzlemlenmektedir(Lazzslo, 2001). Enteresan olan bir baka gzlem de, bugne kadar ISO 9000 sertifikasyonu alm olanbir ok iletme ile yaplan aratrma almalarnda, sertifikasyon sonrasnda firmada gzlemleneniyilemeler arasnda ne yazk ki, i gvenliinin artmas ya da iilerin salk problemlerinin azaltlmasgibi bir maddeye rastlanamamtr (Beskese ve Cebeci, 2001).

Bir i sal ve ynetim sistemi oluturarak, organizasyon ve kurulular aadaki faydalar ok ucuz bir ekilde salayabilirler:


23/48

15 5AGLIBI - 5 GVENLS KONGRES 131

iilerin kendilerine olan gven ve greve ballklar artrlabilir,salkl ve gvenli bir i ortam elde edilebilir,iilerin motivasyonlar ykseltilebilir,

nleme prensibi ile azaltlan kaza ve hastalklar maliyetlerin dmesine neden olabilir,iilerin stres, uyumsuzluk ve endieleri ortadan kalkabilir,iilerin i yapma istek ve becerileri artrlabilir.

Sonu olarak mevcut gelimeler karsnda unu belirtmek gerekiyor ki, ISO 9000 serisi kalitegvence sistemi kurmak isteyen kurulu ve iletmeler, ayn dnce sistemi ile dengeli bir ii sal vei gvenlii ynetim modeli kurmak durumundadr. Her ikisinde de sorumluluk tabana kadaryaylmaktadr (ktem, 1996). Bu modellerin oluturulmasnda OHSAS 18001 ve benzeri standartlardanyararlanlmas beklenmektedir. Ayrca, iletmelerde verimliliin artrlmas, salk ve gvenlik koullarnniyiletirilebilmesi iin, zellikle ergonomi, insan-makine sistemleri zerinde ve insan faktrmhendisliinde yaplan akademik almalarn sanayi kurulularmzca desteklenmesi byk bir nemarz etmektedir. Fakat bundan nce ilk yaplacak i, sigortasz ii altrmay ya da vasfsz ilerde

srekli olarak eski iileri kartarak yerlerine yeni iileri alma eiliminde olan iletmelerin ne denliyanl bir hedef peinde kotuklarn anlatabilmek gerekmektedir.

Son sz: alanlar artk sorumluluklarn daha iyi renmek zorundadr. Ayrca, kalite ve kalitehareketi hi kimsenin, hibir zmrenin, hibir kuruluun ve hibir bilim dalnn tekelinde deildir. Kaliteinsan haklarndan bir tanesidir. Asl ama yaam kalitesini artrmaktr. Canl olan her ey kaliteyi zlemlearzulamaktadr. alanlarda...

KAYNAKLAR

_ |SO 9000, Verimlilii Artrc Yaklam ve Teknikler Dizisi, MPM,1997.

_ so 9000 standart serisi spesifikasyonlar, RNA, 2001._ TSE - EN - ISO Kalite Bror, TSE, 1996.

BESKESE, A ve CEBEC, U., Total quality management and ISO 9000 applications inTurkey, The TQM Magazine, Vol. 13, No 1, pp. 69-73, 2001.BOZKURT, R ve ODAMAN, A., ISO 9000 Kalite Gvence Sistemleri,Milli Prodktivite Merkezi, 1995.http://www.calisma.gov.tr (alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl)http://www.gov.mb.ca/labour/safety/publicat/index.htmltt004NCR, G., Bir i Sal ve Gvenlii Ynetim Standard - OHSAS 18001,MPM-Anahtar, Say 145, Sayfa 6, Ocak 2001.

JOHNSON, P, L, ISO - The Year 2000 and Beyond, McGraw-Hill, USA, 2000.LASZLO, G. P.,ISO 9000 - 2000 version: implications for applicants andexaminers, The TQM Magazine, Vol 12, No 5, pp.336-339, 2001.KTEM, R., i Sal ve i Gvenlii, KOSGEB Eitim Merkezi, Yayn No: 1997-9

YK20.3, 1996.SELMBEYOLU, E., KORKMAZ, S, DEREL, T., Kalite Yolu ile Verimlilik Artrm fiTrk Silahl Kuvvetlerinde Toplam Kalite Ynetimi Uygulamalar, Yeni TrkiyeDergisi, Kalite zel Says, No. 26, s. 331-338, 1999.


24/48



OHSAS 18001

SALII VE GVENL Y NE TM SSTEM

Dr. Handan TOPUOLU, Ph.D.

Dr. enay ZDEMR, Ph.D.

DEAL LTD. T.

ANKARA


BLDR


25/48

SAELIEI - SVENLE KGNBRE5 1 35

ZET :

SG gnmzde bir ynetim sistemi olarak ele alnmaktadr. Bu kapsamda SG iletme genelynetim sisteminin bir paras olmaldr. Bu amala Dnyada uygulanan standartlardan biri OHSAS

(Occupational Health and Safety Assessment Series) 18001'dir.

OHSAS 18001 SG Ynetim Sistemi politika oluturma, organizasyon yaps, risk analizi,performans lm, denetleme, periyodik durum deerlendirme alt balklarndan olumaktadr.

Bu kapsamda iletmelerin SG politikalarn oluturmalar, iletme iinde risk analizi (durumsaptama) yapmalar, bu kapsamda organizasyon yapsn gzden geirmeleri, her dzeyde alanlarnihtiyalarn (sorumluluk, yetki, eitim vb.) saptamalar, iletme SG plann oluturmalar; bu plandahilinde hedefleri, stratejileri, performans lm kriterlerini belirlemeleri gerekmektedir. Uygulamalartakiben periyodik durum deerlendirmelerle hedefler, ulama durumu, karlalan darboazlar veihtiyalar tanmlanmaldr.

SG Ynetim Sistemi yaayan bir sretir. Srekli iyiletirmeyi, her dzeydeki alanlarn tamkatlmn amalamaktadr.

GR VE AMA :

2000'li yllarda, ie ve iin yrtm koullarna bal lm, yaralanma ve hastalk halinin yeterincekontrol edilemiyor ve byk lde nlenemiyor olmas dndrcdr.

i sal ve gvenlii kavram ynetim sisteminin bir paras olmaldr. Uzun vadedednldnde bu yaklam iletmede alanlarn saln dolays ile verimlilii ve retimi de arttranbir faktrdr.

Bu nedenle, tm yneticilerin alanlarn ve ii etkileyen salk ve gvenlik risklerini analiz etmek;

riskleri kontrol altna almak zere sistematik, sreklilii salanm bir "Ynetim Program"uygulamasgerekmektedir.

SG Ynetim Sistemi ile;* alanlarn ve dierlerinin maruz kaldklar riskleri minimize etmek;* in performansn arttrmak;* Dier iletmeler ya da mterilere kar duyarl, sorumlu bir imaj yaratmak amalanmaktadr.

BULGULAR VE TARTIMA :

Gnmzde, yukardaki yaklamlardan hareketle, kalite ve evre ile ilgili standartlar takiben sal ve gvenlii (SG) ile ilgili bir standart da gelitirilmitir. Bu OHSAS 18001 (Occupational Health

and Safety Assessment Series)'dir.

Bu standart SG'ni ynetim sisteminin bir paras olarak ele almakta ve bu erevede aadakibasamaklardan olumaktadr;

Politika :letmelerin ncelikle bir SG Politikas olmas gerekmektedir; Bu politika aadaki balklar

ierecek ekilde hazrlanmaldr; SG i performansnn entegre bir paras olarak tanmlanmak, Yksek bir SG performansna ulamak, Yasalarn gerektirdii dzenlemeleri kapsamak, Srekli maliyet-yarar bir performans geliimini salamak,

Politikay uygulamaya ynelik uygun ve yeterli kaynaklar salamak,


26/48

5ABLIBI - EVENLB KONERES 1 36

SG Politikasnn amalarn hazrlamak ve iletme ii herkesin bilgile nmesine ynelikyaynlamak,

SG ynetimine birinci derecede ncelik vermek, SG Politikasnn iletmede tm seviyelerde anlalmasn, uygulanmasn, ve yerletiri lmesini

salamak,alanlarn Politikaya uymak ve uygulanmasn salamak konusunda ibirliini salamak, SG Politikasn belirli aralklarla gzden geirmek, Her seviyede alanlarn SG politikasn uyarnca sorumluluklarn yerine getirebilmeye ynelik

uygun eitimleri aldklarndan emin olmak,

SG sorumluluklar btnyle st ynetimle ilgilidir. En gzel uygulama, st ynetimden ( bykkurulularda Ynetim Kurulu yelerinden biri olabilir) birisinin, SG ynetim sistemiyle ilgili btnsorumluluu alarak, iletmede uygulama ve organizasyonu salamasdr. st dzey Yneticiler, SGperformansnn daha da artmas iin aktif olarak kendi katlmlarn gstermelidirler.

letmedeki btn birimlerde alan yetkililer;

Birimlerinde alan btn insanlarn salndan ve gvenliinden sorumlu olmal, Birimlerindeki ortamlardan, salk ve gvenlik ynnden etkilenenlerin sorumluluunun dakendilerine ait olacan bilmeli,

Alacaklar kararlarn SG Ynetim sistemi performansn etkileyecek dzeyde olduununbilincinde olmaldrlar.

Organizasyon :Politikann uygulanmas ve etkin bir SG ynetimi iin bir organizasyon unlara sahip olmaldr;

Yeterli SG bilgisine ulalmas, kanuni yaptrmlar erevesinde gvenli aktiviteler yaplmasiin beceri ve kabiliyet,

Ynetim yaps iinde sorumluluklarn dalmnn tanmlanmas ve gerekletirilmesi Kiilerin sorumluluklarn yerine getirebilmeye ynelik gerekli yetki ile donatlmas, Organizasyon yapsna ve byklne uygun gerekli kaynaklarn salanmas, Organizasyonun tm seviyelerinde ihtiyalarn tanmlanmas ve gerekli eitimlerin organize

edilmesi, SG bilgisinin etkin ekilde ve uygun yerde paylalmasna, ileti im salanmasna ynelik

organizasyon yaplmas, Uzmanlardan neri ve hizmet almaya ynelik organizasyon yaplmas, alanlarn katlmnn salanmasna ynelik organizasyonlar yaplmas,

SG konusunda gereksinimleri tanmlamak, belirgin performans kriterleri belirlemek aamalarnkapsamal ve;

Ne yaplacak ?Ki m sorumlu olacak ?Ne Zaman yaplacak ?Beklenen kt ne olacak ?sorularnn cevaplar yer almaldr.

SG Ynetim Dzenlemeleri: Polit ikay uygu lamaya yneli k genel plan ve amalar (pe rso nel, kaynaklar da dahil)

hazrlanmaldr Tanmlanan riskleri kontrol ve tanmlanan ihtiyalar karlamaya ynelik uygulama

dzenlemeleri ve genel planlama yaplmaldr. Acil durumlara ynelik planlamalar yaplmaldr, iletme, gelecekte karlalabilecek acil

durumlar nceden sezinleyip gerekli nlemleri almal ve oluabilecek etkilerini hafifletmelidir.


27/48

SALII - GVENLS KDNBRES ] 37

Performans lm, denetleme ve durum deerlendirmesi iin planlama yaplmaldr. Gerekli grlen dzeltme aktiviteleri planlanmal ve uygulanmaldr.

Performans lm :Hangi politika ve amalarn gerekletirilebildiini gsterir. Yetersizlikler grld zaman,

sebepleri kkten tespit edilmeli ve dzeltilmesi iin gereken dzenlemeler yaplmaldr.Proaktif Performans lm: surveyans ve gzlemler ile; rnein yaplacak iin gvenlik sistemleri,

alma izinleri , kazaya ramak kalma durumlar gibi.Reaktif Performans lm : Kazalar, hastalk-salk, dier salk ve gvenlik performans

olaylarnn takibi gibi.

Denetleme :Organizasyon dndan, bamsz ve profesyonel kii veya kiilerce yaplmaldr. Denetleme ok

geni olabilir veya seilmi bir alan veya konulara ynelik olabilir. Denetim sonular ve alnmas gereklidzeltici nlemler ilgili tm kiilerle paylalmal, bu kiiler bilgilendirilmelidir.

Denetleme u sorular iermelidir; Organizasyonun genel SG Ynetim Sistemi tanmlanan SG performans standartlarna ulamakapasitesine sahip mi?

SG Ynetim Sisteminin gl ve zayf ynleri nelerdir ? Organizasyon gerekten hedeflediklerini yapyor ve ulaabiliyor mu ?

Periyodik Durum Deerlendirme :SG Ynetim Sisteminin genel performansn,

Sistemin elementlerinin performansn, Denetleme bulgularn, i ve d faktrler i; rnein deien organizasyonel yap, deien

kanunlar, yeni teknoloji sunumu gibi

SONU VE NERLER:Gnmzde SG sadece alanlara kiisel koruyucu malzemelerin salanmas yada ortamda baziyiletirici nlemlerin alnmas gibi vertikal, genel ynetim ve retim sistemlerinden kopuk bazaktivitelerden ibaret olarak dnlmemelidir. OHSAS 18001 Ynetim Standard ncelikle ynetimin tamtaahhdn istemektedir. Her kademede ynetim elemanlar SG'ni retimin bir paras olarak kabuletmeli ve bunu kararlar, davranlar ile de desteklemelidirler.

SG iletmeye yeni bir malzeme, makina, insan almndan, tm retim aktivitelerinin, satn almaprosedrler inin, iletme prosedrlerinin (bakm, revizyon dahil), iletme btes inin, acil durumplanlarnn bir paras olmaldr.

Her iletme ulalabilir, tarihlendirilmi, hangi yolla gerekletirilecei tanmlanm SG hedeflerinibelirlemelidir.

SG iletmede sadece bir kiinin sorumluluunda olmamal, her seviyede ynetici ve alann itanm ve performan deerlendirme kriterleri iinde yer almaldr.

SG Ynetim Sist emi; belli dnemlerd e deer lendir ilmeli ve hedeflere ulama duru mu,baarlamayan noktalar, nedenleri tanmlanm bir sistematik kapsamnda irdelenmelidir.

KAY NAK

OHSAS 18001 Occupational Health and Safety Assessment Series, 1999


28/48



OHSAS 18001

SALII VE GVENL

DEERLENDRME SERLER

GENEL TA NI TI M I

TAHSN ALTINOK

Makina Mhendisi

ZOCAM A..

TARSUS


BLDR


29/48

SA6L1EI - BVENLB KONBRES 141

ZET

ingiltere'de; Her yl 1.6 milyon iyerinde iyeri koullarnn ktlemesi nedeni ile 2.2 milyon hastalk/kaza

oluyor. Kazalarn % 4O' rapor ediliyor. alanlar i gvenlii kontrol yntemlerini doru uygulasalar kazalarn % 70'i nlenebiliyor.( l)Trkiye'de; S.S.K. istatistiklerine gre, her yl i kazalar ve meslek hastalklar nedeni ile yaklak 1500

alan yaamn yitirmekte, 3000'den fazlas sakatlanmakta ve 2 milyon kadarda igcnkaybetmektedir.

alma Bakanl i Dairesi Bakanl 1992 istatistiine gre, iyeri yneticilerinin % 70'i igvenlii eitimi almam.

nsan unsurunun eitilmesi ve bilinlendirilmesi ile i kazalar ve meslek hastalklar % 98'e varanoranda nlenebilir. (2)

Dnyada;

ILO aratrmalarna gre dnyada ylda 125 milyondan fazla i kazas yaanmakta, bunlardanortalama 220 bini lmle sonulanmakta, 10 milyon alan sakat kalmakta. (2)

Yukardaki rnekleri daha da oaltabiliriz. ncelikle mevcut durum analizi yaplarak risklerin tespitedildii, bu riskleri yok etmek iin yasal ynetmelik, mevzuat ve kanunlara uyumlu programlarn yapld

ve uyguland, btn almalarn dokmante edildii ve ilgili taraflara duyurulduu, bu almalarnizlenip denetlendii kurulularda kazalarn azald, iinin daha salkl bir ortamda alt, iin dahagvenli bir ortamda gerekletii grlmekte.

OHSAS 18001, kurulularn bu ihtiyacna cevaben ve ayn zamanda Kalite ve evre YnetimSistemleri ile uyumu da gzetilerek nleyici yaklam felsefesini yerletirmek amacyla ingilizStandartlar Enstits tarafndan hazrlanmtr.

Bu almada sistemin genel tantm yaplacaktr. (1, 2, 4)

GR

OHSAS 18001 -TANIMIOHSAS = Ocupational Health and Safety Assesment Series - i Sal ve i Gvenlii

Deerlendirme Serileri.Bu seriler yani OHSAS 18001 ve OHSAS 18002, ngiliz Standartlar Enstits tarafndan

mterilerin ynetim sistemlerini deerlendirebilecek tanmlanabilir bir ii sal ve i gvenlii sistemstandard hakkndaki acil isteklerine cevaben ve; kurulularn kalite, evre ve i gvenlii sistemlerinibirbirlerine entegre etmelerini kolaylatrmak iin, ISO 9001 Kalite ve ISO 14001 evre Ynetim SistemiStandartlar ile uyumlu olarak gelitirilmitir.

18001 = ISO 18001'in karlmamas zerine OHSAS komitesi bu numaray kullanmtr. Akredite edilmemitir ve bir ISO standard deildir. OHSAS tarifnamesi, gerekli grldnde

gzden geirilecek ya da deitirilecektir. Ayrca ISO 9001 veya ISO 14001'in yeni basklar yaynlandnda uyumu srdrmek iin gzden

geirmeler yaplacaktr.

OHSAS 18001 - TARHES- 1993 ingiliz Standartlar Enstits, BS 8750 tarifnamesini gelitirmeye balad,

-1996 BS 8800 klavuzu yaymland,- 1996 ISO ISIG YS almas balad,

- 1997 NPR 5001 klavuzu yaymland,


30/48

5ASLIEI - EVENLE KGNERES 142

- 1999 ISIG almas hakkndaki ISO/TMB (technical management board) kararlar alnd,- Nisan-1999 OHSAS 18001 yaymland,

- Kasm-1999 OHSAS 18002 yaymland, (18002, kurulularda sistemin nasl uygulanacan

anlatan destek dokmandr)

OHSAS 18001 - NTELKLERDnyann herhangi bir yerinde, herhangi bir irket tarafndan herhangi bir endstri iin benimsenebilir.nceden tahmin edebilen ve nleyici bir yaklam ierir.Her kuruluun ynetimi, kendi kontrol ve uygulama yntemlerini seebilir.Devaml performans geliimine aktr. Dokmante edilmi ynetim kontrolleri ierir.Geerli uygunluk tetkikleri iin tutarl bir kyaslama oluturur.Bu belgeye sahip olmak yasal sorumluluklarn yerine getirildii anlamna gelmez.

LGL TARAFLARALIANLARTAERONLARYNETMKOMULAR - MSAFR/ZYARETLER

YEREL OTORTELERHSSEDARLAR

OHSAS 18001 SG Y NETMNN ELEMANLARIOHSAS 18001, SG ynetim sistemlerinde gz nne alnmas gereken nemli noktalar

tanmlamakta ve bu tanmlamalar ISO 14001 evre Ynetim Sistemi'nin yapsyla tutarl bir ekildevermektedir.

1-SG POLTKASIOrganizasyonun, st ynetim tarafndan onaylanm, SG konusundaki hedefleri ve SG

performansn ykseltme taahhdn aka ortaya koyan bir SG politikas olmaldr. Politika yasalarave dier dzenlemelere uygunluu iermeli, gncel olmal, gerektiinde revize edilmeli ve btn taraflaraduyurulmal/ak olmaldr. Politikada alanlar tarafndan sistemin iletilmesi iin katklarnn beklendii

vurgulanmaldr.

2- PLANLAMA, ORGANZASY ON VE RSK DEERLENDRMES2.1. Risk Deerlendirme

Tehlikelerin tanmlanmas, risklerin deerlendirilmesi ve kontrol altna alnmas, gerekli kontrollmlerinin uygulanmas iin prosedrler oluturulmal ve sreklilii salanmaldr.

2.2. Y asal artlar ve dier gereklil iklerOrganizasyon, kendisi iin uygulanabilir olan yasal artlar ve dier SG gerekliliklerini tanmlamak

ve yerine getirmek iin bir prosedr oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr.2.3. HedeflerOrganizasyon, uygun olan her fonksiyon ve dzeyde dokmante edilmi SG hedefleri belirlemeli,

hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr. 2.4. Y netim programOrganizasyon, hedeflerine ulamak iin SG ynetim program hazrlamal ve uygulanmasnn

srekliliini salamaldr.


31/48

5 5ABLIBI - EVENLE K0NBRE5 143

3 . U Y G U L A M A V E L E T M E3.1. Yap ve sorumluluklar

SG ynetim sistemini altrmak iin Organizasyonun SG risklerini etkileyen faaliyetler,

almalar ve sreleri yneten, gerekletiren, dorulayan personelin rolleri, sorumluluklar ve yetkileridokmante edilmeli ve duyurulmaldr.

3.2. Eitim, bilinlendirme ve yetkinlikPersonel, iyerinde i gvenliini etkileme ihtimali olan grevleri yerine getirebilecek uygun eitime

ve deneyime sahip olmaldr.3.3. letiim ve bilgi paylamSG ile ilgili uygun bilgilerin; alanlara ve dier taraflara iletildiini ve onlardan gelen bilgilerin

alndn garanti altna alan prosedrler oluturulmaldr.3.4. DokmantasyonOrganizasyon, yazl, elektronik v.b. uygun ortamlarda ynetim sisteminin ana unsurlar ve bunlarn

birbirleri ile etkileimlerini aklayan ve ilgili dokmanlara yn veren bilgi oluturmal ve srekliliini

salamaldr.3.5. Dokman ve veri kontrolOrganizasyon, OHSASfn gerektirdii btn dokman ve verilerin kontrol edildiini garanti altna

alan ve onay, kayt, revizyon, yrrlkten kaldrma, arive kaldrma ve imha bilgilerini de ierenprosedrler oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr.

3.6. Operasyonel kontrolOrganizasyon, kontrol nlemleri alnmas gerektii belirlenmi risklerle ilgili uygulama ve faaliyetleri

tanmlamaldr. Bunlar; altrma, iletme, devreye alma, devreden karma, kontrol ve izleme,muayene, deney ve plan talimatlar ile yasal limit ve ilem parametrelerini kapsamaldr.

3.7. Acil durum hazrlOrganizasyon, potansiyel acil durum ve olaylar ile bunlardan kaynaklanan muhtelif hastalk ve

yaralanmalar nlemeye ve azaltmaya ynelik plan ve prosedrler oluturmal, hayata geirmeli ve

srekliliini salamaldr.

4. DZELTC FAALYETLER

4. 1. zleme ve lmeOrganizasyon, SG performansn dzenli bir temelde izlemek ve lmek iin prosedr oluturmal,

hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr.4.2. Uygunsuzluk, dzeltici ve nleyici faa liyetlerOrganizasyon, kazalarn, olaylarn ve uygunsuzluklarn aratrlmas ve ele alnmas, bunlardan

kaynaklanan sonular hafifletmek zere faaliyet yrtlmesi, dzenleyici ve nleyici faaliyet balatlmas ve bitirilmesi, bunlardan gerekletirilenlerin etkinliinin dorulanmas konularndaki sorumluluk ve

yetkileri tanmlayan prosedr oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr.4.3. KaytlarOrganizasyon, tetkik sonular ve gzden geirme kaytlar da dahil, SG kaytlarnn

tanmlanmas, saklanmas ve ortadan kaldrlmas iin prosedr oluturmal, hayata geirmeli vesrekliliini salamaldr.

4.4. TetkikOrganizasyon, periyodik SG ynetim sisteminin tetkiki iin denetim program ve prosedr

oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr.5. YNETMN GZDEN GERMESst ynetim, SG ynetim sistemini; uygun biimde ilediini, yeterliliini ve etkinliini garanti altna

almak iin, kendi belirledii aralklarla gzden geirmeli ve bu faaliyetleri dokmante etmelidir.


32/48

SALII - GVENLS KONGRES 144

OHSAS 18001 SSTEMNN GETRToplumda i Gvenlii bilinci oluturur.Zaten yaplmakta olan ilerin bu sisteme dokmantasyonu ile firma reklam salanr.

alanlarn ve tesis iindeki tm insanlarn gvenliini ve saln tehdit eden riskleriniddetinin en alt seviyeye drlmesinde bir adm oluturur.

Personelin motivasyonunu ykseltir.Prestij yaratr.Rekabette stnlk salar.Bilimsel destek, kredi yardmlar ve teknoloji aktarmn kolaylatrr. Uzun vadede parasal kar salar.Tketici tercihinde avantajl konuma gelinir.D pazarlarda tarife d engeller kalkar.

SONUBir ynetim sistemi kurulua, tanmlanm grevleri yerine getirmesi istenen personelin tutarl bir

performans gstermesini salayacak yaplandrlm bir yaklam olana verir. Sistematik planlamay vesreklilii gerektiren ii sal ve i gvenlii programlar oluturmak ve baarl bir ekilde yrtmek"nce insan" ilkesi ile hareket eden ada kurulularn temel alma prensiplerinden balcas olmaldr. OHSAS 18001 bir sihirli denek deildir. Bir anda btn sorunlar zmez, ancak tecrbeler sonucu olumu iyi bir aratr.

KAY NAKLAR

1. SGS - OHSAS 18001 SALII VE GVENL YNETM BLNLENDRME ETMNOTLARI- Nisan 2000

2. SALII VE GVENL BLTEN/ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII SALII DARE BAKANLII YAYINI - AUSTOS/1998

3. BVQI - OHSAS 18001 SALII VE GVENL DEERLENDRME SERLER 4. ZOCAMA.. OHSAS 18001 ETM NOTLARI-2000


33/48

2001 SALII - GVENL KONGRES PROGRAM BLDRLER / SG -1 3

BU BR MMO YAYINIDIRMMO, b u makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantda kan sonulardan ve basm hatalarndan sorumlu deildir.

KAZALARININ

OLUTUKTAN SONRAK M ALY ETLERNN ANAL Z

Okt ay Tan (Msc) * Dr. Hal im sever

MESKA

Meslek Hastalklar ve i Kazlar nleme ve Aratrma Vakf Ynetim Kurulu yeleri


BLDR


34/48

BABLIBI - GVENLS KGNERES ] 4J

ZET

kazalarnn maliyetleri konusu, pek ok kiinin zellikle inaat firmalarnn dikkatlerini zerineekmit ir. Bu gne kadar ileri lkelerde yaplan aratrmalar, kk ya da nemsiz gibi grnen

kazalarn bile maliyetinin nemli ve yksek olabileceini gstermektedir, inaat sektrnde meydanagelen i kazalarnn dnya genelinde ve gelimi lkelerdeki durumu yllar itibariyle incelendiinde,lkemizdekine benzer ve ayn arlkta olduu grlmektedir. Ancak, gelimi lkeler gelimekte olanlkelere nazaran kaza oranlarn yllar itibariyle drmekte baarl olmulardr. .Bu baarda pek okfaktr rol oynamaktadr. Bunlardan en nemlisi, ileri lkelerde i kazalar istatistikleri dzenli olaraktutulmakta, i kazalar analizleri dzenli ve kapsaml bir biimde yaplmakta ve i gvenlii nlemleri debu bilgiler nda yeniden gzden geirilerek srekli ve dzenli bir biimde alnmaktadr. Gereklidenetimler de yine dzenli bir ekilde yaplmaktadr. Oysa, lkemizde istatistiklerin tutulmas iverenlertarafndan yeterince benimsenilmedii iin Devlet istatistiklerine de doru bilgi iverenlerceaktarlmamaktadr.

Gelimi lkelere gre i kazas ve sakat saysnn ok olduu, ortalama olarak alma saatlerininher iki saatinde bir iinin geirdii kaza sonucu hayatn yitirdii lkemizde yetersiz olan i kazalarresmi istatistiklerine gre lkemiz iyerlerinde bu duruma gereken nemin verilmedii grlmektedir.

Bu nedenle, zellikle gelimi lkelerde ok sayda aratrma yntemleri ile kazalarn nlenebilir ikazalar nedeniyle oluan kayplarn maliyetini belirleyen ve firmalarn karlaacaklar kayplarnnedenlerini kontrol edebilmelerini amalayan "Maliyet Metodolojisi" gelitirmitir.

Bu aratrmamzda her bir projesinde toplam 1000' in zerinde ii altran i Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi bulunan dolaysyla kadrolu Gvenlii eflii kadrosu da olan 4 byk inaat vetaahht ileri yapan irket ile yine ylda ortalama 500' n zerinde ii altran bir tersane aktif olarakyer almtr.

Bu aratrma sonucunda, indirekt maliyetlerin direkt maliyetlere oran bu gne kadar yaplanaratrmalarda (zellikle, A.B.D' de) bulunan deerlere uyum salamad saptanmtr. W. Heinrichtarafndan ortaya atlan 4'e 1 orann, tedaviyi gerektiren kazalar iin A.B.D.' de halen geerli bir oranolduu ifade edilmektedir. Oysa, bu tez iin yaplan almalarda tespit edilen oran, A.B.D.' de kabulgren oranlara ters dmektedir. yle ki, indirekt maliyetler A.B.D.' de direkt maliyetlerden ok bykolmasna karn lkemizde tersine "direkt maliyet" indirekt maliyetlerden byk bulunmutur. lkemizdebu oranlar hakknda olumu ve kesinlemi bir gr bulunmad gibi i kazalarnn maliyetlerininhesaplanma teknii zerinde gr birliine varlm bir yntem de bulunmamaktadr. Uzun sreli ikayb yaratan i kazalar iin bu oran, yine A.B.D.' de son yllarda (Direkt - 1) ise (indirekt - 20)eklindedir. Ancak, aratrmamza rnek aldmz A.B.D.' de yaplan bir aratrmada (Direkt - 3.5) ise(indirekt - 1) olarak bulunmutur. A.B.D.' de yaplan aratrmada kullanlan sorgulama formlarna gre

bizim yaptmz aratrmada ise tazminat davalar sonucu yaplan demeler hari tutulduunda(Direkt - 1.8) ise (ndirekt -1) olarak bulunmutur. lml ya da sakatlanma ile sonulanan i kazalarn-da denen tazminatlar ve bunlarla ilgili giderler dahil edildiinde bu oran (Direkt - 3.8) ise (indirekt - 1)olmaktadr.

Sonu olarak, kazalarn maliyeti, indirekt maliyetleri de dahil derhal ve basit bir ekilde lebilecekbir formln gelitirebilmesi ile bilinebilseydi o iletmede i gvenlii ile ilgili nlem ve kurallartereddtsz uygulanrd. Nitekim, yaptrma sahip bir birim olan ngiltere i Sal ve Gvenlii Kurulu(HSE : Health & Safety Executive) yllarca i sal ve gvenlii ile karllk arasnda bir balantolduunu savunmutur. Bu gn, zellikle ingiltere'de bu gr savunan endstri kurulularndakiyneticiler in saylar gittike artmaktadr. O halde, iletmeler bu bilince sahip olmadan kazalar

azaltmak veya kazalarn nne gemek mmkn deildir. Bundan dolay, i kazalarn ve alrken


35/48

5 SAELIEI - S EVENLE KDNERES 148

oluabilecek hastalklar azaltabilmek amacyla bu konuda kararl ve etkili kurallarn uygulanmasnnyan sra, inaat irketlerinin i sal ve gvenlii iin btelerinde bu konuda ayracaklar para, gnlkynetim ak ierisinde i sal ve gvenlii bilinci ile btnleeceinden nem kazanmaktadr

GR VE AMA

Hzl sanayileme ve makinelemenin doal sonucu olarak kylerden kentlere g etme ilebalayan kentleme, insanoluna daha nce karlamadklar yeni riskleri de beraberinde getirmitir.Bu gn, bu risklerin kt rneklerini ok miktarda lkemizde grmek mmkndr. zellikle, inaat i kolu

ve madencilik bata olmak zere sanayide, ulamda, tarm ilerinde ve akla gelebilecek her kesimdemeydana gelen kazalarn ve sala zararl koullarn oluturduu hastalklarn hangi boyutlarda olduulkemiz ve Dnya istatistik verilerine baktmzda grlmektedir.

nsanln balangcndan beri varolan barnma igdsyle, gnmze kadar giderek artan bir

hzla gelien konut yapm; byk kentlerdeki rant getirici zelliinin de eklenmesiyle inaat sektrnnhzla gelimesini salam, bylece bu nedenle de bu sektre nem kazandrmtr. nsanlarn yerleikdzene geip topluluklar halinde yaamalar, dier gelimelere paralel olarak inaat sektrn degelimeye ve deimeye uratmtr.

nk, konut yapm nceleri tamamen insan gcne dayal iken zellikle 18. Yz yl balarnda,makinenin icad ile i gcnn yan sra arlkl olarak yerini mekanik gce brakmtr. Ayrca, elektriinkullanm sonucu elektrikli kaldrma aralarnn elle kaldrma ve tamann yerini almas, dolaysylainaatlarda kullanlan malzemelerin ve yntemlerin gelien teknolojiye paralel olarak eitlenmesi de busektrdeki gelimelere birka rnektir.

Keza, inaat sektrnde meydana gelen i kazalarnn dnya genelinde ve gelimi lkelerdeki

durumu yllar itibariyle incelendiinde, lkemizdeki gibi birinci srada olduu grlmektedir. Bu itibarla,inaat ikolu sadece lkemizde deil Dnyada da hem ii says hem de meydana gelen i kazalarnnsays bakmndan sralamalarda ilk sralarda yer almaktadr.

Bu aratrma Trkiye'de meydana gelen i kazalarnn maliyetinin ne byklkte olduunun anlatlmas ve ileri lkelerde olduu gibi direkt ve indirekt maliyetler arasndaki balantnn ortayakonulmas, i kazalar maliyetlerinin uluslararas literatrndeki yerinin aratrlmas, konut ve gemiyapm inaat i kolundaki iyerlerinde alan, iilerin demografik zellikleri ile i kazas geirme olayarasndaki ilikinin belirlenmesi ve i kazalar sonular ile kazaya neden olan etkenleri incelenmesi igvenlii asndan durumlarnn nasl olduunu tespit edilmesi,

Konut ve gemi yapm inaat i kolundaki i gvenlii nlemlerini alan iyerleri ile nlem almayaniyerlerinde meydana gelen i kazalarnn aralarndaki ilikilerinin, i kazas ncesi alnmas gereklinlemlere yaplacak harcamalarn, iverene maliyetini hesaplanmas, ve maliyetlerinin karlatrlmas,amac ile planlanmtr


36/48

SAELISI - BVENLB K0NBRE5 149

GERE VE YNTEM

kazalarnn indirekt maliyetleri konusu, pek ok kiinin ve inaat firmasnn dikkatlerini zerine

ekmitir. Bu nedenle, zellikle gelimi lkelerde ok sayda aratrma yntemleri gelitirilmitir.DREKT MALYETBUZ DAININ GRNEN YZ

Tedavi harcamalar,denen ilk iki gnlk cret, (giydirilmi crete gre)

. sonucu len veya sakatlanan ii iin denen tazminatlar, Ala davalar nedeniyle avukatlk cretleri ve mahkeme giderleri,

\SK'na denen i kazalar ve meslek hastalklar primleri,\- Olas i kazalarna ve meslek hastalklarna kar

\ denen mali mesuliyet sigorta primleri,

/ Kazada hasar gren malzeme, tesis ve ekipmann/ onarm veya bakmna ynelik

giderlerin maliyeti.\

/

BUZ DAININ GRNMEYEN YZ

Kaza geiren ii yerjne alnan iinin renme sresinin maliyetiKazaya uray'an iinin yapmakta olduu iindeki verim kayb,

frilkte alt\ekip iindeki dier iilerin alamadklar\ i sreleri iin denen./ \ \ cretlerin maliyeti

|izaya uram ii ve birlikte altklar iilerin,\ i ba yaptktan sonra

verimlerinin dmesi ileilgili

^ cretlerin maliyetiMeydana gelen i kazasnn zorunlu kld

\ "fazladan mesainin" maliyetiKazada hasara urayan tesis, malzeme ve

ekipmann onarm ve baktnna ynelik sre kayb maliyeti

Kazanrj^ere1


37/48

5AELIEI - BVENLB KDNERE5 1 50

B u g n e k a d a r y a p l a n a l m a l a r t a r a n d n d a , g e r e k l k e m i z d e g e r e k s e d i e r i l e r i l k e l e r d e i k a z a l a r n d a n d o a n m a l i y e t l e r i n i k i a n a g r u p t a t o p l a n d g r l m e k t e d i r . B u n l a r d a n b i r i s i d i r e k t ( d o l a y s z )m a l i y e t d i e r i i n d i r e k t ( d o l a y l ) m a l i y e t o l a r a k a d l a n d r l m a k t a d r . B a z a r a t r m a l a r d a , d i r e k t m a l i y e td e y i m i y e r i n e g r n r m a l i y e t v e y a s i g o r t a l a n m m a l i y e t t e r i m i , i n d ir e k t m a l i y e t d e y i m i y e r i n e g r n -

m e z m a l i y e t v e y a s i g o r t a l a n m a m m a l i y e t t e r i m i k u l l a n l m a k t a d r . B u n l a r d a n d i r e k t m a l i y e t t e r i m i ;k s a c a k o l a y h e s a p l a n a b i l e n b e l l i p a r a m i k t a r l a r n g s t e r e n k a z a m a l i y e t l e r i n i ( d e n e n t a z m i n a t l a r ,t e d a v i g i d e r l e r i , i g n k a y b c r e t l e r i , h a s a r g r e n t e s i s v e y a m a l z e m e b e d e l i v . b ) a n l a t m a k t a d r . n d i r e k t m a l i y e t l e r i s e b e l l i p a r a m i k t a r l a r n i f a d e e t m e y i p , d a h a o k i i n y a p m e s n a s n d a m e y d a n ag e l e n k a z a n e d e n i y l e m a l i y e t l e r i n i n a r t m a s a n l a m n a g e l m e k t e d i r . ( 4 0 ) B u y z d e n , d i r e k t m a l i y e t l e r i n

k e s i n s o n u c a y a k n b i r d o r u l u k l a b e l i r l e n e b i i m e s i n e k a r n i n d i r e k t m a l i y e t le r i n h e s a p l a n m a s g v e s o n u l a r s o y u t t u r .

e i t l i a r a t r m a c l a r i k a z a l a r n n m a l i y e t i n i b u z d a n a ( ic e b e r g ) b e n z e t m i l e r d i r . ( e k i l 1 .) S u y u ny z n d e k a l a n y a n i g r n e n k s m n n d i r e k t m a l i y e t i , s u y u n a l t n d a k a l a n y a n i g r n m e y e n v e b u zd a n n 2 / 3 ' n o l u t u r a n b y k k s m n n d a i n d i r e k t m a l i y e t i i f a d e e t t i i n i b e l i r t m i l e r . A n c a k , i n d i r e k tm a l i y e t l e r i n n e l e r d e n i b a r e t o l d u u n u v e y u k a r d a d a b e l i r t i l d i i g i b i m a l i y e t i n i n n a s l b e l i r l e n e b i l e c e i n i

k e s i n o l a r a k b i l m e n i n o l d u k a z o r o l d u u n u , b u m a l i y e t l e r in g e n e l l ik l e i k a z a s s o n u c u n d a h e m e n v e n c e d e n h e s a p l a n a m a y a n , u z u n z a m a n i e r i si n d e o l u a n m a l i y e tl e r o l d u u n u k a b u l e t m i l e r d ir . D i r e k t

ve indirekt maliyetlerin nelerden ibaret olduu, neleri kapsad zerine eitli grler ilerisrlmektedir. Ancak, burada yaygn kabul grm olanlarn bazlarn unlardr.

a. Direkt Maliyetlerin Kapsam;

Direkt maliyetler, i kazalar sonucu meydana gelen zararlarn denmesi ile ortaya kan parasaldemelerin toplamdr. Bu maliyetler, genellikle sigortalanmtr ve belirli para miktarn gsterir.lkemizde denmekte olan bu tr maliyetler arasnda aada sralananlar gsterilebilir.

1. Tedavi harcamalar,

2. Kaza nedeniyle alnan istirahat iin denen ilk iki gnlk cret, .(nk, yaralanma srasnda ve yaralanmadan sonra herhangi bir alma olmad halde iinin normal creti denecektir. Nitekim,sosyal sigortalar mevzuatna gre, i kazalarnda ilk iki gne kadar Sosyal Sigortalar Kurumu'ncaiiye i gremezlik geliri denmemektedir.)

3. Kaza sonucu len veya sakatlanan ii iin denen tazminatlar, 4. Alan davalar nedeniyle denen avukatlk cretleri ve mahkeme giderleri, 5. SSK'a denen i kazalar ve meslek hastalklar primleri,6. Olas i kazalarna ve meslek hastalklarna kar denen mali mesuliyet sigorta primlerinin

toplamdr.

kazas sonucu yaralanmalarda, yukarda direkt maliyetin unsurlarnn arasnda bulunan tedaviharcamalarnn ierisinde;

Yaralanan iinin ilk yardm istasyonuna veya iyeri revirine, yaralanma ar ise en yaknsalk kuruluuna ulatrlmas ile ilgili iinin ve ona refakat edenlerin sre kaybnn,

Revirde geen toplam sre kaybnn, Revirden alnan istirahat sresinin, Dispanserde veya hastanede tedavi grd ise burada geen srenin,Dispanserde veya hastanede kontrolde geen srenin,Dispanserden veya hastaneden alnan istirahat sresinin,

Toplam ile iilie ilikin saat creti ile arpmdr. Yukarda dkm yaplan sre kayplarnnparasal karlnn hesabnda, kaza geiren iiye denen net cret, cretle ilgili vergi, sigorta, fon gibi

yasal demeler, yemek creti, yatak creti, giyim ve kiisel koruyucu malzeme giderleri, snma,


38/48

5AELI6I - GVENLS KGNBRE5 151

aydnlanma giderleri v.b. demeler gz nne alnmaldr. Ayrca, tedavi giderlerinin ierisine ;Revirde harcanan tbbi malzeme giderlerini,verence denen zel hastane ve ila giderlerini, Yaralnn tanmas ile ilgili nakil giderlerini de eklenmek gerekir. Nakil giderlerinin ierisinde

yaralanan iiye elik eden ii veya ustas ile bu amala kullanlan irket aracnn veya zel ambulansngiderleri de bu maliyet iinde yer alr.

b. ndirekt M aliyetlerin Kapsam;

Direkt maliyetlerin kapsam aka belli olduu halde, in direkt (dolayl) maliyetler, belli yani kolayhesaplanabilen bir para miktarlarn ifade etmediklerinden daha ok yapm aamalarnda iin maliyetiniartrc unsur olmas nedeniyle kapsamnda bir snrlama getirilemez. letme ynetimleri, daha ziyade ikazalarnn maliyetini sigorta primleri olarak grme eiliminde olmulardr. Bu nedenle de kolaycallemeyen ve kazalarla in direkt olarak ilikili olduu iin bu tr maliyetler, iverenler tarafndan pekfark edilemez.

indirekt maliyetler, ileri lkelerdeki aratrmaclar tarafndan "sigortalanmam", hatta "gizli" maliyet,"hemen grlemeyen" maliyet olarak ifade edilmektedir. Bu tr maliyetler arasnda lkemizde zellikleaada sralananlar gsterilebilir.

1. Kazaya urayan iinin srdrmekte yapmakta olduu iindeki verim kayb, birlikte altekibin dier iilerin alamadklar i sreleri iin denen cretlerin maliyeti:

2. Kazaya uram ii ve birlikte altklar iilerin, i ba yaptktan sonra verimlerinindmesi ile ilgili cretlerinin maliyeti:

3. Meydana gelen i kazasnn zorunlu kld "azla mesainin" maliyeti:4. Kazada hasara urayan tesis, malzeme ve ekipmann onarm ve bakmna ynelik maliyet:5. Kazann gerektirdii dzenlemeleri yapan yneticilerin harcad zamann cretlerine

yansyan maliyeti:6. Kaza geiren ii yerine alnan iinin renme sresinin maliyeti:7. Sigortalanmam tedavi giderlerinin maliyeti:8. Devlet' in soruturma grevlilerinin (polis, mfetti, hakim, savc, bilirkiiler v.b.) ya da medya

elemanlarnn iyerindeki st dzey yneticilerine kaybettirdikleri i srelerinin maliyeti:9. Birden ok ii ar yaralanmsa bunlar iin harcanacak sreden dolay in direkt maliyetler

oluacaktr.

Bu nedenle, lkemizde de i kazalarnn in direkt maliyetlerini tespit edip deerlendirmek veformalize etmek iin meydana gelen i kazas hakknda ok ayrntl bilgilerin bulunduu bir formgelitirilmi kaytlarn bu form yardm ile tutulmas amalanmtr. .

Bu form, birbirinden farkl bir ok inaat irketinin bir araya gelerek birlikte almalaryla dahamkemmele eriecei grndeyiz. Bu tr almalar henz yaplamad iin iyerlerinde tutulanmevcut kaytlarn incelenmesi sonucunda i kazalarnda yaralanmalarn direkt ve in direkt maliyetleri ileilgili bilgilerin elde edilmesi iin eksik bilgileri de ierse bile bir aratrma formu gelitirilmitir.

Bu nedenle aratrmamz, sadece kaytlarn dzgn tuttuunu ve gerekli nlemleri yasal mevzuatauygun olduunu tespit ettiimiz bir gemi yapm tersanesinde ve drt byk konut yapm irketinin 8 adetantiyesinde alan toplam 4.230 ii arasnda i kazas geiren iilerden A.B.D. Construction IndustryInsttute' in sorgulama formu rnek alnarak hazrlanan deki sorgulama formu ile bilgi toplanmayaallmak suretiyle gerekletirilmitir.

Bu firmalarn arasnda Trkiye'nin tek ISO.9001 Kalite Belgeli inaat firmas da bulunmaktadr.


39/48

15 SA5LIGI - BVENLE KONERES 1 52

Sadece bu firmann be antiyesinde halen toplam 3.750 ii almaktadr. Bu inaat firmalarndaaratrma yaplrken toplu konut inaatnda (400 ii), kongre ve sergi saray inaat(450 ii), Topluiyerleri inaatnda (80 ii), Hava meydan hangar ve bakm inaatnda (400 ii) almakta idi.

Dier firma, hava meydan d terminal iskele inaatn yapan firmada halen 2600 iialmaktadr. Aratrma yaplrken (950 ii) almakta idi. Kooperatif evleri inaatnda (250 ii),niversite ve kampus inaatnda (1200 ii), Tersanede 400 gross ton' luk kuru yk gemisi inaatndaise (500 ii) olmak zere toplam 4.230 ii, almakta idi.

Aratrmamzda kooperatif evleri inaat dnda i sal ve gvenlii nlemleri iverence yerine getirilmeyen veya kurallara uymayan iileri bulunan iyerleri yer almamtr.

Aratrmamzda, meydana gelen i kazalarna gre doldurulan raporlar ile iyeri salk birimindetutulan protokol deften kaytlarndaki 3.000'nin zerinde kayt gzden geirilmi, i kazas geirenler iindzenlenen 422 adet i kazas raporu ele alnmtr. Bu 422 rapor, ayr il' de ki (istanbul, zmit veBursa) konut ve gemi yapm projelerinde yukarda da belirtildii gibi alan toplam 4.230 ii

arasndan derlenmitir. Bu raporlardan 108 tanesi yetersiz bilgi dolaysyla analizde kullanlamamtr.Bunun yannda 314 i kazas raporundan tam olarak yararlanlarak sorgulama formlar dzenlenmitir.

indirekt maliyetinin iinde yer almas gereken maliyetin byk bir parasn oluturan kazayaurayan iinin yeniden iba yaptnda verimin dmesine bal maliyetin llmesi mmkn olmadndan aratrmamzdaki ankette yer almamtr. nk, zellikle lkemizde inaat i kolunda son yllarda youn ekilde taeron altrldndan ve taeron firmalar da kaza geiren iiyi kynegnderip daha salkl iiyi yerine aldndan verim dklne ilikin lmn yaplmas mmknolmamtr.

Keza, kazalarda hasarlanan makinenin bir sre almamasnn veya bo durmasnn yaratt"kardan kayp" da llemediinden ankette yer alamamtr. Yine, kira bedeli de maliyet hesaplar

ierisinde grlememitir.

Anket iin hazrlanan bu formlardaki verilerin analizinde; kmlatif indirekt maliyetlerinhesaplanmas planlanmtr. Formlarda yer alan bilgilerden salkl bir sonu karmak iin, baz gizli saylan irket muhasebe kaytl

İş sağlığı ve güvenliği kongresi bildiriler kitabı 2001

Documents