· un/desa is a vital interface between global policies in the economic, social and environmental...
TRANSCRIPT
hQ' tka' iS' wd¾' ã' fudrgqj uy k.r iNdj ) f–' ´' iS' ù'
taldnoaO mqyqKq yd iyNd.s;aj jev uqˆj
m%cd wdmod wjodku l<ukdlrKh yd
id¾:l l%fudamdhhka yryd ixj¾Okh
2006 cQ,s 28 isg 29 olajd"
.,alsiafia" .,alsiai fydag,fha§
fudrgqj uy k.r iNdj
YS% ,xldj
le|jqïlrejka(
l,dmSh ixj¾Okh I|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a uOHia:dkh ^hQtkaiSwd¾ã&" jHik l<ukdlrK ie,iqï ysfhdaf.da
uOHia:dkh( fudrgqj uy k.r iNdj" cmka cd;Hka;r iyfhda.S;d iafõÉPd fiajd
iu le|jqïlrejka(
1
ksjdi yd bÈlsÍï l¾udka; wud;HdxYh( kd.ßl ixj¾Ok yd c, iïmdok wud;HdxYh
2006 l,dmSh ixj¾Okh i|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a uOHia:dkh
_____________________________________________________________________________
Mission Statement of UN/DESA
The Department of Economic and Social Affairs (UN/DESA) was created as the result of the
consolidation of the Department of Policy Coordination and Sustainable Development, the
Department for Economic and Social Information and Policy Analysis, and the Department for
Development Support and Management Services.
UN/DESA is a vital interface between global policies in the economic, social and environmental
spheres and national action. The Department works in three main interlinked areas: (a) it
compiles, generates and analyses a wide range of economic, social and environmental data and
information on which States Members of the United Nations draw to review common problems
and to take stock of policy options; (b) it facilitates the negotiations of Member States in many
intergovernmental bodies on joint courses of action to address ongoing or emerging global
challenges; and (c) it advises interested Governments on the ways and means of translating
policy frameworks developed in United Nations conferences and summits into the programmes
at the country level and, through technical assistance, helps build national capacities.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
igyk(
l;=jrekaf.a kï i|yka ,smsj,ska m%ldYs; woyia tu l;=jrekaf.a woyia jk w;r" tajdhska tlai;a cd;Skaf.a uy
f,alï ld¾hd,fha fyda l,dmSh ixj¾Okh I|yd jk tlai;a cd;Skaf.a uOHia:dkfha woyia w;HjYHfhkau
ms<sìUq fkdfõ'
fuu m%ldYkfha olajd we;s ;k;=re yd bÈßm;a flfrk ,smsj,ska lsisÿ rgl fyda m%dka;hl fyda k.rhl" fyda
N+ñ m%foaYhl fyda tajdfha wêldß;ajhkaf.a fyda tajdfha iSudjka fyda foaY isudjka ys iSsud udhsï I<l=Kqj,
kS;Hdkql+, ;;ajh iïnkaOfhka tlai;a cd;Skaf.a uy f,alï ld¾hd,fha fyda l,dmSh ixj¾Okh I|yd jk
tlai;a cd;Skaf.a uOHia:dkfha lsisÿ u;hla ljr fyda f,ilska m%ldY jk njla woyia fkdfõ'
2
úfYaI ia;+;sh yd lemlsÍu
fudrgqj uy k.r iNd m%foaYfha ck;djg fudrgqj uy k.r iNdjg yd cmdk cd;Hka;r
iyfhda.s;d iafõÉPd fiajdjg
ixialrK lkavdhu(
hQtkaiSwd¾ã ysfhdaf.da Ndr wruqo, VII
YS% ,xldj
iqð; isß l=udr
tâj¾â jhs' iqfudfgd
uhqñ hudod
3
mgqk úia;rh
m<uqjk Èkh
wdrïNl m%ldYk
ví,sõ' ví,sõ' iuka,d,a m%kdkaÿ
k.rdêm;s" fudrgqj uy k.r iNdj
fudßia úfÊr;ak
ksfhdacH k.rdêm;s"
fudrgqj uy k.r iNdj
ye¢kaùu
kd.ßllrKh yd m%cduQ,sl wdmÞ
l<ukdlrKh( ysfhdaf.da Ndr wruqo, VII ye¢kaùu
uhqñ hudod
m¾fhaIK ks<Odß"
hQtkaiSwd¾ã ysfhdaf.da
fÊ ´ iS ù miqìu yd jev uq¿fõ wruqKq kkÜiqflda fils.=Ñ
fÊ´iSù Y%S ,xld
m%cd yd l,dmSh ixj¾Okh
m%cd yd l,dmSh ixj¾Okh ms<sn| ±kg mj;akd ±kqu
yd ;;ajh fudrgqfõ ikao¾Nh ;=< iudf,dapkh lsÍu
wkqr oikdhl
¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok
jHdmD;sh
,sx.sl j¾.SlrKh yd wdmÞ l<ukdlrKh m%cduQ,sl
ixj¾Okh ;=< m%Odk m%jdy.; lsÍu
tâj¾â jhs' iqfudfgd
m¾fhaIK iyldr"
hQtkaiSwd¾ã ysfhdaf.da
kd.ßllrKh yd jHik ms<sn| wjÞku .ek ;jÿrg;a
lreKq ±laúu
uhqñ hudod
m¾fhaIK ks<Odß"
hQtkaiSwd¾ã ysfhdaf.da
ta' oikdhlwoyia
ví,sõ' tia m%kdkaÿ
m%;sm;a;s o¾Ykh yd m%cd ixj¾Okh
fudrgqj uy k.r iNdfõ ixj¾Ok jHdmD;sj,
j¾;udk ;;ajh
ù' iS' j¾Kl=,iQßh
flduidßia"
fudrgqj uy k.r iNdj
iyNd.s;aj ixj¾Okh ms<sn| m%cdfõ w;a±lSï( m%cd
fldka;%d;a
*sis,ska o fu,a
iurfldakaj;a;
;srir ixj¾Okfha§ fudrgqj uy k.r iNdfõ
N+ñldj( fláfhka lreKq ±laùula
tï' ;=Idß frdoaß.=
fudrgqj uy k.r iNdj
¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh
¨kdj fjr< iïm;a l<ukdlrK jHdmD;sh
rxð;a iurisxy
t,a B whs yd iS ã mS
tï' Ô' ví,sõ tï' lms, .=Kr;ak
iS wd¾ tï mS
lKavdhï idlÉPd
m%Yak .ek fud<h fjfyiSu ;=,ska /ialr.;a
±kqu bÈßm;a lsÍu(
m<uq jgh
fojk jgh
ñY% lkavdhï 7
ñY% lkavdhï 6
wjidk jYfhka woyia ±laùu
uhqñ hudod
i
fojk Èkh
m<uq Èkh ms<sn| iudf,dapkh
uhqñ hudod
m%Odk" uOHu yd izqtz mßudK uÜgïj,È ls%ss%hdldrlï
taldnoaO lsßu
if;dfld iq;aiqñ
fÊ´iSù
fcHIaG lafIa;% ks<Odßks
m%cd bÈßm;a lsÍï yd idlÉPd
Ôjk yd mßir ;;ajhka jeä ÈhqKq lsÍfï§ iyNd.s;aj
m%fõYfha we;s id¾:l;ajh ms<sìUq lrk l;dj
ud,kS ch,;a
nfvdaúg ckm%cdj
ixj¾Ok iñ;sh
m%cdj úiska l<ukdlrKh lrkq ,nk >k wmøjH /ia
lsÍfï yd plS%hlrKh lsÍfï id¾:l jev igyk .ek
l:dj" m%dfoaYSh wêldß;ajhka" wdKavqfõ wdh;k yd fÊ´iSù
iuÕ iyfhda.S;djfhka jev lsÍu ms<sn| w;a±lSï
Wmkkao lreKdisß m%kdkaÿ ^wkqr&
nfvdaúg ckm%cdj
ixj¾Ok iñ;sh
lKavdhï idlÉPd
f;jk jgh(m%Yak .ek fud<h fjfyiSu ;=,ska
ñY% lKavdhï 6la úiska /ialr.;a ±kqu
bÈßm;a lsÍu
ñY% lKavdhï
bÈßm;a lsÍï
ie,iqï lsÍfï yd ls%hd;aul lsÍfï l%ufõoh iudf,dapkh
lsÍu
,,S;A ñßy.,a,
kd.ßl ckdjdi m%j¾Ok jev igyk
^hQtiawhsmS&$
ßh,a tiafÜÜ tlaiafÉkaÊ ,sñgâ'
^mqoa.,sl& ^ßh,a&
r;au,dk yd fudrgqj m%foaY I|yd wm-c,h neyer lsÍfï
moaO;s
mS' wd¾' t,a' fifkúr;ak
jHdmD;s wOHlaIl yd ksfhdacH
idudkHdêldÍKS cd;sl c,iïmdok yd
c,dmjyk uKav,h
wjidk jYfhka woyia ±laùu
fudßia úfÊr;ak
ù' iS' j¾Kl=,iQßh
kÜiqflda fils.=Ñ
uhqñ hudod
weñKqu
ta" jHikj,g uqyqK §u I|yd ±kqu
m<uq fldgi ) jHik I|yd ðú;drlaIl wx. iys; msßlaiqï ,ehsia;=j
fojk fldgi ) c,.e,Sï yd jHik je<elaùu I|yd msßlaiqï ,ehsia;=j
î' fÊ´iSù flá pß; igyka
ii
ia;+;sh
fuu jd¾;d bÈßm;a jkafka YS% ,xldfõ úúO ckm%cdjkaf.ka meñfKk ckhd iuÕ meje;a
jQ idlÉPd" /iaùï yd jevuq¿j,sks' fnfyúka lreKdjka; f,i ;u jákd w;a±lSï yd
±kqï iïNdrh wm iuÕ fnÞyÞ .ksñka fï ls%hdldrlïj,g iyfhda.h ÿkaa wfma YS% ,dxlsl
i.hkag úfYaIfhka iurfldakaj;a;" foysj," nfvdaúg ixj;air ksjdi ckm%cdjkag wms
w;sYhska ia;+;sjka; fjuq'
wmg ,nd ÿka iyfhda.h iïnkaOfhka fudrgqj uy k.r iNdjg ^YS% ,xldfõ wdKavqj& yd
YS% ,xldfõ cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajdjg ^fÊ´iSù& wmf.a úfYaI ia;+;sh
ysñ fõ' kÜiqflda fils.=Ñ ̂ fÊ´iSù YS% ,xld&" if;dfld iq;aiqñ ̂ fÊ´iSù YS% ,xld&" iqð; isß
l=udr ̂ hQtkaiSwd¾ã ixialdrl" YS% ,xldj& yd tâj¾â jhs' iqfudfgd ̂ hQtkaiSwd¾ã ysfhdaf.da&
hk wh úiska fï I|yd yrj;a Þhl;ajhka imhk ,È' ;jÿrg;a fuu iyNd.s;aj jevuq¿j
id¾:l lr .ekSug;a" Wmfoia úpdrd;aul /iaùï .Kkdjla meje;aùug;a iSwd¾tïmS
^fjr< iïm;a l<ukdlrK jHdmD;sh&" t,aBwhs yd iSãmS ^¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd
ixj¾Ok jHdmD;sh&" ßh,a kd.ßl ckdjdi m%j¾Ok jev igyk" ßh,a tiafÜÜ
tlaiafÉkaÊ ,sñgâ" cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk uKav,h" fÊwhsiSta ̂ chsld& YS% ,xld
hk wdh;k yd ixúOdk ish WKqiqï iyfhda.h ,nd ÿkay'
uyd ykaIska- wjdð wkqiaurK m¾fhaIK wdh;kh m¾fhaIKhg yd uqøs; m%ldYkhg
^ysfhdaf.da Ndr wruqo, VII& wkq.%yh ±la jQ nj;a jevuq¿ jd¾;d uqøKfhka m%ldY lsÍu
I|yd mßmd,kuh iyfhda.h hQtkaãBtiata$hQtkaiSwd¾ã wdh;k úiska wkq.%yh ±la jQ nj;a
fuys,d I|yka lsÍu w.fkah'
iii
flá fhÿï
taÔta iyldr wdKavqfõ tacka;$Èia;s%la f,alï
iSiSã fjr< ixrlaIK fomd¾;fïka;=j
iSÔwd¾ ,xld wdKavqfõ ÿïßh
iSwd¾tïmS fjr< iïm;a l<ukdlrK jHdmD;sh
ÔîmS yß; wdjrK jHdmD;sh
fÊîwhsiS cd;Hka;r iyfhda.s;dj I|yd jQ cmdk nexl=j
fÊwhsiSta ^chsld& cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d wdh;kh
fÊ´iSù cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajd
t,aBwhs yd iSãmS ¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh
tkatÉãta cd;sl ksjdi ixj¾Ok wêldßh
tkaví,sõtia yd ãì cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk uKav,h
wd¾taãta m%;sks¾udK yd ixj¾Ok wdh;kh
wd¾ãta ud¾. ixj¾Ok wêldßh
tiaiSmS ;srir k.r jHdmD;sh
tiat,at,awd¾ãiS YS% my;a ìï f.dvlsÍfï yd ixj¾Okh lsÍfï uKav,h
tiat,aà YS% ,xld fg,sfldï
hQãta kd.ßl ixj¾Ok wêldßh
hQtkawhstiaãwd¾ jHik wvqlsÍu I|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a cd;Hka;r l%fudamdh
hQtkaví,sõiSãwd¾ jHik wvqlsÍu I|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a f,dal iïuka;%Kh
hQtiawhsmS yd ßh,a kd.ßl ckdjdi m%j¾Ok jev igyk" ßh,a tiafÜÜ
tlaiafÉkaÊ ,sñgâ'^mqoa.,sl&
iv
v
m%:u Èkh" wdrïNl l:d
ví,sõ' ví,sõ' iuka,d,a m%kdkaÿ uy;d
k.rdêm;s" fudrgqj uy k.r iNdj"
ks, fkd,;a ufyaia;%d;a yd idu úksiqre
fudßia úfÊr;ak
ksfhdacH k.rdêm;s" fudrgqj uy k.r iNdj"
ks, fkd,;a ufyaia;%d;a yd uq¿ Èjhskgu idu úksiqre
1
wdrïNl l:dj
ví,sõ' ví,sõ' iuka,d,a m%kdkaÿ uy;d
k.rdêm;s" fudrgqj uy k.r iNdj" ks, fkd,;a ufyaia;%d;a yd idu úksiqre
k.rdêm;s;=udf.a mKsjqvh"
uyck yd m%cd uQ,sl m%dfoaYsh ixj¾Okh ms<sn| mqyqKq jev igykg iyNd.s ù
isák ksfhdacH k.rdêm;s;=ud we;=¿ kd.ßl uka;s%;==uka,d yd uka;%S ;=ñh;a" rdcH
yd rdcH fkdjk wdh;k ksfhdackh lrk ks,Odßka" m%cd iñ;s kdhlhska" iafõÉPd
ixúOdk ksfhdað;hka we;=¿ ish¿u fokd;a f.!rjfhka hq;=j ms<s.ksñ' cmka
iafõÉPd fiaúld kÜiqflda fils.=É fukúhf.a;a" tys jev igyka ks,Odß iqiqñ
fukúhf.a;a lemùu u; fuu jev uq¿j fï whqßka ixúOdkh lsÍug wmg yels úh'
ta odhl;ajh iïnkaOfhka tu ks<Odßkshka fofokdg;a" uQ,H odhl;ajh iemhq
hq'tka'iS'wd¾'ã' (UNCRD) wdh;kfha ks,Odßkag;a udf.a f.!rjKSh wdpdrh mqo
lr isáñ'
fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYh ;=< ixj¾Ok ld¾hhka bgq lsÍfïos wod,
md¾Yaj w;r ksis iïnkaëlrKhla fkdue;s ùfuka uq,H jYfhka yd fN!;sluh
jYfhka .eg¿ rdYshlg uqyqK §ug wm uy k.r iNdjg isÿ ù we;' kdia;sh yd
wld¾hÌu nj msgq oelSu ;=<ska ;sridr ixj¾Okhla lrd .uka lsÍfï§
iïnkaëlrKhla fkdue;s ùfï ;;a;ajh u; oeä n,mEula t,a, úh yels neúka"
fuu mqyqKq jev igyk ;=<ska iNdfõ ixj¾Okhg iDcq f,i iïnkaO wdh;kj,
ks,OdÍka oekqj;a fldg lKavdhula f,i ixj¾Ok ls%hdodufha yjq,alrejka
lr .ekSu i|yd wjia:dj Wod lr .ekSu fuu jev uq¿fõ uQ,sl mrud¾:h ù ;sfí'
fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYfha iuia; ixj¾Okhg odhl ù we;s ish¿u rdcH
yd rdcH fkdjk wdh;k oekg isÿ lrk ld¾hhka yd bosß ixj¾Ok ie,iqï ms<sn|
fuys§ idlÉPd flfrk w;r tuÕska m%dfoaYSh ixj¾Okfha mj;sk mriamr;djhka
yd .eg¿ iy.; ;;a;ajhka fukau m%uqL;d u; bgqúh hq;= ld¾hhka ms<sn| meyeos,s
wjfndaOhla ,nd .ekSug;a wfmaÌd flf¾' lKavdhï idlÉPd yd tlÕ;d wkqj jev
ie,eiaula ms<sfh, lr tla tla j¾Ifha§ bgq l< hq;= ld¾h Ndrhka ms<sn|
wjfndaOhla ,nd .eksu isÿ flf¾' tu ie,eiafï m%.;sh udislj meje;afjk ksjdi
yd m%cd ixj¾Ok lñgqfõoS iudf,dapkh lrñka ls%hd;aul lsßfï§ u;=jk .eg¿
úu¾YKh lrñka bosß lghq;= flfrkq we;'
2
fuu jevuq¿j uÕska ;sridr ixj¾Okhlg uq,sl wä;d,u jefgkq we;ehs wfmaÌd
lrk w;r" fudrgqj n, m%foaYh kj udj;lg fhduq lsÍu i|yd Tn ieuf.a il%sh
odhl;ajh ,nd fok f,i b,a,d isáñka" jev uq¿fõ bosß lghq;= mj;ajd f.k hdug
wjia:dj ,nd foñka ud ksyvz fjñ' Tn ieug ia;+;shs'
k.rdêm;s"
fudrgqj uy k.r iNdj
ví,sõ' iuka,d,a m%kdkaÿ
ks, fkd,;a ufyaia;%d;a yd idu úksiqre
3
wdrïNl l:dj
fudßia úfÊr;ak
ksfhdacH k.rdêm;s" fudrgqj uy k.r iNdj" ks, fkd,;a ufyaia;%d;a yd uq¿ Èjhskgu
idu úksiqre
Wm k.rdêm;s;=udf.a mKsjqvh'
uyck yd m%cd uq,sl m%dfoaYSh ixj¾Okh ms<sn| mqyqKq jev igyk ixúOdkh lsÍu
iïnkaOfhka cmka iafõÉPd ks,Odßkag m%:ufhka udf.a yDohdx.u ia;+;sh mqo lr
isáñ' osk folla mqrd mj;sk foaYK yd idlÉPd ;=<ska fudrgqj m%cdjf.a
ienE ;;a;ajh f;a/ï .eksug wmg yels jkq we;' tfiau m%cdjf.a iyNd.s;ajfhka
rdcH ks,OdÍka yd foaYmd,k{hska uqyqKg uqyqK,d idlÉPd lsÍu ;=<skaa ilia
lr .kakd ,nk ie,iquz bosßhg ls%hd;aul lsÍu i|yd wjYH mQ¾K iyfhda.h ,nd
§ug wms lem ù isáuq' tlai;a ck;d ksoyia ikaOdkfha fudrgqj wdikfha m%Odk
ixúOdhl" fh!jk lghq;= yd lS%vd wud;H .re Ôjka l=udr;=x. ue;s;=udf.a;a"
fudrgqj mqrm;s .re iuka,d,a m%kdkaÿ ue;s;=udf.a;a mQ¾K iyfhda.fhka fuys§
fhdackd jk ie,iqï bosßhg ls%hd;aul lsÍfï yelshdj wm iNdj i;=j we;' iq¿
msßila wiSrejg m;a úh yels ;SrK w;s uy;a nyq;rhlf.a fi; i,ld ls%hd;aul
lsÍug wm fkdmiqng fjuq'
úfYaIfhka cmdkfha isg fuys meñK fkajdislj lghq;= lrk cmka iafõÉPd
fiaúld kÜiqflda fils.=Ñ fukúhg;a" tys jev igyka ks,Odß i;flda iqiqñ
fukúhg;a udf.a m%Kduh mqo lrk w;r" hQtkaiSwd¾ã (UNCRD) wdh;kfhka
meñK jev igyk fufyhùug odhl jQ uhqñ hudod uy;añhg;a" tâj¾â iqfudfgda
uy;dg;a kka whqßka iyh jQ yd iyNd.s jQ ish¿ fokdg;a ia;+;sjka; fjñka udf.a
l:dj wjika lrñ'
fudßia úfÊr;ak
ksfhdacH k.rdêm;s'
fudrgqj uy k.r iNdj'
ks, fkd,;a ufyaia;%d;a yd
uq¿ Èjhskgu idu úksiqre
4
ye¢kaùu
kd.ßllrKh yd m%cd uQ,sl wdmÞ
l<ukdlrKh(ysfhdaf.da Ndr wruqo,a VIIjHdmD;shg ye¢kaùula
uhqñ hudÞ
m¾fhaIl"
hQtkaiSwd¾ã ysfhdaf.da
fÊ´iSù miqìu yd jevuq¿fõ wruqKq kÜiqflda fils.=Ñ
fÊ´iSù YS% ,xld
5
kd.ßllrKh yd m%cd uQ,sl wdmÞ l<ukdlrKh( ysfhdaf.da Ndr wruqo, VII jHdmD;shg ye¢kaùula
uhqñ hudÞ
m¾fhaIl" hQtkaiSwd¾ã jHik l<ukdlrK ie,iqï ysfhdaf.da ld¾hd,h
miqìu
úm;a wvqlsÍu ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a f,dal iïuka;%Kh ̂ hQ tka ví,sõ is ã wd¾&
2005 ckjdß 18 isg 22 olajd cmdkfha fldafí k.rfha§ meje;aúks' 1995 ckjdß
17 Þ isÿ jQ ykaIska - wjdð uyd N=ñlïmdfjka miq mqÿudldr f,I h<s h:d ;;ajhg
m;a ùu fuuÕska isysm;a flßK' ;jo úm;a yd jHikj, ydkslr n,mEïj,g ,la
jQ" úfYaIfhkau 2004 foieïn¾ 26 Þ bkaÈhka id.rfha isÿ jQ lsisfia;a is;sh
fkdyels ;rï nrm;< N+ñlïmdfõ yd iqkdñ jHikfhka úkdYhg f.dÿre jQ
uyckhd yd ckm%cdjka yg o wjHdc lK.dgqj yd fYdalh m<lsÍu fuuÕska isÿ
flßK'
úm;a wvqlsÍu ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a f,dal iïuka;%Kh( ysfhdaf.da Ndr wruqo, VII
úm;a wvqlsÍu" ;srir ixj¾Okh yd È<s÷lu uq,skqmqgd ±óu w;r we;s ffki¾.sl
in|;djh y÷kd .ksñka jHik wvqlsÍu ms<sn| f,dal iïuka;%Kh ;=,ska
f,aLk ;=kla ̂ tlai;a cd;Skaf.a cd;Hka;r l%fudamdhsl jHik wvq lsÍu ̂ hQ tka whs
tia ã wd¾&" 2005& t<s±laúks' tkï ^1& ysfhdaf.da m%ldYkh( ^2& ls%hd;aul ùfï
ysfhdaf.da rduqj 2005-2015( jHikj,g uqyqK Èu i|yd m%cdjka yd cd;ska ;=<
m%;HiaÓ;sl;djh f.dv ke.Sï ^ñka bÈßhg th ¶ls%hd;aul ùfï ysfhdaf.da rduqj·
f,i ye¢kafjkq we;" yd ̂ 3& bkaÈhdkq id.r jHikh ms<sn| úfYaI ieisjdrh ms<sn|
fmdÿ m%ldYkh( iqrlaIs; wkd.;hla I|yd jHik wvqlsÍu hkqfjks' ysfhdaf.da
m%ldYkh uÕska f.da,Sh jYfhka" cd;sl jYfhka yd m%dfoaYsh jYfhka .; hq;=
ls%hdud¾. ms,sn| rduqjla bosßm;a lrñka tlai;a cd;Skaf.a moaO;sh ;=< we;s
ixúOdk" wdKavq" l,dmSh yd wka;¾cd;sl ixúOdk yd uQ,H wdh;k" isú,a iudch"
rdcH fkdjk ixúOdk" iafõÉPd fiajl fiaúldjka" mqoa.,sl wxYh yd úµd;aul
m%cdj le|jd,kafkah' ^hQ tka whs tia ã wd¾" 1995&
ykaIska - wjdð uyd N=ñlïmd wkqiaurK m¾fhaIK wdh;kh yd ksúfhda¾la
k.rfha tlai;a cd;Skaf.a wd¾Ól yd idudÔh lghq;= ms<sn| fomd¾;fïka;=j ^hQ
tka ã B tia ta& w;r we;s .súiqu mokï lr .ksñka úm;a wvqlsÍu ms<sn| f,dal
iïuka;%Kfha miq úmru jYfhka ysfhdaf.da Ndr wruqo, jHdmD;sh VII g WKqiqï
f,i uQ,H wdOdr iemhSu ud Wmka k.rh jk ysfhdaf.da m%dka;h úiska isÿ lrk ,È'
6
2005 § kd.ßllrKh yd m%cd uQ,sl wdmÞ l<ukdlrKh hkqfjka kj f;audjla
we;=<;a lr .kakd ,o w;r hQ tka iS wd¾ ã wdmÞ l<ukdlrK ie,iqï ysfhdaf.da
ld¾hd,h úiska .súiqu u; ls%hdldrlï ls%hdjg kÕkq we;' ysfhdaf.da Ndr wruqof,a
yjq,aldr rgj,a jkafka fkamd,h" nx.,foaYh" Y%S ,xldj yd ;dhs,ka;hhs'
YS% ,xldj(kd.ßllrKh yd m%cduQ,sl wdmÞ l<ukdlrKh ^ iS î ã tï&
20061 ckjdß isg YS% ,xldj ;+, hQ tka is wd¾ ã ysfhdaf.da ld¾hd,h úiska
kd.ßl .;slhka" WÞyrK jYfhka kd.ßl ck.yK j¾Okh yd wiucd;Sh
m%cdjka ^WÞyrK kj yd w¿;a & yd ±kg mj;sk m%cd uQ,sl wdmÞ l<ukdlrK
^iSîãtï& rgdjg yiq fkdùug bv we;s kd.ßl wjÞkï iy.; Ndjh yd
uyckhdf.a wjÞkï iy.; Ndjh ie,ls,a,g .ksñka kd.ßl ck m%cdj ;=<
yd ;srir Ôjfkdamdhhka ;=< wdrlaId iys;j Èú f.ùu iy ms<sn| ixl,amhg
mlaIj yË k.k ,È'
fkdlvjd mej;s ixjdofha yd by; I|yka mßÈ yË keÕSfï yd woyia ±laùfï
ls%hdÞufha m%;sm,hla jYfhka yd YS>% kd.ßllrKh yd iqkdñfhka miq
h:d ;;ajhg m;a ùu I|yd m%cd uÜgfuka isÿ flfrk ls%hdÞuhkao
ie,ls,a,g .ksñka cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajh ^fÊ´iSù& yd
hQtkaiSwd¾ã ysfhdaf.da ld¾hd,h úiska ;;aj wOHhk ia:dkhla jYfhka fudrgqj
f;dard .kakd ,o w;r fudrgqj k.r iNdj o we;=¿ md¾Yaj ;=k úiska
kd.ßllrKh" m%cd yd l,dmSh ixj¾Okh ms<sn| ±kgu;a mj;akd ±kqu
iudf,dapkh lsßug taldnoaO jev uq¿jla ixúOdkh lsÍug tlÕ jk ,È'
fudrgqj kd.ßl iNd m%foaYfha kd.ßllrKh ms<sn| m%Yak" wúêu;a ckdjdi wêl
ùu yd wmc, l<ukdlrKh m%udKj;a f,i isÿ fkdùu ¶iqkdñ m%Yak· Wvgu tl;=
ù ;sfí' bkaÈhdkq id.rfha iqkdñh fld<U yd fudrgqj we;=¿ ta wi,ajeis
Èia;s%lalj,g oreKq f,i n,mEfõ ke;ehs úYajdi l, kuq;a 2004 foieïn¾ ui we;s
jQ iqkdñfhka fudrgqfõ ckhdg w,dN ydks yd wysñùï isÿ úh' we;a; jYfhkau
iqkdñhg f.dÿre jqjka yd wj;eka jQjka yg h:d ;;ajhg m;a jkq msKsi iyfhda.h
imhk ,oafoa Y%S ,xld wdKavqj" foaYmd,k{hka" foaYSh yd úfoaYSh rdcH fkdjk
ixúOdk ̂ tkaÔ´& yrydh' wk;=rej cd;Hka;r ixj¾Ok ixúOdkj, uQ,HdOdrj,ska
kd.ßl há;, jHqy ixj¾Ok yd È<s÷lu msgq ±lSfï jHdmD;s lsysmhla ls%hd;aul
lrñka ;sfí' ta yer kd.ßlNdjhg wdfõKsl yd kd.ßllrKh iuÕ
ne÷kq ,laIK jk jd;h ¥IKh ùu" jdyk ;onoh yd uqvqlal= me,am;a iqkdñ
úkdYhg;a fmr isg mej;s nj u;l ;nd .; hq;=h' m%cdjka úiska uqyqK fok È.=
1hQ tka iS wd¾ ã yjq,alrejkaf.a /iaùu 2005 ckjdßj,§ mj;ajk ,È'
7
ld,hla ;siafia mej;s fï m%Yak iqkdñh ksid Woa.; jQjd fkdj iqkdñh ksid
t,ssmy<shg meñKs m%Yak nj mejiSu jvd;a m%{djka;h'
jevuq¿fõ wruqKq
jevuq¿fõ wruqKq yd tÉàt*a VII m%odkhka my; I|yka mßÈ fõ'(
hym;a md,kh yd m%cdj iún, .ekaùu ^ tÉ à t*a VII: 2005-2006)
ia;S% mqreINdjh .ek olsk wdldrhka m%cduQ,sl wdmÞ l<ukdlrKhg
m%jdy.; lsÍu (HTF VIII: 2006-2007)
;jÿrg;a"
ixikaokd;aul l,dmSh wOHhkhka ;=,ska ¶kd.ßl ck m%cdj yd ;srir
Ôjfkdamdhhka ;=< wdrlaId iys;j Èú f.ùu· ms<sn| ixl,amh meyeÈ,s lsÍu
m%dfhda.slj ls%hdjg kÕk whqre m%o¾Ykh lsÍu
m¾fhaIKd;aul fidhd.ekSï" woyia yd f;dr;=re yqjudre lr .ekSu ;=,ska
m%cduQ,sl wdmÞ l<ukdlrK lafIa;%h ;=< cd;Hka;r yd l,dmSh
iyfhda.s;djh jeä ÈhqKq lsÍu
m%cdj iún, .ekaùu yd hym;a md,kh ;=,ska wdmÞ l<ukdlrKh ixj¾Ok
ie,iqï ;=<g taldnoaO lsßu
bkaÈhdkq id.rfha iqkdñfhka miq fuu wruqKq ;j ÿrg;a fudrgqj ikao¾Nhkag
ióm jk mßÈ yev.eiaùu ;=,ska l,dmSh yd m%cd ixj¾Ok ls%hdldrlï m,ÞhS
lr,Su I|yd m%cdfõ mÈxÑlrejkag$idudðlhkag yd fudrgqj k.riNdjg
iyfhda.h §u hQtkaiSwd¾ã b,lalh fõ'( ^1& l,dmSh yd m%cd ixj¾Okh we;s
lr .ekSu I|yd yjq,alrejka yd m%cdfõ mÈxÑlrejka w;r fmdÿ o¾Ykhla yd
bf.kqula we;s lr .ekSu( ^2& m%cd ixj¾Ok yd wdmÞ l<ukdlrK ie,iqï
ifudaOdkh lsÍu ms<sn| ±kqj;aNdjh jeä ÈhqKq lsÍu ^3& iduQysl ls%hd m%j¾Okh
^cmka NdIdfjka ¶lafhdafoda· hkqfjka ye¢kafõ'& yd ^4& iyNd.sùug Èß.ekaùu yd
wkqn, §u ;=,ska m%cdfõ mÈxÑlrejka$idudðlhka iún, .ekaùu' ls%hdjg keÕSu
I|yd ls%hd ie,eiqula o flgqïm;a lrkq we;' iyNd.s;aj wëlaIKh yd we.hqï
lsÍu .ek iyNd.s jk wh w;ro ;j ÿrg;a m%cdfõ mÈxÑlrejka iuÕ o idlÉPd
flfrkq we;' fuys m%;sm, jYfhka fudrgqj ckhd iún, .ekafjkq we;ehso
úúOdldr ixlS¾K jHik Wmojd,Sug fya;= jk kd.ßllrKh .ek ie,ls,su;a
fjñka ;u ixj¾Ok lghq;= I|yd Tjqka ie,iqï ilia lrkq we;ehso wfmalaId flf¾'
tlaj jev lghq;= lsÍug;a woyia woyia yqjudre lr .ekSug;a wo úúO
yjq,alrefjda fuys tlaj isá;s' hym;a mßj¾;khka we;s lrkq msKsi wm úiska tla
/ia lrf.k we;s w;a±lSï yd ±kqu fnodyod .ksuq'
8
fÊ´iSù miqìu yd jevuq¿fõ wruqKq
kÜiqflda fils.=Ñ
cmka cd;Hka;r iyfhda.S;d iafõÉPd fiajh ^fÊ´iSù& YS% ,xld" fudrgqj
YS% ,xldfõ fÊ´iSù jev igykla Èh;a lrkq msKsi 1980 § YS% ,xldj yd cmdkh
w;r uQ,sl .súiqula w;aika lsÍfuka miq 1981 § m<uqjk iafõÉPd fiajl fiaúldjka
lKavdhu msg;a lr tjk ,È' m<uqjk lKavdhug we;=<;a jQfha w;ajev" WK
nïnqj,ska lrk w;ajev yd t<j¿ jeùu iïnkaOfhka úfYaI{ ±kqula we;a;jqka jQy'
tu wjqreoafoa§ Y%S ,xldfõ fÊ´iSù ld¾hd,h msysgqjk ,È'
±ka fï 25 jk jir jk úg fÊ´iSù iafõÉPd fiajl fiaúldjka ish .Kkla furgg
meñK furg ckhd yd wdKavqj iuÕ w.kd yjq,aldrlï f.dv kÕd f.k ;yjqre
lr f.k ;sfí' j¾;udkfha ils%h fÊ´iSù iafõÉPd fiajl fiaúldjka 40 fofkl=
lS%vd Wmfoia iemhSfï isg wdydr yd wdydr msiSfï úfYaI{hka jYfhka o <ud
ixj¾Okfha isg .%dóh yd m%cd ixj¾Okh ms<sn| úfYaI{hka jYfhkao úúO
lafIa;%j, fiajh lr;s' Tjqka w;frka" iDcqju k.r iNd ;=<g iïnkaO ù we;s
fÊ´iSù tallh kd.ßl È<s÷ yd wjÞkï iy.; ;;aj ;=< Èú f.jk ckhdf.a Ôjk
mßirh yd Ôjfkdamdhhka jeä ÈhqKq lsÍug iyh fo;s'
fÊ´iSù idudðlfhda ld,h ,efnk ;rug ck m%cdjka iuÕ iómfhka jev lghq;=
lsÍug lem ù isá;s' Bg fya;=j jkafka ckhdf.a Ôjk mßirh yd Ôjfkdamdhhka
jeä ÈhqKq lsÍu I|yd ckhd iuÕ iDcqju wka;¾ls%hdjkays fhfoñka Tjqkaf.a yËg
ijka §fï we;s jeo.;alu wm okakd neúks' m<uqj wm úiska wm w;r úYajdih f.dv
kÕd f.k wmf.a Èkm;d l;dny ;=,ska woyia Woyia yqjudre lr .; hq;=h'
fnfyúka wjÞkug ,la úh yels fyda idudÔh jYfhka jrm%ido fkd,;a ckhd
iún, .kajkq msKsi Tjqka I;= uq, msÍfï Yla;sh f;areï .ekSu jeo.;ah' fÊ´iSù
fiajfha ld¾hNdrh jkafka ixj¾Okh we;s lr .ekSu I|yd m%cd idudðlhkaf.a
iajn,fhka fufyhfjk m%h;akhka yd woyiaj,g myiqlï ie,iSuhs' túg Ôú;h
yd ;uka uqyqK fok ;;ajhka ms<sn| Tjqka I;= ±kqu mokï lr.;a ;ukaf.au úiz÷ï
fidhd .ekSug Tjqka iún, .ekafjkq we;'
m%cdfõ idudðlhka iún, .ekafjk l<" m%cdfõ uq,amsÍïj,g iyfhda.h §u I|yd
m%dfoaYSh m<d;amd,k wdh;k I;= yelshdjka yd Yla;Ska ;SrKd;aul fõ' iuyrúg
9
iïm;a ixúOdkh fldg fufyhúh yels n,h we;af;a m%dfoaYSh m<d;amd,k
jHqyhkag jk w;r m%cdfjka isÿ flfrk uq,msÍïj,g iyh §ug iqÿiq yelshdj
Tjqkag fkdue;s kï ixj¾Ok ls%hdÞuh mdroDYH fkdjkjd muKla fkdj tys
j.lsjhq;=Ndjho fkdue;s jk w;r ;j ÿrg;a lghq;= lsÍu I|yd m%cdjka
wffO¾hu;a jkq we;' Bg wu;rj wdKavqfõ yelshdjka ixj¾Okh lsÍu o m%cdj yd
wdKavqj w;r ixjdoh jeä ÈhqKq lsÍu o jeo.;a h'
tneúka wms Ôjk mßirfha yd ;;ajfha jeä ÈhqKqjla w;a lr .ekSu I|yd
iuia;hla jYfhka tljru wruqKq ;=kl ksr; fjuq' m<uqj Tjqkaf.a yelshdjka
jeä ÈhqKq lsÍu ;=,ska m%cd iún,.ekaùu' fojkqj wdKavqfõ wdh;kj, yelshdjka
f.dvkeÕSu jk w;r Bg ksjdi yd m%cd ixj¾Ok lñgq jdr meje;aùu ^l,dmSh
ixj¾Ok ls%hdldrlïj,g iïnkaO ish¿ fokdgu Bg wdrdOkd l< hq;=h'& yd
t,aBwhs yd iSãmSyd fÊ´iSù jeks jev igyka iuÕ jvd;a hym;a ikaksfõokhla yd
yjq,aldrlï yd ikaksfõokhla meje;aùu we;=<;a fõ' ;=ka fjkqj ls%hdÞuhg
iïnkaO ish¿u wh cd,.; ùu isÿ úh hq;= w;r tuÕska ixj¾Ok ls%hdÞuhg
iïnkaO ish¿ fokd w;r iDcq yd ksrka;r ixjdoh jeä j¾Okh flfrk w;r
wdKavqj yd ck m%cdj w;r taldnoaO jHdmD;s ls%hdldrlï yd f;dr;=re yqjudrej
fyd¢ka iïnkaëlrKh ùug th fya;= fõ'
m%cdfõ ckhd
iún, .ekaùu
ls%hdÞuhgiyNd.sjk
yeuf.a cd,uh tl;=j
ish,a,kaf.a cd,uh
tNetworking
All Stakeholders
m<d;amd,k
wdh;kj,
yelshdj
f.dvkexùu
Ôjk mßirh yd Ôjk ;;ajhka jeä ÈhqKq lsÍu
10
fï miqìu ;=< taldnoaO jev uq¿fõ wruqKq my; I|yka mßÈ fõ'
1. l,dmSh ixj¾Okh ms<sn| o¾Ykhka m%dfoaYSh ckm%cdjkag y÷kajd§u yd
fnÞyÞ.ekSu
2. ckhd yd ckm%cdjka foi o Tjqkaf.a m%Yak" wjÞkï yd j;alï foi o jv
jvd;a wjOdkh fhduq l< yels jk fia ls%hdÞuhg iyNd.s jk yeu fokdf.a
yelshdjka f.dvkeÕSu
3. ls%hdÞuhg iyNd.s jk ish¿ fokd w;r jvd;a hym;a ikaksfõokhla isÿ
fjkq msKsi yjq,aldrlï f.dvkeÕSu yd
4. wdKavqj yd ck m%cdjka w;r iyNd.s;aj ixj¾Okh ms<sn| woyi
m%j¾Okh lsÍu
f.dÿre jQjkaf.a
N+ñld fjkiaùu
w;HjYH iyfhda.h
fjkia lsÍu
l,dmSh ixj¾Okhmqkre;a
:dmkh
iykdOdr$m%:u
dOdr
Wmldr ,efnk
f;la n,d isàu'
mqkre;a:dmkf
ha iy kej;
bÈlsÍfï yjq,a
;srir l,dmSh
ixj¾Okh i|yd
yÈis wÈhr
iqkdñ
m%cd idudðlhka tlaj iqkdñ jHikfha mqkre;a:dmk yd m%;sbÈlsÍï jev lghq;=
lrkq msKsi;a" ixj¾Okh i|yd lghq;= lrk m%Odk;u pß; njg m;a ùug yels
jk fia Tjqkaf.a yelshdjka jeäÈhqKq jkq msKsi;a myiqlï ie,iSug wms
úfYaIfhkau leue;af;uq'
2004 iqkdñ úm; ksid fudrgqj mq¿,a f,i me;sÍ .sh ydksj,g f.dÿre úh' tys
m%;sm,hla f,I ;ju;a ;djld,sl l|jqre 11 la tys mj;S' ksjdi tall 4019 la
ydksj,g f.dÿre jQ kuq;a iaÓridrj iyfhda.h fkd,eîu" ÿ¾j, yjq,aldrlï yd
uQ,H fhdackd l%u ksid iuyr m%cdjka h:d ;;ajhg m;a ùfï ls%hdÞuhg ndOd
meñKsks' Tjqkag ,nd .; yels iyfhda.h fyda h<sbÈlsÍïj,g we;s ndOl wkqj tla
tla ck m%cdfõ ;;ajh tlsfklg fjkia fõ' WÞyrKhla jYfhka ixj;air ksjdi
ck m%cdj mjq,a 70-80 ;a w;r ixLHdjlska iukaú; jk w;r Tjqkag óg fmr cd;sl
ksjdi ixj¾Ok wêldßfha ksjdi fhdackd l%uhla ;sìK' ±ka ldka;d nexl=fõ
11
laIqøuQ,H iyfhda.ho we;sj ksjdi ysñhdf.a fufyhùfuka yd wdOdr imhkakdf.a
fufyhùfuka hk fohdldrfhkau bÈlsÍï isÿ fõ' ck m%cdj ;ykï wdrlaIs;
iSudfjka msg; isák neúka h,sbÈlsÍï ndOd ÿIalr;dj,ska f;drj isÿ fõ' kuq;a
wks;a h<sbÈlsÍï flfrk fhdackd l%uh" m%cdj tlafiai;a lsÍfï§;a ixj¾Okh
I|yd o¾Ykhla yev.iajd .ekSfï§;a iuyr .eg¿ldÍ ;;aj fmkakqï lrkakg
mgka f.k ;sfí'
ydks isÿ jQ .%dufiajd ks<Odß
jiï
ydks isÿ jQ ksjdi tall
ixLHdj
wÕ=,dk W;=r 259
wÕ=,dk ol=K 195
tf.dv Whk uOHu 333
tf.dv Whk W;=r 428
tf.dv Whk ol=K 844
lgql=rekao W;=r 232
lgql=rekao ol=K 285
fldr<je,a, W;=r 311
fldr<je,a, ol=K 116
fldr<je,a, ngysr 115
fudrgqje,a, ol=K 101
fudrgqje,a, ngysr 332
Wiaj;a; 185
Whk W;=r 143
Whk ol=K 140
tl;=j 4019
fudaor;=vqj ;ykï wdrlaIs; iSudj ;=<
mj;sk w;r iqkdñhg fmr tys mjq,a 150
la isáhy' kuq;a jHikfhka miq mjq,a
ixLHdj 70 olajd wvq lrñka fndfyda
mÈxÑlrefjda wj;eka jQy' Tjqkaf.a m%Odk
m%Yakh jQfha laIqø uQ,H wdOdr u; mokï
jQ h<sbÈlsÍï fhdackd l%u ls%hd;aul
jQfha wl%uj;a f,i ùuhs' iyfhda.h fok
ixúOdkh fojrla fjkia jQ w;r ;j
ÿrg;a laIqø uQ,H wdOdr ixúOdkfha
iyfhda.hla o ke;s ;ekg ±ka m;a
ù ;sfí' iqkdñ úm;g f.dÿrejQjka f,I
Tjqka ms<s .ekqkq ;;ajh ±ka wj,x.= ù
we;s neúka iqkdñfhka h:d ;;ajhg m;a
ùu I|yd wdOdr b,a,d isàfï whs;sho
Tjqkag ke;s ù ;sfí' iïnkaëlrKh ySk
ùfï m%Yakhg wms jydu ms<shï fhÈh hq;= jk w;r m%Yak úi|d .ekSu i|yd iqkdñ
úm;g f.dÿre jQjka ;=, ie,iqï lsÍfï Yla;sh f.dv kexúh hq;=h'
ixj¾Ok fiajl fiaúldjka" m%cd idudðlhka" wdKavqj" jHdmD;s lKavdhï" fhdackd
bÈßm;a lrkakka jeks h<s bÈlsÍfï ls%hdÞuhg iïnkaOjk yeu flfkl=u fï
wjia:dfjka m%fhdack ,nkq msKsi" ish woyia Woyia yqjudre lr .ekSug yels jk
msKsi;a" wmf.a ixjdoh yd yjq,aldrlu jeäj¾Okh lrjd,k ;sridr l%uhla
I|yd mokula msysgqùug wmg yels jk msKsi;a fï foÈk ;=,§ wmg lKavdhula
f,I tlaj jev lsÍug yels jkq we;ehs wms n,dfmdfrd;a;= fjuq' Tng fnfyúkau
ia;+;sjka; fjuq'
12
m%cd yd l,dmSh ixj¾Okh
wm I;= ±kqu yd l,dmSh yd m%cd ixj¾Okfha ;;ajh fudrgqj
ikao¾Nh ;=< iudf,dapkh fldg ne,Su
wkqr oikdhl
¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok
jHdmD;sh
,sx.sl j¾.SlrKh yd wdmÞ l<ukdlrKh m%cduQ,sl
ixj¾Okh ;=< m%Odk m%jdy.; lsÍu
tâj¾â jhs' iqfudfgd
m¾fhaIK iyldr"
hQtkaiSwd¾ã ysfhdaf.d
kd.ßllrKh yd jHik ms<sn| wjÞku uuhqñ hudod
woyia ±laùu ta oikdhl
ví,sõ' tia' m%kdkaÿ
13
wm I;= ±kqu yd l,dmSh yd m%cd ixj¾Okfha ;;ajh fudrgqj
ikao¾Nh ;=< iudf,dapkh fldg ne,Su
m<uqjk bosßm;a lsÍu
wkqr osidkdhl uy;d úisks
Y%S ,xldj úfoaYSh wdl%uKj,g f.dÿreùu;a" hg;a úð;lrKh ùu;a
iuÕu ,dxlsl ck iudch úYd, mßj¾;kj,g Ndckh úh' ngysr f,dalh ;=<
Wiia fldg ie,l+ w.hhka" iudc isß;a úß;a úfoaYsl wdl%uKslhka úiska foaYSh
ckm%cdjg y÷kajd§u isÿ jQ w;r" ta jk úg iaÓridr f,i mej;s iajfoaYSh Ôú;
rgdjg" isß;a úsß;a idrO¾u yd iïm%Þhkag fï ngysr n,mEï ksid wNsfhda. t,a,
jkakg mgka .;s'
iajhx fmdaIKh" iafjda;aidyh" wfkdakH iyfhda.h yd m%cd ixúOdk uq,a lrf.k
mej;s iduQysl Ôjk rgdjg mokï ù ;snQ idrOu jHqyhka fï ksid lvd jeàulg"
ì| jeàulg fidaod hdulg ,la úh'
úfoaYsl md,lhka úiska ish mßmd,k lghq;= myiqfjka lrf.k hdu i|yd rdcH
jHqyhla ilia l< w;r" th uq,a lrf.k rcfhka jegqma ,nñka" rchg fiajh
lrñka" rcfhka hefmk udkisl;ajhla iys; kj iudc mka;shla ìys jkakg
mgka .;s' fufia tf;la ia:dms;j mej;s iajfoaYSh jákdlï fidaodmd¿ ù hkakg;a
rch yd jHdmdr uq,alrf.k wdÞhï Wmhd .kakd" jia;=jg" uqo,aj,g uq,a ;ek fok
Okj;a ckhdf.ka ieÈ kj iudc mka;shla ìysùug;A mgka .;s' fufia Okh yd
n,h uq,a lr.;a w.hka iys; kj iudc jHqyhla we;s jkakg mgka.ekSfï
m%;sm,hla jYfhka ft;sydislj mej;f.k wd wfkdakH iyfhda.h" iduQyslNdjh"
m%cd uÜgfuka ixúOdkd;aulj lghq;= lsÍu jeks w.kd idrO¾u uq,a lr f.k
f.dvkeÕS ;snqKq iudc jHqyh ì| jeàug mgka .;s'
iafjda;aidyfhka keÕS isàu fjkqjg rch uq,alrf.k is;k u;k" uOH.; rdcH
n,jHqyh jgd talrdYS fjk" rdcH iqNidOkh flfrys n,dfmdfrd;a;= ;nk
udkisl;ajhla uyckhd ;=< j¾Okh úh' ;uka rchg nÿ f.jk ksid;a" rch
fjkqfjka jev lghq;=j, ksr; jk ksid;a" wks;a w;ska rch wdÞhï ,nk wdh;khla
ksid;a ck;d iqNidOkh i|yd j.lSu mejfrkafka rchg nj ms<s.efkk iudc
jd;djrKhla ìys úh'
14
fï w;r isÿ jQ ;j;a jeo.;a lreKla jQfha fï wys;lr iudc mßj¾;khka ksid
rfÜ ksIamdok Odß;djh msßfykakg mgka .ekSuhs' rg md,kh lrk ,oafoa
úfoaYslhka úiska jk neúka úfoaYsl rdcH ;ka;%hlg fiajh lsÍug jvd" jev
fkdlr isàu hym;a m%.;sYS,S ;;a;ajhla f,i ie,lSug ckhd mqreÿ jQy' úfoaYSh
md,kfhka Y%S ,xldj ksoyia ùfuka miqj jqjo È.ska È.gu rfÜ ksIamdok Odß;dj
msßySug fya;=jla jQqfha ;uka jev lrkafka rchg fyj;a wdKavqjgh hk
udkisl;ajh uyckhd ;=< me,mÈhï ù ;snQ neúks' fï ksid wdishdfõ fjk;a rgj,a
jk cmdkh isx.mamQrej jeks rgj,a iuÕ ii|k l< Y%S ,xldj ksoyi ,eîfuka miq
hq.h ;=< o tal mqoa., wdÞhu fnfyúka my< jeà ;snqKq nj wmg fmfka'
tfukau ksoyiska miq hq.fha ;j;a ±l .; yels úfYaI ,CIKhla fyj;a lvbula
jQfha fmrÈ. wmrÈ. f,dal foflysu w.h l< hq;= m%cd l%shdldrlï yd jákdlï
talrdYS lr.;a" ngysr rgj, wOHdmkh ,enQ mrmqrl n,mEu rg ;=< l%shd;aul ùu
±l .kakg yels ùuhs'
ta w;ru ksoyi ,eîfuka miq kej;;a m%cd uÜgfuka talrdYS ù iduqyslj jev lsÍu"
fmdÿ m%cd l%shdldrlï yd idudÔh lghq;=j, fh§u" wfkdakH iyfhda.fhka lghq;=
lsÍu jeks idrO¾u j, mqk¾Ôjkhla we;s jkakg mgka .;a nj o wmg fmfka'
moúh" wïmdr jeks úYd, kj ckdjdi ìys ùu" kej;;a .%dóh uÜgfuka .%du
ixj¾Ok iñ;s" f.dú ixúOdk" urKdOdr iñ;s" c, l<ukdlrK iñ;s hkdÈh
ìysjkakg mgka .ekSu óg ksoiqka fõ'
ksoyiska miq uE; hq.fha ±l .; yels ;j;a úfYaI lvbula jkafka m%cd
iyNd.s;ajh" m%cd uQ,sl;ajh iajhx fmdaIKh" iafjda;aidyfhka keÕS isàu jeks
ixl,am yd l%ufõohka kej;;a ixj¾Ok l%shdÞuhka ;=<§ idlÉPd ùug
mgka .ekSuhs' fï i|yd fyd|u WÞyrKhla f,i ksjdi oY,laIfha jev igyk
f.kyer ±laúh yel'
tfukau m%cd iyNd.s;ajh yd m%cd uQ,sl;ajh ,efnk l%ufõo yryd l%shd;aul jk
ixj¾Ok jev igyka o fiajd ,dNshd tu ixj¾Ok l%shdÞuhg il%shju iyNd.s ùu
o m%Odk;u ,CIKhla fia biau;= jkakg mgka .;s'
fuys§ iyNd.s ùu iïnkaOfhka wod< jk iajNdjhka folla f.k yer ±laùu
jeo.;a hhs uu is;ñ' tkï" il%sh iyNd.s;ajh yd wl%sh iyNd.s;ajhhs' fuhska
woyia jkafka tu ixj¾Ok l%shdÞuh ;=< oS ;uka o ;u j.lSï yd hq;=lï uekúka
ls%hdldÍ fjñka bgq lrkafkao" ke;s kï yqfolau iyfhda.h muKla ,nd fok
15
md¾Yajhla jYfhka lghq;= lrkafkao hk j.h' wdmÞ l<ukdlrkh fõjd fjk;a
ixj¾Ok l%shdj,shla fõjd" tys§ jeo.;a jkafka fjk;a md¾Yajhla úiska l%shdjg
k.kq ,nk l%shdÞuhlg wm iyNd.s ùu fkdj wm úiska l%shd;aul lrkq ,nk
l%shdÞuhg fiiaikaf.a o iyfhda.h ,nd .ksñka Tjqka o Bg iyNd.s lrjd .ekSuhs'
iuyr ixj¾Ok jHdmD;sj,§ wmg iuyr ckhdf.ka wikakg ,enqkq l:djla ug
fuys§ u;la fõ' tkï" uy;a;h,d jefâ lrf.k hkak" wms ´k iyfhda.hla
fokakï' hkqfjkqhs' ta u;hg wkqj ixj¾Ok jev igyk l%shd;aul l< hq;af;a
ks,OdÍka jk wm úiska jk w;r" uyckhd yqfolau iyfhda.h fok wh muKla
njg m;a fõ' ta fjkqjg wm mejish hq;af;a Thf.d,a,ka fuu jev igyk lrf.k
hkak wms iyfhda.h fokakï hkqfjks' ixj¾Okh iïnkaOfhka m%cdj ;=< hemqï
udkisl;ajhla we;s lrkjd fjkqjg fuh wfma jHdmD;shhs" fuh l%shd;aul
lrkq ,nkafka wm úiskah" tneúka fuu jHdmD;sh ms<sn| ;Skaÿ .ekSu we;=¿ uq¿
l%shdÞuhgu m%cdj jk wm il%sh f,i iyNd.s úh hq;=h" hk udkisl;ajh f.dv
kef.kq ±lSug wmg yels úh hq;=h'
iuyr ixj¾Ok jHdmD;sj,§ wm m%cdj ;=< ±l we;s wdldrhg" w;sYhska ;shqKq f,i
ixfõ§ fjñka" lreKq wjfndaO lr.; yels" b;d oCI f,i ;SrK .ekSfï yelshdjka
we;s" úYd, olaI;djhka iys;" ixúOdkd;aulj l%shdldrlïj,g t<öug yelshdj
we;s ck lKavdhï wmg yuq fõ' fufia my<u iudc ia:r olajd" tkï" m%cd uQ,
ixúOdk olajd n,h úuOH.; lsÍu w;sYhska hym;a Okd;aul ;;a;ajhls' fï
ñksiaiq ÿmam;a wirK wh' ta ksid wms fï ckhd jeà isák ;;a;ajfhka by,g taug
Tjqkag yelsjk fia Tjqkag hï hï iudc fiajd jev igyka bÈßm;a l< hq;=h hk
mqKH wdl,amh u; /oS lghq;= lrkjd fjkqjg m%cdj hkq ixj¾Ok l%shdÞuhkays
m%Odk m%jdyh ;=< l%shd;aul jk iu yjq,alrejka fyj;a mx.=lrejka f,i i<ld
Tjqkag il%sh f,i tu ls%hd oduhg iyNd.s ùug bv lv ie,iSu w;sYhska jeo.;ah'
fï wkqj wm ±kg iïnkaO jHdmD;sh ;=< fï iyNd.s;ajh wmg il%shj ±l .; yel'
m%cd uQ, ixúOdkj, idudðlhka iy uyckhd fuu jHdmD;sh Ndr ks,OdÍka" k.r
iNdfõ ks,OdÍka yd foaYmd,k{hka iuÕ jHdmD;sh ms<sn| woyia Woyia yqjudre
lr.kakd ieá;a" wfmka m%Yak lrñka" lreKq úuiñka" ks<OdÍkaf.a ld¾hd,j,g
hñka tñka" tu idlÉPdj,g iyNd.s fjñka" ;Skaÿ .ekSug Þhl jk whqre wmg
±l .; yel' ld¾hd, fodrj,ao m%cdfõ ckhdg ks;ru újD;j mj;S' lreKq isÿ
úh hq;af;a o tmßoafoks' th wmf.a i;=gg lreKls'
m%cd uQ,sl l%shd ie,iqï yd ;ks mqoa.,hka fjkqjg ish¨ fokd iduQyslj iyNd.s
fjñka ;SrK .ekSu idudkH fohla njg m;afjñka ;sfí' fï wkqj uOH.; ixj¾Ok
16
l%shdÞuhla u; hemqkq ;;a;ajh ySk fjñka hk ieá;a" ta fjkqjg m%cd uQ,sl
uÜgfuka isÿ flfrk" m%cdj il%shj iyNd.s jk ixj¾Ok l%shdÞuhka l%shd;aul jk
ieá;a wmg ±l .; yel' ta wkqj j¾;udkfha YS% ,xldj ;=< uyckhd ixj¾Ok
l%shdÞuhkag yqfolau ish Y%ufhka muKla fkdj wfkl=;a wdldrj,ska o il%sh
Þhl;ajhla olajk ;;a;ajhla Wodfjñka mj;S'
fuu ;;ajh id¾:lj bÈßhg mj;ajd f.k hdu i|yd ksis Wmdh ud¾. y÷kd .ekSu
w;sYhska jeo.;a fõ' túg m%cduQ, yd m%cd iyNd.s;ajh iys; rgg m%fhdackj;a
jk ;srir ixj¾Ok l%shdÞuhla bÈßhg mj;ajd f.k hdug wmg yels jkq we;' fï
i|yd jeo.;a jk lreKq myla uu olsñ'
tkï"
ixúOdkd;aul jYfhka ia:djr;ajhla ;sîu'
wdh;ksl jYfhka ia:djr;ajhla ;sîu'
uQ,Huh ia:djr;ajhla ;sîu"
mdßißl ia:djr;ajhla ;sîu"
yd wdl,amuh yd yeisÍï rgdfõ ia:djr;ajhla ;sîu"
hk idOlhkah'
m%cd uQ, ixúOdkh Yla;su;a w;a;sjdrula iys; fyd|ska ixúê; ixúOdkhla
fkdjqkfyd;a bÈßh lrd hdu wiSre jkq we;' tfukau ixj¾Ok l%shdÞuh ;=<
fl;rï jev lghq;= lr f.k .sho wdh;ksl jYfhka ms<s.ekSula fkdue;s kï
ixúOdkhlg ;u lghq;= lrf.k hdu o wmyiq jkq we;' uQ,Huh yelshdj o
w;HdjYH idOlhla nj wuq;=fjka meyeos,s l< hq;= ke;' mdßißl tkï" há;,
myiqlï" c,h" ikSmdrCIk myiqlï o w;HdjYH ldrKhls' fï ish,a,u iïmQ¾K
jqjo tmuKla m%udKj;a ke;' m%cdfõ m%.ukh i|yd w;HdjYHu idOlhla jkafka
wdl,amuh yd yeisÍï rgdfõ ia:djr;ajhhs'
fï i|yd fyd| Wodyrkhla ug wo ojfia uf.a w;aoelsïj,ska bosßm;a l< yel' wo
WoEik ud uf.a ßh mojdf.k tk w;f¾§ ug bÈßmiska .uka l< jdykfha isá
uy;d ud¾. ix{d t<sh bosßfha ish jdykh kej;a jQ wjia:dfõoS ysia fnda;,hla
mdrg úis lrkq ug olskakg ,eìk' fuh ug lsisfia;au wkqu; l< fkdyels
ldrKhla jQ neúka uu uf.a ßh kj;d ì£ .sh fnda;,fha len,s tl;= lrkq Tyq
ish jdykfha lKakdäfhka ÿgq w;r" ta wjia:dfõoS fyf;u r:fhka nei ;uka l<
l%shdj .ek uf.ka iudj wheo isáfha uf.ka je/oaola jqkd hkqfjka mjiñks'
17
iuyr úg wms cmdkhg fyda isx.mamQrejg .sh wjia:dj,§ tu rfÜ kS;sÍ;s
ms<smÈñka mßirh wmsßisÿ fkdjk wdldrhg lghq;= lruq' tysoS l=vd lvÞis
lene,a,la jqjo kshñ; l=Kq Ndckhg oeóug wms mßiaiï fjuq' tfy;a
kej; ,xldjg wd ieKskau wmg ta ish,a, wu;l ù hhs' wms kej;;a wf;a we;s
wkjYH lvÞis lene,s mdrg úis lrkakg mgka .ksuq' wdl,amuh yd yeisÍï rgdfõ
fjkila isÿù th ia:djr ;;a;ajhlg m;a úh hq;= hhs ud mejiqfõ tneúks'
isx.mamQrej jeks rgj, fuu wdl,am yd yeisÍï ck Ôú; ;=<g ldjeoS ;sfí' fufia
ud by; i|yka l< ,laIK imqrd .; yels kï ixj¾Ok ls%hdoduh bosßhg f.k
hkq msKsi wmg fjk wvqjla fkdjkq we;' wm ish¿ fokdu tla ù j.lSula we;sj
ls%hd;aul jkafka kï m%cdj uq,alr.;a" m%cdj iyNd.s jk ixj¾Okh ;sridr
ixj¾Okhla f,i bosßhg f.k hdu wmg ÿIalr ld¾hhla fkdjkq we;'
18
wdmÞ l<ukdlrKh m%cduQ,sl ixj¾Okh ;=< m%Odk
m%jdy.; lsÍu
tâj¾â jhs' iqfudfgd
m¾fhaIK iyldr" hQtkaiSwd¾ã wdmÞ l<ukdlrK ie,iqï ysfhdaf.da ld¾hd,h
wo uu uf.a mqoa.,sl w;a±lSula isys lrñka l;djwdrïN lsÍug leue;af;ñ' th
fudrgqfõ Tnf.a w;a±lSï iuÕ jeo.;a iudklï we;s w;a±lSuls' wfma ld¾hd,h jk
hQtkaiSwd¾ã wdmÞ l<ukdlrK ie,iqï ysfhdaf.da ld¾hd,h msysgd we;af;a ud Ôj;a
jk cmdkfha fldafí kï k.rfhah' th úYd, f.dvke.s,s yd fndfyda ckhdf.ka
msreKq k.rhla jk w;r m%Odk;u wka;¾cd;sl jrdhhkaf.ka tlls' tneúka tys
fndfyda fj<| yd ld¾ñl ia:dk nyq,j ;sfí' úYd, úfoaYSh ck.yKhla o iys;
úúO ckm%cdjka Ôj;a fjk úúO fldgiaj,g fnÿkq k.rhla jYfhka fldafí
k.rh ye¢kaúh yel'
1995 ckjdß 17 Þ k.rfha uyd N+ñlïmdjla we;s úh' th ßlag¾ udmlfha 7'2 la
jYfhka igyka jQ úYd, tlla jQ w;r ;;amr 20 la muK mej;sKs' m%:u ;;amr
10 la jQ ld,h ;=,§ k.rfha f.dvkeÕs,s 90] la muK lvd ì| jeáK' ke;s kï úYd,
f,i w,dN ydksj,g ,la úh' wjidkfha fkdfhla fya;= ksid ñksia Ôú; 6430 la
muK ke;s úh' fldafí k.rfha úiQ ish¿u ukqIHhkag fï N+ñlïmdfjka fudkhï
fyda wdldrfha n,mEula isÿ úh'
ñh .sh yeu flfkl=u ñh .sfha iajNdúl N+ñ lïmdfõ iDcq m%;sm,hla jYfhka
fkdjk nj wm u;l ;nd .; hq;=h' kd.ßl mßirfha we;s wêl ck>k;ajh ydks
isÿùug Þhl úh' WÞyrKhla jYfhka hï ksjil jHqyh Yla;su;aj f.dv
kÕd ;snqKo Bg hdno ksfji ta u; lvd jeà Bg ydks isÿ úh' .Eia
Wÿkaj,ska .sks.ekSï isÿ ù ñksiqka tajdg fldgq jQy' lvd jegqKq f.dvkeÕs,s yd
iqkanqka ksid mdrj,a weysreKq w;r ta ksid úm;g m;a ckhd frday,a lrd f.k hdu
yd ukqIHhka yg wjYH jQ foaj,a fnÞ yeÍuo ndOd úh' tla m%foaYhl úiQ úYd, ck
ixLHdjla Tjqkag wjYH jQ foaj,a ,nd .ekSug fkdyelsj uy;a lrorhg m;a jQfha
mdrj,a weysÍ fy,sfldmagrhlaj;a ìug neiSug ;rï bvlvla fidhd .; fkdyels
jQ neúks'
YS% ,xldfõ k.r" kd.ßllrKh jk wêl fõ.h .ek i,lk l,
fudrgqj ;=kajk ;ek .kS' jv jvd;a wêl jk r:jdyk ;onoh yd mÈxÑlrejkaf.a
ixLHdj" ckdlS¾K ckdjdi yd wêl mßir ¥IKh Tn iEu fokdu w;aolsk fohls'
19
Èia;s%la uÜgfuka ixikaokh lrk l, 2001 cd;sl ck ix.Kkhg wkqj fld<U
Èia;%slalfha ck.yKh 2"234289 ls' j¾. lsf,da ógrhlg ck.yKh 3"305ls'
2005 j¾Ifha § fldafí k.rfha ck.yKh 1"521"269 la jk w;r j¾. lsf,da
ógrhlg ck.yKh 2"756 ls' ck ixLHd f,aLk o;a;j, úIu;d we;s kuq;a
ck.yKfha ;;ajh yd tys úmdl ms<sn| uQ,sl woyila wmg
fuu .Kkays,õj,ska ,nd .; yel'
fldafí k.rfha N+ñlïmdjg wm uqyqK fok l, wêl f,i ckdlS¾K jQ yd merKs
yd t;rï fyd¢ka f.dv kÕd fkd;snqKq jHqyhka ksid úYd, ydks yd ;=jd, yd
urKSh úm;a isÿ úh' iqkdñfhka nrm;< myr ,o Y%S ,xldfõ fudrgqj yd .d,a,
jeks wêl ck.yKhla iys; fjr<nv m%foaYj, urKSh úm;a úYd, ixLHdjla isÿ
jQ w;r iúYla;shla" ms<sfj<la" md,khla ke;s f.dvkeÕs,s jHQyhka .ek wuq;=fjka
lsj hq;= ke;'
b;d l=vd m%foaYhla ;=< wêl f,i ;ono jQ ck.yKhla we;s fldafí yd YS% ,xldj
hk folgu iajNdúl jHikhlska mq¿,a ydks yd wysñ ùï isÿ úh' jHikh isÿ jk
fudfydf;a yqfolau tu m%foaYj, úYd, ixLHdjla ckhd issá neúka yd úYd,
ixLHdjla f.dvkeÕs,s ;snQ neúka isÿ jQ ydksh yd wysñùï iqúYd, jQ nj jgyd .ekSu
jeo.;a h' ta wkqj iajNdúl fya;= yd M, fukau iajNdúl fkdjk ñksid úiska we;s
lrk ,o fya;= yd M,o fuys ±l.; yel' tneúka ±ka jHikhlska myr ,en isák
wmg ±ka l< yelafla fudkjdo@ jHik isÿ ùug fmr wfma wdrlaIdj i,id .kq
msKsi wmg l< yelafla fudkjdo@ jHikhla isÿ jk wjia:dfõ wmg l< yelafla
fudkjdo@ ta wkqj jHikj,g we;s wjÞku wvq lr.kakd w;f¾ kd.ßllrKhg
yev .efiñka wmg ixj¾Okh úh yelafla flfiao@
fldafí k.rfha N+ñlïmdfjka wmg lshjqfKa jHikh ish myr t,a, l< úg m,ÞhS
f,i tlsfkldg Woõ lf<a tlsfkldf.au <Õu wi,ajdiSka ck m%cdj njhs' mdrj,aj,
iqkanqka yd ndOdjka ueo fldgq ù isá ;u wi,ajeishka fírd .ekSfï§ jvd;a WmldÍ
jQfõ ,Õu mÈxÑ wi,ajdiSkah' .sks.;a foam, ksjd ±óug" f.j,aj, ysr ù isá
ñksiqka ta f.j,aj,ska msg;g .ekSug hkd§ jYfhka wdOdr lf<a ta ta ia:dkj,u
jdih l< ck m%cdjkauh' kuq;a m%udKj;a ;rug j;=r iemhSu" m%:udOdr fok
wdldrh" fyda f.dÿre jQjka fírd f.k f.k hd hq;= ud¾. wdÈh .ek ±kqula tu
mqoa.,hkag fkd;snqKq ksid tu wdOdr m%udKj;a fkdùh' tfukau úm;lg f.dÿre
jQ ckhdg wjYH ffoksl wjYH;d id¾:l f,I fnÞ yeÍu I|yd nr hka;%iQ;% yd
úYd, m%jdyk myiqlï wjYH úh' fuu lghq;= fyd¢ka lsÍu;a" m%foaYfha isák iEu
flfkl=u .ek ne,Su;a wmg l,ukdlrKh l< yelafla flfia o@
20
fï mr;rhka msrùug;a" jvd;a id¾:l f,I w¾nqohg m%;spdrh ±laùug;a" jvd;au
jeo.;a mdvï wm bf.k .;af;a wmg meñKs jHikfhks' iQÞkulska f;drj wmg
m%;spdrh ±laùug fkdyel' k.rh ixj¾Okh jkq we;' f.dvkeÕs,s bÈ flfrkq
we;' kuq;a ksis bÈlsÍï l%uj,ska f;drj wê-wjÞkï m%foaYhl tajd Tfrd;a;= §
mj;skq ke;' ;uka wdrlaId jkafka flfiao hkak .ek uQ,sl ±kqu fkdue;sj"
WÞyrKhla jYfhka" ;uka fíÍ hkafka flfiao" ;uka ,Õu ;nd .; hq;= foaj,a
fudkjdo@" m%:udOdr iïnkaOj lghq;= l< hq;af;a flfiao@ hkd§ ±kqu fkdue;sj
wê-wjÞkï m%foaYhl ckhdg fíÍ isàug fkdyels jkq we;' wjidk jYfhka
jvd;au id¾:l f,I wdOdr fnÞyeÍu yd úm;g f.dÿre jQ ish,a,kau .ek fidhd
ne,Su I|yd tlsfkld iuÕ l;d lsßug;a ie,ls,a,g Ndckh l< hq;= lreKq
fudkjd±hs fidhd ne,Sug;a" m%cdj yd wdKavqj hk fomd¾Yajhgu j.lSula ;sfí'
tneúka m%cdfõ idudðlhka" wdKavqj" ixj¾Ok jHdmD;s l<ukdlrejka" tkï
iïnkaO ish¿ fokdu yqfolau jHdmD;shl ¶b,lal· fkdj wjÞku uq,skqmqgd ouk
iu yjq,alrejka úh hq;=h'
jHik iïnkaOfhka kï tla jrla isÿ jQ foh kej; jrla isÿ ùug bv we;s nj
ixj¾Okhg iïnkaO jk ish¿ fokdu úiska ie,lsh hq;= jeo.;a lreKls'
fldafíj,§ jHikfhka miq h:d ;;ajhg m;a ùfï ls%hdÞuhg yd wjidkfha
ck.yKh" fj<| lghq;= yd r:jdyk .ukd.ukh hkdÈh h:d ;;ajhg m;a ùu
I|yd yev .efikq msKsi" h:d ;;ajhg m;a ùfï ie,iqï ;=<g jHik l<ukdlrK
mshjr .Kkdjla we;=¿ lrk ,È' WÞyrKhla jYfhka wê wjÞkï m%foaYj,
kej;;a iuyr mÈxÑlrejka mÈxÑ lr,Sfï § mdrj,a mq¿,a flfrk njg;a" .sks ksùï
I|yd yÈisfha mdúÉÑ l< yels m%Odk c, iemhqï ud¾. iú flfrk njg;a
^WÞyrKhla jYfhka N+ñlïmdfjka miq Nhdklu .sks.ekSï isÿ jQ k.dgd
fldÜGdYfha& ie,iqïlrefjda j. n,d .;ay' kd.ßl ie,iqï lsÍïj,§ yd kd.ßl
l<ukdlrKfha§ fukau jHikfhka W.;a mdvï fnÞ yeÍfï§ fuu f;dr;=re
fldafí k.rfha mqrjeishkag;a" k.r ie,iqïlrejkag;a ikaksfõokh lrkq msKsi
fldafí k.rfha ks, fjí wvúfha b;d myiqfjka ,nd .; yels mßÈ lghq;= I,id
we;'2
wks;a w;g k.r jeishka o ;u wdrlaIdj I,id .; yels ud¾. .ek bf.kSug"
WÞyrKhla jYfhka ;uka ,Õ ;nd .; hq;= yÈishl§ wjYH jk NdKav fudkjdo
hkd§ jYfhka Tjqkaf.a jHik w;a±lSïj,ska bf.k .kakg Wkkaÿjla olajkakg
mgka .;ay' cd;sl uÜgfuka rg mqrd ckhd iafõÉPdfjka bÈßm;a ùug Wkkaÿjla
2 fldafí k.rfha msgqj" Iska k.dgd fldÜGdYh" N+ñlïmdfjka miq h:d ;;ajhg m;a ùfï
jHdmD;sh http://www.city.kobe.jp/cityoffice/33/toti-ku/jl00043.htm
21
olajñka h:d ;;ajhg m;a ùfï ls%hdÞuhg Wmldr lrkq msKsi fldafí k.rhg
meñKqky' fï ksid fndfyda fofkl=g N+ñlïmdjla isÿ jQ l< úYd, kd.ßl
uOHia:dkhl fld;rï úkdYhla isÿ úh yels±hs isheiskau ±l n,d .ekSug yels
úh' cmdkh N=ñlïmd isÿ ùug keUqrejla we;s rgla jk w;r ykaIska wjdð uyd
N=ñlïmdj ksid jHik wjia:dj,§ Tjqka uqyqK fok wjÞkïNdjh .ek cmka
jeishkaf.a ±kqj;aNdjh ÈhqKq ;shqKq úh' YS% ,xldfõ o iajNdúl fya;= ksidu
muKla fkdj iQÞkula ke;s ksid o" wúêu;a c,ud¾. l<ukdlrKh ksid o
we;sjk c,.e,Sï o fya;= fldg f.k ;u ck m%cdjka ;+,§u uyckhd uqyqK fok
wjÞkï .ek yd tu wjÞkï wju lr .ekSug Tjqkag l< yels foaj,a .ek
foaYjHdma; uÜgfuka ie,ls,su;a ùula ;sìh hq;=h'
¶wdmÞ l<ukdlrKh· hk jpkh iDcqju Ndú;d fkdjQjo wfma ffoksl Ôú;fha
fndfyda lreKq wdmÞ yd wjÞkï l<ukdlrKhg iïnkaO fõ' WÞyrKhla
jYfhka ;u m%foaYfha c,h nei hk ud¾. f.dv lrñka ksjdi úYd, ixLHdjla bÈ
ùu .ek ckhd lKiai¨ fõ kï Tjqka lrkafka c, .e,Sï" jix.; frda. yd .sks
wk;=re hkdÈh we;=,;a jHik .eg¿ úYd, ixLHdjla ms<sn| is;kakg mgka .ekSuls'
wjÞkï fndfyda úg we;s jkafka wm iel fkdis;k ;;ajhka ;=,ska jk w;r tksid
m%cd idudðlhka yd wdKavqj jeks fiiq md¾Yjhka fuu lreKq y÷kd .ekSu I|yd
tlaj lghq;= l< hq;=h'
YS% ,xldj w,xldr uqyqola yd fjr<j,ska o idrj;a fmdf<djlskao rij;a m<;=re yd
wdydrj,skao wdYS¾jdo,;a mshlre rgls' fïjd wmg meyeÈ,sj ±l.; yels iajNdúl
fyj;a mdßißl j;alï f,i ye¢kaúh yel' fuys ckhdf.a ks¾udKYS,S l=i,;d yd
fjfyi uykais ù jev lghq;= lsÍu ksid fï rg wk¾> rgla f,I ye¢kaúh yel'
fjk;a jpkj,ska mjikafka kï rgla fY%IaG jkafka;a ;j ÿrg;a Ôj;a ùug hym;a
yd wdrlaId iys; ;ekla njg m;a jkafka;a tu rfÜ ckhdf.a jev lsÍu ksid;a Tjqka
I;= ±kqu ksid;ah' ksis mßos jHik l<ukdlrKhg bvlv I,id fokafka;a" wjÞkï
wju lr,kq ,nkafka;a uyckhd i;= ±kqu yd jHikj,g Tjqkaf.a we;s iqÞku úisks'
m%cd uQ,sl jHik l<ukdlrKfha jeo.;alu yd Yla;sh r|d we;af;a fuysh'
ulaksido h;a iEu ckm%cdjlu fjfik mqreIhka" iaa;S%ka yd <uqkag wÞ< jk
tlsfklg fjkia lreKq yd Tjqkaf.a Yla;su;a wx." ÿ¾j,;d yd wjÞkï
iy.; ;;ajhka mÍlaId lrñka wms jHik wjÞkï jvd;a úia;rd;aulj .fõIKh
fldg n,k neúks'
WÞyrKhla jYfhka YS% ,xldfõ o;a; yd ksÍlaIlhka úiska wmg fmkajd fok
ldrKhla úh yelafla jvd;au úkdYldÍ yd úYd,;u wjÞku iqkdñh njhs' flfia
22
jqjo wm fjkia oDIaáfldaKj,ska yd ñkqïoËqj,ska jHikhka úYaf,aIKh lrk l<
iqkdñh w;sYhskau úkdYldÍ yd uy;a ydks isÿ jQ jHikh úh yels kuq;a
n,mEug ,la jQ ukqIHhkaf.a iïmQ¾K ixLHdj yd isÿùï we;s jk jdr.Kk wkqj
n,k l< .x j;=r .e,Su m%cd idudðlhka w;r jvd;a úYd, yd fmdÿ jHik
l<ukdlrK m%uqL;djh úh yel' iuyr m%foaYj, tjeks jHik j<lajd,kq msKsi
m<uqfjkau uQ,sl há;, jHqyhka ixj¾Okh lsÍu fyda mdßißl ixrlaIKh
m%j¾Okh lsÍu m%uqL;djhla úh yel' rg wNHka;rfha Ôj;a jk wh iuÕ ii|k
l< ëjr ckm%cdjkag ;sfnk m%Yak fjkia úh yel' ±kg fjr<nv m%foaYj, Èú
f.jk whf.a m%uqL;d fjkia nj ixj¾Ok ie,iqïlrejkag jegfykq we;' wkd.;
jHik j<lkq msKsi fuu m%foaY iduQyslj mÍlaIKj,g ,la l< hq;=h'
;jo wo fuu jev uq¿fõ§ lreKq idlÉPd lrñka ;u woyia Woyia m%ldY lrk
ldka;djka yd mqreIhka hk fofldÜGdYhu fï jev uq¿fõ isákq we;' tla
tla ,sx.sl mlaIfha oEiaj,ska fï lreKq foi n,k l, Tjqka fï lreKq olskq we;af;a
flfiao@ ia;S%ka jHik foi n,k wdldrh mqreIhka jHik foi n,k wdldrhg jvd
fjkia ùug mq¿jk' tneúka tajd foi ia;%S yd mqreI hk fomd¾Yajhu n,k ne,afuka
n,kq msKsi wms wmf.A Wmßufhka lghq;= l< hq;=j ;sfí' uyd úm;lska jvd;au
oreKq f,I ydks ,nk wh w;f¾ ldka;djka" úfYaIfhka <uqkao isàug mq¿jk'
Tjqkf.a oEiaj,ska n,ñka wmg lreKq f;areï .; yelafla flfiao@ fuh wm úiska
fuys§ idlÉPd l< hq;= ;j;aa lreKls'
wm óg fmr wOHhkh l< m%foaYhla jQ .d,a, k.rhg iqkdñ m%ydrh t,a, jQ
wjia:dfõ§ ¶iïfndaê ksjdih· kï jQ ia:dkh wdYs%; ckm%cdj iïnkaOfhka Woa.;
jQ ;j;a lK.dgqÞhl ;;a;ajhla wmg ±l .; yels úh' tu m%cdfõ Ôj;a jQ jeä
fofkl= YdÍßlj yd udkislj wdndê; wh fj;s' fuu m%cdj ;u Ôjk ;;ajhka jeä
ÈhqKq lr .ekSu I|yd tla ù jev l< ck fldgils' tfia jqjo iqkdñ úm;
wjia:dfõ§ fuu ck m%cdfjka wvlg jvd ixLHdjla r< myrg f.dÿre ù urKhg
m;ajQy' tkï ck m%cdjla jYfhka Tjqka tla ù isáh o iqkdñ m%ydrh t,a, jQ
wjia:dfõ§ Tjqka isáfha tu wjÞkug ,la jk ;;ajhlh'
fldafí k.rfha isÿ jQ N+ñlïmdfõ§ o wms fï yd iudk w;a±lSïj,g uqyqK ÿksuq'
iuyr wjia:dj,§ ldka;djka" <uqka yd wdndê; yd fi!LH .eg¿ we;s wh jekss
ksYaÑ; lKavdhïj, wjYH;djhka m%udKj;a mßÈ bgq jQfha ke;' Bg fya;=j jQfha
fujeks wjia:djlg uqyqK §ug ie,iqï lrk l<" WÞyrKhla jYfhka
ldka;djkaf.a weiaj,ska n,d Tjqkaf.a wjYH;djhka fudkjd úh yelso tajd bgq
lrkafka flfiao hkak .ek l,a we;sj I,ld n,ñka lreKq foi ne,Sug lsisfjl=
23
jEhï fldg fkd;snqkq neúks' tneúka wjÞkïj,g ,lajk fï lKavdhïj,g yd
mqoa.,hkag úm;a;s wjia:dfõ§ yd Bg miq fndfyda wudrelïj,g uqyqK mEug
isÿúh' tneúka jHikhla isÿ ùug fmr iEu ck lKavdhulu wjYH;d .ek
f;areï .ekSug wm jEhï fkdl<fyd;a tu jHikh ueo Tjqka ;j;a .eg¿j,g
uqyqK mEug bv ;sfí' tksid wms jHik .ek idlÉPd lrk úg" jHikj,g uqyqK
Èug iQÞkï jk úg Tjqkaf.a úfYaI wjYH;djhka w÷kd.ekSug wmg wjYH kï tjeks
ksYaÑ; lKavdhï iuÕ ikaksfõokh lrñka Tjqka iuÕ lghq;= l< hq;=h' túg wm
fukau Tjqkao yÈis wjia:djl§ jHik wjÞkï wvq lr,Sug iQÞkñka isákq we;'
wo fnfyúka tlsfklg fjkia m%cd lKavdhï yd miqìïj,ska meñfKk wh fï jev
uq¿jg iyNd.s ùu wmf.a jdikdjls' fï foÈk uq¿,af,a wdpd¾h hudod uy;añh;a
oikdhl uy;d;a wka;¾ls%hdldÍ lKavdhï idlÉPdjdr .Kkdjla fufyhjkq
we;' fuys§ wjÞkï iy.; ;;ajhka yd wk;=reÞhl ;;ajhka" j;alï yd
m%uqL;djh Èh hq;= lreKq y÷kd .ekSu u; mokï jQ iyNd.s;aj ie,iqï lsÍula isÿ
flfrk M,ÞhS jev uq¿jla I|yd woyia Woyia bÈßm;a flfrkq we;' yqjudre
flfrkq we;' jd¾;d.; flfrkq we;' tneúka Tn iEu flfkl=u Tnf.a woyia
m%ldY lrñka fuu jev uq¿jg ils%hj iyNd.s jkq we;ehs uu n,dfmdfrd;a;= fjñ'
t;=,ska wmg wdmÞ l<ukdlrKhg yd fudrgqj k.rfha ixj¾Ok ie,iqïj,g
w.kd Þhl;ajhla iemhSug yels jkq we;' ia;+;shs'
24
kd.ßllrKh yd jHik ms<sn| wjÞku
uhqñ hudod úisks
m¾fhaIl" hQtkaiSwd¾ã wdmÞ l,ukdlrK ie,iqï ysfhdfa.da ld¾hd,h
kd.ßllrKh hkqfjka woyia lrkafka yqfolau ld,hla ;siafia kd.ßl ck.yKh
wêl ùu kï ke;fyd;a k.r yd kqjrj,a mq¿,a ùu kï YS% ,xldfõo lsishï m%udKhl
kd.ßllrKhla isÿ fjñka mj;sk nj meyeÈ,sh' 2003 f,dal ck.yK
m%f,dalkhkag wkqj YS% ,xldfõ kd.ßk ck.yKh ms<sn| by<u m%;sY;h mj;skafka
my; I|yka kd.ßluh talrdYs ùï ;=<h'( ^1& fld<U( ^2& .,alsiai( ^3& fudrgqj'
we;a; jYfhkau ±ka fuu jevuq¿j le|jd ;sfnk .,alsiai yd fudrgqj m%foaY
¶kd.ßllrKh yd m%cduQ,sl wdmÞ l<ukdlrKh ̂iSîãtï&· hk f;audj .fõIKh
lsÍug fyd|u ia:dk fõ' flfia jqjo ¶kd.ßllrKh· muKla fkdj ¶uyckhdf.a
wjÞkï o· úfõpkd;aul úYaf,aIKhg md;% úh hq;af;a fndfyda úg uyckhd kd.ßl
m%foaYj, Ôj;a jkafka jHikj,g uqyqK §ug iQÞkula fkdue;sj neúks' fõ' tjeks
¶kd.ßl wjÞkï· yd ¶uyckhdf.a wjÞkï o· fuys§ i|yka lrkq ,nkafka
uf.au w;a±lSï" tkï 1995 § uf.a Wmka k.rh jk fldafí ys isÿ jQ ykaIska ) wjdð
uyd N+ñlïmdfõ u;lhka yd jd¾;djka ;=,sks' kqÿre wkd.;fha§ Y%%S ,xldfõ ckhd
o 2004 bkaÈhdkq id.rfha iqkdñfhka ,o w;a±lSï úYaf,aIKh fldg iudk wdlD;shla
ixj¾Okh lrkq we;'
.%dóh yd kd.ßl Ôjk ;;ajhka tlsfklg fjkia jk w;r ta ksid tajd ixikaokh
lsÍu myiq fkdjk nj meyeÈ,sh' ulaksido h;a wmf.au w;a±lSï yd wmg jdis jk
foaj,a wkqj wmf.a o¾Ylhka fjkia jk neúks' WÞyrKhla .%dóh jeishkag jvd
jeäfhka kd.ßl ck.yKhkag wOHdmkh yd /lshd kshqlaa;sh i|yd wjia:d ;sfnk
neúka wdKavq yd wdOdr fok wdh;k kd.ßl fmfoiaj,g jvd .%dóh ck m%cdjkag
iïm;a jeäfhka fjka lr fokjd úh yel' kuq;a kd.ßl m%foaYj, jeä ck >k;ajh
ksid tys iajNdúl úm;aj,ska úkdY jk fyda ydks ,nk ixLHdjka .%dóh m%foaYj,g
jvd úYd, ùsug mq¿jk' jHik l<ukdlrK ØIaáhlska n,k l," fkdlvjd isÿ jk
kd.ßllrKh yd jHik I|yd bv I,iñka úúOdldr f,I me;sr .sh wjÞkï
iy.; ;;ajhka .ek I,ld ne,Sulska f;drj ck m%cdjka ;=, wdrlaId iys;j Ôj;a
ùu yd ;sridr Ôjfkdamdhhka I,id .ekau hkq bIag lr .ekSug ÿIalr jk b,lal
fõ'
¶wmsg keye· ;;ajfha isg ¶wmsg ;sfhkjd· ;;ajh olajd hñka ñksiqkaf.a ;;ajh
fjkia lrjd,k ls%hdÞuhka ud,djla ¶kd.ßllrKh· uÕska ms<sìUq lrhs'
25
kd.ßllrKh ;lafiare lrk ir,;u o¾Ylhla jkafka há;, jHqyh úh yel'
kd.ßllrKh uÕska iqnjd§ mßj¾;k .Kkdjla WÞ lr we;s kuq;a jHik I|yd
iQÞkï ùulska f;drj lD;su foaj,a bÈlrk l, ukqIHhka fndfyda úg
wjÞkïj,g ,;a jk nj I|yka l< hq;=h' h:d¾:h jkafka kd.ßllrKh;a iuÕ
YS% ,xldfõ ckhd uE;§ we;s jQ iqkdñhg wu;rj rgg ks;ru myrla jk
jHik .Kkdjlg ksrdjrKh ù we;s njhs'
^wxl 1 j.=j& jHik uÕska Ôú; wysñ lrjd,k w;r tmuKla fkdj
ukqIHhka ;=jd,lrejka njg m;a fldg f.afÞro ke;s ;;ajhg Tjqka weo ouk nj
I|yka l< hq;=h' ^fojk j.=j&
m<uqjk j.=j( m%Odk;u iajNdúl jHik 10 ^ñh .sh ixLHdj&" YS% ,xldj
jHik j¾.h Èkh ñh.sh ixLHdj
uqyqÿ /,a,$r< bms¨u 26-foieïn¾-2004 35"399
iq<x l+Kdgqj 24-fkdjeïn¾-1978 740
c,.e,Su 30-uehs-1989 325
c,.e,Su 17-uehs-2003 235
iq<x l+Kdgqj 22-foieïn¾-1964 206
iq<x l+Kdgqj 25-foieïn¾-1957 200
kdhhdï 8-Tlaf;dan¾-1993 65
c,.e,Su 25-foieïn¾-1969 62
jix.; fkdjeïn¾-1987 53
c,.e,Su 24-uehs-1984 45
uQ,dY%h( EM-DAT: The OFDA/CRED cd;Hka;r jHik o;a; moku
26
fojk j.=j( 1957 isg 2005 olajd Y%S ,xldfõ iajNdúl jHik ^idrdxYh& YS% ,xldj
#isoaëka
ixLHdjñh.sh ;=jd, ,;a
ksfjia
wysñ jQ
n,mEug ,la
jQ
n,mEug ,la jQ
uqt ixLHdj
ydksh
US$ ^000‚&
kshÕh 10 0 0 0 8"613"000 8"613"000 0
isoaêhlg
idudkHh0 0 0 861"300 861"300 0
jix.; 5 58 0 0 206"777 206"777 0
isoaêhlg
idudkHh12 0 0 41"355 41"355 0
c,.e,Sï 37 948 1"000 2"746"601 6"455"127 9"202"728 370"444
isoaêhlg
idudkHh26 27 74"232 174"463 248"722 10"012
kdhhdï 3 119 0 0 130 130 0
isoaêhlg
idudkHh40 0 0 43 43 0
uqyqÿ
/,a,$r<
bms¨ï
1 35"399 23"176 480"000 516"130 1"019"306 1"316"500
isoaêhlg
idudkHh35"399 23"176 480"000 516"130 1"019"306 1"316"500
iq<x l+Kdgq 5 1"151 5"000 100"000 1"913"000 2"018"000 137"300
isoaêhlg
idudkHh230 1"000 20"000 382"600 403"600 27"460
uQ,dY%h( EM-DAT: The OFDA/CRED cd;Hka;r jHik o;a; moku
by; I|yka o;a; ̂ j.=j wxl 1 yd j.=j wxl 2& uÕska kd.ßl yd .%dóh fyda ia;%S yd
mqreI ^,sx.sl j¾.SlrKh& ck.yKhka flfrys isÿ jk jHik n,mEï fjka fjka
jYfhka f.k yer ±laùula isÿ fkdjk kuq;a 1995 § ykaIs ) wjdð uyd N+ñlïmdfjka
yd 2004 § bkaÈhdkq id.r iqkdñfhka fmkakqï flreKq mßÈ" iajNdúl jHikhla
kd.ßl miqìula ;=<§ widudkH f,I kdkdx. jYfhka úúOdldr jk nj;a" ixlS¾K
nj;a meyeÈ,s h' iajNdúl jHik kej; kej;;a m%o¾Ykh lrkafka wmf.a
k.r$mqrjr wx. ,laIK fl;rï lD;suo" leã ì£ hk iq¿o" fl;rï wjÞkï iy.;
o hk j. jqjo ^WÞ'jHikhlska miq ±l.; yels uydúYd, iqkanqka" .,a" .fvd,a
f.dvj,a& wjdikdjlg fuka tjeks jákd mdvïj,ska wm bf.k .kakd njla fyda tu
±kqu wmf.a m%fhdackh I|yd mdúÉÑ lrk njla fyda fmfkkafka ke;' jHik
iïnkaOfhka wmf.a fkdie,ls,a, yd kQ.;alu tfiau mj;sk w;r" iajNdúl mßirh
flfrys wm olajk wiqnjd§ p¾hdjka yd wdl,am o È.gu mj;skafka iajNdúl jHik"
ñksid úiska ks¾udKh ;< jHik njg mßj¾;kh lr,Sug Þhl;ajh imhñks'
kd.ßl wjÞkï Woa.; jkafka wmf.a md,khla ke;s Wjukd ixis÷jd .ekSug wm úiska
lrkq ,nk lD;su bÈ lsÍï ksid jk w;r bkamiq wm úiskau ks¾udKh lr .kakd ,o
tjeks ¶kd.ßl wjÞkï· ueo u Èú f.ùug wmg isÿjk nj i;Hhls'
27
ñksid úiska kd.ßl m%foaY ;=< f.dvkeÕs,s" ksjdi" iqmsß fj<|ie,a" iskudy,a" lS%vd
N+ñ" yd úfõlh yd úfkdaoh I|yd myiqlï iys; ia:dk hkdÈfhka iukaú; w;s úYd,
há;, jHQyhka f.dv kÕd ;sfí' kd.ßl m%foaYj, Ôj;a ùug fyda tu m%foaYj, .uka
ìuka lrkq msKsi ckhd tajd lrd we§ t;s' fuu m%foaY fndfyda úg msysgd ;sfnkafka
fudrgqj" fldafí jeks w,xldr uqyqÿnv m%foaYj, jk w;r ixpdrl l¾udka; w;sYhska
j¾Okh fjñka úYd, ckldhla ta lrd weo .kq we;' fï ksid fydag,a" m%jdyk moaO;s
jeks ;j;a myiqlï yd fiajdjka wjYH jkq we;' kuq;a wms fï há;, jHqyhka
ks¾udKh lrkafka wdmÞ l<ukdlrK ie,iqï o we;=<;ajo@ wm fï meñK isákafka
fyda wfma wuq;a;kag meñfKk f,I fï wdrdOkd lrkafka iqrlaIs;
jd;djrKhla ;+,go@ wfma fï m%foaYh Ôj;a ùug wdrlaIdj iys; jHikj,g
m%:HiaÓ;slNdjh we;s m%foaYhlao@ ¶m%cdj iún, .ekaùu yd hym;a md,kh· o wjYH
úh yels" jHik l<ukdlrKh m%cd ixj¾Ok ie,iqï ;=,g taldnoaaO l< yelafla
flfiao hk wfma idlÉPdfõ § fïjd ;SrKd;aul m%Yak fõ' ;jo fudrgqfõ muKla
fkdj fiiq YS% ,xldfõo wkd.;hg wjYH jk m%dfhda.sl o¾Yk r|d mj;skafka" wdmÞ
wjÞkï .ek olajk ie,ls,a," id¾:l f,I ;srir ixj¾Ok m%;sm;a;s" ie,iqï yd jev
igyka ;=<g ifudaOdkh lr .ekSu ;=<h' wm okakd mßÈ jHikhlska miq wmg isÿ jQ
wysñùï .ek wkqiaurKh lsÍu fyda wjHdc f,i wmf.a fYdalh m%ldY lsÍu m%udKj;a
fkdjk w;r jHikj,g iQokï ùu lrd iy ixj¾Okh lrd wm f.k hk
ls%hdud¾.j,g uÕ fmkajk lghq;= o wmg wjYH fõ'
28
m%drïNl lKavdhï idlÉPdj,g fmr uq,sl woyia ±laùu
yd ixj¾Ok lreKq y÷kd .ekSu
ta oikdhl yd ví,sõ' tia' m%kdkaÿ
m%;sm;a;s yd o¾Ykh ie,iqï lsÍu - ye|skaùu wkqr Èidkdhl
fuh l,d;=rlska wmg ,efnk wjia:djls' k.rdêm;s;=ud" ksfhdacH k.rdêm;s;=ud
kd.ßl uka;S%jre yd m%cd ksfhdað;hka o" rdcH wdh;k ks,OdÍkao uqyqKg uqyqK
yuq ù lreKq idlÉPd lsÍug ,efnk wjia:djls' fuu idlÉPdfõ § wm fudrgqj
k.rfha j¾;udk ;;a;ajh yd bÈßfha§ fuu k.rh iïnkaOfhka wm ±lSug
n,dfmdfrd;a;= jk ;;a;ajh .ek miqìï lrf.k lreKq l;dny l< yel' tfukau
fláld,Skj" uOH yd È.=ld,Skj wm oelSug n,dfmdfrd;a;= jk ;;a;ajhka mokï
lr f.k m%;sm;a;s ilia lrk wdldrh bf.k .ekSuo fuu idlÉPdjg miqìula
fõ' tfukau tu m%;sm;a;s ls%hd;aul lsÍu i|yd Wmfhda.s lr.; yels
l%fudamdhhka .ek o fuys§ l;d lsÍu jeo.;a fõ' tfukau iyNd.s;aj ixj¾Okfha
m%j¾Okhg WmldÍ jk m%;sm;a;sh l=ula±hs hkak .eko fuu idlÉPdfõ§ l;d ny
l< yel' fuys§ idlÉPd flfrk lreKqj,g wÞ<j ft;sydisl miqìu" uE;
ld,fha ;;a;ajh yd fi!Nd.Hu;a wkd.;hla i|yd wm i;= bÈß ±lau hk
ld,;%hka foi wmg fk;ais;a fhduq l< yel'
fï i|yd WÞyrKhla jYfhka ¨kdj l<mqj ft;sydisl jYfhka i,lk l,
k.rhg fi!kao¾hd;aul yd mdßißl jákdlula f.k ÿka" ëjr jD;a;sfha
fhÿKq ckhdf.a ðjfkdamdh i,id .eksug Wmldr jQ ffcùh mdßißl moaO;shla
úh' tfy;a j¾;udkfha th l¾udka; Yd,dj,ska ksl=;a jk yd fjk;a wmøjH neyer
lrk" mdßißlj ¥IKh jQ u< fyj;a úkdY jQ l<mqjla njg m;a ù ;sfí' tjeks
miqìula ;=< wmg fuu l<mqj ixj¾Okh i|yd we;s lr .; yels bÈß ±lau yd ta
i|yd wm i;=j we;s YlH;djhka ljf¾oehs idlÉPd lsÍu l< yel'
idlÉPdj fufyhùu i|yd uKav,h
k.rdêm;s;=udf.a m%Odk;ajfhka" ksfhdacH k.rdêm;s;=ud" ksjdi wud;HdxYfha
ksfhdacH wOHlaIsld uy;añh" kd.ßl ixj¾Ok wêldßfha kd.ßl ie,iqï lghq;=
Ndr ks<Odß uy;d" cd;sl c, iïmdok uKav,h hgf;a ls%hd;aul jk wm c,
jHdmD;sfha wOHlaIsld uy;añh" ¨qkdj mrsir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh
wdh;kfha wkqr oikdhl uy;d" ysfhdaf.da mokfï uhqñ uy;añh
29
idlÉPdjg fmr k.rdêm;s;=udf.a woyia ±laùu
fudrgqj k.rh óg wjqreÿ 30-40 lg fmr fndfyda iïm;a m%udKhla ;snQ m%foaYhla'
kuq;a kd.ßllrKh ùu ksid fï jk úg úYd, m%Yak rdYshlg ueÈ fj,d ;sfnk
k.rhla' iqkaor;ajfha ixfla;hla jYfhka w;S;fha mej;s fnd,af.dv .Õ wo
wmsßisÿ c,dYhl ;;a;ajhg m;afj,d' ta kd.ßllrKh ùu ksidhs' ta jf.au
wmsg ;snqKq ;j;a úYd, iïm;la yd fudrgqjg ;snqKq w,xldrhla ;uhs wfma ̈ kdj
l,mqj wo th úYd, jYfhkau wmú;% c,dYhla njg m;a fj,d ;sfnkjd'
ta jf.au óg wjqreÿ 55 lg muK k.rfha mej;s c,k< ud¾. moaO;sh Ndú;d lf<a
mjq,a 7500 la jf.a ixLHdjla úiska' tfy;a tÞ isáh mjq,a ixLHdjg jvd w;s úYd,
mjq,a ixLHdjla wo fudrgqj k.rfha jdih lrkjd' t;rï úYd, ck.yKhla wo
tu k, ud¾. moaO;shu Ndú;d lrk úg we;s jkafka fl;rï
wmyiqÞhl ;;a;ajhlao@ ta jf.au wm Ôj;a jk fï k.r iSudj ;=< úfYaIfhka u
m<d;amd,k wdh;khla jYfhka wmsg ;Èkau n,mdk m%Yakh ;uhs le<s li,
m%Yakh' fï m%Yakh úi£ug kï úYd, jYfhka m%cdjf.a Þhl;ajh Bg wjYH nj uu
ys;kjd' fudlo wms okakjd wfma uyckhd mqreÿ fj,d ;sfnkjd ;ukaf.a
ksjfia ;sfnk lvÞis fld, lE,a,la" ke;skï jrla mdúÉÑ l< hïlsis ma,diaála
fnda;,hla jf.a foaj,a" tla/ia fldg uqo,la njg yrjd .; yels" ke;s kï kej;
j;djla Ndú;d l< yels foaj,a mjd wmøjH f,i úislsÍug' tal wo yefudagu
ysßyerhla jk ;;a;ajhlg m;a ù ;sfnkjd' m%cdj úiskau m%cdfõ mßirhg ydks
isÿ lr .ekSula' ta jf.au fudrgqj m%foaYhg úYd, jYfhka n,mdk
lK.dgqÞhl ;;a;ajhla njg m;a ù ;sfnkjd fï jk úg jir folla msfrk iqkdñ
fÄojdplh' iqkdñfhka fudrgqjg úYd, ;¾ckhla t,a, jqkd' ;ju;a wkd:
l|jqre .;j ðj;a fjk ck;dj wm m%foaYfha isákjd'
ud is;k mßÈ úYd, jYfhka wfma m%Yakj,g ms<s;=re imhd .kak mq¿jka
jk ;ekla ;uhs fï jevuq¿j yryd ks¾udKh fjñka mj;skafka' ta ksid Tnu is;d
ne,sh hq;=hs' m%Yakh l=ulao lshd Tnu y÷kd .; hq;=hs' ms<s;=r o meñKsh hq;af;a
Tnf.au l,amkdj yrydhs' Tnu lrk idlÉPdj ;=<skqhs' ke;s kï m<d;amd,k
wdh;khla jYfhka wms l,amkd fldg bÈßm;a lrk f;dr;=re Tn yeug .e,fmk
ms<s;=rla fkdfjkak mq¿jka' tu ksid jvd;a iqÿiq jkafka m%cdj" rdcH wdh;k" m<d;a
md,k wdh;k hk ish¿u ixúOdkj, ksfhdað;hka jYfhka fudrgqj m%foaYfha
ixj¾Ok jev ms<sfj,g wmg ±laúh yels Þhl;ajh .ek idlÉPd lsÍuhs'
30
bÈßm;a lsÍï
fudrgqj uy k.r iNdfõ ixj¾Ok jHdmD;sj,
j¾;udk ;;ajh
ù' iS' j¾Kl=,iQßh
flduidßia"
fudrgqj uy k.r iNdj
iyNd.s;aj ixj¾Okh ms<sn| m%cdfõ w;a±lSï) m%cd
fldka;%d;a
*sis,ska o fu,a
iurfldakaj;a;
;srir ixj¾Okfha§ fudrgqj uy k.r iNdfõ
N+ñldj( fláfhka lreKq ±laùula
tï' ;=Idß frdoaß.=
fudrgqj uy k.r iNdj
jHdmD;s ixj¾Olhka úiska lrk ,o bÈßm;a lsÍï
;srir ixj¾Okfha§ fudrgqj uy k.r iNdfõ
N+ñldj( fláfhka lreKq ±laùula
¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh
¨kdj fjr< iïm;a l<ukdlrK jHdmD;sh
tï' à' frdoaß.=
fudrgqj uy k.r iNdj
rxð;a iurisxy
t,a B whs yd iS ã mSS
tï' Ô' ví,sõ tï' lms, .=Kr;ak
iS wd¾ tï' mS
lKavdhï fmdaiag¾ bÈßm;a lsÍï
m<uq jgh
fojk jgh
ñY% lkavdhï
^kd.ßl uka;S%jrekao we;=¿j&
ñY% lkavdhï
lKavdhï bÈßm;a lsÍï idrdxYh yd wjika woyia
±laùï lKavdhï ksfhdað;hka
tï' hudod
31
fudrgqj uy k.r iNdfõ ixj¾Ok jHdmD;sj, j¾;udk ;;ajh
ù' iS' j¾Kl=,iQßh
flduidßia" fudrgqj uy k.r iNdj
fudrgqj uy k.r iNdjls' tfukau ue;sjrK fldÜGdYhlg whs;s m%foaYhla"
m%dfoaYsh f,alï fldÜGdYhla o jYfhkao ie,flk m%foaYhls' taldldÍ N+f.da,Sh
iajNdjhla fkd±Íu fuys úfYaI ,CIKhls'
fudrgqj k.rh y÷kajkq ,nkafka mqfrda.dñ;ajfha k.rh jYfhks' idys;Huh
w¾:fhka n,k l< thska woyia jkafka fudrgqj fmrgqfjka .ukalrk k.rhla
njh' fudrgqj mqrjrh ;=<ska YS% ,xldfõ úsúO lafIa;%j, fiajh lrk fYa%IaG uÜgfï
mqoa.,hka iEfyk ixLHdjla ìys ù ;sfí' YS% ,xldfõ wm ljqre;a fyd¢ka okakd w÷kk
iqm%lg ix.S;{ úYdro mKaä;a wurfoajhka fudrgqfõ jvqld¾ñl mjq,l
ckau,dNh ,enQ fY%aIaG mq;%fhls' tfukau wm rfÜ oCI fgiaÜ l%slÜ l%Svlhska lsysm
fofkl=u fï m%foaYfhka ìys ù isá;s' fufia úúO fCI;%j, fkdfhl=;a
yelshdjka ;sfnk úfYaI mqoa.,hka ìys ù ;sfnk fuu m%foaYfha wkd.;h wm úiska
uekúka ie,iqï l< hq;=j ;sfí' tfukau fudrgqj jvq l¾udka;hg fnfyúka
iqm%isoaO m%foaYhls'
fudrgqj uy k.r iNdj .;a úg tu k.riNdj fjkqfjka 2006 j¾Ih i|yd m%ldY
lr ;sfnk wh jeh mj;ajdf.k hdug k.riNd wd« mk; hgf;aa fudrgqj k.r
iNdjg n,h ,eî we;' ta my; i|yka mrud¾: uq,a lr f.kh' tkï" uyck;djf.a
Y=N isoaêh" iem úyrKh yd myiqj i|yd wjYH jQ hï hï fmdÿ Wmfhda.S;d
fiajdjkaa i|yd iNdj i;= iïm;a ̂ uQ,Huh& m%udKh wkqj tu iïm;a jeh lssÍug;a
k.rfha fjfik uyckhdf.a fmdÿ uyck fi!LH iqnidOkh yd iemúyrKh o
k.rfha ÈhqKqj yd ikSmdrCIdj iy fjk;a myiqlï m%j¾Okh lsÍug;ah' fï
mrud¾: bgq lsÍug fudrgq k.r iNdj ne£ ;sfí'
fudrgqj k.r iNdfõ kd.ßl uka;S%jre 29 fofkl= isá;s' k.rfha úYd,;ajh
fyj;a j¾. m%udKh j¾. lsf,da óg¾ 23'4 ls' kd.ßl fldÜGdY 12 la iukaú;h'
tys .%du fiajd jiï 42 la ;sfí' 41"000 muK jQ mjq,a ixLHdjla ±kg fuu k.rfha
Ôj;a fj;s' k.rfha ck.yKh 1"86"033 la muK fõ' Pkao ysñhka ixLHdj 116448
ls' fmdÿ kdk ia:dk 37 la k.rh ;=< ;sfí' ;drmdrj,a lsf,da óg¾ 1122486 la o
fndr¿ mdrj,a lsf,da óg¾ 3656 la o we;s w;r rchg whs;ss mdie,a 34 la fudrgqfõ
32
we;' m%Odk frday,a tlla o" iskud Yd,d folla o k.r iNdj i;= fj<| fmd,j,a
8 la o Èk fmd<j,a 2 la o" uia lv 14 la o " uyck lS%vdx.k 7 la o" mqia;ld, 8
lao" lshùï Yd,d 2 la o hkd§ jYfhka fmdÿ fiajdjka /ila k.rh ;=< ls%hd;aul
fõ'
wms fï foÈkl jev uq¿fjka miq wfmaCId lrkafka fudrgqj k.riNd n,m%foaYh
fjkqfjka ixj¾Ok ie,eiaula iïmdokh lsÍuhs' fufia k.rfha fmdÿ uyckhdf.a
hym; i|yd ie,eiaula ilia lrk úg uQ,sl jYfhkau u;= lshfjk lreKq .ek
wfma wjOdkh fhduq l< hq;=h' tkï" ukqIHhka jYfhka Ôj;a ùug wjYH b;d
hym;a msßisÿ mßirhla .ek' fujeks msßisÿ mßirhla iïnkaOj ie,iqï lsÍfï oS
wm úiska ie,ls,a,g .; hq;= úYd, jev fldgila ;sfí' tajd iuyrla kï
úfYaIfhkau l=Kq li< bj;a lsÍu" li< yd iïnkaO jk fjk;a wmøjH bj;a
lsÍu" uyd ud¾. yd jgd msgdj msßisÿj ;nd .ekSu jeks lreKq fõ' Bg wu;rj
ñksia l%shdldrlï ksidu wmú;%;djhg m;a fjk ia:dk we;s w;r tjeks ia:dk
mú;%j ;nd .ekSug wm úfYaI ie,ls,a,la oelaúh hq;=h' tysoS wmf.a isyshg kef.k
tla lreKla jkafka ¨kdj mßir yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;shhs' wo remsh,a
ñ,shk .Kkdjla jeh lrñka 2010 jk úg ksud lsÍug wfmaCIs; fï jHdmD;sh
fufia ls%hd;aul lsÍug isÿjQfha ukqIHhka jYfhka wm úiskau mßirh wmú;%
lr,Su ksidh' wmf.a l%shdlrlï ksidu wo wmú;% ù we;s ¨kdj l,mqfõ wo u;aiH
Ôjhla ke;' tneúka wo fï l,mqj Y=oaO mú;% lr .; hq;af;a o wm úiskauh'
wmf.a fkdie,ls,su;a l%shdldrlï ksid wo remsh,a ñ,shk .Kkla jeh fldg
ta ;;a;ajh we;s lr .; hq;=j ;sfí' wo wms wêIaGdk lr.; hq;=hs tfia remsh,a
ñ,shk .Kkla fyda jeh fldg ixj¾Okh lrk ta c,dYh ta
ixj¾ê; ;;a;ajfhkau mj;ajdf.k hdug' th wdrCId lr .ekSug wm m%uqL;djh
osh hq;=h' fï ;=<ska wmsg Ôj;aùug iqÿiq hym;a mßirhla f.dvkÕd .ekSug wm
n,dfmdfrd;a;= fjuq' ta jf.au os¾> ld,hla ;siafia jvq l¾udka;fhka b;sß jk ,S
l=vq yd fjk;a wmøjH tla ùu ksid mdßißl jYfhka ydks isÿ ù we;s fnd,af.dv .Õ
msßisÿj mj;ajd f.k hdu .ek o wfma wjOdkh fhduq l< hq;=j ;sfnkjd' fï lreKq
ksid wfma ie,iqïj,oS fudrgqfõ ckhdg hym;a" Ôj;a ùug iqÿiq mrsirhla we;s
lsÍu i|yd .; hq;== ls%hdoduhkag wmf.a ie,iqïj, uq,a ;ekla osh hq;=j ;sfnkjd'
B<Õg wms uyck fi!LHh .ek fnfyúka ie,ls,su;a úh hq;=h' fi!LH iïmkak
Ôú; ñksiqkag ,nd§u wfma ie,iqïj, m%Odk wx.hla úh hq;=h' th ie,iqï ilia
lrkakkaf.a m%Odk j.lSSula úh hq;=h' ta i|yd ilia l< yels oS¾> ld,Sk yd
fláld,Sk ie,iqï fudkjd±hs lshd wmsg n,kak mq¿jka'
33
wks;a w;HdjYHu ldrKh ;uhs c,h' c,h ke;sj wmg Ôj;a fjkak neye' c,h
ms<sn| l;d lsÍu i|yd ta wÞ, wdh;kj, ks,OdÍka o wo wm iuÕ fuys tla ù isák
neúka wmg ta ms<sn| f;dr;=re úia;r ,nd .; yels jkq we;ehs uu úYajdi lrkjd'
fuysoS wmg wjYH mdkSh c,h .ek muKla fkdj ñksia Ôú; mj;ajd f.k hdug
wjYH wksl=;a lghq;= i|yd o c,h imhd .ekSu wjYH fjkjd' ta ksid ta .ek wfma
ie,eiqïj,oS ie,ls,a, oelaùug isÿ fjkjd'
B<Õg wmsg ksjdi .ek ie,iqï lrkak ;sfnkjd" úfYaIfhka miq.sh iqkdñh ksid
wj;eka jQjka fj; wfma wjOdkh fhduq lsÍug;a Tjqka fjkqfjka blauKska ksjdi
f.dv kÕd §ug;a wm W;aiql úh hq;=hs' Tjqka ;u fi!LHhg wys;lr ;;a;ajhka ueo
tu l|jqrej, b;d ÿIalr Ôú; .; lrk nj wms okakjd' Tjqkag ksjdi ,nd oS tu
l|jqre jid oeóug mshjr .; hq;=hs' iqkdñfhka wj;eka jQjkag muKla fkdj
ksjdi wysñ fiiq ckhdgo ksjdi ,nd oSug wms ie,iqï l< hq;=hs' fï wkqj ksjdi
m%Yakh úi£ugo wmg hï hï l%shd ud¾. .ekSug isÿ fõú'
B<Õg <uqkaf.a wOHdmk lghq;= .ek l;d lsßfïoS wms ikaf;daIfhka lsj hq;=
lreKla ;sfnkjd' j¾;udk md,l mCIh n,hg m;a ù b;du flá ld,hla ;=< §"
tkï i;s folla jeks ld,hla ;=<§ fmr mdie,a md,ssldjkag yd iydh md,sldjkag
rcfha iaÓr m;aùï ,nd oSuhs' fï wh jir 10-12 jeks ld,hla ;siafia b;du;au iq¿
oSukdjlghs fiajh lf<a' wo Tjqka iaÓr rdcH fiaúldjka njg m;a ù isákjd' fï
ksid tu fmr mdi,a Ndrj isák md,sldjkag wmsg hï hï j.lSï Ndr §ug o
mq¿jkalu ,eî ;sfnkjd' fudlo wOHdmkh .ek l:d lroa§ <ufhl=g
uQ,slj ,efnk fmr mdie,a wOHdmkh b;d jeo.;a' ufkda úoHd{hka mjik yeáhg
fï jhfiaoS tkï jhi wjqreÿ 5 g fmr ;uhs¨ <ufhl=f.a fud<fha 90] la muK
j¾Okhla we;s jkafka' ta ksid wms <ore wOHdmkhg uq,a ;ekla osh hq;=uhs' ula ksido
fï fmr mdie,a ld,h ;=< § orejkaf.a ukig we;=¿ fjk foaj,aj,ska ;uhs wkd.;
mqrjeishka ìys jkafka' hym;a mqrjeishka f,i iudcfha Ôj;aùug yels jk fia
Tjqka l%udkql+,j jefvkafka fï jhfiaoS Tjqkaf.a Ôú;hg we;=¿ jk foaj,a moku
lr .ksñka' ta ksid wfma ie,iqïj,oS fï fmr mdi,a wOHdmk lghq;=j,g
m%uqL;ajhla Èh hq;=hs' ta fjkqfjka o wm hï hï l%shdud¾. .; hq;=h'
wjidk jYfhka ud f;dard .ka ldrKh jkafka úfõlh yd úfkdaodiajdoh i|yd
wmg iduqyslj l< yels foaj,a .ek ie,iqï lsÍuhs' udkislj yd YdÍßlj wm
úvdjg m;a jq l, wmg iykh ,nd .ekSu i|yd" úfõl .; yels"
úfkdaodiajdohla ,eìh yels ia:dk wjYH fjkjd' ta i|yd fudrgqfõ oekg we;af;a
tjeks fmdÿ ia:dk iq¿ ixLHdjla muKhs' mqfrda.dñ;ajfha k.rh .ek i|yka
34
lrk úg ud l%slÜ l%Svlhska .ek i|yka l<d' l,la l%slÜ ;rÕ i|yd Ndú;d l<
fudrgqfõ fidhsid l%Svd msáh wo ta i|yd iqÿiq ;;a;ajhl keye' tksid k.rdêm;s
yd ksfhdacH k.rdêm;s;=udf.a Wmfoia u; lS%vd weu;s ;=ud iuÕ tla ù tu tu l%Svd
msáh cd;Hka;r uÜgfï l%Svd msáhla njg m;a lsÍug wms úê úOdk fhdodf.k
hkjd' ta yer úfkdaoh i|yd fnd,af.dv .fÕa fndaÜgq meoSfï myiqlï iys;
ia:dkhla o" uqyqÿ fjr< wdY%s;j <ud l%Svd WoHdkhla yd fjk;a myiqlï o
ixj¾Okh lsÍug wms n,dfmdfrd;a;= fjkjd' ;uqkakdkafia,d ie,eiaula ilia
lsÍfï oS fï ldrKd ish,a,gu wjOdkh fhduq lrkq we;ehs wm n,dfmdfrd;a;=
fjkjd'
35
iyNd.s;aj ixj¾Okh ms<sn| m%cdfõ w;a±lSï
) m%cd fldka;%d;a
*sis,ska o fu,a ^ta' oikdhlf.a woyia ±laùïo we;=¿j&
m%cd kdhsld" iurfldakaj;a;" fudrgqj k.r iNdj
iurfldakaj;af;a ixj¾Okh isÿ fjk wdldrh .ek m%cd weiska lreKq oelaùula-tu m%cdfõ
ldka;djla úisks'
fnd,af.dv .Õg wdikakj msysá iurfldakaj;a; kï bvug uu mÈxÑhg wdfõ 1984
oS' ta weú;a udi 2 la hkakg u;af;ka wmg úYd, .x j;=rla wdjd' ta wjia:dfõ mjq,a
66 la mÈxÑ fj,d ysáhd' ta wh tlal uu k.r iNd ld¾hd,hg;a" Èidm;s
ld¾hd,hg;a .shd' wm uqyqK oS isák .xj;=r ;¾ckh .ek ta ks,OdÍkag meyeÈ,s
l<du wmg Tjqkaf.a fkduiqre iyfhda.h ,enqKd' tu ks,Odß uy;ajre wmg úh<ss
i,dl ,nd .ekSfï l%uhla yo,d ÿkakd' ta ld,iSudj ;=< tfia .xj;=r wd yeu
j;djlu jdf.a wmg tfia úh<s i,dl ,enqKd' k.r iNdfõ rKisxy uy;d wmg
fndfyda iyfhda.h ÿkakd' Bg miqj tjlg isá k.rdêm;s;=udf.a iyfhda.h we;sj
wms m%cd ixj¾Ok iñ;shla msysgqjd .;a;d' ta m%cd ixj¾Ok iñ;sfhka fndfyda ÿrg
isÿ jqfka wÞ, ia:dkj,g .syska wfma ÿla .ekú,s lshkak mgka .ekSuhs'
wmg hkak tkak mdrla ;snqfka keye' úYd, uv j.=rej, ;uhs wms fï f.j,a
yÞf.k Ôj;a jqfka' wmg úÿ,sh ;snqfka keye' c, myiqlï ;snqfka keye' fi!LH
myiqlï ;snqfka keye' wms lsisu flfkl=f.a wjirhla ke;sj fï bvfï mÈxÑ jqk
ksid wmg wjYH myiqlï ilia lr .ekSfï oS wmg fndfyda ÿIalr;dj,g uqyqK
fokak isÿjqkd' wmsg hkak tkak ;snqfKa wä folla muK m<, kshrla ú;rhs' k.r
iNdfõ yd osidm;s ld¾hd,fha ks,Odß uy;ajre wmg hdu tau i|yd wä y;rla
muK m<, mdrj,a mia lmd ou,d ilia lr,d ÿkakd' ta jf.au úÿ,s lKq 8 la m%Odk
mdrg ,nd ÿkakd'
wms kej; kej;;a tla tla ks,Odß uy;ajre ,Õg hñka wmf.a ÿla .ekú,s lshd
mdñka wmf.a wjYH;d bIag lr .;a;d' fï ld, jljdkqfõ§ wmg fkdfhl=;a Wmldr
lrkak chsld wdh;kh bÈßm;a jqkd' ta wdh;kh uÕska wmf.a k.rh Ndrj
lghq;= l< fhdIsod uy;auhd wmg fndfyda Woõ Wmldr l<d' tjlg uu ;uhs wfma
iñ;sfha iNdm;s jYfhka lghq;= lf<a' wfma mosxÑ bvu jk iurfldaka j;a;
ixj¾Okh i|yd Woõ Wmldr ,nd .ekSu i|yd t;=ud wms;a iuÕ iEu ia:dkhlgu
36
hkak tkak mgka .;a;d' B<Õg t;=udf.a fiajd ld, jljdkqj bjr jqkd' t;=udg
kej;;a ;ukaf. rg n,d hkak isoaOjqkd'
B<Õg ta fjkqjg ;ldhs lshk uy;auhd wdjd' iurfldaka j;a;g t;=ud;a wmg úYd,
fiajhla lr<d ÿkakd' iurfldaka j;af;a me;s ldKqj, j;=r nyskafk
ke;s ;;ajhla ;snqkd' t;=ud k.r iNdj iïnkaO lrf.k ,laI 4la muK úhoï
lr,d ta me;s ldKq wä 500 la muK ÿrg ilia lrkakg lghq;= fhÿjd' kuq;a ta
ldKqq bos lsÍfï oS ta jev lghq;= .ek mÍlaId lr ne,Sug lsisu ks,Odß uy;aufhla
fyda fjk;a lsisu flfkla wdfõ .sfha keye' ta ksid ta fldka;%d;alre wvq m%ñ;shlska
f.dvkeÕs,s øjH fhdod f.k ÿ¾j, uÜgulska ta ldkq ilia l< ksid tajd bß;e,Sug
mgka .;a;d' hlv lïì fkdfhdod" wvq .,a je,s m%udKhla fhdÞf.k tfia ilia l<
ksid úkdY fjñka ;sfnk ta ldkq osyd n,d f.k bkak neßlug uu ta .ek l;d
lrkak kej;;a k.r iNdjgu .shd' tys oS rKisxy uy;auhdg l:d lr,d uu
lsõjd uy;a;hd fï ldKq yo,d ;sfhkjd jerÈhs' j;=r nyskafka keye' álla weú;a
n,kak lsh,d' t;=ud;a weú;a ne¨jd' wms lshk l;dj we;a; nj ta whg;a fmkqKd'
kuq;a ta jk úg Tjqkag;a ta .ek l, yels fohla ;snqfKa keye' oeka ta me;s ldKq
tfyuu ;sì,d" ±ka mdr;a tlalu iïnkaO fj,d leä,d ì¢,d .syska wmg ta jefvka
lsisu m%fhdackhla .kak ,enqfka keye'
B<Õg biairy ;sfnk ldKqj .ek wms ±kqï §ula l<d' t;ek ;snqfka fmd,a
fldgkaj,ska yomq md,ula' ta md,u lvd ì| Þ,d ta fjkqjg fldkal%SÜ ,E,a,la Þ,d
wmg yo,d ÿkakd' ta wdldrhg yeÿj;a ta fõ,a, oeka my<g
neye,d .xj;=r ;¾ckh ;sfnk ld,hg talg Wäka j;=r .,k ksid .xj;=r
ld,hg wmsg wmyiqhs' ±ka wmsg ta fõ,a, álla Wiai,d yÞ.kak wjYHj ;sfnkjd'
B<Õg ta ;ldYd uy;auhd wms ldka;djka 85 la ú;r tl;= lr,d ldka;d iñ;shla
yod .kak wmg Wmldr l<d' ta ldka;d iñ;sh yryd t;=ud wmg Kh jev igykla
bÈßm;a l<d' t;=ud ,xldfjka msg;aj hk f;lau wfma fuu iñ;sh yryd wms fï
Kh jev igyk mj;ajd f.k .shd' kuq;a t;=ud ;u fiajd ld,h
wjidkfha ,xldfjka msg;aj .shdg miqj ta jev igyk lvdlmam,a fj,d ke;a;gu
ke;sfj,d .shd' fï ld,fhaoS ms<shkao< udkj ysñlï moku kñka rdcH fkdjk
ixúOdkhlska ,ika; .=Kr;ak lshk uy;auhd" t;=ud fldfydu wdjdo lshkak ux
okafk kE fldfydu yß wfma j;a;g weú;a ud tlal l:d l<d' wms ta uy;auhd" k.r
iNdjg;a" m,d;a md,k ks<OdÍka fj;g;a bÈßm;a lr,d fï .ek idlÉPd lr,d
ta uy;auhd uq,a fj,d wmg ixúOdkhla yod .kak Woõ l<d ldka;d iñ;shla
jYfhka ta iñ;sh kï ±kg;a mj;ajdf.k hkjd' ta ;=<ska ±kg Kh §fï jev
37
igyka lrkjd' fkdfhl=;a fi!LH jev igykq;a lrkjd'
wmsg l=Kq Þkak ;ekla ;snqfka keye' fu;=ud k.r iNdj;a tlal idlÉPd lr,d
fldïfmdaiaÜ fmdfydr ner,a 135 la wmsg ,nd § ;sfnkjd' B<Õg wmsg
m%cdYd,djla ;snqfka keye' ta m%cdYd,dj yÞ .ekSu i|yd ,CI 4 lg bvula wrf.k
ta m%cd Yd,dj ;Ügq 2 l f.dvkeÕs,a,la jYfhka yokak ie,iqï lr,d ;sfnkjd'
fufyu ;sfhk ld,mßÉfþohl chsld wdh;kfha iqiqñ uy;añh wfma j;a;g wdjd'
weú,a,d wfma wvqmdvq fydhd ne¨jd' wms t;=ñhg lsõjd wfma ldkq moaO;sh ilid
fokak lsh,d' t;=ñh fï .ek k.r iNdj;a iuÕ idlÉPd lr,d bka miq t;=ñhf.a
b,a,Su mßÈ kd.ßl ckdjdi m%j¾Okh kñka jev igykla Èh;a lrkak rKisxy
uy;d;a" fiõjkaos uy;añh;a meñKshd' tfia meñK kej;;a wfma m%cd ixj¾Ok
iñ;sh m%;sixialrKh lr,d ±ka ta iñ;sh ud¾.fhka m%Odk ldkq moaO;sh ilia
lrkak lghq;= l<d'
kd.ßl ckdjdi m%j¾Ok jev igyk ̂ hQtiawhsmS&
tu ldKqq moaaO;sfha Nd.hla yo,d
kj;a;,d ;sfhkjd' b;sß ál yokak;a
fu;=ñh .súiqula w;aika l<d' m%cd
ixj¾Ok iñ;shg" fï lghq;af;a oS ;u
m%cd odhl;ajh jYfhka tl f.orlska
re 500$-la ne.ska fokak isÿ jqkd' ta
úoshg wms iñ;sh fjkqfjka nexl=fõ
uqo,la ;ekam;a l<d' ta uqo, ;ekam;a
l<dg miafia m<uqjk wÈhrg remsh,a
1"85449 l uqo,la k.r iNdj oekqj;aj wfma m%cd ixj¾Ok iñ;shg ,enqkd' ta
uqo,ska ;uhs ±kg uy ldKqfjka Nd.hla ;rï ÿrg jev wjika lr,d ;sfhkafka'
fojk .súiqu;a wms w;aika l<d' ta .súiqug wkqj wmsg remsh,a 4"07384 ,eî ;sfnkjd'
ta uqo,;a wrf.k ;j;a ldKq moaO;shla ms<ssilr lr,d wjidkhs'
B<Õg ;=kajk .súiqu w;aika l<d fï <ÕÈ' talg ;ju uqo,a w;g ,enqfka keye'
38
50"7571la ,eîug ;sfnkjd' wfma ixj¾Ok iñ;sfha m%cd odhl;ajh jYfhka
m<uqjk .súiqu w;aika lroaÈ re' 5000$- la wms nexl=fõ ;ekam;a l<d' fojk .súiqu
w;aika lsÍfï oS remsh,a 3000 la ;ekam;a l<d' ta ;ekam;a lsÍfï§ ;uhs wmsg bos
lsÍï i|yd uqo,a ,enqfka' thska remsh,a 30"000'00 ú;r uqo,la b;sß fj,d
nexl=fõ ;ekam;aj ;sfnkjd' fï ldKqj wmg yßhdldrj ;kd .kak ,enqfka m%cdj
ÿka iyfhda.s;djh ksihs' Tjqkaf.a iydh fkd,enqkd kï" wms fï jevh uq,a j;dfõ
jf.a fldka;%d;alrejkag ÿkakd kï wmg fuh yßhdldrj lr.kak ,efnkafka
keye' tu ksid bÈßfhaÈ;a iEu jev igykl§u iñ;sh ud¾.fhka m%cdjf.a iydh
wrf.k jev lghq;= lrk tl ;uhs wfma n,dfmdfrd;a;=j'
ta jf.au fï fudfydf;a uu b,a,kak leu;shs fï bvïj, whs;sh wmg ,nd fok
f,ig' wjqreÿ 22 la ;siafia uu;a fï bvfï mÈxÑj bkakjd' wms fï bvfï ixj¾Okh
i|yd fudkjd l<;a wmg fï bvïj,g lsisu kS;suh whs;shla keye' wms fuys mÈxÑ
ù bkakjd muKhs' uq,ska mjq,a 66 la muKhs mosxÑj isáfha' ±ka bkakjd mjq,a 265
la' mjq,a ixLHdj 265 la olajd jeä fjkak fya;=j ;uhs fï bvfï w¿f;ka ksjdi
yokak tk uyckhd bka j<lajd,Sug lsisu flfkla ke;s ùu' k.rrCIs;h i|yd
fjka lr ;sfnk .x bjqf¾ mjd ±ka f.j,a 125 la ú;r ;sfnkjd' tfia ñksiqka f.j,a
yeoSu kj;ajkak flfkla keye' ta ñksiqkag;a bkak ;ekla kE' ta ksid l=Kq .Õg
ou,d" .Õ álla f.dv lr,d f.j,a yokjd' fï l%uh ksid wmsg;a ±ka bvla
ke;s ;;ajhlg m;afj,d' uu lshkak leu;shs ta úoshg l=Kq ou,d .Õ f.dv lrk
tl fudk l%uhlska fyda kj;ajkak lsh,d' ta jf.au bvï iïnkaO
mejreï ;sfnkafka f.j,a 80 lg jf.a muKhs' wksla whg tjeks mejreï
Tmamqjlaj;a keye' tu ksid uu Tn ;=uka,df.ka b,a,kjd fï bvïj, bkak whg
tu bvï whs;sh ,nd fok f,i'
…………………………………………………..
uu ys;kjd wms fu;ek fï jHdmD;s .ek lreKq bÈßm;a lrkafka wehs lshk
tl .ek o wms l,amkd l< hq;=hs lshd' wms" wfma fudrgqj m%foaYfha l%shd;aul lrk
jHdmD;s ms<sn| wjfndaOhla we;slr .; hq;=hs' kd.ßl ixj¾Ok wêldßh i;=j
fudrgqj k.rhg iïnkaO ixj¾Ok ie,iqï ;sfnkjd' k.r iNdj i;=j tjeks
kd.ßl ixj¾Ok ie,iqï ;sfnkjd' ta jf.au fï m%foaYfha ksjdi ixj¾Ok
wêldßh" c,iïmdok uKav,h" úÿ,sn, uKav,h" úÿ,s iud.u ta iu.u fjk;a
rdcH wdh;k;a" rdcH fkdjk ixúOdk;a tajdg iïnkaOj fjr< l<ukdlrK
jHdmD;sh" ld¾ñl wmøjH ms<sn| jHdmD;sh jeks ixj¾Ok jHdmD;s rdYshl=;a
l%shd;aul fjkjd'
39
wm isák n, m%foaYfha fufia úúO wdldrfha ixj¾Ok jevigyka l%shd;aul jk
úg wms tajd .ek wjfndaOhla ,nd .; hq;=hs' fudkjdo fï jev igyka" fldfyduo"
fïjd l%shd;aul fjkafka" fldhs fldhs ixúOdk o fï jev igykaj,g iïnkaOj
lghq;= lrkafka" tu jHdmD;s tllg tlla iïnkaO fjkafka flfyduo@ tfyu
iïnkaOlula ke;s jev igyka fudkjdo@ tjeks iïnkaO;d ke;s kï tajd we;s
lr .kafka flfiao@ tu jHdmD;sj, Wmßu m, m%fhdackh ta ta
m%cdjkag ,ndfokafka fldfyduo@ wmg fï oekqu ke;s kï fudrgqj k.rhg iïm;a
talrdYs lr .ekSu .eg¿jla fjkjd'
40
;srir ixj¾Okfha§ fudrgqj uy k.r iNdfõ N+ñldj
ms<sn| fláfhka lreKq ±laùula
tï' ;=Idß frdoaß.=
fudrgqj uy k.r iNdj
;srir k.r ixj¾Ok jev igyk hgf;a fudrgqj k.r iNdj ls%hd;aul ù we;s wdldrh .ek
ixlaIsma;j lreKq oelaùula'
fuh tlai;a cd;Skaf.a udkj ckdjdi fldñiu yd tlai;a cd;Skaf.a ixj¾Ok jev
igyk iuÕ taldnoaO ù fudrgqj k.r iNd m%foaYh ;=< ls%hd;aul lrk jev
igykla' fuys m%Odk;u mrud¾:h hym;a md,khla we;s lsÍuhs' m%dfoaYSh md,kh
i|yd l<ukdlrKhg iyh ùu;a fuys ;j;a mrud¾:hla' ta w;r fkdfhl=;a
fomd¾;fïka;= w;r iïnkaêlrKh lsÍu i|yd iyfhda.h ,nd oSuo fï jev
igyk hgf;a isÿ flf¾' ta wkqj fkdfhl=;a fomd¾;fïka;= úiska fjk
fjku .kakd ;SrK tla fõosldjlg f.keú;a idlÉPdjg Ndckh fldg jvd;au
iqÿiq wdldrhg" tlsfklg mgyeKs fkdjk f,i tu fhdackd l%shd;aul lsÍug
jEhï lsÍu isÿ flfrkjd' tfukau k.r ixj¾Okh i|yd m%cd
iyNd.s;ajh ,nd .ekSu;a fuu jev igyfka tla wruqKla fjkjd'
hy l<ukdlrKh i|yd m%cdjf.a iyNd.s;ajh ,nd .ekSu'
fuys§ úfYaIfhkau I|yka l< hq;= lreKla jkafka ksjdi yd m%cd ixj¾Ok lñgqj"
Yla;su;a uÜgfuka udislj mj;ajdf.k hdu i|yd fuu ;srir k.r ixj¾Ok jev
igyk uÕska iyfhda.h ,nd fok njhs'
ó<Õg uyk.r iNdfõ .eg¿" m%uqL;djh wkqj y÷kd f.k tajdg ms<shï fh§ug
iyh ùu fï jev igyk hgf;a isÿ jk fohla' kd.ßl uka;%Sjrekaf.a m%dfoaYSh
wjYH;d y÷kd .ekSu" tu m%cdjf.a woyia ,nd .ekSu yd rcfha ks,OdÍka w;r
oekqj;aNdjhla we;s lsÍu' fuys§ udihlg jrla lñgq jYfhka /iaùu ;=,ska
m%uqL;djh wkqj ie,lss,a, olajñka jvd;a iqÿiq jHdmD;s ls%hd;aul lsÍug lghq;=
lr,d ;sfhkjd'
fï hgf;a ls%hd;aul l< hq;= l=vd kshdul jHdmD;s folla wm úiska y÷kd .kakd ,os'
tlla fldïfmdaiaÜ fmdfydr n÷ka 500 la Ndú;dj i|yd jQ jHdmD;shla' wks;a
41
jHdmD;sh kï Ôj jdhq tallhla we;s lsÍu i|ydhs' fï jHdmD;s fol i|yd fï jev
igyk hgf;a wdOdr ,nd ÿkakd' fï jHdmD;s fol i|yd ;SrKhlg t<ôfha
lKavdhï jYfhka idlÉPd meje;aùfuka wk;=rej >K wmøjH l<ukdlrKh
m%uqL;djhla jYfhka y÷kd .ekSfuka miqjh' fï fldïfmdaiaÜ fmdfydr n÷ka
jHdmD;sh uÕska isÿ lrkakg n,dfmfrd;a;= jQfha tfia >K wmøjH l<ukdlrkh
ioyd ksjeishka Wkkaÿ lsÍuhs' fï jHdmD;sh wfma fï bvu fldÜGdYh ;=< fyd¢ka
l%shd;aul lrkak yels jqkd'
fojk jHdmD;shla yeáhg Ôj jdhq tallhla we;s lsÍu i|yd wm W;aidy lf,uq'
tys§ wm lf<a" fj<|fmdf,a tl;= fjk bj; ouk t<j¿ yd wmøjH fjk;a ;eklg
tla/ia fldg hka;%dkqidrfhka l=vd lene,sj,g m;a fldg thska bmofjk óf;aka
jdhqj Ndú;d lrñka úÿ,s n,h ckkh lsÍfï jHdmD;shla we;s lsÍug jEhula
oeÍuhs' fuh wmf.a wid¾:l jQ jHdmD;shla f,i y÷kajd osh yel' ula ksido h;a
k.r iNd n, m%foaYh ;=< fuh l%shd;aul lsÍug wm W;aidy l< o fï .ek
uyck;dj ;=< ;snQ wkjfndaOh ksid wm fuh ia:dms; lsÍug jEhï oerE iEu
ia:dkhloSu uy ckhd Bg úreoaO jQy' tneúka wjidkfha fuh k.r iNd ld¾hd,
N+ñh ;=,u ls%hd;aul lsÍug wm lghq;= l< o mßirh iïnkaO j we;s jqkq .eg¿
ksid Ôj jdhq tallh tu N+ñfha o msysgqùug wmg fkdyels úh'
bka miq mj;ajk ,o lKavdhï idlÉPdj, m%;sm,hla jYfhka k.r iNd N+ñfha
wdo¾Y jeis c, l<ukdlrk jHdmD;shla msysgqùug wms ks.ukh lf,uq' thska wm
n,dfmdfrd;a;= jkafka k.riNd f.dvke.s,sj, jy,g jefgk j¾Id c,h
tla ;eklg /ia fldg tu c,h kej; wfma c, wjYH;d i|yd k< uÕska fnÞ
yeÍuh' úfYaIfhka u fuysoS wfma mdkSh c, wjYH;dj,g jvd k.r iNdfõ
fjk;a ffoksl wjYH;d i|yd tkï jeisls<sj,g" u,a.iaj,g yd jdyk fia§u jeks
lghq;= i|yd wjYH c,h ,nd .ekSfï wdo¾Y jHdmD;shla f,i m%foaYhg fuh
m%o¾Ykh lsßu wruqKq lr f.k fuh ie,iqï lr ;sfí' kuq;a ;ju;a wmg fuh
l%shd;aul lsÍfï ;;a;ajhg meñkSug fkdyels ù ;sfí' tfia jqjo wms fuh weröug
W;aidy oruq'
42
;srir ixj¾Okfha§ fudrgqj uy k.r iNdfõ N+ñldj
ms<sn| fláfhka lreKq ±laùula
tï' ;=Idß frdoaß.=
fudrgqj uy k.r iNdj
ixj¾Ok ks,Odßks frdoaß.= uy;añh úiska fudrgqj k.rh ms<sn| lrk ,o
bosßm;a lsÍu
fudrgqj k.r iNdj niakdysr m<d;g wh;a m,d;a md,k iNdjls'
fudrgqj k.riNd n, m%foaYh ;=< úYaj úoHd,hlao msysgd ;sfí'
fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYh ngysrska uqyqÈkao" kef.kysr" .sksfldK yd
ol=Kq os.ska fnd,af.dv c,dYh yd mdkÿr .Õska o" W;=frka foysj," .,alsiai uy
k.r iNd iSudfjka o fjkaj msysgd ;sfí'
ck.yKh ms<sn| úia;rd;aul ixLHd f,aLkhla 2001 ix.Kkhg wkqj"
ck.yKh yd ksjdi ms<sn| ixLHd f,aLk 2001
.%du fiajl fldÜGdYhg wkqj ck.yKh yd ia;%S mqreINdjh
.%du fiajl fldÜGdY
wxlh yd ku tl;=j ia;%S mqreINdjh jhi wjqreÿj,ska
ck.yKh mqreI ia;%S 18g wvq
18 yd Bg
jeä
fld<U Èia;s%lalh-fudrgqj 2251274 1151413 1099861 589857 1661417
m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh 177563 87313 90250 48773 128790
547 – wÕ=<dk W;=r 3,832 1,958 1,874 1,231 2,601
548 – l,afouq,a, 4,927 2,335 2,592 1,132 3,795
548A – fidhsidmqr W;=r 4,483 2,070 2,413 1,054 3,429
548B – fidhsidmqr ol=K 3,286 1,552 1,734 787 2,499
548C – oyïmqr 3,284 1,436 1,848 725 2,559
549B – f;<j< W;=r 5,560 2,670 2,890 1,230 4,330
549A – fndremk 6,952 3,433 3,519 1,627 5,325
549 – f;<j< ol=K 3,634 1,769 1,865 764 2,870
550A - ,Ìm;sh W;=r 5,436 2,432 3,004 1,152 4,284
550B – uOHu ,Ìm;sh 2,951 1,446 1,505 833 2,118
43
547A –wÕ=<dk ol=K 3,441 1,742 1,699 1,149 2,292
552A – Whk ol=K 4,306 2,129 2,177 1,109 3,197
552B – Whk W;=r 3,789 1,875 1,914 1,175 2,614
557B – rdj;dj;a; ol=K 2,212 1,009 1,203 570 1,642
557 – rdj;dj;a; kef.kysr 4,469 2,108 2,361 1,138 3,331
550 - ,Ìm;sh ol=K 5,728 2,693 3,035 1,528 4,200
551B – l=vqjuq,a, 3,080 1,517 1,563 791 2,289
551 – lgqneoao 10,186 5,328 4,858 2,282 7,904
551A – fuda,afm 6,215 3,135 3,080 1,646 4,569
551C – fudrgquq,a, W;=r 3,409 1,731 1,678 983 2,426
558A – lv,dk 3,591 1,752 1,839 955 2,636
557A – rdj;dj;a; ngysr 3,764 1,815 1,949 887 2,877
552 – bvu 3,285 1,617 1,668 707 2,578
553C – Wiaj;a; 2,580 1,174 1,406 825 1,755
553 – fudrgqje,a, ol=K 4,770 2,344 2,426 1,247 3,523
559 – b¢neoao ngysr 4,099 2,052 2,047 1,258 2,841
558 – fudrgquq,a, kef.kysr 4,158 2,113 2,045 1,267 2,891
558B – fudrgquq,a, ngysr 3,498 1,770 1,728 1,022 2,476
560/6 – ú,af,dardj;a;
ngysr 3,651 1,889 1,762 1,088 2,563
560/6 – ú,af,dardj;a;
kef.kysr 4,286 2,178 2,108 1,285 3,001
559A – b|sneoao kef.kysr 3,554 1,768 1,786 1,134 2,420
553A –fudrgquq,a, W;=r 2,937 1,569 1,368 681 2,256
553B – fudrgquq,a, ngysr 2,703 1,358 1,345 900 1,803
554 – fldr<je,a, W;=r 5,831 2,835 2,996 1,827 4,004
554B – fldr<je,a,
kef.kysr 2,214 1,092 1,122 606 1,608
554C – fldr<je,a, ngysr 3,938 1,972 1,966 1,298 2,640
554A – fldr<je,a, ol=K 4,064 2,022 2,042 1,278 2,786
555 – lgql=rekao W;=r 4,040 1,970 2,070 1,276 2,764
555A – lgql=rekao ol=K 4,906 2,401 2,505 1,545 3,361
556 – tf.dvWhk W;=r 5,114 2,541 2,573 1,617 3,497
556A – uOHu tf.dv Whk 3,294 1,702 1,592 991 2,303
556B – tf.dvWhk ol=K 6,106 3,011 3,095 2,173 3,933
44
ck.ykh .%du fiajd jiï wkqj
fudrgqfjys .%dufiajd ks,Odß jiï 42 la we;s w;r fuys ck.yKh uqtz 1"77"190
la muK jk nj 2001 ck ix.Kkh wkqj jd¾;d ù ;sfí'
ck.yk j¾Ok wkqmd;h
ix.Kk j¾Ih uq:z ck.yKh jd¾Isl j¾Ok fõ.h
1946 50698 2'18
1953 60215 2'84
1963 77333 3'06
1971 96668 4'08
1981 135610 3'03
1990 172606 3'12
2001 177190 2'59
ck >K;ajh
N+ñ m%udKh
ck.K;ajh fylaghd¾
tllg
c, m%foaYho we;=:zj 1972 90'2
c, m%foaYh rys;j
N+ñ m%udKh
1682 105'8
±ka fmkajkafka uq¿ ck.yKfhka fkajdisl ck>K;ajh'
ix.Kk j¾Ih uq¿ ck.yKh
o< fkajdisl ck >K;ajh
fylaghd¾
Y=oaO fkajdisl
ck.K;ajh
1971 30604 13'8 37'3
1981 37554 16'9 45'7
2001 46309 20'9 56'4
;srir k.r ixj¾Ok jevigyfka wdOdrh we;sj wm úiska fudrgqj uQ,sl lrf.k
iyY%l ixj¾Ok b,lal 8 la ilia fldg ;sfí'
45
iyY%l ixj¾Ok b,lal
^1& iSudka;sl ÿ.S nj yd id.skak ÿre lsÍu
ÿ.S nfõ f¾Ldjg my<ska Ôj;ajk m%;sY;h'
Y%S ,xldfõ m%;sY;h 22'7]
niakdysr m<d; 11'5]
fld<U osia;s%lalh 7'6]
fudrgqj n, m%foaYhg wod, f;dr;=re ixLHd fjku .Kkh lr ke;s uq;a fld<U
osia;s%lalh os<s÷ nfõ f¾Ldjg idfmalaIj msysgd we;s ia:dkh wkqj I,ld n,k l,
fudrgqj wh;a jkafka fld<U osia;s%lalhgu neúka fudrgqj m%foaYh ;=, os<s÷Ndjh
my< uÜgul we;ehs is;sh yel'
tfy;a i<ld n,k l< fï fjk úg k.rfha fldÜGdY 10 la ;=< ÿ.S nj ±ä fia
olakg ,efnkjd' bka m%Odk fldÜGdY jkafka
fudrgqje,a, ngysr"
wÕ=,dk ol=K"
lgql=rekao ol=K'
^2& id¾j fN!ñl m%d:ñl wOHdmkhla ,nd .ekSu
o< jYfhka m%d:ñl mdie,aj,g we;=,a ùfï mßudKh" wOHdmkh u;l ;nd .ekSfï
Yla;sh" m%d:ñl wOHdmkh yd idÌr;d mßudKh m%;sY;hla f,i 95] blaujd
we;'
fuysos jhi wjqreÿ 5-14 ;a w;r jhia ldKavfha <uqka i|yd iy;sl f,iska
wOHdmkh ,nd§u wruqKq lrf.k we;' kuq;a tfia tu wOHdmkh ,nkafka 95] l
m%;sY;hls' ta wkqj 5] la muK mdi,a wOHdmk oyrdfjka neyerj isák nj fmfka'
fï <uqka ta wOHdmk oyrdj ;=<g f.k ta fï wNsfhda.h wm bÈßfha mj;S'
fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYh ;=< YsIH ck.yKh m%;sY;hla f,i .;fyd;a
92'63] la muK fjhs' tkï mdie,a hdhq;= jhfia miqjk <uqkaf.ka 92'63] la mdie,a
hk nj bka woyia fõ' ta ixLHd f,aLk j,x.= jkafka n, m%foaYh ;=< mj;akd mdi,a
wkqjh' tfy;a iuyr <uqka k.r iNd n, m%foaYfhka neyer mdie,aj, o
46
wOHdmkh ,n;s' tfia wOHdmkh ,nk <uqkao iuÕ .;a l, YsIH ck.yKh 95'97]
l m%;sY;hla .kS' idr fN!ñl wOHdmk l%uh id¾:l ùug kï 100] lgu tu
whs;sh ,eìh hq;=h' tfy;a wOHdmkh ,eîu i|yd mdie,lg we;=,;a ù isákafka
95'97] m%udKhls' fï wkqj mdie,a fkdhk <uqkaf.a m%;sY;h b;d by<
w.hla .kakd nj tkï ie,lsh hq;= ;rfï <uqka msrsila mdie,a fkdhk njhs'
fuu m%;sY;h by< w.hla .kakd .%du ks,Odrs fldÜGdY jkafka wÕ=,dk" tf.dv
Whk" f;,j, yd fldr<je,a,' fuu m%foaY ksfhdackh lrk kd.ßl uka;%Sjrekag
fuh jeo.;a f;dr;=rla jkq we;'
fudrgqj kd.ßl n, m%foaYfha mdie,a'
rcfha mdie,a 32
YsIH ck.ykh 21842
Wmdê uÜgu olajd wOHdmkh
iïmQ¾K lrk m%;sY;h
1'79]
lsisfia;a mdie,a wOHdmkhla
fkd,nk m%;sY;h
3'27]
idudkH fm< fyda Wiia fm<
wOHdmkh ,nd k;r jk m%;sY;h
38'79]
wOHdmkh .ek i,lk l, fudrgqfõ mj;sk lK.dgqÞhl ;;a;ajhla jkafka 95]
la muK <uqka mdif,a m<uqjk fY%aKshg we;=<;a ù wOHdmkh ,enqj o ta <uqkaf.ka
60] l m%;sY;hla w'fmd'i' ^id'fm& olajd wOHdmkh ,eîug fmr mdie,a yerhk
njhs' fuh fudrgqj ixj¾Ok ie,iqï ilia lsÍfï§ ie,ls,a,g .; hq;= lreKla
jYfhka wms i,luq'
^3& ,sx.sl iudkd;au;djh jeä ÈhqKq lsÍu yd jks;djkag Èßhla ,nd§u'
m%d:ñl
wks;a m%foaYhka yd ii|k úg fudrgqj iyd n, m%foaYh ;=, jks;djka ,nd we;s
wOHdmkh by< uÜgul mj;S' fudrgqj iyd n, m%foaYh ;=< m%d:ñl fyj;a wjqreÿ
6-10 w;r .eyeKq <uqkaf.a wOHdmkh .ek I,ld ne¨jfyd;a jhia uÜgu 6-10
w;r;=r § rfÜ wksl=;a ish¨ m<d;aj, uÜgu blaujd we;'
fuu jevuq¿j ixúOdkh lsÍfï§ o kÜiqflda fufkúh ia;%S mqreI iudk
iyNd.s;ajhla we;sj fuh ixúOdkh lsÍug uy;a fjfyila oerE nj mejish hq;=h'
ldka;djkag iudk;ajh ,nd §u kj iyY%l b,lalhla f,i y÷kd f.k ;sfnk nj
47
wm u;l ;nd .; hq;=h'
oaú;shSsssl uÜgfïos ldka;djk wOHdmkhg fm<öfï wkqmd;h 105'3] ls'
tfy;a wjqreÿ 20-24 ;a w;r .eyeKq <uqka Wiia mdie,a wOHdmkh yerhdfï
m%jk;djhla mj;s'
fudrgqj k.r iNdfõ foaYmd,k lghq;= i|yd jks;d iydNd.s;ajh b;d my,
uÜgul mj;s' k.r iNdj os.= ld,hla ;siafiau mqreIdêm;Hh mej;s wdh;khls'
tys jks;d iydNd.s;ajh 3'5] fõ'
^4& odrl urK ixLHdj wvq lsÍu'
fuys § odrl urK f,i y÷kajkafka jhi wjqreÿ 5g wvq orejkaf.a urK
wkqmd;slhhs' tu m%;sY;h fudrgqfõ b;d fyd| ;;a;ajhl mj;skafka hhs mejiSug
mq¿jk'
fudrgqfõ m%;sY;h cd;sl ;,h niakdysr m<d;
1990 31'4
2001 18'9
2005 4'5
13'5 12'2
<ore urK m%;sY;h } 8'3
2004 <ore urK ixLHdj } 22
^k.rfhka neyer frday,aj, isÿjq urK ixLHdj fuhg we;=,;a fkdfõ'&
^5& ud;D fi!LHh ms<sn| j¾Okh
ud;D fi!LHh ms<sn| i,ld n,k úg 2002 iÔj ore Wm;a 2640 lg ud;D urK
jd¾;d ù ;sfnkafka 1 ls' ud;D urK wkqmd;h 3'8 b;d wvq m%;sY;hls' fi!LHh
me;af;ka wmf.a k.riNd n, m%foaYh hym;a uÜgul ;sfnk nj wmg mejish yels
jk w;r ud;D mCIh i;= úIh oekqu ud;D urK wvq ùug fya;= ù ;sfí' tfukau
Wmia:dhlhkaf.a yd fi!LH fiajd ks<OdÍkaf.a ksmqK;djh o kd.ßl n,
m%foaYh ;=< fi!LH uÜgu Wiia wdldrhg mj;ajdf.k hdug Wmldrhla ù ;sfí'
^6& tÉ' whs' ù' taâia" uef,aßhdj yd wfkl=;a frda. u¾Okh
fï iïnkaOfhka wmg o;a; ,nd.ekSu wmyiqh' tneúka wmg fuys ±laùug yels ù
we;af;a fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYh ;=< Ndú;d lrk mjq,a ie,iqï l%u
Ndú;h ms<sn| m%;sY;hla muKs'
48
fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYh ;=, mjq,a ie,iqï l%u Ndú;h
wxl l%uh mßyrKh lrkakkaf.a ixLHdj m%;sY;h
1 Wm;a md,k fldmq 1239 7'12
2 tkak;a 2057 11'82
3 Rings 1408 8'09
4 kslafIamK 4460 25'63
5 No plant 321 1'84
6 t,a' wd¾' à' 3780 21'77
7 jdfila;ñ 150 0'85
8 iajNdúl mjqq,a ie,iqï l%u 2154 12'40
9 ie,iqï lsÍu wjYH kuq;a lsisu
l%uhla Ndú;d fkdflf¾'
1823 10'48
17392 100
laIh frda.h jd¾;d ùï fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYh ;=< by< m%;sY;hla
olajk nj fmfka'
jd¾;d jQ Ìh frda.Skaf.a ixLHd
uyck fi!LH
mÍlaIK wxYh
frda.Ska ixLHdj
2002 2003 2004 2005
fidhsidmqr 03 12 16 14
lgqneoao 05 18 05 03
fudrgquq,a, 09 16 12 06
fudrgqj k.rh 08 18 14 09
fldr<je,a, 12 20 18 22
37 84 65 54
^7& mdrsißluh w.h ;yjqre lsÍu
kd.ßl mßirh úúO wNsfhda.d;aul úúO .eg¿j,g uqyqK oS we;' fudrgqj uy
k.r iNd iSudj ;=< msysá jk wdjrK mßY%h fï jk úg iïmQ¾Kfhka fy<s
fmfy<s lr ñksia l%shdldrlï I|yd fhdÞ f.k we;s w;r j.=re ìï muKla b;=re
ù we;' ±ka wm m%foaYfha ysia bvula fidhd .ekSu b;d wiSsre lreKls' úfõl iqjh
yd l%Svd.dr myiqlï i|yd fjka lr ;sfnk N+ñ m%udK m%;sY;h 10'65 la fõ' th
lsisfia;a m%udKj;a fkdfõ'
49
2003 jif¾ fudrgq k.r iNd n, m%foaYh ;=< N+ñ mßfNdack rgdj
mßfNdackh N+ñm%udKh m%;sY;h ]
mosxÑh 1126'0 57'1
jdKscuh 52'6 2'7
l¾udka; 85'2 4'3
oej mokï lr.;a
l¾udka;h
32'9 1'7
wdh;ksl 136'2 6'9
lS%vd iy úfkdaodiajdoh 12'9 0'7
wd.ñl 27'2 1'4
iqidkN+ñ 3'8 0'2
lDIsld¾ñl N+ñ 292 1'5
uydud¾. yd fjkalsÍï 103'4 5'2
j.=reìï 33'5 1'7
újD; N+ñ 16'9 0'9
uqyqÿ fjr< 21'5 1'0
c, ud¾. 290'5 14'7
tl;=j 1972'0 100'00
kd.ßl ixj¾Ok wêldßh uÕska fhdað; wu;r újD; m%foaY
wx.h ixLHdj N+ñ jHdma;sh fylaghd¾
újD; l%Svd msá 23 9'65
my< uÜgfï idudkH WoHdk 04 5'70
kd.ßl WoHdk 01 7'00
leaner WoHdk 119'0
uqyqoq ;Srh 60'0
iajNdúl WoHdk 5'0
Wm tl;=j 206'35
±kg mj;sk újD; m%foaY yd fmdÿ
WoHdk
38'2
uq:z tl;=j 244'55
50
mdkSh c, Ndú;h
uQ,dY% ksjdi ixLHdj jd¾;d ù we;s m%;sY;h
1' m%Odk c, iemhqï ud¾.h
1'1 mßY%hka ;=< 28001
1'2 mßY%hkaf.ka msg; 9861
m%Odk c, iemhqï ud¾.h 37862 93'29
2' wdrÌs; <sx
2'1 mßY%hka ;=< 1403
2'2 mßY%hkaf.ka msg; 353
wdrÌs; <sx iïmQ¾K
ixLHdj
1758 4'33
3' wkdrÌs; <sx 102 4'33
4' k< <sx 775 1'91
5' fjk;a ̂ gexls" .x.d jeks & 88
0'22
jd¾;d fkdjqKq 699
ksjdi tall uq:z tl;=j 41282
uy k.r iNd iSudj ;=< ±kg mj;sk jeisls,s myiqlï
ksjdi tall jd¾;d ù we;s m%;sY;h
ksjdij, Ndú;h I|ydu muKla 29896 73'47
;sfnk jeisls<s fjk;a ksjdi iuÕ
fmdÿfõ Ndú;h
5511 13'55
;ukag jeisls<shla fkdue;sj fjk;a
ksjdihla iuÕ fmdÿfõ Ndú;h
3401 8'36
fmdÿ uyck jeisls,s 1377 3'38
jeisls,s Ndú;d fkdlrk wh 504 1'24
jd¾;d.; uq¿ ixLHdj 40689 100'00
jd¾;d fkdjQ ixLHdj 593
iïmQ¾K ksjdi ixLHdj 41282
51
uy k.r iNd iSudj ;=< mdúÉÑ lrk jeisls,s j¾.
j¾. ksjdi .Kk m%;sY;h
c,uqøs; 32991 81'45
pour flush 6092 15'04
j< 583 1'43
fjk;a 336 0'83
jeisls,s Ndú;d fkdlrk
^újD; m%foaY Ndú;h&
504 1'25
tl;=j 40506 100'00
jd¾;d fkdjq .Kk 776
ksjdi j, uq:zz tl;=j 41282
8' ixj¾Okh i|yd f.da,Sh yjq,aldß;ajhka jeäoshqKq lsÍu
fu;k§ jhi wjqreÿ 15-24 w;r ;reKhka /lshdj, fh§fï m%;sY;h
1996 - 31'6 ls'
2000 - 27'9 ls'
jhi wjqreÿ 15-24 w;r jq fhdjqka ck;d m%;sY;h'
jHjidh$mßmd,k osia;%slalh mqreI ia;S%
1996 2002 1996 2002
YS% ,dxlsl jHjidh 26'2 23'8 40'3 134'6
kd.ßl 29'1 24'0 38'1 28'2
.%dóh 25'3 23'8 40'1 35'1
niakdysr m<d; 31'8 27'7 29'7 23'6
fld<U osia;%slalh 27'6 26'5 26'7 23'2
fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYfhys iuia: ú/lshd m%;sY;h
jhia
ldKavh
jhi 10 iy
Bg jeä
ck.y
Kh uq¨
tl;=j
150725
wd¾Ól jYfhka
wl%shYS,s
ck.yKh#
78614
wd¾Ól jYfhka
ls%hdYS,s
ck.yKh
21014
/lshdj,
fhÿKq
67312
/lshd
úhqla;s
3702
m%;sY;h
5'21
fï o;a; bÈßm;a lr we;af;a iyY%Sh ixj¾Okh b,lal hgf;a jk w;r
ie,iqï ilia lsÍfï § fï o;a; m%fhdackhg .ekSug yels fj;ehs wm
úYajdi lruq'
52
¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh
rxð;a iurisxy
t,aBwhs yd iSãmS
¨qkdj mrsir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh
fuh fudrgqj m%foaYfha wdrïN lrk ,o úYd, jHdmD;shls' fuu jHdmD;sh isoq
flfrkafka kkd.rsl ixj¾Ok yd c, iïmdok wud;HxYh uÕsks'
fï jHdmD;sfhka fudrgqj yd r;au,dk m%dfoaYsh f,alï fldÜGdY folla wdjrKh
jk w;r ta m%foaYj, mjq,a 18"000 la fï jHdmD;sfhka wdjrKh lsÍug
n,dfmdfrd;a;= fõ'
jHdmD;s m%foaYhg wh;a N+ñ m%udKfha c, fmdaIs; m%foaYh j¾. lsf,da óg¾ 6'94 ls'
fï N+ñ m%udKh ¨kdj W;=r m%foaYfhka j¾. lsf,da óg¾ 3'53 la o ¨kdj ol=K
m%foaYfhka j¾. lsf,da óg¾ 3'41 la o fõ' N+ñfha Wi uqyqÿ uÜgfuka by< óg¾ 1
isg 6 olajd fõ'
fï m%foaYfha jd¾Isl j¾Idm;kh ñ,sóg¾ 2400 ls' mj;sk ;;ajh ksid c, .e,Sfuka
Wjÿrg ,lajk ck.yKh mjq,a 18"000 ls'
l,mqfõ j¾.M,h fylaghd¾ 40 la j mej;s nj lshefjk w;r wkjirfhka l,mqj
f.dv lr we;s j¾;udk ;;ajh wkqj th fylaghd¾ 20 la njg m;a ù we;s nj woyia
fõ' c, uÜgu uqyqÿ uÜgfï isg ñg¾ 0'5ls'
¨kdj c, fmdaIs; m%foaYfha j¾;udk iajNdjh i,lk l, th wÔú l,mqjls'
l,mqj wl%sh ù we;s w;r tksid l,mqjgo ta wjg Èú f.jk ckhdgo hk
fomd¾Yajhgu fuh mdßißl jYfhka mßydkshg ,la jq m%foaYhls'
wjqreoaolg jdr 4 isg 6 la muK olajd ks;H c,.e,Sï isÿ fõ' fï c, .e,Sï uÕska
mjq,a 18"000 l ck.ykhlg n,mEï we;s fõ' j;=r tl;= ùfuka yd c,h wmú;%
ùfuka fi!LHhg wys;lr mßirhla f.dvkeÕS ;sfí' fufia ù we;af;a miq .sh
wjqreÿ 30l ld,hla ;=< l¾udka;Yd,dj,ska yd m%foaYh ;=< Ôj;a jk ck;dj úiska
jeisls<s" W!refldgq" yd fjk;a ia:dkj,ska wmú;% øjH we, ud¾.j,g yd l,mqjg
53
neyer lsßu ksidh' l,mqj yd wjg ñksiqka úiska l=Kq li< oud crdjdi lsÍu ksid
ñksiqkag wjg Ôj;a ùug fkdyels mßirhla ks¾udKh ù ;sfí'
fuu jHdmD;sfha wruqKq
c,.e,Sfïz Wjÿr wju lsrSu
fi!LH ;;a;ajh jeä oshqKq lsrSu
c, .e,Sfuka Wmøjj,g m;a jk wvq wdodhï,dNS ck;djf.a Ôjk uÜgu Wiia lsÍu
;;ddÌÌKKssll yydd uuddkkjj iixxjj¾¾OOkk hhkkqqffjjkkaa jjHHddmmDD;;ssffhhaa mm%%OOddkk WWmmddxx..
jj¾¾.. ffoollllss''
;dÌKsl Wmdx.
jeis c,h nei hdfï ldKq moaO;;sh jeäoshqKq lsrSu
fudah lg ixj¾Okh lsÍu
l,mqj jgd mdrla boslsÍu
udkj ixj¾Ok Wmdx.
wvq myiqlï we;s ckdjdi jeä oshqKqlsÍu
we, ud¾. yd l,mqj wjg mosxÑ mosxÑlrejka kej; mosxÑ lsÍu
jeis c,h msgdr .e,Sfï iajNdjh
jeis c,h msgdr .e,Sug fya;= jkafka" ̈ kdj l,mqfõ c, uÜgu by< keÕSu" mj;akd
ldkq moaO;sfha Odß;dj m%udKj;a fkdùu" mj;akd ldKq moaO;sfha wl%uj;a Ndjh
yd th ksis f,i kv;a;= fkdlsÍuh' iuyr ldKq m%Odk we, ud¾.hg l%udkql+,j
iïnkaO lr fkd;sîu jeis c,h msgdr .e,Sug ;j;a fya;=jls'
uQ,sl ie,iqfuys ixl,am
wvq Odß;djla we;s ldKqq jeä ÈhqKq lsÍu
±kg we;s ldKqq moaO;sh yels muK Wmßu uÜgfuka m%fhdackhg .ekSu
N+ uÜgfï fjkialï ksid c,h /iajk ;eka kj ldKq moaO;s uÕska m%Odk we,
ud¾.hg iïnkaO lsÍu
mdr fomi ldKq bos lsÍu
l,mqfõ c, uÜgu my; uÜgul r|jd ;eîu I|yd ms<shï fhoSu
bosl< ldKq moaO;sh kv;a;= lsrSug msúiqï ud¾. ieliSu
54
jHdmD;sfha wx.
1' ixj¾Okh lrkq ,nk we, ud¾.
m%Odk" oaú;shsl yd ;D;shsl hkqfjka f;j¾.hl we, ud¾. ms<silr lsÍu isÿ
flf¾' tfia mss<silr flfrk we, ud¾.j, Èf.ys iïmQ¾K tl;=j ls'ó' 73'93' tajd
fjka fjka jYfhka my; I|yka wdldr fõ'
m%Odk we, ud¾. - ls'ó 6'41
oaú;Shsl we, ud¾. - ls'ó' 8'12
;D;Shsl we, ud¾. - ls'ó' 59' 4
2' wfmaCIs; m%Odk bÈlsÍï
m%Odk yd oaú;Shsl we, ud¾. ls' ó' 2'9
m%Odk yd oaú;Shsl újD; fldkalS%Ü ldKq ls'ó' 11'6
m%Odk yd oaú;Shsl y;/ia fndalal= 64 ls'
^;D;shsl& jeiau iys; fldkalS%Ü ldKq lsó 21'9
^;D;shsl& me;s ldKq ls'ó' 37'5ls'
md,ï 8la kej; ieoSu isÿ flf¾'
>k óg¾ 70"000 la muK yEÍï m%udKhla isÿ flf¾'
l,mqj jgd ls'ó' 4'4 l mdrla idokq we;' l,mqj jgd óg¾ 6 l mdrla uyckhdg
mdßißl wdiajdohla ,eîug yels mdrla njg m;a flfrkq we;'
3' fudah lfgys tl;=jk je,s wvq lsßu ;=,ska fudah lg wLKavj weÍ mej;Su I|yd lghq;= lrkq ,efí'
fï I|yd fudah lfgys we;s je,s mrh leãu isÿ flf¾' fï je,s mrfha Wi uqyqÿ
uÜgfuka óg¾ 1 lg jeä fkdjk fia iEuúgu mj;ajdf.k hEfuka
c,.e,aul ,l=Kq my< jk wjia:dj,oS th lvd uqyqog we,la lemSu isÿ flfrkq
we;' ta i|yd wjYH mia ydrk hka;%hlaa fudrgqj k.r iNdjg oekgu;a imhd we;
4' jHdmD;sh ksid wj;eka jk wh kej; mosxÑ lsÍu i|yd N+ñh ilia lsÍu
tu lghq;= fï jk úg wjika ù ;sfí' tu ckhd yg hym;a" osú f.úh yels
mßirhla iys; ckdjdi y;rla ilia lsÍfï lghq;=" fudrgqfjka ckdjdi 3 la o
r;au,dfkka ckdjdi 1lao hkqfjka oekgu;a isÿ flfrñka mj;sk w;r iuyr mjq,a
±kgu;a tu ckdjdij, mÈxÑ ù wjidkh'
55'' kkvv;;aa;;== llgghhqq;;== II||yydd WWmmllrrKK ,,nndd..eekkSSuu
kkvv;;aa;;== WWmmllrrKK
ññkkqqïï WWmmllrrKK
55
bboossllssÍÍïï yydd kkvv;;aa;;== llgghhqq;;== II||yydd jjddyykk
5
¨kdj fjr< iïm;a l<ukdlrK jHdmD;sh
tï' Ô' ví,sõ' tï' lms, .=Kr;ak
iSwd¾tïmS
jHdmD;sfha wruqK
fjr< mßir moaO;shla f,i ¨kdj l,mqj mßirh
;sridr f,i ixj¾Okh lsÍu
jHdmD;sfha u;= oelau
2010 os ¨kdj l,mqj kï ±laula wmg ;sfí' fuh fudrgqfõ ls%hd;aul jk wksl=;a
jHdmD;s yd fudrgqj uy k.r iNdjka iuÕ tla ù ilia lrk ,o 2010 ±laug wkql+,
fõ' wfma wruqK yd ie,iqï bÈßhg f.k hkafka o fï 2010 ±laug wkqj h' ta u;=
±lau my; I|yka mßÈ fõ'
j¾. ls' ó' 6'2 la muK jQ ̈ kdj l,mq c, fmdaIl m%foaYh yd ta wdYs%; fjr< ;Srh
c, .e,Sïj,ska yd mÍir ¥IKfhka f;dr jq l¾udka;" jdKsc yd fkajdisl hk ñY%
N=ñ mßfyda. rgdjlska hq;a" mßirh ms<sn|j jvd;a ixfõos jQ ck.yKhla iys;"
ikSmdrlaIl f,i >K wmøjH yd ld¾ñl wmøjH neyer lsÍu l<ukdlrKh l<d
jq m%foaYhla njg m;a lsÍu'
fylaghd¾ 40la muK jq ¨kdj l,mq fmdaIl m%foaYh úfkdaod;aul m%foaYhla f,i
mjqf,a ish¨qu fokd tla ù" l,mqj jgd úfõlSj isáh yels" uÿre Wjÿßka f;dr"
fi!LH iïmkak Ôú;hlg iqÿiq m%foaYhla njg l,mq mßirh h<s f.dvkeÕSu'
¨kdm mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh;a fï ¨kdj fjr< iïm;a
l<ukdlrK jHdmD;sh;a hk jHdmD;s foflysu N+f.da,Sh jHdmD;s n, m%foaYh
fndfyda ÿrg tl u m%foaYhla fõ''
¨kdj úfYaI l,dm l<ukdlrK m%foaYh
56
¨kdj úfYaIs; l<ukdlrK m%foaYh
m%foaYfha úYd,;ajh- fylaghd¾ 40 ls' uq¿ ck.ykh 85000 ls' ixl%uKsl
ck.yKh 64000 ls' fuu m%foaYh k.r iNd n, m%foaY follg tkï fudrgqj
yd .,alsiai hk k.r iNd n,m%foaY folgu whs;s fõ'
m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY follg tkï fudrgqjg yd r;au,dkg wh;a jk
m%foaYhls' ±kg fuu l,mq ixj¾Ok m%foaYh ;=< .%dufiajd jiï 19la fudrgqj 15
lao r;au,dk 04 lao hkqfjka we;af;ah' l,mqfõ os. óg¾ 2000 la o l,mqfõ m<,
óg¾ 200-150 la o w;r fõ'
c, uÜgu oYu mfya§ l,mqfõ úYd,;ajh fylafghd¾ 20 ls' c,uÜgu fjkia ùu;a
iuÕ l,mqfõ úYd,;ajfha hï hï fjkialï we;s fõ' kqÿre wkd.;fha§ l,mqfõ
yEÍï lghq;= lsÍfuka miq ñkskafodare fomd¾;fïka;=j iuÕ tl;= ù wmg fuys
úYd,;ajh ksjerÈj mejiSug yels jkq we;'
fuh u< fyj;a wÔù l,mqjla f,I yeÈkajqjo fuys iajNdúl iqkaor;ajh kej;
w;am;a lr .ekSu l< fkdyelalla fkdfõ' ta i|yd wjYH jkafka fufia taldnoaO
jev mss,sfj<la ls%hd;aul lsßuhs'
fuu m%foaYh ;=< y÷kd .;a .eg¿
1'l,mqj yd wjg fjr< ;srh oeä f,i mßir ¥IKhg ,la ùu
l=Kq li, yd l¾udka;j,ska uqodyßk ld¾ñl wmøjH l,mqjg neyer lsÍu'
c,ud¾. yryd l<mqjg wmú;% oE uqodyeÍu' fï ksid l,mqj f.dvùu izsÿ fõ' uÕ
fomi È.gu le<s li< msÍ we;' fufia wmøjH l,mqjg uqodyeÍu we, ud¾.j,g
yd l,mqjg nrm;< ;¾ckhls'
2'l,mqfõ fudah lg jiñka je,s jeáhla bosùu ksid c, yqjudrej ÿ¾j, ùu'
fï ksid l,mqjg talrdYs jk c,h uqyqog tl;= fkdfõ'
wfmalaIs; uÜgu jk 0 § fudah lg uqyqo;a iuÕ iïnkaO úh hq;= kuq;a tfia isÿ
fkdfõ' uÜgu -oYu7 § fudah lg weysÍ mj;S'
3'l,mqj iajNdúlj f.dvùu
c,Odrdj .uka lrkafka bÈßhg ksid'
4' ksrka;r c, .e,Sïj,g ,laùu
ñksiqka l,mqj f.dv fldg wl%uj;a bÈlsÍï fldg we;s ksid we, ud¾. weysÍ ;sfí'
jeisls<s wmøjH l<mqjg uqÞ yeÍu ksid tys khsÜrcka m%;sY;h wêl ù ;sfí' fï
57
ksid l,mqj c,c Ydlj,ska jeiS ;sfí' fï ksid ksrka;r c, .e,Sï isÿ fõ'
5' uqyqÿ Ldokh
wkjirfhka je,s bj;a lsÍu yd fjrf<ka yd wdrlaIl .,ajeáfhka .,a bj;a lsÍu
¨kdj wjg fjr< ;srfha iq,N oiqkla ù ;sfí' ;jo ks;S úfrdaë je,s bj;a lsÍug
tfrys ksis ls%hdud¾. .ekSug ish¨u wxY wfmdfydi;a ù ;sfí' fï ksid wjg m%foaYh
uqyqÿ lEug ,la fõ'
6' l,mqj jid c,c YdL me;sÍu
l,mqj jgd úYd, c,c Ydl jeúu isÿ fõ' c,c Ydl ¨kdj we,o jid f.k
me;sfrk w;r fï ksid l,mqj yeufoiskau c,c Ydl j,ska jeiS hñka mj;S'
7' l,mqjg iajNdúl kejqï c,ksêhla fkdue;slu
l<mqjg c,h imhk iajNdúl kejqï c, moaO;shla fkdue;slu ;j;a m%Yakhls'
Bg m%Odk fya;=jla jkafka fï l<mqj fnd,af.dv .fÕka fjka ù mej;Suhs' óg
fndfyda ld,hlg fmr fld<U - .d¿ mdr bÈ lsÍfuka miq fnd,af.dv .Õ;a iuÕ
l<mqjg lsisu iïnkaOhla ke;' ta w;S;fha § fï l<mqfõ c,h T!Iëh .=Kfhka
hqla;j mej;s nj lshfõ' Bg fya;=j ta ld,fha fnd,af.dv .Õ m%foaYfhka
l,mqjg ,enqKq W,am;a c,h ksid úh hq;=h' kuq;a j¾;udkh jk úg wêl
ck.yKh ksid c,h tkak tkaku wmsßisÿ ù ;sfí'
8' l<mqj f.dvlsÍu yd w;am;a lr.ekSu
j¾I 2002 os lrkq ,enQ lafIa;% wOHhkhg wkqj” l,mqj wjg wkjir f.dvlsÍï yd
boslsÍï 119 la y÷kdf.k ;sfí' ñkqï fomd¾;fïka;=j u.ska 2002-2003 §
lrkq ,enq uekqïj,g wkqj l,mqfjka 18] la ckhd úiska w;am;a lrf.k ;sfnk nj
t<sorõ õ ;sfí' l<mqj jgd mÈxÑ ckhd g whs;s iEu bvï Tmamqjlu I|yka jkafka
Tjqkaf.a bvug ol=fKka fyda kef.kysßka iSudj l<mqj njhs'
9' l,mqjg kS;Hdkqql+, iSudjla fkdue;slu
fï lreK wmg wjfndaO jQfõ wms fï jHdmD;sh weröfuka miqh' l,mqj yd wjg we;s
mqoa.,sl bvï w;r kS;Hdkqql=, iSud y÷kdf.k fkdue;' l,mqj wjg we;s bvï 90]
lau mqoa.,sl bvï fõ' l,mqj iSudj ks¾Kh lsÍfï úêu;a uekqï lghq;= fï
jHdmD;sh wrUk f;la isÿ ù fkd;snqKq ksid l,mqfõ iSudj y÷kd.; fkdyels
ù ;sìK' kuq;a ±ka ta ñkqï lghq;= isÿ fõ'
¨kdj l,mqj wdYs%;j y÷kd.kq ,enq m%Odk .eg¿
58
wm úiska j¾. ;=klg fnÞ ;sfí
tajd kï mdßißl" iudc wd¾Ól yd wdh;ksl$foaYmd,ksl hkqfjks'
¨kdj l,mqj yd wjg fjr< ;Srfha mdßißl .eg¿ my; j.=fõ ±lafõ'
.eg¿ m%;súmdl
oeä mßir ¥IKh ffcj úúO;ajh fkdue;s ùu
fi!LH .eg¿ jeäùu
l,mqj f.dvùu .xj;=r
ffcj úúO;ajh ySkùu”
l,mq fudahlg ÿ¾j, c, yqjudrej mßir ¥IKh by< hdu
u;aiH iïm;a ke;sùu
l,mq ffcù moaO;sh úkdY ùu ëjr lghq;= ke;sùu
lfvd,dk ke;sùu
wfkl=a Ôùka f.a lghq;= weKysàu
l,mqjg iajNdúl c, W;amdokhla
fkdue;slu
c, ¥IKh by< hdu
oeä uqyqÿ Ldokh N+ñh ke;sùu
ëjr f;dgqm, wmyiq;d we;sùu
l,mqj jid YS>% f,i c,c Ydl jHdma;
ùu
l,mqj f.dvùu fõ.j;a ùu
¨kdj l,mqj yd wjg fjr< ;Srfha iudc wd¾Ól .eg¿ my; j.=fõ ±lafõ'
.eg¿ m%;súmdl
l,mqj yd we, ud¾. wkjirfhka
f.dvlsÍu yd w;am;a lr.ekSu
l,mqfõ m%udKh l+vd ùu
wvq wodhï,dNS mjq,aj, ÿ¾j,
ikSmdrlaIl fiajd lghq;=
mßir ¥IKh
ú/lshdj oßø;djh yd wvq iudc wd¾:sl miqìu
fkajdisl ;onoh yd fjr< ;Srfha
me,am;a jHdma;sh
me,am;ajdiSka jHdma; ùu yd wkjir
f.dvke.Sï
59
l,mqj wjg mosxÑ lrejkaf.a wvq oekqu
yd wkjfndaOh
mßirh /l.ekSu ioyd jq jevigyka
ixúOdkh fkdlsÍu
¨kdj l,mqj yd wjg fjr< ;Srfha wdYs%;j mek keÕS we;s wdh;ksl yd
foaYmd,ksl .eg¿ my; j.=fõ ±lafõ'
.eg¿ m%;súmdl
l,mq l<ukdlrKh ioyd jq úfYaIs;
wdh;ksl rduqjla fkdue;s lu
kS;sÍ;s ksis f,i ls%hd;aul fkdùu
wdh;k w;r ukd iïnkaëlrKhla
fkdue;slu
iïm;a kdia;sh yd
jevigykaj, ;sridr Ndjhla fkdue;s
lu
by; I|yka mßÈ j¾. lr.;a .eg¿j,g úi÷u jkafka ¨kdj úfYaIs; m%foaY
l<ukdlrK ie,eiqï ls%hdj,sh y÷kajdoSu yd ls%hd;aul lsÍuhs'
fuu úfYaIs; m%foaY l<ukdlrK jHdmD;sh hkq l=ula o@
fudrgqj m%foaYfha ls%hd;aul jk fiiq jHdmD;s iu. n,k l< fuu jHdmD;sfha we;s
fjkila jkafka fuh È.=ld,Sk ie,iqula lrd hk jHdmD;shla ùuhs'
úfYaIs; m%foaY l<ukdlrK ie,iqï m%fõYh
úfYaI l,dm l,ukdlrK ie,eiau hkq y÷kd.kq ,enQ mrsir moaO;s ;=, mj;sk
fjr< iïm;a l<ukdlrK .eg¿ y÷kd f.k tu m%foaYfha y÷kd.;a
md¾Yajlrejkaf.a mQ¾K iyfhda.h we;sj l<ukdlrK ie,eiaula ilia lsÍuhs'
tfiau foaYSh fukau m%dfoaYSh uÜgfï jevigyka ilia lsÍugo fuu ie,eiau fhda.H
fõ' m%cdj iïnkaO lr .ekSu yd Tjqkaf.a woyia úuiSu l<ukdlrK jevigyka
l%shdjg ke.Sfï§ uq,sl wruqKla fõ'
fuu l<ukdlrK ie,eiau ilia lsÍug cd;sl yd foaYSh uÜgfï wfkHdakH ne£su"
wka;¾ ixúOdk jeä osshqKq lsÍu yd fm!oa.,sl wxYh Bg iïnkaO lr.ekSu
w;HdjYH fõ'
fuys§ fuh úfYaI l,dm l,ukdlrK ie,eiaula f,I ie,lSug fya;= jk jeo.;a
lreKla jkafka fuu l<mqj úúO n, m%foaY" úúO wdh;kj,g whs;s fõ' fuu úúO
wdh;kj, n, iSudjka fjkia ksid l<mqj ms<sn| j.lSu .ekSug tlaa wdh;khla
60
ke;' fï ksid l<mqj ms<sn| j.lSu ±Íug wmg tla wdh;khla wjYH fõ' fuu uq¿
l<mqju tla mßir moaO;shla f,I f.k lghq;= lsÍu wjYH fõ'
jHdmD;s ld,h
2001-2005
^ 2001 wfm%a,a - foieïn¾ olajd&
¨kdj fCIa;% ls%hdldÍ tallh wdrïsN lsÍu ^2001 wfma%,a&
l,mqj yd wjg mdßißl iudcSh yd wd¾:sl o;a; tla/ia lsÍu
¨kdj l,mqj yd wjg m%foaYfha m%cd kdhl;ajh yÿkd .ekSu yd úúO
wdh;k w;r we;s iïnkaO;djh yÿkd.ekSu
¨kdj m%foaYfha ls%hd;aul jq yd ls%hd;aul ùug kshñ; wfkl=;a
jHdmD;ska y÷kd.ekSu
¨kdj l,mq fmdaIl m%foaYfha md¾Yajlrejka y÷kd.ekSu
2002 ckjdß - foieïn¾
¨kdj úfYaI m%foaY l<ukdlrK iïnkaëlrK lñgqj msysgqùu
¨kdj úfYaIs; l<dm l<ukdlrK m%foaYh y÷kd .ekSu
¨kdj l,mqj fmdaIl m%foaYfha ls%hd;aul wfkl=;a jHdmD;s iu.
iïnkaêlrKhla f.dvk.d .ekSu
¨kdj l,mqj iïnkaO fmdÿ o¾Ykh u; mokïj ie,eiqï ilia lsÍu
¨kdj l,mqj mdßiÍl iudcSh yd wd¾:sl .eg¿ yÿkd.ekSu
wmøjH l<ukdlrK wdo¾Y jHdmD;sh wdrïN lsÍu
¨kdj úfYaIs; m%foaY l<uKdlrK m%foaYh y÷kd.ekSu
^2003 ckjdß - foieïn¾&
¨kdj l,mqj yd iïnkaO fjr< mdßißl me;slv ilia lsÍu
mdßißl idudÔh yd wd¾Ól f;dr;=re
ck.yK f;dr;=re
úoHd;aul m¾fhaIK ms<sn| f;dr;=re
¨kdj fjr< iïm;a l<ukdlrK ie,eiau ilia lsÍu
;sridr f,i ixj¾Okh ioyd wjYH ffk;sl miqìu ilia lr.ekSu
¨kdj l,mq fmdaIl m%foaYh ioyd ffk;sl rduqjla ilia lr.ekSu
¨kdj l,mqj os.=ld,Skj ixrlaIKh ioyd wjYH
61
wdh;ksl hka;%Kh y÷kd.ekSu
¨kdj fjr< l,dm l,ukdlrK ls%hdldÍ ie,eiau ilia lsÍu
¨kdj fjr< iïm;a l<ukdlrK jHdmD;sfha
ks¾Kdhlhkag wkqj ls%hdldrlï y÷kd.ekSu fm< .eiau
^2004 ckjdß- foieïn¾&
l,mq iSudjg kS;Hdkql+, iSudj y÷kd.ekSu
>k wmøjH l<ukdlrK ie,eiaula ilia lsÍu yd ls%hd;aul lsÍu ld¾ñl
wmøjH l<ukdlrK ie,eiaula ilia lsÍu
l,mqj iEÍu yd l,mqj jgd mdrla boslsÍu
l,mqj ieÍu yd fudah lg újD; lsÍu ms<sn|j wOHhk jd¾;d yd m¾fhaIK
jd¾;d úYaf,aIKh
fjr< ;Srfha ikSmdrlaIl fiajdjka jeä oshqKq lsÍu ioyd jHdmD;shla
ilia lsÍu yd ls%hd;aul lsÍu
¨kdj l,mq fmdaIl m%foaYfha ld¾ñl wmøjH l<ukdlrK jHdmD;s
fhdackdjla ilia lsÍu yd ls%hd;aul lsÍu
l,mqj iEÍu wdrïN lsÍu
l,mq fudah lg újD; lsÍu
^2005 ckjdß - foieïn¾&
l,mq fudah c,yqjudrej ia:djr lsÍu
l,mqj iEÍu yd frdkauv bj;a lsÍu
l,mqj wjg ikSmdrlaIl fiajd jeäoshqKq lsÍu
m%cd uOHia:dkh ls%hd;aul lsÍu
l,mqj yd wjg fjr< ;Srfha úfkdaodiajdoh ,eìh yels ia:dk we;s lsÍu
l,mq fmdaIl m%foaYfha wvq wdodhï,dNS mjq,a ioyd úl,am wdodhï ud¾.
y÷kajdoSfï jevigyk ls%hd;aul lsÍu
l,mqj fmdaIl m%foaYfha mÍir ÿIK miq úmrï ls%hdj,shla yÿkajdosu
wdh;ksl >k wmøjH l<ukdlrK ls%hdj,sh ieleiSu yd ls%hd;aul lsÍu
¨kdj fjr< iïm;a l<ukdlrK ls%hdldÍ ie,eiau uqz¿ úhou ,laI 1569 ls' fuu
jev igyk m%Odk jYfhka fldgia 6 la hgf;a ls%hd;aul fõ'
1 m%cdj yd ish¿u md¾Yajlrejka iïnkaO lr f.k m%cd iïnkaëlrK
lñgqj ia:dms; lsÍu yd mj;ajd f.k hdu
62
2 m%cdj" wÞ< wdh;k yd wksl=;a ish¿u md¾Yajlrejkaf.af.a wdl,am yd mqreÿ
fjkia lsÍu wruqKq lr.;a" oekqj;a lsÍu yd wOHdmk jevigyka
mj;ajdf.k hdu fï i|yd - remsh,a ,CI 59 la jeh flf¾'
3 ¨kdj úfYaIs; m%foaY l<ukdlrK ie,eiqï ls%hdj,sh" m%;sm;a;s iy
l<ukdlrK l%ufõohka iïnkaOfhka fjr< ixrlaIK fomd¾;fïka;=j
iy wfkl=;a rdcH wdh;k iuÕ noaaO jk m%;sm;a;suh ;SrK i|yd fhduq
lsÍu
4 mßir jdiN+ñ ixrlaIKh yd iïm;a l<ukdlrKh I|yd remsh,a ,CI
40 la jeh flf¾'
5 l,mqj iEÍu yd fudah c, yqjudrej ia:dms; lsÍu - remsh,a ,CI 1100 la
jeh flf¾'
6 iudÔh ixj¾Ok jevigyka ls%hd;aul lsÍu - remsh,a ,CI 370la jeh
flf¾'
63
lKavdhï fmdaiag¾ bÈßm;a lsÍï ) m<uqjk jgh
ñY% lkavdhï
^kd.ßl uka;S%jrekao we;=¿j&
lKavdhï y;ls'
fmdaiag¾ 35 lKavdhï wxl 1 ^m<uqjk bÈßm;alsÍu&
kï(
iuka;s - fldaÜfÜ k.r iNdj
uhsla filsfk - fldaÜfÜ k.r iNdj
yßiapkaø - Y%S ,xld fg,sfldï wdh;kh - r;au,dk
iqð;a - fijK; wdh;kh
Ydka; - ksjdi wud;HdxYh
wkqr - uy k.r iNdj - nÿ,a,
wdkkao - -tu-
fkdnqfkda - -tu-
fmdaiag¾ 36 lKavdhï wxl 1 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
fudrgqfõ fM;sydisl ;;a;ajh yd .eg¿
fuhg wjqreÿ 50 g fmr mÈxÑ ck.yKh 50689
kd.ßllrKh u; fudrgqfõ kj ck.yKh - 177"190 ^2001&
,S nvq l¾udka;hg m%isoaO jQ fudrgqj tu l¾udka;fha j¾Okh;a iuÕ ,S l=vq neyer
lsÍu .eg¿jla ùu'
fmr l, isgu le,s li, neyer,Sug kshñ; ia:dkhla yd ie,iqï.; l%uhla fkdue;sùu'
64
mßir wud;HxYfha wkque;sh u; l¾udka; werUqjo wdrïN lsÍfuka miq" miq úmrula
mßir wud;HxYh fkdlsÍu'
ie,iqï lrk ,o jev igyka l%shd;aul lsÍfï§ foaYmd,kh ueÈy;a ùu ;=<ska we;sjk .eg¿'
wkjir bÈ lsÍï fya;=fjka k.rfha iqkaor;ajhg yd ie,iqïlrKhg ndOd meñKùu'
wkjir bÈlsÍï bj;a lsÍu I|yd kd.ßl ixj¾Ok wêldßh ueÈy;a fkdùu'
fnd,af.dv .Õ yd ¨kdj l,mqj f.dv lsÍu ksid .xj;=r ;;a;ajhla yd mdßißl .eg¿
u;=ùu'
wm c,h - jeis c,h nei hEug úêu;a ldKq moaO;shla fkdue;sùu'
fmdaiag¾ 45 lKavdhï wxl 2 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
kd.ßl lrKh
ck rel=, ldka;d ixj¾Ok nexl= ix.uh - m%shxld ksYdka;s fukúh
ck rel=, ldka;d ixj¾Ok nexl= ix.uh - ä,aYdks ä,dks fukúh
ck rel=, ldka;d ixj¾Ok nexl= ix.uh - wkq,dj;S uy;añh
ksjdi wud;HdxYh - l=iqud uy;añh
fmdaiag¾ wxl 46 lKavdhï wxl 2 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
1' ie,iqï rys; kd.ßllrKh ksid we;s jQ úmdl'
I .%dóh ck;dj k.rhg we§ tau
II fi!LH yd ikSmdrCIl .eg¿
III ksjdi yd Ôjfkdamdh .eg¿
IV mdrißl .eg¿
V wd¾Ól .eg¿
2' iqkdñ Wjÿr ksid we;s jQ kj .eg¿
I ie,iqï rys; bÈlsÍï ^rch iy úúO wdh;k&'
II ksjdi bÈlsÍu i|yd bj;a lrk ,o iqkanqka mßirh ;=< ;sîu ksid mßir
úkdYh'
III l<ukdlrKhla fkdue;s ldKq moaO;s wjysr ùu'
IV jeisls,s moaO;shka ksishdldrj ilia fkdùu'
V m%cdjf.a fi!LH ;;a;ajh my; jeàu'
3' fudrgqj k.rh ie,iqï iy.; k.rhla lsÍu i|yd m%cd Þhl;ajh we;sj l< hq;= fhdackd'
I m%cdj ±kqj;a lsÍfï jev igyka Èh;a lsÍu' ^k.r iNdj" fi!LH
wud;HdxYh" rdcH fkdjk wdh;k" m%cd uQ, ixúOdk&
II wksjd¾h k.r iNd Þhl;ajh wjYHhs'
III m%cdjf.a wjYH;djhka wkqj ie,iqï ilia lsÍu'
65
^ksjdi bÈlsÍï$há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍu" wÞ, wud;HdxY iïnkaO lr.ekSu&
IV le,s li, bj;a lsÍu" ^i;s Èk 2 la muK&
V m%;spl%Sh lrk tallhla msysgqùu'
VI u< m%jdyk moaO;sh l%uj;a lsÍu'
VII mdkSh c, myiqlï ,nd §u
VIII ck.ykh jeä m%foaYfha fmdÿ jeisls,s moaO;s ilia lsÍu'
IX mßir ¥IKh wju lsÍu i|yd l¾udka; ysñhka ±kqj;a lsÍu yd mßir
wKmk;a fkdms<smÈkdjqka i|yd ov l%uhla we;s lsÍu'
fmdaiag¾ wxl 13 lKavdhï wxl 3 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
1' ¨kdj mßsir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh yd w¾:p¾hd moku'
2' fjr< iïm;a l<ukdlrK jHdmD;sh'
3' chsld iafõÉPd ks,OdÍka'
4' wïmdr iy r;akmqr m%d'f,a'ld' ks,Odßka'
ksYdka; uhd - w¾:p¾hd moku
m%§md È,aydks - ·
T,a.dks ;,amdú, - ^¨kdj mßsir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh -foysj, .,alsiai
uy k.r iNdj&
u,aldka;s chj¾Ok ^fjr< ixj¾Ok l<ukdlrK jHdmD;sh&
uhsflda fukúh iy wßId fukúh JOCV
fmdaiag¾ wxl 12 lKavdhï wxl 3 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
1' w;S;fha meje;au
1' iqkaor uqyqÿ ;Srh
2' ¨kdj l,mqj yd ¨kdj we,
3' fnd,af.dv .Õ
4' ck.yk >K;ajh wvqùu$l¾udka;Yd,d wvqlu
^iqkaor mßirhla&
66
2' uE;l§
wmú;% uqyqÿ ;Srh
¨kdj we, yd l,mqj wmú;%ùu
fnd,af.dv .Õ wmú;% ùu'
l¾udka;
1' ckdlS¾K ùu
2' wúêu;a nj ^wkjir bÈlsÍï&
3' mdßißl msßySu
3. wkd.; ±lau
úÈu;a k.r ie,eiaula ;=< ;sridr ixj¾Ok mqrjrhla
fmdaiag¾ wxl 14 lKavdhï wxl 3 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
wmg l< yels foa'
1' úêu;a ksjdi fhdackd l%u
2' úêu;a mßir l<ukdlrKh
3' m%foaYfha nyq, iïm;a Wmfhda.S lr.ksñka l¾udka; weröu'
WÞ( bj;,k ,S l=vq wdY%s;
4' ëjrhska i|yd úêu;a ie,eiaula'
5' k.rfha ixj¾Ok lghq;= i|yd Yla;su;a m%cd ixúOdk f.dv keÕSu ;=< m%cdjf.a
woyia yd fhdackd ,nd .ekSu'
fmdaiag¾ wxl 18 lKavdhï wxl 4 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
kkaofiak uhd - N.P.P.O
fiõjkaÈ fukúh - kd.ßl ckdjdi m%j¾Ok jev igyk ^U.S.I.P.&
isis,ska o ue,a - m%cd ixj¾Ok iñ;sh
risld Y%Su;s - udkj ixj¾Ok moku
tÉ'tï' iqiSud - udkj ixj¾Ok moku
fmdaiag¾ wxl 17 lKavdhï wxl 4 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
m%;sm;a;s yd ±lau ie,iqï lsÍu'
67
fM;sydisl miqìu(
w;S;fha§ fudrgqj k.rh ;=< ñksiqkag Ôj;a ùug iqÿiq hym;a iudc wd¾Ól mßirhla
fndfyda ÿrg mej;sk'
ixj¾Okhg isÿ jQ n,mEï
ck.ykh j¾Okh ùu
l¾udka; Yd,d we;sùu ^,S" weÕ¨ï" ueIska fuda,a" fmd,s;ska"&
ëjr l¾udka;h
há;, myiqlï
¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh
fjr< iïm;a l<ukdlrK jHdmD;sh'
rdcH yd rdcH fkdjk ixúOdk jev igyk
ndOdjka
ck.yKh' WÞ(-
iqkdñ jHikh ;=< we;sjQ ;;a;ajhka
wkjir f.dv lsÍu$ bÈlsÍï
wmøjH .eg¿j
fmdaiag¾ wxl 19 lKavdhï wxl 4 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
±lau
m%cd iyNd.s;ajh iuÕska ish¿ fiajd imhk wdh;k taldnoaO jQ mßir ys;ldó
mqrjrhla 2010
bÈß ±lau
ifudaOdksl jQ iudc jev m%fõYhla
taldnoaO jQ ixj¾Ok ixj¾Ok l%shdj,shla
l%shd;aul lsÍfï hdka;%Khla
m%cdj l;d ùu'
wdl,am fjkia ùula'
m%;sm;a;s ie,iqï l%shd;aul lsÍu'
iyY%fha ixj¾Ok b,lal 8 wruqK wkqj m%uqL;ajh wkqj l%shd;aul lsÍu'
68
fmdaiag¾ wxl 49 lKavdhï wxl 5 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
tÉ'tia' f*dkafiald - c, iïmdok uKav,h
wd¾'jhs' is,ajd - -tu-
tÉ'à'ta' ohdkkao - ksjdi wêldßh
t,a'fÊ'ã'fla' fukaäia - -tu-
tÉ'tï'fÊ'tï' fyar;a - ¨kdj mßir m%j¾Ok iy m%cd ixj¾Ok jHd(
ikt ;lyIs
Fmdaiag¾ wxl 50 lKavdhï wxl 5 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
wkjir bÈlsÍï
w& rCIs;j, bÈlsÍï ^ÿïßh ud¾." l<mq" .Õ" we<&
wd& ksjdi fhdackd l%uj, lrkq ,nk bÈlsÍï
we& rcfha bvïj, bÈlsÍï
.eg¿
1'& fi!LHh .eg¿
2'& m%jdyk .eg¿
3'& c,h iemhSu
4'& úÿ,sh iemhSu
5'& l=Kq li, neyer lsÍu - ksjdi yd l¾udka;
6'& k.r w,xldrh ke;sùu
le,s li, neyer lsÍu
- ksjdi
69
- l¾udka;Yd,d
fmdaiag¾ wxl 15 lKavdhï wxl 6 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h
fudrgqj
fmdaiag¾ wxl 16 lKavdhï wxl 6 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
70
¨kdj l,mqj ixj¾Okh fkdùu u; we;sjk .eg¿
iq¿ j¾Idjl§ mjd .%du ks,OdÍ fldÜGdY 10 la muK c,fhka hgùu'
^ta iEu wjia:djl§u wdmÞ l<ukdlrK wdh;k j,ska iykdOdr ,nd §ug rcfha úYd,
uqo,la jeh ùu'&
fi!LHuh .eg¿
o m%Odk Ôjfkdamdh ud¾.hla fudrgqj ck;djg wysñùu'
o ruKSh mßirh hk ixl,amh wE;g hdu'
o c, wjYH;d fndfyda úg l,mqj ixj¾Okh lsÍfuka imqrd .; yels ùu'
uq,sl frday,l wjYH;djh
wdmÞ wjia:djl§ th fnfyúka n,mdk ksid ;sfnk ¨kdj frday, jeä ÈhqKq lsÍu jeo.;a'
wOHdmk wxYfha mj;sk wvqmdvq
o cd;sl mdie,a fkdue;slu ^u|nj&
o mdie,a j,g <uqka fhduq lsÍu i|yd foudmshkaf.a Wkkaÿjla fkdue;s lu'
o mßir ¥IKh
o wvq wdÞhï,dNS mjq,a ixLHdj jeäùu'
o jvq l¾udka;h ÈhqKq lsÍu i|yd l%u fõohla fkdue;s lu'
o wkjir mÈxÑlrejka m%udKh jeäùu'
o wkjir bÈlsÍï m%udKh jeä ùu'
o u;a øjH Ndú;fha jHdma;sh'
^wdndê; mqoa.,hka&
o ck;dj w;r mj;sk wdl,am wvq ÈhqKq uÜgul mej;Su'
o iqkdñ jHikh fya;=fjka we;s ù ;sfnk ksjdi bÈlsÍï we;=¿ úúO m%Yak'
fmdaiag¾ wxl 47 lKavdhï wxl 7 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
1' ta'tï' l,Hdks
2' ixj;air ksjdi 85
3' tf.dv Whk
4' tluq;= m%cd uq,sl ixúOdkh
71
fmdaiag¾ wxl 48 lKavdhï wxl 7 ^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
fudrgqj bÈß ixj¾Ok I|yd idlÉPd l< lreKq
I m%Odk mdrj,a" uxudj;a jeä ÈhKq lsÍu
II wvq wdÞhï ,nk whf.a ksjdi ixj¾Okh lsÍu
III li, l<ukdlrKh lsÍug mqyqKq lsÍu
IV ksfjia j,ska neyer jk c,h nei hk ldKq moaO;s ilia lsÍu'
V u<kd,sld moaO;s ilia lsÍu
VI m%cd Yd,d fkdue;s .ïj,g tu myiqlï ,nd§u'
VII fi!LH myiqlï ,nd §u'
VIII m%cdj wdh;k yd iïnkaOlrKh lsÍu ;=<ska ixj¾Okh jeä lr .ekSu'
IX l=vd orejkag <ud iñ;s we;s lr ta uÕska orejka hyuÕg f.k tau'
fmdaiag¾ wxl 37 - kd.ßl uka;%Sjrekaf.a lKavdhu
^m<uqjk bÈßm;a lsÍu&
fudrgqjg bÈß±laula we;s lsÍu
wdl,amuh fjkila we;s lsÍu
ld¾h uKav, yd uyck ksfhdað;hska
ixjdo f.dv keÕSu - isú,a ixúOdk$mqrjeishka
ndysr md¾Yjhka iuÕ tl;= ù k.r ie,eiaula ks¾udKh lsÍu ̂ ;srir mßir ie,eiaula&
;sfnk iïm;a m%udKhg wkqj ixj¾Okh l< yels foa y÷kdf.k th isÿlsÍu'
kj wdÞhï W;amdok ud¾. y÷kd .ekSu'
lKavdhï fmdaiag¾ bÈßm;a lsÍï ) fojk jgh
ñY% lkavdhï
lKavdhï yhls
72
^fojk bÈßm;a lsÍï&
fmdaiag¾ wxl 22 lKavdhï wxl 1 ^fojk bÈßm;a lsÍu&
1' tÉ'tï' iqiSud fukúh - udkj ixj¾Ok moku
2' ,isld Y%Su;s fukúh - -tu-
3' isis,ska o ue,a uy;añh - m%cd kdhsld ^iurfldaka bvu&
4' fiõjkaÈ .uf.a fukúh- U.S.I.P.
5' ví'tia' úl%uisxy uhd - U.S.I.P.
6' kkaofiak uhd - N.F.P.O.
fmdaiag¾ wxl 20 lKavdhï wxl 1 ^fojk bÈßm;a lsÍu&
.eg¿
bvï whs;sh fkdue;sùu
l=Kq li, m%Yakh
úêu;a jeisls,s moaO;s fkdue;slu
wkjir bÈlsÍï
^.Õ bjqr ,S l=vq oud f.dv lsÍu&
úêu;a ldKq moaO;s fkdue;slu'
u;aøjH jHdmdrhla f,i j¾Okh ùu ksid we;sjk .eg¿
fi!LH .eg¿
m%cd uQ, ixúOdk Yla;su;a fkdùu'
wOHdmk uÜgu wvqùu$ wvq jhia újdyh
fmdaiag¾ wxl 21 lKavdhï wxl 1 ^fojk bÈßm;a lsÍu&
.eg¿j m%uqL;djhg fya;=j yjq,alrefjda
bvï whs;sh fkdue;s
ùu'
iaÓr ksjila bÈlsÍug
ke.Sug fkdyels ùu'
;sfnk bv m%udKfha
wkjir bÈ lsÍï lsÍu
bvï wdrjq,a we;sùu
uQ,sl myiqlï ,nd .ekSfï
we;s ndOdj'
wdmÞjka we;s jQ wjia:dj,§
m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h
.%du ks,OdÍ
ñkskafÞare fomd¾;fïka;=j
k.r iNdj
m%cd uQ, ixúOdkh" ta yd wÞ,
m%cdj'
uydNdrldr fomd¾;fïka;=j
^iurfldaka j;a;'&
73
iyk ,nd .ekSug fkdyels
lu'
fmdaiag¾ 23 lKavdhï wxl 1 ^fojk bÈßm;a lsÍu&
.eg¿j m%uqL;djhg fya;=j yjq,alrejka
wmøjH neyer lr,Sfï úêu;a
jev ms<sfj,la fkdue;slu'
f,v frda. fndaùu
fi!LH .eg¿
we, ud¾.h iy
fnd,af.dv .Õ
wmsßisÿ ùu'
wmøjH bj;a lsÍfï
úêu;a l%uhla
fkdue;s ùu'
ckdjdih wmsßisÿ
ùu k.rfha
w,xldrh
fkdue;sùu'
k.r iNdj
rdcH fkdjk ixúOdk
m%cdj iy m%cd uQ, ixúOdk
úúO fm!oa.,sl wdh;k
wmøjH l<ukdlrKh I|yd
tu m%foaY wdY%s; l%shd;aul
úfYaI wdh;k
fmdaiag¾ wxl 31 -lKavdhï wxl 2 ^fojk bÈßm;a lsßu&
iyNd.s;ajh
1' m%shxld ksYdka;s -ck rel=, ldka;d ixj¾Ok -ch.;a fmfoi -fudrgqj
nexl= ix.uh
74
2' ä,aYdks ä,dks - tu - ue,aú,aj;a; - fudrgqj
3' wkq,dj;S - tu - f;,j, - fudrgqj
4' nkaÿ, ,shkf.a - ckch iñ;sh - ch.;amqr - fudrgqj
5' ud,kS ch,;a - taldnoaO m%cd ixj¾Ok iñ;sh - .,alsiai -
nfvdaúg
6' Wmkkao lreKdisß - tu - .,alsiai - nfvdaúg
fmdaiag¾ wxl 32 - lKavdhï wxl 2 ^fojk bÈßm;a lsßu&
fudrgqj ;=< m%uqL;d Èh hq;= lreKq
1' bvï whs;sh fkdue;slu -
m%cdjg bvï whs;sh ,nd §u'
rch
o k.r iNdj
o kd.ßl ixj¾Ok wêldßh
o ksjdi ixj¾Ok wêldßh
o m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h
o fjr< ixrCIl fomd¾;fïka;=j
o fjk;a rcfha wdh;k
2' bvï $ksjdi
^iqkdñ Wjÿr ksid we;sjQ&
ckrel=, ldka;d ixj¾Ok nexl= ix.uh
o k.r iNdj - újsO fjk;a wdh;k iïnkaëlrKh
o m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h
3' c,$úÿ,sh$ikSmdrCIl fiajd$uxudj;a$ldKq moaO;sh we, ud¾.h ilia lsÍu
iEu ksjilgu c,h ,nd §u iïnkaOj - c, iïmdok uKav,h
iEu ksjilgu úÿ,sh ,nd§u iïnkaOj - úÿ,s n, uKav,h
iEu ksjilgu ikSmdrCIl fiajd ,nd§u - k.r iNdj
;dr oud mdrj,a ilia lsÍu úêu;a f,i - m,d;a iNdjg fhduq lr - ud¾. ixj¾Ok
wêldßh
ldKq moaO;s jid wkjir bÈlsÍï we;slsÍu$mßir ydks – k.r iNdj
75
4' le,s li,
m%cdj ±kqj;a lsÍu
o k.r iNdj
o úúO wdh;k
o w;a±lSï ,;a m%cd kdhlhska
5' wd¾Ólh Yla;su;a lsÍu
mqyqKq jev igyka l%shd;aul lsÍu - jks;d lghq;= wud;HdxYh" cd;sl ixj¾Ok mqyqKq
lsÍfï wdêldßh
iajhx /lshd i|yd Kh ,nd§u - rdcH fkdjk ixúOdk" m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h" ck
rel=, ldka;d ixj¾Ok nexl= ix.uh'
fmdaiag¾ wxl 24 - lKavdhï wxl 3 ^fojk bÈßm;a lsßu &
iyNd.s;ajh
nÿ,a, k.r iNdj'
fldaÜfÜ k.r iNdj
fijK;
76
fudrgqj k.r iNdj
fudrgqj m%cdj ^mqjla.Õ f;dgqm," tluq;= fh!jk iudch&
cmka iafõÉPd fiajd ks,OdßkS $ks,OdÍ
fmdaiag¾ wxl 25 - lKavdhï wxl 3 ^fojk bÈßm;a lsßu &
y÷kd.;a .eg¿
>K wmøjH neyer lr,Su'
mßir ¥IKh
wúêu;a bÈlsÍï
m%cdj yd wdh;k w;r ÿria;Ndjh fukau wdh;k wdh;k w;r ÿria:Ndjh
m%cdj-wdh;k" wdh;k-wdh;k w;r ÿria:jh
wdh;k yd m%cdj taldnoaO ù úiÈh hq;= m%Yak y÷kd.kakd ,§' fuu wdh;k j,
Þhl;ajh ,nd .ekSu w;HdjYH ùu'
fuu .eg¿ j,g fya;=(
wld¾hlaIu fiajdjka iemhSu
foaYmd,k u;fNao
m%cdjf.a wjYH;djh wdh;kh ;=<ska wúêu;a f,i ,nd .ekSug mqreÿùu'
fomd¾;fïka;= w;r iyfhda.s;djhla fkdue;slu'
foaYmd,k kdhl;ajh m%cdjg ijka fkd§u'
fmdaiag¾ wxl 26 - lKavdhï wxl 3 ^fojk bÈßm;a lsßu &
jd¾Isl wh jeh ieliSfï§ m%cd Þhl;ajh yd fhdackd ,nd fkd.ekSu'
m%cdj ixúOdkh fkdlsÍu
wdh;k Yla;sh yd iïnkaO;d f.dv ke.Su'
77
úi÷ï
by, isg my, olajd ks,OdÍkaf.a wdl,amuh fjkila we;s lsÍu'
1' m%cd jev igyka i|yd ish¿ ks,OdÍka iïnkaO lsÍu'
2' ish¨u ks,OdÍkaf.a rdcldÍ jev ie,eiaug m%cd ixj¾Ok jev we;=,;a lsÍu'
foaYmd,k u;fNao
m%cd jevlghq;= j,§ foaYmd,kh fkdie,lSu'
m%cdjf.a wjYH;d wdh;kh ;=<ska wúêu;a f,i ,nd.ekSug mqreÿ ùu'
1' kS;sh l%shd;aul lsÍu
2' m%cdjf.a Yla;sh n,.ekaùu'
3' m%cdj ±kqj;a lsÍu'
WÞyrK( f;dr;=re w;afmd;'
fmdaiag¾ wxl 27 - lKavdhï wxl 3 ^fojk bÈßm;a lsßu &
fomd¾;fïka;= w;r iyfhda.s;djla fkdue;slu
1' m%cdjf.a iñ;s Yla;su;a lr ks;ru H.C.D.C. meje;aùu'
ish¿u fomd¾;fïka;= iyNd.s;ajh wksjd¾h lsÍu'
2' m%cd iñ;s i|yd iyNd.s lsÍu
jd¾Isl wh jeh ieliSu
1' jd¾Isl wh jeh ieliSfï§ m%cd iñ;s Tjqkaf.a fldÜGdY ;=< ixj¾Okhg wÞ, .eg¿
fhdackd iydhg .ekSu'
2' wh jeh úksúoNdjhla we;slsÍu'
3' m%cd fldka;%d;a l%uhg bÈlsÍï lsÍu'
yjq,alrejka'
fudrgqj ish¿u m%cdj
fudrgqj ish¿u foaYmd,lhska yd ks,OdÍka
fudrgqj rdcH fkdjk ixúOdk
fudrgqj ish¿u rdcH wdh;k
78
fmdaiag¾ wxl 6 - lKavdhï wxl 4 ^fojk bÈßm;a lsßu &
c, iïmdok uKav,h
w¾:p¾hd moku
¨kdj jHdmD;sh
ksjdi ixj¾Ok wêldßh
fmdaiag¾ wxl 7 - lKavdhï wxl 4 ^fojk bÈßm;a lsßu &
.eg¿ olsk fya;=j úi÷ï
1' wkjir bÈlsÍï 1'k.rfha há;,
myiqlï ixj¾Okh
lsÍug fkdyels ùu'
me,am;a nyq,ùu ksid
fi!LH yd iudÔh .eg¿
yd k.r w,xlrKh
fkdue;s ùu'
1' w¨;ska bÈlsÍï keje;aùu -
^ wkjir &
foaYmd,kh" k.r
iNdj" ks'i'w'
2' úêu;a whqßka bj;a lr
Tjqka kej; mÈxÑ lrùu'
k.r iNdj" kd.ßl
ixj¾Ok wêldßh"
fmd,sish"
3' kS;sÍ;s mekùu yd
l%shd;aul lsÍu'
2' le,s li, .eg¿j 2'Èfkka Èk uxudj;a j,
tl;= fjk wmøjH
m%udKh jeä ùu;a úúO
mdrißl .eg¿ j,g
m%cdj nyq, jYfhka
f.dÿre ùu yd k.r
ixj¾Okhg we;s uqo,ska
úYd, fldgila ta i|yd
jeh lsÍug isÿùu ksid
1' wmøjH ckkh wju lsÍu'
^m%cdj" k.r iNdj"
iafõÉPd ixúOdk" mqj;am;a&
2' cd;sl iy wmøjH
l<ukdlrK m%;sm;a;s
l%shd;aul lsÍu'- foaYmd,k
wêldßh uy k.r
iNdj$m%dfoaYSh f,alï
ld¾hd,h$rdcH fkdjk
ixúOdk$mdie,a$ m%cd
ixúOdk$udOH'
79
3' ld¾ñl wmøjH l¾udka; Yd,d j,ska
msglrk wmøjH ^>K$øj&
mßirhg tl;= ùu ksid
k.rh I;= jákd mdßißl
iïm;a úkdY ùu'
1' úêu;a yd wmøjH
m%;sm;a;shla ilia lsÍu yd
l%shd;aul lsÍu' uOHu
rch$k.r
iNdj$ N.G.O.$c, iïmdok
uKav,h$l¾udka;Yd,d
ysñlrejka$ jHdmD;s'
4' wúêu;a ldKq moaO;sh iq¿ j¾IdjlÈ mjd ksjdi"
f.dvke.s,s" uxudj;a hgùu'
2' úêu;a k.r ie,eiaula
l%shd;aul lsÍu ^k.r
iNdj$ kd.ßl ixj¾Ok
wêldßh$ jHdmD;s
fmdaiag¾ wxl 1 - lKavdhï wxl 5 ^fojk bÈßm;a lsßu &
iyNd.s;ajh
1' ¨kdj mßir m%j¾Ok iN m%cd ixj¾Ok jHdmD;sh
2' ¨kdj fjr< iïm;a l'jH(
3' w¾: p¾hd mokul
4' cd;sl wdmÞ l<uKdlrK uOHia:dkh
wdmÞ iyk fiajd wud;HdxYh
5' kd.ßl ixj¾Ok wêldßh
6' JOCV
fmdaiag¾ wxl 2 - lKavdhï wxl 5 ^fojk bÈßm;a lsßu &
wkjir bÈlsÍï
fudrgqj uy k.r iNd n,m%foaYh
yÿkd.;a .eg¿
fN!;sl .eg¿
ksjdi" c,h" úÿ,sh" uxudj;a
jeisls,s myiqlï fkdue;sùu
wm c,h neihdu i|yd ldKq moaO;Ska fkdue;sùu
bvï whs;sh fkdue;sùu
80
iudÔh .eg¿
iudc wmpdrhkag fm<öfï m%jK;djh
ksis wOHdmkhg fhduq fkdùu
hym;a fi!LH mqreÿ fkdue;s ùu
mdßißl .eg¿
yÈis wdmÞj,g f.dÿreùug we;s bvlv jeäùu yd
iyk ie,iSfï wmyiq;d u;=ùu
le,s li, neyer lsÍug úÈu;a l%uhla fkdue;sùu
wd¾Ól .eg¿
ksis wdÞhï ud¾.hla fkdue;s ùu ksid iudc úfrdaê
l%u uÕska uqo,a bmhSu'
rfÜ ixj¾Okhg fhduqlsÍug we;s uqo,a fujeks
bÈlsÍï ksid we;sjk .eg¿ j,g jeh lsÍug isÿùu
foaYmd,k .eg¿
l%uj;a ksjdi bÈlsÍï i|yd m%cdj
fmdaiag¾ wxl 3 - lKavdhï wxl 5 ^fojk bÈßm;a lsßu &
fhdackd
ksis ie,iqulg wkqj ksjdi bÈ lsÍu
wkjir bÈlsÍï iys; m%foaY y÷kdf.k ta iïnkaOj mj;sk wK mk;a n,.ekaùu
wvq úhoï ksjdi fhdackd fjkqjg uy,a ksjdi fhdackd l%u l%shd;aul lsÍu
m%dfoaYSh wdmÞ l<ukdlrK ie,eiaula ilia lsÍu
WÞ( úfYaIfhka .sks" iq<s iq,x" .x j;=r
l=Kq li, l<ukdlrKh i|yd wdh;k yd m%cdj w;r iïnkaëlrKh ;=<ska ksis
l%shdud¾. l%shd;aul lsÍu
ie,iqï ilia lsÍfï§ rdcH wdh;k" fm!oa.,sl yd iafõÉPd ixúOdk w;r wfkdkH
iïnkaO;djhlska lghq;= lsÍu
ksrka;rfhka miq úmrï isÿ lsÍu
±kqj;aNdjh we;slrkq jia ±kqj;a lsÍfï jev igyka l%shd;aul lsÍu'
WÞ( wOHdmk" fi!LHh" wdmÞ
fmdaiag¾ wxl 8 - lKavdhï wxl 6 ^fojk bÈßm;a lsßu &
m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h
fudrgqj
81
fmdaiag¾ wxl 9 - lKavdhï wxl 6 ^fojk bÈßm;a lsßu &
bvï whs;sh ke;s uq,a mÈxÑlrejka I|yd kS;Hdkql+, bvï whs;sh ,nd§u'
m%uqL;djh ,ndÿka fya;=j(
o fudrgqj m%foaYhg m%n, .eg¿jla jQ ksid
o tu mÈxÑlrejkaf.a bvï whs;sh wysñ ùu u; whs;sjdislï fndfydauhla
wysñùu' ^nexl=" mdie,a" úÿ,sh wdÈh&
ie,eiau - úi÷ï
o .eg¿j wÞ, rdcH wdh;k fj; fhduq lsÍu'
^uy k.r iNdj$m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h wdÈ''''&
o ñkskafÞare fo'fï' yryd Blockplan tlla idÞ .ekSu'
o fuu bvï j, uq,a whs;slrejka ms<sn| f;dr;=re fidhdf.k Tjqkaf.ka bvu
ksoyia lr .ekSu i|yd lghq;= lsÍu'
o bvï m%udKhka ;SrKh lsÍu ^Tmamq iE§u i|yd&
o m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h - bvï frðiag%d¾ ld¾hd,h iïnkaO lrñka
Tmamq ,nd §ug lghq;= lsÍu'
o .eg¿j È.ska È.gu fkdhdug mÈxÑlrejka ±kqj;a l< hq;=hs' ^w¨;ska tk
wkjYH bÈlsÍï je,elaùug&
yjq,alr.kakd wdh;k(
o uy k.r iNdj
o m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h
o ñkskafÞare fomd¾;fïka;=j wdÈ wÞ< rdcH wdh;k
o rdcH fkdjk ixúOdk'
82
lKavdhï bÈßm;a lsÍï idrdxYh yd wjika woyia ±laùï
lKavdhï ksfhdað;hk, tï' hudod (hQtkaiSwd¾ã)
uhqñ uy;añhf.ka wdrdOkdjla
Tn iuyr fofkl=g fudrgqj ixj¾Okhg iïnkaO fkdfhl=;a kj woyia ;sfhkak
mqtzjka' ;ukaf.a ck m%cdj ;=<" iudch ;=< l%shdjg ke.zSug yels jk wdldrfha
fkdfhl=;a kj jHdmD;s .ek fndfyda woyia Tng ;sîug mq¿jk' tfukau ±kgu;a
Tfí ckm%cdj ;=< isÿ jk ixj¾Ok ls%hd ms<sn|jo kj woyia ;sfnkjd úh yel'
kj jHdmD;sj,g uq, msÍï fukau ±kg flfrk lghq;=j,g Þhl úh yels tjeks
w¨;a woyia fuu jevuq¿jg bosßm;a lrk f,Ig wms Tng wdrdOkd lruq'
ldka;djla
wms uilg jrla wms kd.ßl /iaùula mj;ajkjd' fudrgqj ;=< kd.ßl ckdjdi
52 la we;s w;r bka 26 la iozyd wms ±ka kd.ßl /iaùï mj;ajdf.k huq' ta
/iaùïj,g fnfyúka iyNd.s jkafka wfma ckdjdi j, l=vd lkavdhï ksfhdackh
lrk lka;dfjda h' fudrgqj mqrd tjeks kdhsldjka ±kqj;a lsÍu iozyd úúO wdh;k
u.zska úúO jev igyka mj;ajkq ,efí' kuq;a tjeks jev igyka .ek wmg t;rï
oekqula ke;' wm ±kg okafka;a lrf.k hkafka;a wfma jev igyka muks' fuys
fnfyúka l;dl, mßos l=Kq neyer lsßfï m%Yakh wmgo ;sfí' tneúka fujeks
jHdmD;sj, fiajh lrk wÞ, wdh;kj, ks,OdÍka wfma kd.ßl /iaùïj,go
meñfkkafka kï wm leue;af;auq' Tjqkaf.ka ,efnk odhl;ajh ;=,ska tfia wfma
kdhsldjka o ±kqj;a jqjfyd;a fï jev igyka wmg myiqfjkau fudrgqj k.rh ;=<
jHdma; l< yels jkq we;ehs uu is;ñ'
¨kdj l,mq ixj¾Ok jHdmD;sfha ks<Odßfhl=f.ka tu m%Yakhg ms<s;=rla
±kg wms >k wmøjH jHdmD;sh ̈ kdj l,mq ixj¾Ok jHdmD;sh iuÕ taldnoaOj lr
f.k huq' ¨kdj l,mqj yd we, wdY%s;j >k wmøjH l<ukdlrkh l< hq;= m%foaY
f,i y÷kd .;a ckdjdi ;=< wms le<s li, Èrk yd fkdÈrk jYfhka j¾.SlrKhla
lr f.k huq' ta ms<snoz ishtz f;dr;=re wfma ld¾hd, foflka ,nd .; yel' tl
ld¾hd,hla r;au,dk msßfjK mdf¾ o wks;a ld¾hd,h fudrgqj Whk ol=K
m%foaYfhao msysgd ;sfí'
fï >k wmøjH l<ukdlrK jHdmD;shg wvq wdÞhï,dNSka muKla fkdj fudrgqj
uOHu mdka;sl ckdjdi jdiSka o iïnkaO lrf.k Tjqka fï >k wmøjH
83
l<uKdlrKhg fhduq lsÍfï jev ms<sfj,la wm úiska ilia fldg ;sfí' ta yer
m%foaYfha m%N+jre o óg iïnkaO lrf.k fujeks jev ms<sfj<l ;sfnk wd¾Ól
jákdlu iïnkaOj ta yeu ±kqj;a fldg ;sfí' wmg tla .eg¿jla f,I we;af;a rdcH
wxYfhka ,efnk wvq Þhl;ajhhs' tfukau fï jevuq¿fõ§ fuys isák iuyr rcfha
ks,OdÍ uy;ajre wmg iïnkaO ù ;u Þhl;ajh óg ,nd §ug o leu;a; m< l<
neúka fï wjia:dfõ th wmg Okd;aul idOlhla f,I ie,lsh yel' fudrgqj ;=<
kd.ßl ckdjdi 52 la ;sfnk w;r bÈßfha§ tu ckdjdi I|yd jev ms<sfj,la .ek
o idlÉPd fldg ;sfí' ta wkqj >k wmøjH l<uKdlrKh iïnkaOj fuys keÕ=Kq
m%Yakhg ms<s;=re §ug wmg yels jkq we;'
ixj¾Ok ie,iqï ilia lsÍfï lKavdhï idlÉPdj i|yd uhqñ uy;añhf.ka
Wmfoia
iqÿiq jHdmD;s I|yd ie,iqï lsÍu yd tu ie,iqï Èh;a lsÍu I|yd lghq;= ilia
lsÍfï§ tajd l%shd;aul l< yels ie,iqï úh hq;= nj wmg iy;sl úh hq;=h' tfukau
tu jHdmD;sj,g yjq,alrejka fidhd .ekSu jeks lreKq lKavdhï ;=< idlÉPd l<
hq;=h' tfukau ta w;r m%uqL;djh Èh hq;= lreKq .ek o ;SrKh l< hq;=h' tfia
tu lreKqj,g m%uqL;djh §ug fya;= fudkjdo hkdÈh o I,ld ne,sh hq;=h'
WÞyrKhla jYfhka Tn le,s li, m%;spl%ShlrKh Tfí úfYaI m%uqL;djh f,I
I,lkafka kï Bg tfia m%uqL;djh fokafka uka±hs meyeÈ,s l< hq;=h' tfukau Tn
ie,iqï lrk lreKq o meyeÈ,s l< hq;=h' Tfí ckm%cdj I|yd fujekakla ie,iqï
lrkafka uka±hs meyeÈ,s l< hq;=h' ta iuÕu Tn yd jev lrkq msKsi yjq,alrejka
o Tn úiska fidhd .; hq;=h' Tn tfia yjq,alrejka fidhd .kafka flfiao@ Tn tu
yjq,alrejka f;dard .kafka uka±hs hkako meyeÈ,s lrkak' tfukau tu mqoa.,hd fyda
ta wdh;kh úiska Tjqkaf.a yjq,alrefjl= f,I Tn Ndr .; hq;af;a uka±hs hkako
myod fokak'
lKavdhï idlÉPd wjidkfha isÿ flreKq ish¿ bÈßm;a lsÍïj, idrdxYh
kd.ßl ckdjdi wdYs%;j wmf.a lKavdhu úfYaIfhka y÷kd.;a .eg¿jla jkafka"
mÈxÑlrejkag bvï whs;sh fkdue;sùuhs' fojkqj l=Kq li< neyer lsÍfï m%Yakh
o" ó<Õg jeo.;a m%Yakhla f,I úêu;a jeisls,s moaO;shla fkdue;s ùu o wms olsuq'
B<Õg wkjir bÈlsÍï o m%Odk .eg¿jla f,i ie,lsh yel' .Õg ,S l=vq oud f.dv
lsÍu fuys§ ±l.; yels uQ,sl .eg¿jls' úêu;a ldKq moaO;shla fkdue;s
ùu ;j;a .eg¿jls' tfukau u;aøjH Ndú;h ckhd w;r nyq, ùu ;j;a nrm;<
iudc .eg¿jls' B<Õg fi!LH .eg¿ o m%cd uQ, ixúOdk Yla;su;a fkdùuo
84
f.kyer ±laúh yel' wOHdmk uÜgfï wvqlu ;j;a m%Yak /ilg uq, mqrkafkah'
wvq wOHdmk uÜgu;a ta ksid isÿ jk wvq jhia újdy;a ksid ;j;a fnfyda .eg¿j,g
uqyqKmEug fï m%cdjkag isÿ fõ'
fï .eg¿ wdYs%; ckdjdi .ek idlÉPd lsÍfï§ tl lKavdhula úiska
iurfldakaj;a;g m%uqL;djhla fok ,È' tu ckdjdih iïnkaOjo tu lKavdhu
úiska f;dard.;a m%Odk lreKq folla jkafka bvï whs;sh fkdue;sùu yd wmøjH
neyer lsÍfï l%uhla fkdue;sùuhs'
wkjir bÈlsÍï
fudrgqfõ ckdjdi iEfyk ixLHdjl Ôj;a jk ckhdg tu bvï wh;a ke;' tajd
rchg wh;a bvï fõ' bka iuyr bvïj, mÈxÑ mjq,a lsysmhlg muKla tu bvïj,
whs;sh ,nd § we;' kuq;a wjqreÿ 25 la 30la muK .;jk úg ta mjq,aj,
idudðlhka o w¨f;ka msg;ska meñK bvï wysñ ckhdo ksjdi idÞ .ekSu ksid tu
ckdjdi l=vd me,am;a ìysjk m%foaY njg m;a ù ;sfí'
fuu wkjir bÈlsÍï ksid m%foaYfha há;, myiqlï ixj¾Okh lsßfï§ yd m%cd
ixj¾Okfha§ uy;a .eg¿ Woa.; fõ' wkjir bÈlsÍï w;r nyq,j ±l .; yels
me,am;a l%uh ksid k.rfha w,xldrho ySk ù hhs'
fuu ksjdi bÈ fldg we;af;a wkjirfhka ksid tu ksjdij,g wjYH ksjdi" c,h"
úÿ,sh" ux udj;a jeisls,s myiqlï hkdÈh kS;Hkql+,j ,nd .ekSug fï ckhd yg
mq¿jkalula ke;' tneúka whq;= yd jerÈ l%uj,ska Tjqka tajd ,nd .kakd wjia:d
o ;sfí'
tfukau fï ckdjdi wdYs%;j wmsßisÿ c,h ksis whqßka neyer lsÍu i|yd m%ñ;shlg
wkqj ilia l< ldKq moaO;so ke;' ;ukag wh;a fkdjk rcfha bvïj, fuu ksjdi
idÞ we;s neúka tu bvï I|yd ia:sr Tmamq ,nd .ekSfï yelshdjla o Tjqkag ke;'
fï wkjir ksjdij, mÈxÑlrejka iudc úfrdaë ls%hdjkag fm<öu jeäh' ksis
wdÞhï ud¾.hla fkdue;s ùu ksid Tjqyq myiqfjka iudc úfrdaê l%shdjkag fhduq jk
w;r u;aøjH fj<|du I|yd fnfyúka fhduq ù isákafka fï wkjir bÈlsÍï wdYs%;j
Èú f.jk ck;dj h'
fï ksfjiaj, mÈxÑ mjq,aj, <uqkag ksis wOHdmkhla ,nd .ekSug we;s wjia:djka
u|h' iuyr úg tu wjia:djka ,enqKo Tjqka jeros uÕ hdug we;s m%jK;djh
85
wêlh' ksis wOHdmkhla yd ±kqula ke;s ksid fuu ckhd w;r hym;a fi!LH mqreÿ
ke;'
lsisÿ m%ñ;shlska f;drj ,Õ ,Õ tl fm<g idÞ we;s ksjdi ksid yÈis wdmÞjkag"
f.dÿre ùfï wjÞku wêlh' wkjirfhka bÈ l< ksjdi ksid tjeks wdmÞjl§
rcfhka fyda fjk;a wdh;khlska hï iykdOdrhla ,nd .ekSug o bvla ke;'
tfukau fujeks ,laIK iys; ksjdi l%uhla iuÕ tu ksfjiaj, l=Kq li< m%Yakhg
o úi÷ula §ug mq¿jka lula ke;' tkï l=Kq li< neyer lsÍug l%uj;a jev
ms<sfj,la mj;ajd f.k hdu wmyiq fõ'
tfukau fï wkjir bÈlsÍï ksid úkdY jk mßirh yd Woa.; jk iudc úfrdaë
ls%hd jeks oE j,g ms<shï fh§u I|yd rchg isÿjk ksid ixj¾Okh I|yd rch I;=
uqo,a ta I|yd jeh lsÍug isÿ fõ' fuh rcfha ixj¾Ok jev ms<sfj, bÈßhg f.k
hdug ndOdjls'
;jÿrg;a wkjir bÈlsÍï je<elaùu I|yd ;djld,sl wjir m;la fyda ksl=;a
lsÍug lghq;= lrkafka kï hym;ah'
wkjir bÈlsÍï keje;aùug;a wkjirfhka mÈxÑj isákakjqka úosu;a f,I kej;
mosxÑ lrùug;a jydu mshjr .; hq;=j ;sfí' fï .ek j.lSu k.r iNdjg
kd.ßl ixj¾Ok wosldßhg yd wkjir bÈlsÍï bj;a lsÍfï§ fmd,sishgo úYd,
j.lSula mejf¾' wkjir bÈlsÍïj,g wÞ<j mj;sk kS;s ls%hd;aul l< hq;=h'
wkjir bÈlsÍï je<elaùug n,h we;s wêldÍka jk k.r iNdj yd rdcH wdh;k
ta iïnkaOj ksyËj isàu jrols' wmf.a m%foaYfha tjeks wkjir bÈlsÍï isÿ jkafka
kï ta I|yd wjir § we;af;a ljqreka úiska±hs wm fidhd ne,sh hq;=h' iuyr úg
tjeks bÈlsÍï msgqmi foaYmd,kuh n,mEï ;sfí' ;ukag ,nd .; yels hï hï
úúOdldr jdis m%fhdack ksid rcfha bvïj, fujeks wkjir bÈlsÍï lsÍug ckhd
fmd<Tjk wh isá;s' ljr fyda foaYmd,k wêldß;ajhl n,h fmkajd fyda uer
n,fhka fyda rcfha bvïj, wkjir f,I mÈxÑ ùug m%cdjg Wmldr lrk
mqoa.,hka yd lKavdhï o isá;s' kuq;a tajd je<elaùug ;sfnk kSs;suh m%;smdok
mdúÉÑ lsÍug rcfha ks<OdÍka yd kd.ßl uka;%Sjre bÈßm;a úh hq;=h' mj;sk
foaYmd,k ;;ajhkag wkqj yev.efiñka tu ;;ajhka yryd jdis f.k fok flá
ld,Sk úi÷ï fjkqjg §¾>ld,Skj úi÷ï fiùug W;aiql úh hq;=h' mCI fNaohlska
f;drj ish¿ fokd tlaj lghq;= lrkafka kï fïjd úi£u b;d myiq fõ'
86
wkjir bÈlsÍï je<elaúfï§ rdcH fkdjk wdh;kj,g jvd úYd, n,hla we;af;a
rdcH wdh;kj,gh' kd.ßl ixj¾Ok wêldßfha n,;, k.r iNdjg úuOH.;
fldg we;s neúka wkjir bÈlsÍï iïnkaOj m<uqj l%shd;aul úh hq;af;a k.r
iNdjh' ta I|yd wjYH ish¨ n,;, k.r iNdjg ;sfí' wkjir bÈlsÍï
keje;aùug fyda ta iïnkaOj kS;Hdkql+,j lghq;= lsÍug k.r iNdjg fkdyels
wjia:dj,§ ksjdi ixj¾Ok wêldßh" kd.ßl ixj¾Ok wêldßh jeks wdh;kj,ska
kS;suh Wmfoia ,nd .ekSug k.r iNdjg mq¿jk' wkjir bÈlsÍï ;sfnk m%foaY
y÷kdf.k wÞ< wKmK;a n,.ekaùu l< hq;=h' wKmk;a ;sîu muKla m%udKj;a
ke;' tajd l%shd;aul úh hq;=h' tfukau tjeks wK mk;a iïnkaOj m%cdj ±kqj;a ù
isáh hq;=h'
fuu wkjir ksjdi mÈxÑlrejka ioyzd uy,a ksjdi fhdackd l%uhla l%shd;aul lsÍu
fyd| woyils' fuu ksjdi ie,iqï lsÍfï § j¾;udk ;;ajhka muKla ie,ls,a,g
fkdf.k wkd.; ;;ajhkao .ek o is;d ie,iqï l< hq;=h'
tfukau óg iu.dój m%dfoaYSh wdmÞ l<ukdlrk ie,eiaula o ilia lsÍu
w;HjYHhhs wms is;uq' tjeks ie,iaula fkdue;s l< .skakla jeks wdmÞjla ksid wm
fnfyúka fjfyi yd úhoula ord ksu l< jHdmD;shla tla fufyd;lska úkdY ù
hdug mq¿jk'
bvï whs;sh fkdue;s ùu
fudrgqj m%foaYfha .%du fiajl jiï 10 la muK ;=, wkjir bÈlsÍï iys; ckdjdi
we;s w;r fïjdfha mÈxÑj isákafka È<s÷ ckhdh' Tjqka fïjdfha mÈxÑj isáho Tjqkag
tu bvïj,g whs;shla ke;' foaYmd,k ckao úuiSï jeks fkdfhl=;a jljdkqj,§ fï
m%Yakh biau;= jqjo ld,hla .; jk úg th kej; hgm;a ù hkafkah'
iqkdñ Wjÿr ksid ksjdi m%Yakh ;j;a ixlS¾K ù ;sfí' fudrgq k.rfhau ksjdi
3000 la muK úm;g m;a úh' ta fjkqjg ksjdi bÈ lsÍu I|yd i|yd iuyr bvï
w;am;a lr .ekSfï oS u;= ù ;snqkq kS;suh ndOl úi|d .ekSug muKla jir
tlyudrlg jvd l,a .; úh' oeka B ,zÕg tu ksjdi bÈ lsÍu I|yd uQ,H
iyfhda.h wjYH ù ;sfí'
ckdjdij, mÈxÑlrejkag bvï whs;sh mejßfïoS u;=jk .egtzjla kï bvïj, uq,a
mosxÑlrejka tu bvïj, kS;Hdkql+, whs;sh ,nd .ekSug wÞ< rdcH wdh;k iuÕ
lghq;== wrUd ld,hla .; jk úg" tu bvï" mÈxÑlrejka úiska fjk;a whg
mjrd ;sîfï .egtzjhs' iuyr wjia:dj,oS ksjdi ixj¾Ok wêldßh fj; bosßm;a
87
jkafka uq,a mosxÑlref.ka miq tu bvfï mosxÑj isák I;rjk mosxÑlreh' kuq;a
ksjdi wêldßh lghq;= wrUd we;af;a uq,a whs;slreg bvfï whs;sh ,nd oSugh'
I;rjk mosxÑlre iu.z ksjdi wêldßhg .kqfokqjla ke;' bvï whs;sh mejÍfïoS
fuh ks;r u;=jk .egtzjla ksid tu ;;ajh ksrjq,a lr .kakd f;la bvfï whs;sh
mÈxÑlreg ,nd §u ;j;a mud fjhs'
ckdjdifha m%cdjg bvï whs;sh fkdue;s ùu wm m%Odk m%Yakhla f,I ke;skï
m%uqL;djhla Èh hq;= .eg¿jla f,I olskafka wehs@ ;uka mÈxÑ bvug ;ukag kS;suh
whs;shla fkdue;s jQ l, tys iaÓr ksjila bÈlsÍug ñksiqkag fkdyels jkafka fya;=
lSmhla u;h' tu bvug ;ukag kS;suh whs;shla ke;s jQ l, ;uka tys Èú f.jQjo
th ;ukag wh;a ke; hk yeÕSu Tjqka ;=< n,mj;ajh's tu ksfjiaj,ska bj;a jk
f,ig rch ljr fyda wjia:djl ksfhda. l<fyd;a hk ielh ksid ;ukag uq,Huh
yelshdj ;snqKo" iaÓr ksjdihla f.dv keÕSug ckhd ue<s fj;s' tfukau tu bvfï
mÈxÑ wh muKla fkdj ;j ;j;a wh meñK tys ;j ÿrg;a wkjir bÈlsÍï lr;s'
wjirhlska f;drj ksjdi idÞ .ks;s' B<Õg tu fya;= ksid tlsfkld iuÕ bvï
wdrjq,a we;s lr .ks;s' tjeks bvï wdrjq,a ksid ñksia Ôú; mjd úkdY ùug bv we;'
fujeks ;;ajhka iurfldakaj;a; jeks ckdjdihl we;s ùug bv we;ehs wm is;k
neúka tjeks ckdjdij, fuh m%uqL;djh Èh hq;= m%Yakhla f,I wms olsuq'
kS;Hdkql+, bvï whs;sh fkdue;s ùu uQ,sl myiqlï ,nd .ekSug o ndOdjla fõ'
fuys§ wm úfYaIfhka I|yka l< hq;af;a kS;Hdkql+, bvï whs;sh fkdue;s lu
ke;akï wkjir bÈlsÍïj,§ ksjdi I|yd wjYH jk m%Þk;u uQ,sl myiqlï jk"
c,h" jeisls,s" úÿ,s n,h" ux udj;a jeks uQ,sl myiqlï ,nd .ekSug ndOd we;s fjk
njhs' ;uka mÈxÑ ksji jeä ÈhqKq lr .ekSu I|yd Kh uqo,la ,nd .ekSug .sh
l, nexl=fjka bvfï whs;sh ms<sn| iy;sl b,a,d isákq ,efí' tfukau <uqka
mdie,lg we;=,;a lr .ekSug .sh l, o mosxÑ ia:dkhg we;s whs;sjdislï Tmamq l<
hq;=h'
tfukau wdmÞjla we;s jQ wjia:djla .ek is;d n,kak' miq.sh ld,fha Y%S ,xldj ;=<
we;s jQ iqkdñh fyda tjeks fjk;a wdmÞ wjia:dj, § iyk ,nd .ekSug bÈßm;a jQ
l, bvï whs;sh fkdue;slu ksid ckhd fkdfhl=;a m%Yakj,g uqyqK fo;s'
fï m%Yakfha§ wiSre;djhg m;a jk ;j;a fldgila jkafka .%du ks,Odßka h' fuu
wkjir bÈlsÍïj, mÈxÑlrejkaf.a wjYH;djhkays§ wÞ< iy;sl ksl=;a
lsÍug .%du ks,OdÍka wiu;a jqjfyd;a th udkj ysñlï lvlsÍula jYfhka
88
I,ld .%du ks,Odßhdg úreoaOj kvq mejÍug mjd yelshdj we;s neúks'
fï jk úg jir 20-30 g jvd jeä ld,hla ;siafia tu ksfjiaj, ckhd mÈxÑj isák
w;r ;u mÈxÑ ksjig kS;Hdkql+, whs;sh fkdue;s ùfï m%Yakhg úi÷ï fidhd
tu .eg¿ wÞ, rdcH wdh;k fj; fhduq l< wjia:d o fndfyda we;s uq;a lsisfjl=g;a
ksishdldr Tmamq ,nd .ekSug fkdyels ù ;sfí'
bvï whs;sh fkdue;s ckhd mosxÑ fï ckdjdij, we;s jk .eg¿ .ek .%du
ks<OdÍkag fnfyúka m%dfhda.sl w;a±lSï ;sfí' tu bvï ms<sn| tlsfkld w;r we;s
jk wdrdjq,a .ek o ckhd meñKs,s lrk kuq;a ksYaÑ; udhsula fkdue;s ksid tu
meñKs,sj,§ idOdrKhla bgq lsÍuo ÿIalrh' fuh fï ks,OdÍkao wmyiq;djhg
m;a lrk ;;ajhls' fmd,sishg meñKs,s l< o fï iïnkaOj fmd,sishgo l< yels
fohla ke;' fmd,sishg jqjo tjeks ;;ajhka ksrjq,a lsÍug fkdyels nj okakd neúka
fï bvï iïnkaOfhka tlsfkldg whq;= widOdrKlï lsÍug ta iuyr ckhd
ks¾Nhj fm<fU;s'
rcfha ks,OdÍka yd foaYmd,lhka .ek fï ñksiqka ;=< we;af;a hym;a yeÕSula
fkdfõ' ulaksido h;a Tjqka w;ska ta ñksiqkaf.a wjYH;djhka bgq fkdjk neúks'
fujeks miqìula hgf;a fujeks jev igykla l%shd;aul ùu w;sYhska w.h l< hq;=h'
fï jev igyfka m%;sm,hla jYfhka fï m%Yakh úi£u I|yd hï ls%hdud¾.hla .;
yels jqjfyd;a hï m%.;shla w;a lr .ekSug wmg yels jqjfyd;a wmsg wfma .fï
ckhd yg hï fiajhla lf<a hhs I;=gq ùug mq¿jk' fï ckhd yg Tmamq ,nd§fï jev
ms<sfj, l%shd;aul lsÍug wmg yels jqjfyd;a wfma fï jev igyka id¾:l ù hhs
wmg mejiSug mq¿jk'
bvï whs;sh fkdue;slu keu;s fï .eg¿j .ek wm l:d lrk l< fï m%Yakhg yd
th úi|d .ekSug Þhl jk yjq,alrejkaa jYfhka m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h" .%du
ks,Odß" ñkskafodaare fomd¾;fï;=j" k.r iNdj" m%cd uQ, ixúOdk yd iïnkaO
m%cdj" uydNdrldr fomd¾;fïka;=j hk wdh;k yd ixúOdk I|yka l< yel'
uydNdrldr fomdr;fïka;=j I|yka lf<a iurfldakaj;a; jeks iuyr bvï whs;s
jkafka tu fomd¾;fïka;=jg neúks' iuyr bvï wh;a rcfha l=uk wdh;khlgo
hkak mjd tys jeisfhda fkdoks;s'
mÈxÑ ckhdg bvï whs;sh fkd,eîu ms<sn| m%Yakhg úi÷ï f,k taaaaaau I|yd ish¿
rcfha wdh;k" k.r iNdj" ksjdi ixj¾Ok wêldßh" m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h"
89
fjr< ixrCIK fomd¾;fï;=j" jeks wdh;k tla ù ;u ±ä wjOdkh fï iïnkaOj
fhdojd jev ms<sfj<la ilia l< hq;=h'
fuu ckdjdij, c,h" úÿ,sh" ikSmdrCIlfiajd" uxudj;a" ldKq moaO;s yd we,
ud¾. ilia lsÍu mdrj,aj,g ;droud ilia lsÍu jeks ixj¾Ok lghq;=j,g
ish¿u m,d;a md,k wdh;k" k.r iNdj" c, iïmdok uKav,h" úÿ,s n, uKav,h"
iïnkaO úh hq;=h'
>k wmøjH neyer lsÍug úÈu;a l%uhla fkdue;s ùu
ó<Õg m%uqL;djh Èh hq;= .eg¿jla f,i wmf.a ie,ls,a,g Ndckh jQfõ >k wmøjH
neyer lsÍug úÈu;a l%uhla fkdue;s ùfï m%Yakhhs' >k wmøjH l<ukdlrKh
iïnkaOj fuys§ nfvdaúg jHdmD;sfhka bÈßm;a jQ lreKq wmg úYd, msgqjy,la
wdo¾Yhla f,I .; yel'
le<s li< neyer lsÍfï wmyiqj m%uqL;djhla .kafka th ueis uÿrejka fnda ùu
we;=¿ fi!LHuh yd fjk;a mdßißl .eg¿j,g o th iïnkaO jk neúks' tfuka u
l,mqj" we,ud¾. yd fnd,af.dv .Õ jeks c,dY yd c,ud¾. wmsßisÿ ùug o fuh
fya;= fõ' ;jo ckdjdi wmsßisÿ ùfuka k.rfha w,xldrhg o th ydkslr n,mEula
we;s lrkq we;' iurfldakaj;a; jeks ckdjdij, ;=< wmøjH bj;a lsÍug úÈu;a
l%uhla fkdue;s ùu úYd,;u .eg¿jla nj wms tys ixj¾Ok jev igykaj,g
iïnkaO ù ,o w;a±lSuj,skau wms oksuq' fuu .eg¿j úi£u I|yd yjq,alrejka
jYfhka fujeks jHdmD;s ms<sn| w;a±lSï we;s ks,OdÍka" k.r iNdj" rdcH fkdjk
ixúOdk" m%cdj yd m%cd uQ, ixúOdk" úúO fm!oa.,sl wdh;k" wmøjH
l<ukdlrkh I|yd w;ys; fok úfYaI wdh;k yjq,alr.ksñka ±kg id¾:l ù
we;s nfvdaúg jHdmD;sh jeks jHdmD;s wdo¾Yhg .ksñka tajd wkq.ukh lsÍug wm
W;aidy l< hq;=h'
le<sli< m%Yakh Èfkka Èk W.% jk m%Yakhla jk w;r k.r iNdfõ ixj¾Ok
lghq;= I|yd we;s uqo,aj,ska úYd, uqo,la wmøjH bj;a lsÍug jeh jknj wm
jgyd .; hq;=h' .;hq;= tla ls%hd ud¾.hla jkafka wmøjH ckkh lsÍu wvq
lsÍug mshjr .ekSuh' ta I|yd m%cdj" k.r iNdj yd iafõÉPd ixúOdk yd udOHj,
iyh wjYH fõ' tfukau wmøjH ms<sn| cd;sl l<ukdlrK m%;sm;a;shla ,xldjg
wjYH jk w;r cd;sl uÜgfuka ls%hd;aul l, yels tjeks m%;sm;a;s" m%dfoaYsh
uÜgfuka fï .eg¿j úi|d .ekSug wmg rel=,;a jkq we;'
90
wmøjH ckkh wju lsÍu I|yd ir, WÞyrKhla jYfhka fmd,s;Ska u¿ Ndú;h
wju lsÍu yd fmd,s;Ska u¿ fjkqjg Èrdm;a jk lvÞis fyda frÈ u¿ Ndú;dj f.k
yer ±laúh yel'
le,s li, l<ukdlrkh I|yd ksis l%shdud¾. l%shd;aul lsÍu isÿ úh hq;af;a wod,
wdh;k yd m%cdj w;r iïnkaëlrKh ;=<sks' fï I|yd ie,iqï ilia lsÍfï§ rdcH
wdh;k" fm!oa.,sl wdh;k yd iafjÉPd ixjsOdk tlaj wfkdkH wjfndaOhlska hq;=j
lghq;= l< hq;=hs'
tfukau fujeks ls%hdÞuhkays§ ksrka;rfhkau Bg miqìu iQodkï lsÍu;a tu
jHdmD;s isÿ flfrk wdldrh .ek;a wm ksrka;r wjÈfhka isáh hq;=h'
;jo fuu m%Yak .ek ±kqj;aNdjh we;s lrkq jia" ±kqj;a lsÍfï jev igyka
l%shd;aul lrñka ta u.ska m%cdj yd mdie,a YsIH YsIHdjka ±kqj;a lsÍu o jeo.;a fõ'
wmøjH neyer lsÍu" uyck fi!LHh yd wdmod l<ukdlrKh jeks fï iEu
úIhhlau iïnkaOj m%cdj ±kqj;a úh hq;= w;r fï i|yd iqÿiqu ia:dkh jkafka
mdie,h' fyg iudchg tl;= jkafka wo mdief,a bf.k .kakd <uqkah' ta ksid tjeks
lKavdhï ±kqj;a lsÍu ksrka;rfhka isÿúh hq;=h'
ld¾ñl wmøjH l=Kq li< m%Yakfha ;j;a me;a;ls' l¾udka;j,ska bj;a lrk
wmøjH k.rhg tl;= ùfuka mdßißl iïm;a úkdY ù ;sfí' tneúka úosu;a ld¾ñl
wmøjH m%;sm;a;shla o wkq.ukh lsÍu wjYH fõ'
l=Kqli< m%Yakh úi£u I|yd m%cdfõ by< isg my,g;a my, isg by, uÜgï
olajd;a wdl,amuh fjkila we;s lr,Su wjYH jk w;r uy k.r iNdj" uOHu
rch" c,iïmdok ukav,h" rdcH fkdjk ixúOdk" mßir wêldßh yd udOH yd
ikaksfõok wdh;kj, iyh fï I|yd ,nd.; hq;=h'
úosu;a ldKq moaO;shla fkdue;s ùu ksid iq¿ j¾Idjlska mjd k.rfha uxudj;a hg
fõ' úosu;a k.r ie,iaula ls%hd;aul fkdùu fujeks ;;ajhka mek keÕSug fya;= fõ'
m%cdj yd m%cdj w;r fukau wdh;k wdh;k w;r mj;sk ÿria:Ndjh
rcfha wdh;k yd m%cdj taldnoaO ù úi¢h hq;= .eg¿ y÷kd.ekSu t;rï wmyiq
ld¾hhla fkdfõ' fï .eg¿ yeu úgu mj;sk fmdÿ .eg¿ fõ' tfy;a fï .eg¿
91
úi|d .ekSug kï m%cdj yd m%cdj w;r fukau wdh;k yd wdh;k w;r o mj;sk
ÿria:Ndjh fyj;a iïnkaëlrKhla fkdue;s ùfï m%Odk m%Yakh úi|d .; hq;=h'
ixj¾Ok lghq;=j,§ ±l.; yels úYd,;u ÿ¾j,;djhla jkafka fndfyda
wdh;k ;ks ;ksj l%shd;aul ùu ñi ta ta wdh;k w;r iïnkaêlrKhla fyj;a
uqyqùula isÿ fkdùuhs'
tfia m%cdj yd m%cdj w;r fukau wdh;k yd wdh;k w;r o Yla;su;a
iïnkaO;djhla fkdue;s kï fï .eg¿ ieuÞgu fkdúi£ mj;skq we;' rdcH fyda
rdcH fkdjk fyda fjkhï ljr fyda wdh;k úiska ljr jHdmD;s ie,iqï l<o fï
wÞ< md¾Yajhka w;r Yla;su;a iïnkaO;djhla" iïnkaëlrKhla fkdue;s kï tu
jHdmD;s id¾:lj l%shd;aul lsÍug fkdyels jkq we;' fï ;;ajhg we;s ùug wod,
jk fya;= idOl lsysmhla jkafka
wld¾hlaIu fiajdjka iemhSu
foaYmd,k u; fNao - ue;sjrK iuhkays§ muKla fkdj ´kEu ld,
jljdkqjl fuu fNao ±l .; yels fõ' foaYmd,k kdhl;ajhka uq,a lr f.k
rcfha wdh;k yd m%cdj wdYs%;j foaYmd,k u; fNao mj;sk w;r hym;a
in|;djhka f.dvkeÕSug fuh uy;a ndOdjls'
m%cdjf.a wjYH;d wdh;k ;=<ska wúêu;a f,I bgq lr .ekSu( yelshdj we;s
wh ;u iïnkaO;d" ±k we÷kqïlï fyda foaYmd,k ys;j;alï fyda w,a,ia uÕska
fyda ;u ld¾hh bgq lr.ks;s' tfia lr .ekSug fkdyels wh wirK ;;ajfhau
isá;s'
wdh;khla ;=<u mj;sk fomd¾;fïka;= w;r o iyfhda.s;djhla fkdue;s
ùu( tfukau fndfyda úg tu fomd¾;fïka;=j ;=<u ;sfnk úúO wxY w;r o lsis
iïnkaO;djhla iyfhda.s;djhla ke;s nj ±l .; yel'
foaYmd,k kdhl;ajh m%cdjg ijka fkd§u( foaYmd,k kdhl;ajh m%cdjg
ijka fokafka fumuK .eg¿ Woa.; jkafka ke;'
rdcH wdh;kj, jd¾Isl wh jeh ieliSfï§ m%cd Þhl;ajh yd fhdackd ta
I|yd ,nd fkd.ekSu( wdh;khl jd¾Isl whjeh ilia lrk úg ks,OdÍka
lrkafka miq.sh j¾Ij, jeh YS¾I" wh YS¾I ,nd f.k Bg wvq l< hq;= fyda jeä
l< hq;= hï m%;sY;hla ;SrKh fldg wh jeh ieliSuhs' fï .ek m%cdfõ" m%cd
iñ;sj, woyia Woyia fhdackd ;snqKo tajd ie,ls,a,g .kafka ke;' kd.ßl
uka;%Sjrekaf.a woyiaj,g muKla ijka fok ks<OdÍyq ;uka ;u u;h wkqj
jd¾Isl wh jeh ilia lr;s'
m%cdj ixúOdkh fkdlsÍu
92
fï ;;ajhka I|yd úi÷ï fiùug kï by< isg my< olajd ish¿u ks,OdÍkaf.a
wdl,amuh fjkila we;s lsÍu wjYH fõ' fï wdl,amuh mßj¾;kh i|yd
wdh;khl isák ish¨u ks,OdÍka iïnkaO lr .; hq;=h' tfukau wdh;k iïnkaO
ù m%cd jev igyka meje;aùfï§ ta I|yd ish¨u ks,OdÍka iïnkaO lr .; hq;=h'
ish¨u ks,OdÍkaf.a rdcldßj,g m%cd jevigyka o we;=,;a l< hq;=h' m%cd
ixj¾Ok lghq;=j,§ foaYmd,k u; fío fkdi,ld lghq;= l< hq;=h' m%cd wjYH;d
wdh;k ;=,ska wúêu;a f,I bgq lrjd .ekSu keje;aùu I|yd kS;sh wl=rgu
ls%s%hd;aul l, hq;=h'
;jo m%cdfõ Yla;sh n,.ekaùu ;=,ska tkï m%cdj ±kqj;a lsÍu ;=,ska o
fuu ;;ajhg ms<shï fhosh yel' m%cdjg wjYH f;dr;=re tkï ;ukag wjYH
fiajdjka bgq lr .; yels wod< wxY yd fiajd imhk ia:dk ms<snoz oekqu yd tu
wxYj,ska ta lghq;= bgq lr .kakd wdldrh .ek oekqu imhd oSfuka Tjqka
iún, .ekaùu ;=,ska fufia wúÈu;a f,I lghq;= lr .ekSug hdu je<flkq we;'
fomd¾;fïka;= w;r;a m%cdj w;r;a iyfhda.s;djhla fkdue;s ;;ajhg úiozqï f,I
m%cd iñ;s Yla;su;a fldg rcfha wdh;kj, udislj mj;ajk /iaùï j,g tu iñ;s
le|ùu;a tu /iaùï iozyd ish¨ fomd¾;fïka;= iyNd.s;ajh wksjd¾h lsÍu;a l<
yel' ;jo m%cd iñ;s uÜgfuka mj;ajk /iaùï I|yd wksjd¾hfhkau ks,OdÍka
iyNd.s lrùu l< hq;=h'' jd¾Isl wh jeh ieliSfïoS m%cdfõ woyia
ie,ls,a,g .ksñka Tjqkaf.a fldÜGdY ;=< mj;sk .egtz yd ta ms,sn| m%cdfõ fhdackd
ie,ls,a,g .ksñka tu whjeh ilia lsÍu l< hq;=h' whjeh iïnkaOfhka
úksúoNdjhla we;s lsÍu yd jHdmD;s lghq;=j,oS m%cdjg fldka;%d;a ,nd oSu
wkq.ukh l< hq;=h'
fï l¾;jHhkaysoS fmdÿ yjq,alrejka f,I fudrgqj ish¨u m%cdj" ish¨u
fomd¾;fïka;= ks,OdÍka" fudrgqj rdcH fkdjk ixúOdk" fudrgqj ish¨u rdcH
wdh;k ie,lsh yel'
lKavdhï idlÉPdfõ§ bÈßm;a jQ woyia ixlafImhla jYfhka f.kyer olajk
rxð;a uy;d
fï idlÉPdfõ§ fudrgqj m%foaYhg n,mdk .eg¿ rdYshla u;= jqKd' ta .eg¿ w;ßka
jvd;a m%n, .eg¿jla f,I u;= jqfka bvï ms<sn| .eg¿jhs' wkjir bÈlsÍï .ek"
wkjir bÈlsÍï lrk wh .ek" ta foi foaYmd,k wêldßh n,k wdldrh .ek
hkd§ jYfhka úúO u; bÈßm;a jqkd' b;ska fu;k§ wmsg tl lreKla meyeÈ,shs'
bvï l<ukdlrkh lsÍfï m%;sm;a;shla fyda ta I|yd ie,eiaula wfma k.r
iSudj ;=< ke;s njhs' fï jro ksjerÈ lsÍu k.r iNdjg muKla ;ksju l< yels
93
fohl=;a fkdfjhs' wms ish¨ fokdu tl;= ù idod .; hq;= fohla' bvï ms<sn| wmg
ksYaÑ; ie,eiaula keye' ta ms<sn| ksjerÈ ±laula wmg keye' l<ukdlrKhla keye'
fï ksid ;uhs fï ish¿ m%Yak u;=fj,d ;sfhkafka'
B<Õg wfma lKavdhï idlÉPdj,§ wmg u;= jqkq ;j;a m%Odk;u .eg¿jla ;uhs
>K wmøjH l<ukdlrKh ms<sn| .eg¿j' fï m%Yakhg úi£ula jYfhka fudrgqfõ
úúO wdh;k úiska úúO ls%hd ud¾. f.k ;sfnkjd' ta jHdmD;s hï hï id¾:l
uÜgï w;am;a lr f.k ;sfnkjd' kuq;a wm iuia:hla jYfhka fï foi n,k l,
fudrgqfõ >K wmøjH l<ukdlrKh ms<sn| .eg¿jla ;sfnk nj I;Hhla' b;ska
wms ta .ek;a wjOdkh fhduq l< hq;=hs bÈß ixj¾Ok ie,iqï ilia lsÍfï§'
ta jf.au wfma ;j;a lKavdhula b;du;a jeo.;a m%Yakhla bÈßm;a l<d' ta ;uhs
wfma wdh;k wdh;k w;r;a" m%cdj yd m%cdj w;r;a iïnkaO;djfha we;s ÿria;r
Ndjh .ek'
ud is;k mßÈ fï m%Yakh we;af;a fudrgqj k.r iNdj ;=< muKla fkdfõ' wm rfÜ
fndfyda wdh;kj, fï ;;ajh olskak ;sfnkjd' fudrgqj k.r iNdj ;=< ks,OdÍka
fyd|ska jev lghq;= lrk kuq;a iuia;hla f,I .;a l, tlsfklg we;s iïnkaOh
m%udKj;a ke;s nj fmfka' ,xldfõ wms fndfyda úg mqoa.,sl ys;j;alï
±kwe÷kqïlï u; ld¾hd,j,ska jev lghq;= lrjd .ekSug mqreÿj isáuq' kuq;a th
isÿ úh hq;af;a tfia fkdfõ' lghq;= isÿ úh hq;af;a tjeks mqoa.,sl ys;j;alï
±kwe÷kqïlï u; fkdj lsishï ie,eiaulg lsishï l%u fõohlg wkqjh' tfia ́ kEu
uÜgul ´kEu wfhl=g ´kEu wdh;khlg f.dia ;u lghq;a; lrjd .;
yels ;;a;ajhla wm úiska ilia lr .; hq;=h' fï lreKo wfma bÈß ie,iqïj,g
we;=,;a lr .; hq;=h'
B<Õg m%cdfõ ixúOdkd;aulNdjh yd ±kqj;aNdjh t;rï Yla;su;a ;;ajhl
fkdmej;Su o idlÉPdjg Ndckh jQ .eg¿jla jqkd' fuys isák tla .%du ks,Odß
uy;aufhl= mejiQ wdldrhg fï lreKq iïnkaOfhka m%cd uÜgfï ck;dj ±kqj;a
ù ke;s kï Bg by< uÜgfï isg tu ckhd yg fiajh lrk wh fïjd .ek ±k
isàfuka t;rï m,la fkdjk nj ienEh'
tneúka fudrgqj ms<sn| wm ;=< ;sìh hq;= bÈß±lau .ek uyck;dj ±kqj;a lrñka
Bg wÞ< ish¿ lreKq .ek Tjqkg ±kqu ,nd foñka Tjqka iuÕu bÈßhg hk
ie,iqula wfma jev igykg we;=,;a úh hq;=h' tjeks ls%hdÞuhla ;=,ska uyckhdg
wm uqyqK fok iSud yd wudrelï .eko wjfndaOhla ,efnk neúka t;=,ska wm
94
fomd¾Yajh w;r mek kÕsk .egqï o wvq lr.ekSug mq¿jk' WÞyrKhla jYfhka
miq.sh ld,fha c,h ,nd .ekSug ÿIalrj ;snqKq jd;djrKh ueo ta nj uyckhdg
wjfndaO lr§u fnfyúka wmyiq úh' uyckhd fldf;la meñKs,s l<o iemhSug
c,h ;snqfka ke;' tfy;a ±ka l¿ .Õ jHdmD;sfha m%;s,dN k.rhg ,efnkakg
mgka .;a l, c,h ,nd §fï lsisÿ .eg¿jla u;= fkdjkq we;' fï ish¿ lreKq
ks,OdÍka jk wm okakd kuq;a uyckhd tajd fkdokakd ksid .eg¿ we;s fõ' tneúka
wfma bÈß ±lau ilia lrk l, fï ish,a,u Bg tl;= lr .; hq;=h'
wkjir mÈxÑlrejkag tu bvï I|yd Tmamq ,nd §u .ek o fhdackdj fuys§ bÈrsm;a
úh' Tjqkag tu bvï I|yd Tmamq ,nd §u hym;a jk kuq;a ±kg mj;sk ;;ajhka
ueo th fl;rï ÿrg Tjqkag m%fhdackj;a fõ±hs hk m%Yakh .ek is;Sug wmg isÿ
fõ' iuyr ksjdij,g hdug ksis mdrla ke;' iuyr ksjdij,g hdug we;af;a wä
foll muK mdrls' iuyr ksjdij,g hd hq;af;a hdno ksjfia bvu yrydh'
tneúka Tmamq ,nd §fï§ fï wvqmdvq ksjerÈ lr.; yels l%uhla ie,iqula wkqj th
l<fyd;a tu mjq,aj,g;a" .ug;a thska ksism, ,efnkq we;' tneúka fuh fnfyúka
ie,iqï iy.;j l< hq;= lghq;a;ls'
jHdmD;s ie,iqï lsÍu ms<sn| ±kqu ,nd fok bÈßm;a lsÍula lrkq msKsi ,,s;
ñßy.,a, uy;dg myiqlï I,ikakdf.ka wdrdOkdjla
B<Õ idlÉPd jghg fmr" ixj¾Ok ie,iqula ilia lrkafka flfiao@ tjeks
ixj¾Ok ie,iqï iliaa lsÍfï§ wm úiska ie,ls,a,g .; hq;= lreKq fudkjdo
ck;dj iïnkaO lr f.k fï lghq;a; lrkafka flfiao@ hkdÈh .ek
±kqula ,nd .; hq;=hhs wms fuys§ l,amkd l<d' ta ksid tu lreKq .ek
wjfndaOhl ,nd .ekSug wm wdrdOkd l<d jr,;a k.r ie,iqïlrefjl= jk ,,s;
ñßy.,a, uy;d yg' §¾>ld,Skj ie,iqï lsÍu ms<sn| fnfyúka w;a±lSï ;sfnk ta
uy;dg wms wdrdOkd lrkjd wm iuÕ fï .ek lreKq myod §ula lrk f,ig'
95
fojk Èkh
m<uq Èkh ms<sn| iudf,dapkh tï' hudod
hQtkaiSwd¾ã
bÈßm;a lsÍï
m%Odk" uOHu yd izqtz mßudK uÜgïj,È
ls%ss%hdldrlï taldnoaO lsßu
if;dfld iq;aiqñ
fÊ´iSù
m%cd bÈßm;a lsÍï yd m%Yak yd ms<s;=re
Ôjk yd mßir ;;ajhka jeä ÈhqKq lsÍfï§
iyNd.s;aj m%fõYfha we;s id¾:l;ajh
ms<sìUq lrk l;dj
m%cdj úiska l<ukdlrKh lrkq ,nk >k
wmøjH /ia lsÍfï yd plS%hlrKh lsÍfï
id¾:l jev igyk .ek l:dj" m%dfoaYSh
wêldß;ajhka" wdKavqfõ wdh;k yd fÊ´iSù
iuÕ iyfhda.S;djfhka jev lsÍu ms<sn|
w;a±lSï
ud,kS ch,;a
t*a' hQ' ^wkqr& lreKdisß
^fofokdu nfvdaúg ckm%cdj
ixj¾Ok iñ;sfhks'&
lKavdhï fmdaiag¾ bÈrm;a lsÍï
f;jk jghñY% lKavdhï
bÈßm;a lsÍï
ie,iqï lsÍfï yd ls%hd;aul lsÍfï l%ufõoh
iudf,dapkh lsÍu
r;au,dk yd fudrgqj m%foaY i|yd wm-c,h neyer
lsÍfï moaO;s
wjidk jYfhka woyia ±laùu
,,S;A ñßy.,a,
hQtiawhsmS $ ßh,a
mS' wd¾' t,a' fifkúr;ak
jHdmD;s wOHlaIl yd ksfhdacH
idudkHdêldÍKS cd;sl
c,iïmdok yd c,dmjyk
uKav,h
fudßia úfÊr;ak
ù' iS' j¾Kl=,iQßh
uhqñ hudod
kÜiqflda fils.=Ñ
96
m<uq Èkh ms<sn| iudf,dapkh
tï' hudod
hQtkaiSwd¾ã
iyNd.s;aj m%fõYhka m%j¾Okh lsÍu i|yd ud jEhï lrk fï fudfydf;a § Bg msgqjy,la
jYfhka Tn yeu u|la p,kh lrùug uu leue;af;ñ' wm iEu úgu l;d lrkafka Tn bÈßmi
isg kuq;a ±ka fï jev uq¿fõ miqmi isg Tng hula mejiSug uu leue;af;ñ'
m<uqjk wNHdih(
Tn Tnf.a ±;a tlsfklg yria l< úg my,ska isákafka l=uk uymgeÕs,a,o@ ol=Kq wf;a
uymgeÕs,a,o@ jï wf;a uymgeÕs,a,o@ ±ka Bg úreoaO f,iska oE; yria lruq' idudkHfhka
my<ska isákafka Tfí jï uymgeÕs,a, kï ±ka ol=Kq uymgeÕs,a, my,ska isák fia ;nd .kak'
túg Tng ±fkkafka flfiao@ kqmqreÿ .;shlao@ wuq;=u yeÕSulao@ Tng ±fkkafka flfiao@
fojk wNHdih(
Tng Tfí lK we,a,Sug wjYH jQ úg oS th l< yels l%u lSmhla ;sfí' ysig msgqmiska lrljd"
w; hjd o Tng Tfí lK iam¾Y lsßug mq¿jk' tfia ke;s kï fl<skau w; os.= fldg lK
iam¾Y lsÍugo mq¿jk' ±ka Tn leu;s l%uhlg lK w,a,d n,kak' Tng jvd;a myiq l=uk
l%uh wkq.ukh lsÍuo@
fï l%u foflkau wmg wjidkfha wm n,dfmdfrd;a;= foh lr .; yels jqjo Tn mqreÿ ù we;s
wdldrhg jvd fjkia úÈhg Tn lghq;= lrk l, Tng wmyiq .;shla ±fkkq we;ehs uu is;ñ'
iyNd.s;aj ie,iqï lsÍfï ^WÞ' my< isg by<g& yd iïm%Þhdkql+, ie,iqï lsÍfï ̂ WÞ' by< isg
my<g& ixl,am w;f¾§o fndfyda úg fujeks wmyiq .;shla ±fkkq we;' kuq;a wmf.a p¾hdjka
yd wdl,am fjkia ùu ;=,ska tl yd iudk uÜgfï yjq,aldrlï yd ñ;%lï u;= jk l<"
fjkialïj, t;rï w¾:hla fkd;sfnkq we;'
;jo wfma idlÉPdj ;=,ska my; I|yka lreKq ;=k uf.a is;g ld jeÈK' ^1& fudrgqqfõ
mdßißluh .eg¿ ^2& m%cd iyNd.s;ajh ms<sn| ±kg mj;sk ixl,amh yd ^3& m%cdj
iún, .ekaùu yd hym;a md,khhs'
m<uqj l=Kq li< neyer lsÍu I|yd hdka;%K" ks¾udKh lr .ekSfï wjYH;djh jeo.;ah'
tfia jqjo fï tl;= jk wmøjH m%udKh wvq lr,Su oS¾> ld,Sk jYfhka jvd;a id¾:l úi÷ula
97
jkq we;' ta i|yd wfma p¾hdjka yd wdl,amj, fjkila isÿ ùu wjYH fõ'
wmøjH hkq m%fhdackj;a úl,am n,Yla;s uQ,dY%hla fyda wdÞhï Wmojk uQ,dY%hla hk woyi uu
m%;slafIm fkdlrñ' kuq;a wm úiska l=Kq jeämqr ksmoúh hq;= nj thska woyia fkdfõ' tÈfkÞ
wm úiska Wmojk wmøjH Wmojk m%udKh wvq lsÍu l=Kq li< neyer lsÍfï m<uqjk úi÷u
fõ'
fojkqj m%cd iyNd.s;ajh hk ixl,amh m%cdj n,iïmkak ùu fyj;a ¶m%cdj iún,j;a
ùfï· ;;ajh olajd hd hq;=h' WÞyrKhla jYfhka fuu jev uq¿jgo wms iyNd.s fjuq' kuq;a
bka fkdkej;S wms iún,j;ao úh hq;=h' ¶iún,.ekaùu· hkq iyNd.S ùug jvd jeä fohls'
;=kafjkqj rcfha yd m%cdfõ j.lSï .ek wm l< ixjdoh fnfyúka ;SrKd;aulh' Tn is;k
mßÈ ;srir k.r ixj¾Okfha§" wdmod l<ukdlrKh lsÍu wdKavqfõ j.lSulao@ ke;skï
Tnf.a j.lSula o@ m%cdj iún, .ekaùu iy hym;a md,kh we;af;a fu;ekh' fkdfhl=;a
foaj,aj,g iyNd.s jk f,I hful=f.ka b,a,d isàu wmyiq fohla fkdfõ' tneúka yqfolau
iyNd.s;ajh m%j¾Okh lrkjd fjkqjg wmg l< yels h:d¾:jd§" .e,fmk ls%hdldrlï
fudkjd±hs úuid n,kq msKsi wm úiska wm iún, .kajd .; hq;=h' WÞyrKhla jYfhka fuu
jev uq¿jg iyNd.s ù isák kd.ßl uka;S%jreka o iuÕ wmg wm i|yd ls%hd ie,eiaula ilia
l< yel' yqfolau iyNd.s jkakka fyda b,lalhg ,la jk fma%laIlhka muKla jk f,ig
lsisfjl= wmg mjikafka ke;'
tneúka wo ojfia m%cd iyNd.s;ajfha isg fyg ojfia m%cdj iún, .ekaùu lrd wm fhduq fjuq'
fï fol tlsfklg fjkia ixl,am folls' wo ojfia il%sh f,i iyNd.s ùu .ek o uu Tng
ia;+;sjka; fjñ' wo ojfia jev uq¿j wjika lrñka wo ojfia Tnf.a il%sh Þhl;ajh .ek
ia;+;s lrk w;r fyg ojfia Tn iún, .efkkq olakg uu n,dfmdfrd;a;= fjñ'
98
m%Odk" uOHu yd izqtz mßudK uÜgïj,È ls%ss%hdldrlï
taldnoaO lsßu
if;dfld iq;aiqñ
fÊ´iSù
uf.a ku if;daflda iq;aiqñ' uu cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajfha
iafõÉPd fiaúldjla f,i fiajh lrkjd' uu YS% ,xldfõ ksjdi yd bÈlsÍï
wud;HdxYhg wkqhqla;jhs fiajh lrkafka' wo uu l:d lrkak n,dfmdfrd;a;=
jkafka uyd fyj;a m%Odk" uOHu fyj;a w;rueo yd laIqø fyj;a izqtz mßudK
uÜgïj,È ls%ss%hdldrlï taldnoaO lsßu fyj;a ixhqla; lsÍu .ekhs'
fuys§ uu lreKq kuhla .ek fláfhka meyeÈ,s lrkak n,dfmdfrd;a;= fjkjd'
1 uyd fyj;a m%Odk uÜgu" uOHu fyj;a w;rueo uÜgu yd laIqø fyj;a izqtz
uÜgu hk uÜgïj,g wh;a N+ñldjka .ek
2 uOHu fyj;a w;rueo uÜgfï we;s jeo.;alu
3 Bg WodyrKhla jYfhka iurfldaka j;a; .ek
4 JOCV fyj;a cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajh .ek
5 ksjdi yd bÈlsÍï wud;HdxYh hgf;a we;s
cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajfha tallh .ek
6 tu tallfha wruqK .ek
7 tu tallfha N+ñldj .ek
8 jev igyka fyj;a ls%ss%hdldrlï
9 fhdackd
tla tla uÜgug wh;a N=ñld
uyd fyj;a m%Odk uÜgu
uyd fyj;a m%Odk uÜgu hkqfjka wm fuysÈ y÷kajkafka m%;sm;a;s yd tajd ks¾udKh
jk uÜguhs' tkï wud;HdxY" wdKavqj" tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkh jeks wdh;k
wh;a jk uÜguhs'
uOHu fyj;a w;rueo uÜgu
B<Õg uOHu uÜgug wh;a jkafka fkdfhl=;a wdh;khs' WoyrK jYfhka
k.riNdj" Èia;s%la f,alï" m%dfoaYsh f,alï" rcfha ld¾hd, yd rdcH fkdjk
99
ixúOdk hkdÈhhs'
laIqø fyj;a izqtz uÜgu
B<.zg ;sfnkafka laIqø fyj;a izqtz uÜgug .efkkafka uyckhd" m%cduQ, ixúOdk"
ckdjdi wdÈhhs'
ixj¾Okh isÿ ùug kï fï uÜgï ;=ku iïnkaO úh hq;=h'
uOHu fyj;a w;rueo uÜgfï we;s jeo.;alu
m%Odk uÜgfï isg f;dr;=re yd ls%hdldrlï laIqø uÜgug ,Õd hkafka uOHu uÜÜu
yrydh' uOHu fyj;a w;rueo uÜgu hkq fnfyúka ls%hdldrlï isÿ jk uÜguls'
wdKavqfjka fl;rï fyd| m%;sm;a;shla ilia l<;a uOHu fyj;a w;rueo
uÜgfï ;sfnk wdh;k yß yeá ls%ss%shd;aul fkdjkafka kï laIqø uÜgug" tkï
ckdjdij,g" m%cdj yg m%Odk uÜgfï isg tu woyia .,d f.k tau isÿ jkafka keye'
tfukau m%cdjf.a ckdjdij, woyia Bg by< uÜgïj,g f.k hdug Tjqkag wmyiq
neúka tu laIqø uÜgug fyj;a m%cdjg ckdjdij,g ióm w;rueo uÜgug wh;a
wdh;k úiska tu woyia by< uÜgïj,g f.k hd hq;=h'
iurfldaka j;a;
iurfldaka j;af;a ixj¾Okh .ek n,k úg wm l;d l< fï m%Odk uÜgug whs;s
wdh;k jk ksjdi yd bÈlsÍï wud;HdxYh;a" kd.ßl ixj¾Ok yd c, iemhqï
wud;HdxYh;a" uOHu fyj;a w;rueo uÜgug wh;a wdh;k jk fudrgqj k.r
iNdj" cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajd tallh" hQ tia whs mS" hk
wdh;k yryd iurfldaka j;af;a ixj¾Okhg iyNd.s fj;s' tfukau w;rueo
uÜgug wh;a ck rel=," rdcH fkdjk ixúOdk" .%du fiajl ks<OdÍ" iuDoaê
ks<OdÍ yd fjk;a rcfha wdh;ko iurfldakaj;a; iuÕ tlaj jev lrk nj wmg
fmfka' iuyr úg iurfldaka j;af;a ixj¾Okhg óg;a jvd wdh;k tlaj isákjd
o úh yel'
cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajh
cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajh wdrïN lrk ,oafoa j¾I 1965 §h' ±ka
tu fiajh wjqreÿ 41 la merKsh' fï jk úg tu cmka iafõÉPd fiajl fiaúldfjda
f,dalfha rgj,a wiQ ;=kl fiajh lr;s' Tjqkaf.a ixLHdj 28384 ls' Tjqka fiajd
lafIa;% 140 l ksr;j isá;s'
YS% ,xldfõ cmka cd;Hka;riyfhda.s;d iafõÉPd fiajh wdrïN lrk ,oafoa 1981 Èh'
100
fï jk úg cmka iafõÉPd fiajl fiaúldjka 676la ,xldfõ fiajh lr ;sfí' wfma
iafõÉPd fiajd ld,h jir follg iSud fõ' lsishï rgla ;u rgg cmdk rcfhka
cd;Hka;r iyfhda.s;d iafjÉPd fiajfha iafõÉPd fiajl fiaúldjka b,a,d
isáhfyd;a muKla tu rgg tu fiajl fiaúldjka ,nd §ug cmdk rch mshjr .kS'
ksjdi yd bÈlsÍï wud;HdxYh hgf;a we;s
cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajd tallh
wms 1986 È ksjdi yd bÈlsÍï wud;HdxYh hgf;a tallhla jYfhka fiajh lsßu
wdrïN lf<uq' tu tallh wdrïN fldg ±ka wjqreÿ 20 la ld,hla f.ù ;sfnk w;r
fï jk úg wms uy k.r iNd 8 lg o cd;sl ksjdi ixj¾Ok wêldßfha ld¾hd,
2 lg o wkqhqla;j fiajh lruq' ta uy k.r iNd kï fudrgqj" foysj, .,alsiai"
ó.uqj" YS% chj¾Okmqr fldaÜfÜ" r;akmqr" nÿ,a," ud;f,a yd kqjrt<sh hk k.r
iNdjka fõ' cd;sl ksjdi ixj¾Ok wêldßfha ld¾hd, 2 kï fld<U yd .d,a, fõ'
ud iuÕ ksjdi yd bÈlsÍï wud;HdxY cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajd
tallfha fiajl fiaúldfjda 10 fofkl= iafõÉPd fiajfha fh§ isá;s'
ksjdi yd bÈlsÍï wud;HdxYh uÕska cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajd
tallfha isg tu fiajl fiaúldjka fkdfhl=;a uy k.r iNdj,g hjkq ,efí'
ckdjdi jvd;a ióm jkafka k.r iNdjkagh' k.r iNd Yla;su;a fkdue;s kï m%cd
ixj¾Ok lghq;= l< fkdyel' tneúka fï m%cd ixúOdk Yla;su;a lsÍu fnfyúka
jeo.;ah'
cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd
fiajd tallfha wruqK
wfma wruqK jkafka kd.ßl ÿmam;a ckdjdij, Ôj;ajkakkaf.a Ôú; rgdj Wiia
lsÍu iy m%cd ixj¾Okh lrf.k hduhs'
ÿmam;alu hkq uqo,a ke;slu fkdfõ' wm úiska b,lal fldg f;dardf.k we;af;a
myiqlïj,ska ÿmam;a" hï hï oE ,nd .ekSug ;sìh hq;= whs;sh w;ska ÿmam;a" ,efnk
wjia:djka .ek I,lk úg ÿmam;a ckdjdihkah'
cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd
fiajd tallfha fiajl fiaúldjkaf.a N=ñldj
101
wfma N=ñldj jkafka myiqlï imhkakka f,i lghq;= lsÍuhs' Bg wod< wx.
folla ;sfí' bka tlla jkafka iïnkaêlrKh we;s lsÍuhs' wks;a wx.h jkafka
wjia:d ,nd §uhs'
iïnkaêlrKh hkq lafIa;% yd lafIa;% o wdh;k yd wdh;k o wud;HdxY yd wud;HdxY
iïnkaO lr,Suhs' tfukau lafIa;% yd ,xldfõ ;sfnk iïm;a tlg tl;= lr,Suhs' fï
I|yd wms wud;HdxYh;a lafIa;%h;a úúO wdh;k;a iuÕ iïnkaO fjñka lghq;= lruq'
wjia:d ,nd§u hkq w;aoelSï yd woyia yqjudre lr .ekSug" .eg¿ úi|d.ekSug yd
iyNd.sùug wjia:djka ,nd §uhs' fuh ckdjdi yd ckdjdi w;ro wdh;k yd
wdh;k w;ro isÿ flf¾' tfukau ;SrK .ekSfï idlÉPdj,g iyNd.s ùug
wjia:dj I,id §u ;=,ska ckdjdifha ckhdf.a woyia ls%hd;aul lsÍugo wjia:d
I,id fokq ,efí' tuÕska ;u m%Yak úi|d .ekSug;a ta I|yd ;ukagu iyNd.sùug;a
wjia:d Tjqkag I,id §u isÿ fõ'
jev igyka fyj;a ls%ss%hdldrlï
ksjdi yd bÈlsÍï wud;HdxYh hgf;a ;sfnk cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd
fiajd tallfha fiajl fiaúldfjda fkdfhla k.riNdj,g wkqhqla; ù my; I|yka
j¾. myg .efkk jev igyka ckdjdij, mj;aj;s'
1 m%cd ixj¾Ok jev igyka
2 mßir jev igyka
3 fi!LH jev igyka
4 wOHdmk jev igyka
5 ldka;d ixj¾Ok jev igyka
m%cd ixj¾Ok jev igyka hgf;a iS' ta' mS' jev uqtz" m%cd uQ, ixúOdk Yla;su;a
lsÍu" ±kqj;a lsÍfï jev igyka meje;aùu yd woyia yqjudre lr .ekSfï jev
igyka meje;aùu
wOHdmk jev igyka hgf;a fmr mdie,a wdrïN lsÍu " <ud iñ;s msysgqùu" yd <ud
iñ;s Yla;su;a lsÍu" ±kqj;a lsÍfï yd yqjudre jev igyka yd Y%uÞk mj;ajkq ,efí'
fi!LH jev igyka hgf;a k.r iNdj iuÕ tla ù fi!LH yd fmdaIK jev igyka"
±kqj;a lsÍfï jev igyka" yqjudre jev igyka" oka; idhk" udkisl fi!LH jev
igyka yd Y%uodk mj;ajkq ,efí'
102
mdßißl jevigyka hgf;a ±kqj;a lsÍfï jev igyka meje;aùu" fjk;a ckdjdij,
jev igyka keröu" Y%uodk" fldïfmdaiaÜ fmdfydr yd le<sli< j¾.SlrK jev
igyka mj;ajkq ,efí'
ldka;d ixj¾Ok jev igyka hgf;a ldka;d iñ;s Yla;su;a lsÍu;a" ±kqj;a lsÍfï
jev igyka meje;aùu" yqjudre jev igyka" wdydr ieliSu" iq¿ mßudK uQ,H jev
igyka" wdodhï W;amdokh" Y%uodk mj;ajkq ,efí'
nÿ,a, uy k.r iNdfõ - nÿ¨msáh yd lhs,f.dv lïlre ckhd ðj;ajk
ckdjdij, wfma iafõÉPd fiajl fiaúldfjda k.r iNdj iuÕ ixj¾Ok jev lr;s'
foysj, .,alsiai - uy k.r iNdfõ nfvdaúg" wem,aj;a; yd iqkdñfha n,mEug ,la
jQ m%foaY
ud;f,a uy k.r iNdj - iqÿ.Õj;a; yd ys.af.d,a, lïlre mgquÕ
ó.uqj uy k.r iNdj - ;,a¥j" lfvd,alef,a" md;sudj;a; yd yeñ,agka we,
kqjrt<sh uy k.r iNdj - .e,afõia mgquÕ" Ydka;smqr" uy.iaf;dg"
YS% chj¾Okmqr fldaÜfÜ uy k.r iNdj - fmd,aj;a;" nKavdrkdhlmqr" l=vd
nKavdrkdhlmqr" Tfífialr mqr
r;akmqr fmdïmlef,a lïlre ixj¾Ok lghq;=j,g wms iïnkaO ù isáuq'
iqkdñfhka úm;a meñks m%foaYj, fiajh i|yd fudrgqj uy k.r iNdj iuÕ o" fld<U
yd .d,a, cd;sl ksjdi ixj¾Ok wêldßh iuÕ o tlaj ixj¾Ok lghq;=j, ksr;j isáuq'
wms by; i|yka l, lafIa;% ;=< by; I|yka wdldrfhka myiqlï imhkakka
jYfhka fiajh lruq' wm muKla fkdfõ' fjk;a ́ kEu wdh;khlg fuu myiqlï
iemhSfï ld¾hh l< yel' fuu ld¾hh id¾:l jkafka myiqlï imhkakd úiska
uyd fyj;a m%Odk uÜgu;a uOHu fyj;a w;rueo uÜgu;a laIqø fyj;a izqtz uÜgu;a
hk ish¿u uÜgï w;r woyia Woyia yqjudrej isÿ jkakg bv ie,iqjfyd;a muKs'
úfYaIfhka laIqø fyj;a izqtz uÜgfï isg w;rueo uÜgug woyia f.k hdug myiqlï
I,ikakd Wmldr l< hq;=h' ke;skï isÿ jkafka m%Odk uÜgfï§ .kakd ;SrK Bg
my< uÜgï u; megùuls' ixj¾Okh isÿ ùug th ndOdjls'
103
iqkdñ l%shdldrlï
iqkdñfhka ydks meuqKqkq tf.dvWhk m%foaYhg meñK tu m%foaYh mú;%
lr .ekSug Wmldr lrk f,ig fudrgqj k.r iNdfjka ksjdi yd bÈlsÍï
wud;HdxYh hgf;a we;s cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajd tallhg
b,a,Sula ,eìK' ks;r fofõf,a uyck wei .efik m%isoaO mdrla jQ
fudrgqfõ .d¿mdr fomi ta jk úg iafõÉPdfjka Woõjg meñK fkdfhl=;a ck
lKavdhï úiska mú;% fldg ;sìK' tfy;a fmdÿ uyck weig ks;r fkdfmfkk
m%foaYhla jQ tf.dvWhk ta jk úg;a iqkanqkaj,ska msß ;sìK' ta m%foaYfha iafõÉPd
fiajhg lsisfjl= meñK ke;s nj wmg okajkq ,eîh' ta ld,h jk úg cmka YS% ,xld
ñ;%;aj jev igyka hgf;a Y%S ,xldjg meñK úúO jev igykaj, ksr;j isá isá
cmka cd;slhkao we;=¿j wms cmka iazfõÉPd fiajl fiaúldfjda 40 fofkl= meñK
2004 foieïn¾ 28 fjksÞ isg ckjdß ui fjksÞ olajd Èkm;du tf.dvWhk
m%foaYh Y=oaO mú;% lrñka jev lf<uq' uq,§ tf.dv Whk m%foaYfha ckhd iqkdñ
úm; ksid fõokdfjka fmf<ñka ukafoda;aidySj lsisÿ lghq;a;lg iyNd.s fkdù
wm jev lrk wdldrh foi n,d isá w;r miqj wm tl È.g jev lrkq n,d isg
l%u l%ufhka wm iuÕ tlaj jev lsÍug mgka .;ay'
fudrgqj k.rfha wm úiska úúO <ud jev igyka mj;ajd f.k hk w;r" ¨kdj
jHdmD;sh hgf;a <ud iñ;s msysgqjd ;sfnk w;r tajd uq,a lr f.k iqkdñfha
n,mEug ,la jQ <uqka I|yd wms jev igyka lf<uq'
2005 wfm%a,a udifha§ wms fudrgqfõ iuyr ckdjdij, isák <uqka tla/ia fldg
wjqreÿ W;aijhla meje;ajqfjuq'
miq.sh jif¾ f,dal <ud Èkfha § ¨kdj jHdmD;sh hgf;a we;s <ud iñ;s yd
tf.dvWhk m%foaYfha iqkdñ úm;g f.dÿre jQ mjq,aj, <uqka we;=<;a <ud iñ;s tla
fldg ish¨ fokd tl;= ù úYd, <ud jev igyka meje;ajqfjuq' <uqka úiska w,xldr
bÈßm;a lsÍï lrk ,È'
m%cd ixj¾Ok jev igyka yd úúO iólaIKo wm úiska mj;ajd ;sfí'
fhdackd
±ka uf.a fhdackd bÈßm;a lsßug uu leue;af;ñ' tlla kï wm ish¿ fokd tlg tl;=
ù jev l< hq;=h' ud is;k mßÈ fï jev uq¿j úfYaI jev igykls' wms ish¿ fokdu
tl ;eklg tla ù wfma woyia bÈßm;a lrñka tlu wruqKla .ek l:d l< neúks'
104
tfukau tÉ' iS' ã' iS' fyj;a fudrgqj k.r iNdj iuÕ wm mj;ajd f.k hk ksjdi yd m%cd
ixj¾Ok lñgqj fyd¢ka ils%hj mj;ajd .ksñka th ksjerÈ Èidjlg fhduq l< hq;=h'
m%cd bÈßm;a lsÍu( >k wmøjH l<ukdlrKh lsÍfï
jHdmD;sfha id¾:l;ajh ms<sn| l:dj
ud,kS ch,;a yd m%kdkaÿ Wmkkao ^wkqr& lreKdisß
nfvdaúg m%cd ixj¾Ok iñ;sh fudrgqj uy k.r iNdj
nfvda´úg >k wmøjH l<ukdlrK jHdmD;sh .ek lreKq bosßm;a lsÍu i|yd nfvda´úg m%cd
ixj¾Ok iñ;sfha ud,kS uy;añhg yd wkqr uy;audg wdrdOkd lsÍu
ó<Õg ;sfhkafka f.dvdla jeo.;a fohla' ta ;uhs wfma m%cdjkaf.a w;a±lSï .ek idlÉPd
lrkak' wm ta i|yd wdrdOkd lr,d ;sfhkjd nfvda´úg m%cd ixj¾Ok iñ;sfha idudÔlhka
fom,lg' ud,kS uy;añhg yd wkqr uy;auhdg' nfvdaúg lshkafka foysj, .,alsiai
k.riSudj ;=< msysgd ;sfnk b;d úYd, ckdjdihla' fld<U k.rfha yd ta ;Þikak m%foaYhkays
isá wh kej; mÈxÑ l< ia:dkhla' ta ia:dkfha j¾I .Kkdjlau b;d wmyiqfjka mÈxÑj isg
lghq;= l<" ta m%cdfõ m%cd iñ;sj, Wkkaÿj ksidu wo fï .u fnfyúka ixj¾Okh
ù ;sfnkjd' uu ys;kjd ta w;a±lSu wmg b;d jeo.;a fõú' fldfyduo ta wh ;uka mÈxÑ m%foaYh
ixj¾Okh lr.;af;a lsh,d' uu leu;shs wdrdOkd lrkak ud,kS uy;añhg;a" wkqr
uy;auhdg;a meñK Tnf.a w;a±lSï wm iuÕ fnod.kakd f,ig'
nfvda´úg >k wmøjH l<ukdlrK jHdmD;sh ms<sn| ud,kS uy;añhf.a
bosrsm;alsÍu
fï jf.a jeo.;a jev igyklg weú;a fufyu woyia m%ldY
lrkak wms jf.a whg wjia:dj ,enqfKa wms m%cd
kdhl;ajh orñka m%cdjg Wmldr lrk ish¨u wdh;k
tkï rdcH yd rdcH fkdjk ish¿u wdh;k;a ixúOdk;a
tlal tl;= fj,d jev l< ksid yd ta ixúOdkj,ska wm
±kqj;a l< ksid nj ud uq,skau mejish hq;=hs' ta .ek uu
uf.a lD;{;djh ta yeu fj;u m< lr isákjd'
uu ys;kjd wfma mgka .ekafï isgu fï .ek l:d lf<d;a fyd|hs lsh,d' ta ksid uu
leu;shs wms nfvdaúg .ug meñKs ojfia isg fï l;dka;rh wdrïN lrkak' ta jf.au
uu leu;shs uf.a l:dfjka miq wm fï w;am;a lr f.k we;s ch.%yK iy
105
ixj¾Okh ms<sn| Tn yeuf.a isf;ys kefÕk m%Yak uf.ka fkdmels<j úuikjd kï'
fï l;dj werfUk úg wm mosxÑj isáfha je,a,j;a;" kdrdfyakamsg jeks m%foaYj,
we< ud¾.h wdYs%;jh' uy .xj;=r ld,fhaoS wmg ta we, bjqfrka bj;a ù wo wm osú
f.jk fuu nfvdaúg kï .ïudkhg meñKSug isÿ úh' ksjdi ixj¾Ok wêldßh;a
my;a ìï ixj¾Ok uKav,h;a tl;= ù nfvdaúg .ug wm f.kú;a wmg m¾pia fol
ne.ska bvï lÜá ,nd § wmg tys mÈxÑ jk f,i okajk ,os'
wm tfia tys mÈxÑ jk wjia:dfõ wmg c, myiqlï" jeisls<s myiqlï lsisjla
fkd;sìK' wm nfvdaúgg f.k tk ,oafoao g%elagrhl mgjd f.kh' wmg ,enqKq
m¾pia fofla bvfï wms ,E,sj,ska f.j,a idod.; hq;=j ;sìK' kuq;a wms jeä fofkla
/lshdj,a lf<a fï m%foaYfhka msg je,a,j;a;" kdrdfyakamsg jeks m%foaYj,h' wfma
<uqka mdie,a .sfha o ta m%foaYj,gh' fï ksid nfvdaúgg meñKSu ksid wmg ;snqKq
myiqlï fndfyduhla wvq úh' tfukau fufia wm fuu m%foaYhg f.keú;a ±ófuka
miq k.r iNdj fyda ksjdi ixj¾Ok wêldßh fyda fjk;a lsisu wdh;khla wm .ek
lreKq fidhd ne¨fõ ke;' rcfhka lf<a wm fu;ekg f.keú;a ±óu muks' wfma
wirKlu .ek fidhd ne,Sug lsisfjl= fkdisá w;r wmg ±kqfka wm isr wviaishlg
m;a l<dla fiah'
ta ld,h tkï 1992 w.Nd.h muK jk úg wm mÈxÑ fï jHdmD;s m%foaYfha bvï
wlalr 30 - 35 la muK ;sìK' mjq,lg m¾pia fol ne.ska bvï lene,s ,nd foñka
mjq,a wgish .Kkla fuys f.keú;a mÈxÑ lrk ,È' ish¿u mjq,aj,g ;snqfka fmdÿ
jeisls<s myiqlï h' ;snqKq jeisls<s ixLHdj wkqj tla jeisls<shla 40-45 w;r ckhd
úiska mdúÉÑ l< hq;=j ;sìK' fufia fmdÿ jeisls<s ;snqk o wmg c, iemhqula
fkdùh' nfvdaúg wi, ;snqKq m%Odk md,u <Õg W±ik njqirhlska c,h f.k wd
w;r ta i|yd wmg ysñÈßfha isg fmda,sfï isàug isÿ úh' fuys mÈxÑj isá wm ish¿
fokdu wvq wdÞhï,dNSka jQ w;r ta jk úg wmg njqirfhka imhk
c,h ,nd .ekSug ;rï m%udKj;a úYd, Ndck o wm i;=j fkd;sìK' wm
<Õ ;snqfKa l=vd ner,a" ma,diaála Ndck fyda l< jeks Ndckh' wmg c,h ,nd ÿka
njqirfha lrdufhka ksl=;a flfrk c, m%udKh fnfyúka úYd, jQ w;r taa ksid
wm tla Ndckhla j;=frka mqrjd .kakd úg Bg jvd jeä c, m%udKhla ìu
je.sßK' wmg c,h ,enqfka ta wdldrhgh'
fï ld,fha§ ksjdi ixj¾Ok wêldßh ueÈy;a j m%cdj ±kqj;a lsÍug mgka
f.k ;sìK' fï jk úg wms fnfyúka wmyiq ;;a;ajhla ueo Èú f.jñka isá w;r
wfma m%cdj tla ù wm uqyqK md isák wmyiqlï .ek k.r iNdjg o ±kqï § k.r
106
iNdj iuÕ fï .ek idlÉPd lrkakg mgka .;a w;r kd.ßl ckdjdi jev igyk
yd chsld hk ixúOdk o wm yd iïnkaO fjñka wmg Woõ lsÍug jEhï l<y' Tjqyq
fkdfhl=;a lreKq .ek wm ±kqj;a lsÍug mgka .;ay' Tjqka ueÈy;a ù wmg c,
gexlshla idÞ ÿka w;r bka miq njqirfhka tu gexlshg j;=r f.keú;a msr jq w;r
wms fmda,sfï f.dia tu gexlsfhka c,h ,nd .;suq' fufia c, iemhqï m%Yakhg tjeks
úi÷ula ,eìK'
fï wjêfha§ wmg iïnkaOj isá úúO rdcH yd rdcH fkdjk wdh;k ish,a, iuÕ
tl;=j wfma m%Yak .ek wms ksr;=reju idlÉPd lf<uq' ±kqj;a jqfkuq' fï jk úg wm
m%cd ixj¾Ok iñ;shla f.dv kÕd f.k isá w;r ta yryd ixj¾Ok jev
ms<sfj,j,a .ek ie,iqï lf<uq' fï jk úg wmg úYd, m%Yakhlaj ;snqfka jeisls<ss
m%Yakhhs' tys § my;a ìï ixj¾Ok uKav,h wfma jeisls<s i|yd úYd, .,shla yd
gexlshla bÈ lr ÿkay' jeisls,s moaO;sh o úYd, lrk ,È' tfy;a ;ju;a fndfyda
jeishkag ;ksju ;u ksji i|yd fjkuu jeisls<shla bÈ lr .ekSug Yla;shla ;snqfka
ke;' tneúka wmg iyfhda.h ÿka wdh;k yd ixúOdkj,ska iuyr ksjeishkag jeisls<s
fmdaÉÑ" k<" yd bÈ lsÍï øjH wdOdrhla jYfhka ,nd fok ,È' iuyr ksjeishka ;u
j;alï yd yelshd fhdÞ .ksñka jeisls<s idÞ .;a w;r iuyfrla tjeks wdOdr ,nd
f.k tajd bÈ lr .;ay' fï wdldrfhka jeisls<s m%Yakh úi|d .;suq'
wfma ksjdi idÞ .ekSu i|yd wmg ksjdi ixj¾Ok wêldßfhka re' 20"000l
Khla ,nd fok ,È' ta uqo, Ndú;fhka wms wmg yels wdldrhg wfma ksfjia
idÞ .;suq' kuq;a wfma c, m%Yakh wmg lrorhlaju mej;sK' fï jkúg ckdjdihg
fmdÿ c, lrdu iú fldg ;snqKq kuq;a 40 la muK ckhd tl lrduhlska
c,h ,nd .; hq;=j ;sìK' frÈ fia§u" Èh kEu" ksjfia wjYH;dj,g c,h .ekSu"
<uqka kEùu jeks ish¿ lghq;= ish¿ fokd úiska fuu fmdÿ lrduh yryd lr .;
hq;=j ;sìK' tneúka c, lrduh wi, ks;ru È.= fmda,sula mej;s w;r ksjeisfhda
t;ek § c,h i|yd wËonr" ikavq irej,a lr .;ay' c, m%Yakh úi|d .ekSug wmg
chsld ixúOdkfha cmka cd;sl iafõÉPd fiajl fiaúldfjda fnfyúka iyfhda.h
ÿkay' Tjqka wm iuÕ tla j idlÉPd fldg kd.ßl ixj¾Ok wêldßh" ksjdi
ixj¾Ok wêldßh yd rdcH fkdjk wdh;k yd fjk;a wdh;k o iïnkaO
lr .ksñka fï wjYH;dj bgq lr .kakd wdldrh .ek wmg Wmfoia ,nd ÿkay'
c,h ,nd .ekSu i|yd úYd, k<ud¾.hla ilia lr hq;=j ;sìK' ta i|yd wmg
cmka ráka wdOdr ,eî th lr .; yelss úh' bka miq f.j,aj,g k<
c,h ,nd .ekSu wjYH úh' fï i|yd wmg .e,fmk l%uhla ks¾udKh lr .ekSug
wms fnfyúka idlÉPd lf<uq' wms ta i|yd fnfyúka fjfyi uykais ±refjuq'
107
wk;=rej fmdl=re l%uhlg c,h ,nd .ekSug wms lghq;= fhÿfjuq' ta wkqj fmdl=re
l%uhg c,h ,nd .;a l< tl f.j,a fma,shl isák ish¿u mjq,aj,g tkï mjq,a 8
g fyda 10 g fmdÿfõ c, iemhqu ,nd §ug c, iïmdok uKav,h tlÕ úh' iaj,am
ld,hlg miq wmg yelshdj ,enqKq l< fm!oa.,slju wmf.a ksjdij,g wmg k<
c, iemhqu ,nd .; yels nj c, iïmdok uKav,h úiska wmg myÞ fok ,È' tf;la
wms fmdl=re l%uh hgf;a fmdÿ c, ì,la f.ùug tl, jQfjuq'
ta wdldrhg c,h ,nd f.k ál ld,hla hk úg" wmg fjka fjkaj wmf.a ksfjiaj,g
k< c, k< iemhqu ,nd .ekSug wjYH;djh ;Èka ±fkkakg mgka .;a w;r ta i|yd
uqo,ayo,a we;s wh" ;u ksjdij,g tfia fjkuu c, iemhqu we;s lr .;ay' tfy;a ta
i|yd m%udKj;a uqo,a ke;s whg fuh m%Yakhla úh' tys § foysj, .,alsiai k.r
iNdfõ uka;%Sjre fï .ek c, iïmdok uKav,h iuÕ idlÉPd fldg re' 4000 l jeks
uqo,lska wvq wdÞhï,dNSkag o c,h ,nd .; yels jk fia l%uhla ilia fldg ÿkay'
ta i|yd re'2000 l Kh uqo,la wmg nexl=jla yryd ,nd ÿka w;r b;sß re' 2000 wmg
w;ska f.jk f,i mjik ,È' thska wfma c, m%Yakh o úi¢K' yeu mjq,lgu ;u
ksfjiaj,g fjka fjkaj c,h ,nd .ekSug yels úh'
B ,Õg wmg úi|d .; hq;=j ;snqfKa wm-c,h nei hdu ms<sn| .eg¿jls' wm-c,h
nei .sfha f.j,a fma<s 2 la ueÈka msysgd ;snqKq wä 5 l mr;rh ;=<h' ish¿u f.j,aj,
wmsßisÿ c,h nei .sfha fï ldKqj Tiafiah' ldKqfjka fï c,h .,d hduo yß yeá
isÿ jQfõ ke;' fï wm-c,h .,d hk ud¾.h ms<silr fldg ta i|yd ksis mßÈ ldKq
moaO;shla ilia lr .ekSu i|yd wmg kd.ßl ckdjdi m%j¾Okh kï jev igykska
iyfhda.h ,eìK' Tjqyq fï .ek wm iuÕ idlÉPd fldg fuh l< hq;af;a flfia±hs
hkak .ek wm ±kqj;a l<y' ldKq iE§u i|yd uQ,H m%;smdok imhk ,oafoa cmka
iafõÉPd ixúOdkh uÕsks' m%foaYfha m%cdj tla ù m%cd Þhl;ajfhka ldKq bÈ l<
hq;=j ;sìK' fï i|yd Þhl;ajh ,nd §ug wfma m%cdfõ iuyre leu;a; ±lajQfha
ke;' Tjqkaf.a Þhl;ajh ta i|yd ,nd .ekSug wms fndfyda fihska Tjqkag lreKq
f;areï lr ÿksuq' m%cdj Þhl;ajh imhk ksid fuh m%cdjgu wh;a jk nj;a ta
ksidu m%cdj úiska fuh wdrlaId lr .kakd nj;a hkd§ jYfhka wms fï .ek myÞ
ÿksuq' fï wdldrfhka wms fï lghq;a; i|yd m%cdfõ Þhl;ajh ,nd .;a w;r iuyr
wh leu;s lrjd .kakd ,oafoa n,fhka fuks' wk;=rej cmka iafõÉPd ixúOdkfha
uQ,HOdr ,nd f.k m%cd Þhl;ajfhka ldKqj bÈ lr .ekSfï lghq;= lr .ekSug
wmg yels úh'
fï lghq;af;a§ ldKq bÈ lsÍu isÿ jQfha ;rÕhg fuks' ula ksido h;a m%cdj ;=,ska
fï lghq;a; i|yd ta ;rï Wkkaÿjla Wjukdjla mek keÕ=Kq neúks' Tjqka fï .ek
108
fyd¢ka ±kqj;a jQ w;r fï wjYH;djh o Tjqkag fyd¢ka ±kqkq ksid Èjd ? ksÈ
fkd;ld fiajh l<y' wms wfma m%cd ixj¾Ok iñ;shg bÈ lsÍfï fldka;%d;a;=j ,nd
f.k" m%cdj jk wms Y%uh j.=rñka jev lf<uq'
fuys§ mejish hq;= ;j;a jeo.;a lreKla jkafka c, iemhqï yd jeisls<s moaO;s
kv;a;= lr f.k hdu .ek wmg wjfndaOhla fkd;snqKq neúka ta iuyr lghq;=
m%:ujrg lrk úg msg;g fldka;%d;a § ta fiajd ,nd .ekSug wmg isÿ jQ njhs' kuq;a
tjeks kv;a;= lghq;= mjd Tjqka úiska bgq lrkq n,d ys| bf.k f.k wmsu tu
lghq;= lr .ekSug mqreÿ jqfkuq' fï ish,a, fufia isÿ lr .ekSug yels jQfha
m%cdjf.a Wjukdj yd iyNd.s;ajh fya;= fldg f.kh'
fufia wm uqyqK mE .eg¿j,§ rdcH wdh;k" rdcH fkdjk ixúOdk"
foysj, .,alsiai uy k.r iNdj jeks ish¿ ixúOdk iuÕ tla ù idlÉPd lrñka
±kqj;a fjñka uqyqK ÿka yeu m%Yakhlau úi|d .ksñka bÈßhg mshjr ;enQ wmg ó
<Õg w; .eiSug isÿ jqfha le<ss li< neyer lsÍfï m%Yakhgh' wfma ckhd mdf¾ we;s
l+Kq nlalsj,g l=Kq ±óug mqreÿj isáhy' fufia fï nlalsj,g l=Kq ouk l, tajd
mdr mqrd o jeà úisÍ hñka ;snqKq w;r ksoe,af,a ießirk n,a,ka" .jhka jeks i;=ka
fï l=Kq nlalsj,g nei fï l=Kq mdrg weo ±óug mqreÿj isáhy' fujeks
wjia:dj,§ wms yeuúgu lf<a k.r iNdjg f.dia tu l=Kq /f.k hk f,ig
Tjqkag lror lsÍuh' tfy;a k.r iNdfjka o tfia l=Kq /f.k .sfha
udi .Kka ;siafia wm Tjqkag ta .ek meñKs<s l< miqh'
fï w;f¾ § kd.ßl ixj¾Ok m%j¾Ok jev igyk yd cmka iafõÉPd fiajl
fiaúldfjda tla ù >K wmøjH l<ukdlrKh yd ta ms<sn| lghq;= lrk úúO
ixúOdk .ek wm ±kqj;a l< y' fï ld,fha§ >K wmøjH l<ukdlrKh ms<sn|
wjfndaOhla ,nd .kq msKsi wfma iñ;sfha ksfhdað;fhl=g nexfldla kqjrg
pdßldjl hdug wjia:dj ,eìK' ta i|yd ud msg;a lr heùug ;SrKh úh' ta jk
úg uu taldnoaO m%cd ixj¾Ok iñ;sfha f,alï jYfhka lghq;= lrñks isáfhñ'
fuu wOHhk pdßldjg foysj,-.,alsiai yd fldaÜfÜ k.r iNdj, ksfhdað;fhdao
fjk;a m%cd kdhl kdhsldfjdao iyNd.s jQy' tfy;a nexfldla kqjr§ wmg wfma is;a
i;ka i;=gq lrjk lsisu fohla ±l .kakg fkd,eìK' Tjqka wm f.k .sh
iEu ;eklau wmøjH l<ukdlrK iïnkaO lghq;= flfrk ia:dk úh'
iEu ;ekl§u wms ÿgqfõ l=Kq f.dvj,a jqqqqjo tajd wmg fmkajk ,oafoa iïm;la
yeáhgh' fï ish,a, ±l .ekSfuka miq ud ;=< ±ä wêIaGdkhla we;s úh' ta wfma .fïo
fujeks jHdmD;shla mgka .kakd njgh'
109
wdmiq meñKSfuka miq uu fï .ek ls%hd;aul ùug mgka .;sñ' fï jk úg wfma m%cd
ixj¾Ok iñ;s yhla ;sìK' Bg fya;=j jQfha nfvdaúg .u wÈhr 6 lska hqla;j
mej;Suhs' tu wÈhr yhg wkqj iñ;s o yhla we;s jQ w;r tu iñ;sj, kdhlfhda
fjk fjku jev l<d ñi taldnoaOj jev lghq;= lsÍug mqreÿj isáfha ke;' tneúka
uu fuys § m<uqfjks iñ;sfha f,alï wkqr uy;dg fï .ek lreKq mjid fï l=Kq
l<ukdlrKh ms<sn| jHdmD;sh wmg tla ù l< yelalla nj Tyqg meyeÈ,s lf<ñ'
tfia kï wfma iñ;sj,ska fuh wdrïN lsÍu iqÿiqhhs hkak Tyqf.a woyi úh' uu o
Bg tlÕ jqfKñ'
fuys§ wms iñ;s yhu taldnoaO fldg taldnoaO iñ;shla f.dv keÕ=fjuq' fï iñ;sfha
NdKavd.dßl jQfha wkqr uy;d h' f,alï f,i m;a jQfha uu h' fï wdldrfhka
taldnoaO m%cd ixj¾Ok iñ;sh msysgqjd f.k kd.ßl ckdjdi m%j¾Ok jev
igyk;a" chsld wdh;kh;a" foysj, .,alsiai uy k.r iNdj;a" wmg Wmldr lrk
fjk;a iafõÉPd wdh;k;a" m%cdj;a tla ù lKavdhï jYfhka f.hska f.g f.dia
lreKq meyeÈ,s fldg ksfjiaj, tl;= lrk l=Kq wmg ,nd fok f,i b,a,d isáfhuq'
lvÞis" ldâfndaâ" fmd,s;ska" fmd,algq" áka" ;yvq hkd§ fï ish,a,lau l=Kq
nlalsj,g fkdÞ wmg fok f,i ±kajqfjuq' k.r iNdfõ l=Kq g%elagrhg tajd Ndr
fkdfok f,ig ckhd ±kqj;a lf<uq'
l=Kq /ialr .ekSu i|yd wmg ia:dkhla fkd;sìK' fuys § m<uqjk iñ;sfha f,alï
jQ wkqr uy;d fï ld¾hh i|yd tu iñ;sfha m%cdYd,dj f.dvkeÕs,a, ,nd §ug
fmdfrdkaÿ úh' fï ld¾hhg Wmldr lsÍu iz|yd ldka;djka fofofkl=o bÈßm;a
jQy' bka miq wms fï wmøjH l<ukdlrKh lsßfï jev igyk ls%hd;aul fldg
mj;ajd f.k .sfhuq' wjqreoaola ;siafiau wkqr uy;d fuu jev igyk mj;ajd f.k
hdug lghq;= lf<a lsisÿ §ukdjla mjd fkd,nñks' ta w;r fï jev igyfka fiajh
i|yd ;j;a uy;aufhl=g izq¿ §ukdjla f.jñka Tyqo fï m%cd fiajhg tla lr .;suq'
fï jev igyk mj;ajd f.k hdfï § wmg fndfyda ukqIHhkaf.ka weKqï
neKqï ,eîug isÿ jQ njo fuys ,d i|yka l< hq;=h'
miqj wmsg jev igyk mj;ajd f.k hdu i|yd my;a ìï ixj¾Ok uKav,fhka
ia:dkhla ,eìK' fï jev igyk mj;ajd f.k hdu i|yd wmg kd.ßl ixj¾Ok
wêldßh" chsld wdh;kh yd fjk;a rdcH fkdjk wdh;k;a" foysj, .,alsiai k.r
iNdj;a kd.ßl ckdjdi jev igyk;a Wmldr l<y'
wmg wfma ixj¾Ok jev igykaj, fï uÜgug meñKSug yels jqfha m%cdfõ tl;=j
110
ksidh' m%cdj ±kqj;a ùu lrk fldg f.kh' tfukau úúO wdh;kj, ks,OdÍka wmg
Wmldr l, neúks' ks,OdÍka yd m%cdj tl;= jkafka kï" wm fomd¾Yajh tlsfkldg
ijka fokafka kï ixj¾Ok jev igyka mj;ajd f.k hdu fnfyúka myiq fõ'
m%cdj ±kqj;a lsÍu fnfyúka wudre ld¾hhls' m%cdfõ iuyreka iuÕ .egqï mjd
we;s jk nj fkdryils' tfy;a flfia fyda ckhd ±kqj;a fldg m%cdj tluq;= l<
hq;=h' tfia fkdue;sj fujeks jev igyka mj;ajd f.k hdu wiSre jkq we;' tfukau
fujeks fmdÿ fiajd lghq;=j, fhfok l, wms fkdfhl=;a fodaIdfrdamK weiSug o
iQÞkñka isáh hq;=h'
fu;eka isg wfma l<ukdlre jk wkqr uy;d fï .ek ;jÿrg;a wmg úia;r meyeÈ,s
lrkq we;'
wkqr uy;d
nfvda´úg wmf.a le<s li< uOHia:dkfha jev lghq;= .ek flá úia;rhla uuo
Tng bÈßm;a lrñ'
fï uOHia:dkh uy;a mßY%uhla ord f.dv kÕk ,ooals' fï
uOHiaa:dkh ;=,ska wo wms nfvdaúg le<s li< m%Yakh 90] la
muK úi|d we;af;uq' wo ,xldfõ ´kEu m<d;a md,k
wdh;khl fkdúi£ ;sfnk úYd, m%Yakhla ù we;af;a wmøjH
neyer lsÍfï m%Yakhhs' tfy;a nfvdaúg wmg kï l=Kq
m%Yakhlg jvd iïm;ls' wfma ixLHd f,aLkj,g wkqj miq .sh
wjqreoafoa nfvdaúg uOHia:dkfhka wms remsh,a tla ,CI úisodia wgish .Kkl
wmøjH NdKav wf,ú fldg we;af;uq' wfma fufia wf,ú fldg .kakd wdÞhfuka
fldgila m%cdjg o ,efnkafka h' wm m%cdjf.ka fuu wmøjH ,nd .kafka Tjqkag ta
i|yd uqo,a f.jñks'
fuu wmøjH wm tl;= lr .kafka f.hla f.hla mdid hñks' fï i|yd wmf.ka
fiaúldjka fofofkl= o k.r iNdfjka ;sfofkl= o isá;s' Tjqka tu
f.j,aj,ska ,nd .kakd wmøjH NdKav m%udKh f,aLk.; lr .ks;s' wk;=rej tu
NdKav le<sli< uOHia:dkhg f.keú;a udihlg fyda follg miq ta nvqj,
jákdlug Tjqkag uqo,a f.jkq ,efí' miq .sh wjqreoafoa wms tfia remsh,a wkqy;r
oyia .Kkla m%cdjg f.jd we;af;uq' b;sß uqo,a wm m%cd uOia:dkfha wjYH;d i|yd
fhdojd f.k ;sfí' ±ka wfma m%cdj fï jev igykg fnfyúka yqremqreÿj isá;s'
111
,xldfõ wo nrm;< f,i mj;sk l=Kqli< m%Yakhg fuh m%Odk;u úi÷ula nj
ug j.lSfuka hqla;j mejish yel' tfy;a fndfyda fofkl= fï wdldrhg fkdis;Su
wjdikdjg lreKls' ;j;a jeo.;a lreKla jkafka ,xldfõ m<d;a md,k
wdh;khlska m%:u jrg le<sli< uOHia:dkhla bÈ lf<a nfvdaúg .ïudkfha ùuhs'
kuq;a fujeks jev igyka .ek fuf;la lsisÿ ksjerÈ we.hSula fkdùu lK.dgqjg
lreKls' miq.sh ld,fha úúO wdh;kj,ska meñK fï jev igyk ksÍlaIKh l<
nj ienEjls' kuq;a fï jk f;la fujeks jev igyka bÈßh lrd f.k hdu i|yd
lsisu iïnkaëlrKhla isÿ ù ke;' yeu k.r iNdjlu" iEu m<d;a md,k
wdh;khlu fujeks jev igyka wrUkafka kï th úYd, fiajdjls' wmf.a fï jev
igyk ksid fï k.rhg fojirla ;=< § tk l=Kq m%udKh fgdka 30 la k;r lsÍug
wms iu;a jQfhuq' fï jev igyk ;=<ska li< 90] la olajdu wju lsÍfï ;;a;ajhka
wm úiska we;s lr ;sfí' le<s li< wju lsÍu iïnkaOfhka wms fï jev igykska
id¾:l m%;sm, fk,df.k we;af;uq' wm fufia m%;splS%hlrKh fkdfldg fï l=Kq
tl;= ù kï isÿ jkafka l=ulao@ ±ka wms ta l=Kq iïmQ¾Kfhkau uqo,a njg m;alf<uq'
wms fï jev igyk wdrïN lf<a re' 5000$-lsks' ±ka wmg re'60"000l muK
iaÓr ;ekam;= o ;sfí' wm fufia uqo,a jYfhka nexl=fõ ;ekam;a fldg we;af;a l=Kqj,
jákdluh' fujeks jev igyka ú/lshdjgo ms,s;=rls' fï jev igyk id¾:l
lr .ekSfï § wmg jeo.;a jQ ;j;a lreKla jQfha fiiq rdcH yd rdcH fkdjk
wdh;k iuÕ wm meje;a jQ iïnkaêlrKhhs' tjlg isá md¾,sfïka;= uka;%Sjrhd
iuÕ wms fkdlvjd fmdÿ /iaùula meje;ajQfjuq' m%foaYfha ish¿ rdcH yd rdcH
fkdjk wdh;k ksfhdað;hka iyNd.s jQ ta fmdÿ /iaùfï § iEfyk jev fldgila
lr .ekSug wms iu;a jQfjuq' iEu /iaùul§u wms wfma wvqmdvqlï iudf,dapkh
lf<uq' bIag lr .; hq;=j ;sfnk jev fldgia .ek ;SrK .;suq' B<Õ udifha
/iaùug fmr tu wvqmdvqlï yd wjYH;djhka imqrd .ekSug wm mßY%u ±refjuq'
tjeks YslaIKhla we;sj lghq;= l< neúka wmg fï jev igyk id¾:lj mj;ajd
f.k hdug yels úh'
ia;+;shs'
myiqlï i,ikakd
;u jev igyk .ek lreKq bÈßm;a lsÍu wms ud,kS uy;añhg;a" wkqr uy;dg;a"
fnfyúka ia;+;sjka; fjuq' fuh wms iEu flfkl= úiskau fyd¢ka úuid ne,sh hq;=
we.hSula l< hq;= jev igykls' tneúka ;j;a u| fõ,djla f.k fï ms<sn| jeäÿr
úia;r ±k.ekSug" m%Yak lsÍug wm lghq;= l, hq;=hhs uu is;ñ'
112
m<uqjk m%Yakh ^ldka;djla&
uu bkafka iurfldaka j;af;a' wfma j;af;a 265 muK ck.yKhla bkakjd' ta whg
l=Kq oukaak ;ekla keye' tal ksid wm-c,h neyef.k hk ldKqjg ;uhs l=kq"
úfYaIfhka fmd,s;ska nE.a oukafka' tal wmg úYd, m%Yakhla jqKd' k.r iNdfjka
l=Kq f.k hkak Èkm;d tkafka keye' iqudk 2 g jrla jf.a ;uhs tkafka' b;ska fï
ud,kS uy;añh mejiQ l=Kq tl;= lrk l%uh .ek ;j ÿrg;a meyeÈ,s lf<d;a fyd|hs
lsh,d uu ys;kjd'
ud,kS
fmd,s;Ska yd fjk;a wmøjH c,h nei hk ldKqjg úis lsÍu fnfyúka jerÈ
lghq;a;la nj wms oksuq' ula ksido h;a c,h wmú;% ù" úIîc fnda ù f,v frda. fnda
jkafka wmguh' mßirh o wmssßisÿ fõ' fï .ek Tn m%cdfõ ckhd tla ù k.r
iNdjg f.dia tys ks,OdÍka iuÕ fï .ek idlÉPd l< hq;=h' fuys § jeo.;a jk
ldrKhla jkafka fkdmiqngj" Tnf.a m%h;akh w;ruÕ w;a fkdyer" ìh fkdù
Tjqka iuÕ oCI f,i l:d lsÍuhs' Tn Pkaoh § m;a lr f.k we;s uka;%Sjrhd iuÕ
fï .ek l;d lrkak' Tnf.a wmøjH m%Yakh úi|d .ekSug ueÈy;a ù Wmldr lrk
f,ig Tyqf.ka b,a,d isákak'
Èrdm;a jk wmøjH fjku;a" fkdÈrk wmøjH fjku;a /ialsÍug hï bvlvla
wjYH fõ' Èrk øjH i|yd ner,a tlla jeks Ndckhla jqjo idod .; yel' ke;s
kï .,aj,ska jqj o ;ekla idod .ekSug mq¿jk' ta wdldrhg tla/ia lsÍfuka Èrk
øjHj,ska fjkuu o fkdÈrk øjHj,ska fjkuuo m%fhdack .; yel' ldnkslj
Èrdm;a jk l+Kq" fmdfydr njg yrjd .ekSug bv lv ;sfí kï w.fkah' fmd,algq"
fmd,s;ska" ldâfndaâ" ma,diaála" áka iEu fohla u tla/ia l< hq;=h' úYd,
ldâfndaâ yd l=vd ldâ fndaâ lene,s o úYd, m;% muKla fkdj l=vd m;%
lene,sj,go uqo,a ,nd .; yel' tajd fjka fjkaj tla/ia l< hq;=h' fï iEu
fohlau ñ,g .kakd wdh;k ;sfí' ta wdh;k .ek Tng wmf.ka ±k.; yel' ùÿre
j¾." j¾Kh wkqj fjka lr ÿka l< ùÿre lgq mjd wf,ú lsÍug mq¿jk' fmd,s;ska
u¿" fIdmska nE.a hkdÈh leg lsÍfï l%uh .ek ±kqula ,ndf.k ta wkqj ls%hd
l<fyd;a tu fmd,s;ska leg jeä ñ<lg §ug mq¿jk' tjeks ±kqu o wmg ,enqfka fï
iïnkaOj lghq;= lrk wdh;kj,sks'
fuu øjH m%jdykh i|yd o Tn fjfyish hq;= ke;' iuyr wdh;k uqo,a f.jd Tjqka
u meñK tajd /f.k hk neúks' iuyr fj<| jHdmdßlhka fuu øjH i|yd
f.jk .dia;= m%udKj;a fkdfõ kï tajd ñ< § .ekSu i|yd fjk;a fj<|
113
jHdmdßlhka o Tng fidhd.; yel' ta wkqj fuh id¾:l fj<| jHdmdrhla o
fõ' .fï l=Kq m%Yakh úi|d .ekSu;a wdÞhu Wmojd .ekSu;a fuuÕska isÿ fõ' Tn l<
hq;af;a fï wmøjH tla/ia lsÍug ia:dk ilid .ekSuhs'
ñ< .Kka ;SrKh lr .ekSfï§ wmg jdis jk f,i tu ;SrKj,g t<öug o hï
olaI;djhla we;s lr .; hq;=h' tfukau uQ,sl lghq;= weröug Tng uqo,a fkdue;s
kï rdcH yd rdcH fkdjk wdh;k ks,OdÍka iuÕ idlÉPd fldg Khla ,nd .;
yel'
fuh id¾:l lr.; yelafla Tnf.a lem ùu u;h' wm fï i|yd wm lem úh hq;=h'
tfukau fuh wksjd¾hfhkau id¾:l lr .; yels jevigykls'
nfvdaúg .ïudkfha ck.yKh ±ka 6000 g jvd jeäh' kuq;a ±ka wm ls%hd;aul lrk
fuu wmøjH plS%hlrKh yd fiiq ixj¾Ok jev igyka ksid wfma .u fnfyúka
ÈhqKq ù ;sfí' m%cdj me;af;ka fukau /lshd kshqla;sh w;ska o ÈhqKq ù ;sfí'
;j;a fï iïnkaOj meyeÈ,s lr.; hq;= m%Yak ;sfí kï wfmka úuik f,i wms b,a,uq'
rxð;a uy;d
fujeks jev igykla lrk úg m%foaYfha ish¨u wdh;k iyNd.sùu b;du;au
jeo.;a hk nj uf.a woyihs' k.r iNdfõ ks,OdÍka" m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,fha
ks,OdÍka" .%du ks,OdÍka" rdcH ixúOdk yd rdcH fkdjk ixúOdk tlu
lKavdhula yeáhg jev lrk ;;ajhlg meñKSug wmg yels úh hq;=h' tfukau
wms w;am;a lr .kakd fujeks M,odhS w;a±lSï fjk;a ia:dkj,go f.khduo óg jvd
jeämqr isÿ úh hq;=h' fuys§ l;d l< tla uy;aufhla woyia bÈßm;a l< wdldrhg
fujeks jevigyka id¾:l ùug kï m%cd uQ, uÜgfuka ckhd ±kqj;a úh hq;=h'
nfvdaúg § ta lghq;a; b;du;a uekúka isÿ ù ;sfí' m%cdj ±kqj;a ù m%cdfõ
Þhl;ajh ,nd f.k m%cdj úiskau wjYH lghq;= fldg tys m%;s,dN m%cdju ,nd
f.k ;sfí' tfukau fï >K wmøjH l<ukdlrK jev igyk uÕska cd;sl uÜgñka
rfÜ mj;sk .eg¿j,g o hï lsis uÜgul Þhl;ajhla ,nd § ;sfí' fuys§ jeo.;a
jQfha fï jev igykg iïnkaO jQ tla tla mqoa.,hkaf.a ;;ajh yd Tjqkag mejrekq
j.lSï o Tjqka ±la jQ lem ùuh'
cmka ldka;djla
uu ¨kdj jHdmD;sh hgf;a fiajh lrk cmka iafjÉPd fiaúldjla' uu jev lrk
jHdmD;sfha .ïj, l=Kq neyer lsÍfï m%Yakh ;Èka ;sfnkjd' fï .ek wms m%cdj
114
511
yqÕla ±kqj;a l<d' kuq;a m,la fj,d keye' l=Kq /ia lsÍug ner,a ÿkak;a ta
ner,aj,g l=Kq oukafka keye' ta i|yd Wkkaÿjla keye jf.a' fï .ek Tnf.a hï
woyila ;sfí uu ±k .kak leu;shs'
wkqr uy;d
uu Bg ms<s;=rla fokak leu;shs' wms;a f.j,aj,g ÿkakd" l=Kq tl;= lrkak' ner,a
ÿkakd' fijk; wdh;kh uÕska ner,a yeu ksjigu ner,a tl ne.ska ,nd ÿkakd'
k.r iNdfjka o fï i|yd uqo,a fhfoõjd' we;a;gu ner,a l%uh fyd|hs' fjk;a
l%u;a y÷kaj,d ÿkakd' ta;a m%cdfõ ta;rï ie,ls,a,la ;snqfKa kE' wms ta .ek fidhd
ne¨jd' tla flfkl=g ;sfnkafka m¾pia 2 l bvuls' ta m¾pia 2 u msfrkakhs f.a
yo,d ;sfhkafka' ta wh lshkafka fï m¾pia 2 l=vd f.or l=Kq u,a,la" ner,a
tlla ;shd .kak wudrehs lshk tlhs' we;a;gu bv lv uÈ tajd lrkak' ta ksid
ñksiqkag nrla fkdfjkakhs fï l=Kq tl;= lsÍu l< hq;af;a' l+Kq /ialsÍug wms
uyckhdg u¿ fokjd kï b;d blauKska wms ta l=Kq iys; u¿ wdmiq tl;= lr .;
hq;=hs' ta jf.au wms fï l=Kqj,g uqo,auh jákdlula we;s nj Tjqkag fmkajd§u b;d
jeo.;a' wms o;a ueo,d whska lrk o;a nqreiqj mjd wms úis l< hq;= kE' oka;df,amh
wiqrd we;s fmÜáhj;a" tu áhqí tlj;a" tAfla uQähj;a úis lrkak wjYH ke;s nj;a
fï yeu tllgu ñ<hla ,nd .; yels nj;a wm Tjqkag jgyd Èh hq;=hs' tfyu
wd¾Ól jdishla Tjqkag ,efnk njg Tjqka ±kqj;a fkdlf<d;a wmg fujeks
jevigykla id¾:lj lrf.k hkak ,efnkafka keye' ta whg ta;a;= hkak ́ k fuu
wmøjHj,g uqo,auh jákdlula we;s nj' tfyu ±kqj;a fldg Tjqka wmg fok
nvqj,g mud fkdfldg ñ< f.jkak ´k'
;j;a ldka;djla
wms fï .ek ish¿u m%cdjg ksishdldr ±kqula ,nd Èh hq;=hs' u¿j,g l=Kq tl;=
lr .kak yeá" l=Kq fjka lrk yeá" ñ< § .kakd wdh;k .ek" tajdfha ñ< .Kka
fldfyduo lshk tl" fï lghq;= lrk w;f¾ uqyqK §ug isÿjk .eg¿ fudkjdo"
fï yeu me;af;kau w;a±lSï ,;a lKavdhula úÈhg wmg fï nfvdaúg lKavdhu
y÷kajkak mq¿jka' uu ys;k úÈhg fuu lKavdhu fjk;a m%cdjka lrd;a le|jd
f.k f.dia tu m%cdjkq;a fï wh ,jd ±kqj;a l< hq;=hs lshk tlhs uf.a woyi'
Tjqka ,o w;a±lSï .ek ta m%cdjkq;a iuÕ
l:d lrkak ,enqfkd;a uu ys;kjd fï
iïnkaOfhka yqÕdla id¾:l n,mEula ta
m%cdjkag;a lrkak mq¿jka fjhs lsh,d'
ta jf.au fï m%;splS%hlrKh jev
igyk .ek fyd| m%pdrhl=;a ta yryd ,efíú lsh,d uu úYajdi lrkjd' ta ksid fï
lKavdhu uÕska fiiq m%cdjkq;a ±kqj;a lsÍug wm hï lsis l%uhla ilia l< hq;=hhs
uu is;kjd'
ud,kS
tal wmg lrkak mqz¿jka fohla' ´kEu fj,djl ´kEu m<d;lg f.dia .syska fï
le<sli, m%Yakh .ek ckhd ±kqj;a lsÍug;a le<ss li< hkq iïm;la nj fmkajd
§ug;a wm leue;af;uq' tfukau ́ kEu flfkl=g wjYH kï wfma .ugu ú;a fï .ek
wjfndaOhla ,nd .ekSug o wms bvlv i,id §ug leue;af;uq'
myiqlï I,ikakd
uq,skau fï jev igyk wdrïN lrk úg fï whg rcfha wdh;kj,ska yd k.r
iNdffjka m%;spdr ±lajQfõ flfiao@ Tjqka fï flfrys ljrdlr wdl,amhla ±laùo
tu ks,OdÍkaf.a wdl,am fjkia lsÍug wjYH jQ wjia:dj,§ th lf,a flfiao hkak
hkd§ lreKqo wmg fuhska W.; yels w;a ±lSï h'
ud,kS
ñksiaiq biair we,gu ;uhs l=Kq ±ïfu' b;ska ta ¥IKfhka we, fírd .kak wms k.r
iNdjg .shd' k.r iNdfjka weú;a ne¨jd' wef,a j;=r nyskafka ke;sj l=Kq
udi .Kka m,a fjkjd' mKqfjd;a yeÈ,d' B ,Õg k.r iNdfjka gexlshla bÈ lr,d
ÿkakd' l=Kq oukak lsh,d' kuq;a talg tl;= fjk l=Kq f.kshkafka keye' b;ska wms
k.r iNdjg .syska lsõjdu" ke;skï kd.ßl uka;%Sjrfhl=g lsõjdu wms úi÷ula
fokakï lshkjd' kuq;a úi÷ula ,efnkafka keye' wjidkfha fï kd.ßl m%j¾Ok
jev igyk" fijk; wdh;kh jeks ixúOdk tla ù wm iuÕ idlÉPd fldg wm lSm
fofkla fujeks m%;splS%hlrK lghqq;= flfrk uOHia:dkj,g le|jd f.k.shd
wmg tajd fmkajkak' wm tys§ ÿgq foaj,a" msgrg§ ÿgq foaj,a yd ,nd.;a ±kqu Ndú;d
lrñka ;uhs fï jev igyk l%shd;aul lf<a'
wkqr
wm l=Kq wf,ú lsÍfuka jHdmdrhla lrkjd fkdfõ' wm lrkafka m%cdj iuÕ tl;=
ù m%cdj kÕd isgqùuls' wms nfvdaúgg meñKsfha uv j.=rlgh' tys§ m%cd ixj¾Ok
jHdmD;shla msysgqjd .ekSug wms iu;a jQfhuq' wmg cmka iafõÉPd ixúOdkfhka
Wmldr ,eìK' k.r iNdfõ iuyr jevigykaj,skao wmg iyfhda.h ,eìK'
j;auka id¾:l;ajh w;a lr .ekSug wms úYd, ÿlla úkafouq' lem lsÍula lf<uq'
fndfyda úg hï lghq;a;la lrjd .ekSu i|yd ks,OdÍka uqK .eiSug ojiu .;
lsÍug isÿ úh' iuyr Èkj, wmg wdydrj;a fkdf.k ld¾hd,j, l,aueÍug isÿ
úh' wo nfvdaúg fuu jev igyk fuu ;;ajhg f.k wd yels jQfha wfma ta lemùu
116
u;h' fnfyda úg ks,OdÍka w;ska isÿ úh hq;= lghq;= o wmgu lr.ekSug isÿ úh'
iuyr wjia:dj,§ wmg ks,OdÍka ,jd jev lrjd .ekSug uy;a mßY%u ±Íug isÿ
úh'
lKavdhï fmdaiag¾ bÈßm;a lsÍï – f;jk jgh
ñY% lkavdhï
lKavdhï yhls
fmdaiag¾ wxl 29 - lKavdhï wxl 1 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
H.M. iqiSud - H.D.F
isis,ska o ue,a - m%cd kdhsld ^iurfldaka bvu&
,isld Y%Su;s - H.D.F.
ví'tia' úl%uisxy - U.S.I.P
fiõjkaÈ .uf.a - U.S.I.P.
kkaofiak uhd - N.F.P.O.
fmdaiag¾ wxl 30 - lKavdhï wxl 1 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
m%Yakh úi÷u l%shd;aul lrk wdldrh yjq,alrejka
bvï whs;sh
fkdue;slu
ie,eiaulg
wkqj bvï
ksrjq,a lr
iqÿiq mjq,a
i|yd bvï
whs;sh
kS;Hdkql+,j
,nd§u'
fudrgqj k.riNd n,
m%foaYh ;=< ksrjq,a l< hq;= bvï
y÷kd .ekSu'
f,aLK.; lsÍu'
ckdjdi uÜgfuka tu m%cdjkag
whs;sh ,nd §ug iqÿiq mjq,a
y÷kd .ekSu'
m%uqL;d.; lsÍu'
ie,eiaula ilia lsÍu'
fï i|yd l%shd;aul lsÍfï
hdka;%Khla ilia lsÍu'
^lñgqjla&
wÞ, yjq,alrejka y÷kd .ekSu
iy Tjqka taldnoaOù th
l%shd;aul lsÍu
ta ms<sn| we.hSu yd miq úmrï
l%ufõohka f.dv keÕSu'
m%dfoaYSh f,alï
ld¾hd,h'
1' m%dfoaYSh f,alï
2' .%du ks,OdÍ
3' bvï ks,OdÍ
4' iuDoaê ks,OdÍ
k.r iNdj
5' k.rdêm;s
6' m%cd ix'ks,OdÍ
7' ie,iqï ks,OdÍ
8' kd.ßl
bxðfkarejre
9' ñkskafodare fomd'
10' bvï ,shdmÈxÑ
lsÍfï ld¾hd,h
11' m%cd uQ, ixúOdk
117
12' úúO rdcH fkdjk
ixúOdk
fmdaiag¾ wxl 28 - lKavdhï wxl 1 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
yjq,alrejkaf.a iydh ,nd .kakd wdldrh'
1' iïnkaëlrK lsÍu'
2' f;dr;=re /ialsÍug iydh ùu'
3' bvfï m%udKh yd whs;sh ms<sn| iydh ùu'
4' f;dr;=re /ialsÍug iydh ùu'
5' uQ,sl;ajh f.k lghq;= lsÍu'
6' m%cdj ta i|yd iïnkaëlrKh iy iydh ùu'
7' bvï lÜá ie,iqï wkqu; lsÍu
8' fiajdjka iemhSug iydh ùu
9' bvï ñKqï lghq;= lr§u
10' bvï ,shd mÈxÑ lsÍu
11' fuu l%shdj,sh wdrïNfha isg l%shdldÍ iyNd.s;ajh yd ta i|yd il%sh Þhl;ajh
12' fuu l%shdÞuh i|yd ±kqj;a lsÍu yd ta i|yd ixúOdkh lsÍu
fmdaiag¾ wxl 33 - lKavdhï wxl 2 f;jk bÈßm;a lsßfï§ fojk lKavdhfï
lreKq m<uqjk lkavdhug iudk ksid fojk lKavdhug bÈßm;a lsßug wjia:dj fkdÿks'
m%Yakh - bvï whs;sh
fmdaiag¾ wxl 34 - lKavdhï wxl 2 ̂ fuu lKavdhu úiska f;jk bÈßm;a lsÍu lf<a
ke;'&
m%Yakh úi÷ï l%shd;aul lrk
wdldrh
yjq,alrejkaf.a iydh
bvï whs;sh
fkdue;s lu
bvï
ysñlï ,nd§u
j¾;udk
whs;sfha
iajNdjh
wÞ, wdh;k
iuÕ idlÉPd
m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h
k.r iNdj
ksjdi ixj¾Ok wêldßh
kd.ßl ixj¾Ok wêldßh
ñKqï lghq;= fomd¾;fïka;=j
118
lsÍu N.G.O.
fmdaiag¾ wxl 38 - lKavdhï wxl 3 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
.re kd.ßl uka;%S pkaø .dñKS mSßia
jHdmD;s l<ukdlre - fijK; - S.M. iqð;a
m%cd ix' ks,OdÍ - k.r iNdj fldaÜfÜ - iuka;s l=udß
iyldr l<ukdlre - Y%S ,xld fg,sfldï ^r;au,dk& - .dñKS yßiapkaø
f,alï - fh!jk iudch ^fudrgqj& - rks,a .=Kj¾Ok
fkdnqf;da bfkd - JOCV
uhs filsfk - JOCV
m%cd fi!LH ks,OdÍ - nÿ,a, uy k.r iNdj - wkqr udrisxy
- wdkkao j¾KiQßh
fmdaiag¾ wxl 41 - lKavdhï wxl 3 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
m%Yakh úi÷ï l%shd;aul lrk wdldrh yjq,alrejka yjq,alr
ejkaf.a
iydh
m%cdj-wd
h;k
wdh;k-
wdh;k
w;r
ÿria:Nd
jh
1 by< isg my<
olajd
ks,OdÍkaf.a
wdl,amuh
fjkila we;s
lsÍu'
2 foaYmd,k
u;fNao bj;a
lsÍu
3 m%cdjkaf.a
wjYH;djh
wdh;kh ;=<ska
wúêu;a
f,I ,nd .ekSug
mqreÿ ùu
j,ld,Su'
mqyqKq jev igyka
Èh;a lsÍu
fCIa;%fha jev igyka
I|yd ks,OdÍla t;;=
lsÍu
ks,OdÍkaf.a
rdcldÍ ,ehsia;=jg
m%cd ixj¾Ok jev
we;=,;a lsÍu
m%cd lghq;= j,§ mCI
fNaohlska
f;drj .eg¿ I|yd
úi÷ï ,nd§u
kS;sh l%shd;aul lsÍu'
m%cdjf.a Yla;sh
n, .ekaùu'
m%cdj ±kqj;a lsÍu
I|yd f;dr;=re
m%cd ixj¾Okh
wÞ, wdh;k yd
WmfoaYljreka
mCI" úmCI
foaYmd,{hska
w,a,ia yd ¥IK
fomd¾;fïka;=j
ú.Kk wxYh
iydh ixúOdk
m%cd ixj¾Ok
fCIa;%fha
iqÿiqlï ,;a
ks,OdÍka
Wmfoia
iy
wëCIK
h ,nd
.ekSu'
WÞ(-
JOCV
fudrgq
ish¿u
foaYmd,
k{ wê
ldßh
jeg,Sï
ksÍCI
K"
mÍCI
119
w;afmd;la ,nd .ekSu'
k.r iNdj
K
fmdaiag¾ wxl 40 - lKavdhï wxl 3 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
jd¾Isl wh jeh
ieliSu i|yd m%cd
Þhl;ajh ,nd .ekSu'
m%cd ixj¾Ok iñ;s uÕska jd¾Islj
Wmfoia iy fhdackd ,nd .ekSu
fldÜGdY .re kd.ßl uka;%Sjreka
iïnkaO lr .ksñka ixj¾Ok
fhdackd ,nd .ekSu'
wh jeh uÕska fldÜGdY i|yd fjka
lrk ,o uqo, jev igyk" iïm;a
Þhlhska ms<sn| j¾Ih uq,§ m%cd
ixj¾Ok iñ;s ±kqj;a lsÍu'
fldÜGdYhg wÞ, jev ie,eiau
fCIa;%fha m%o¾Yk mqjrejl m%o¾Ykh
lsÍu'
m%cd fldka;%d;a l%uhg bÈ lsÍï lsÍu'
miq úmru yd m%.;sh iudf,dapkh
lsÍu'
iNdj
m%cd iñ;s
.%du ixj¾Ok iñ;s
fh!jk iudc
mdie,a ixj¾Ok iñ;s
iafõÉPd ixúOdk
fN!;sl ;dlaIKs
l
ie,iqï uQ,H m%cdj'
fmdaiag¾ wxl 39 - lKavdhï wxl 3 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
fomd¾;fïka;= yd rdcH
wdh;k w;r
iyfhda.s;djhka
we;slr .ekSu'
jd¾Isl wh jeh bÈßm;a lsÍfï§
rdcH yd rdcH fkdjk wdh;k
iyNd.s;ajh we;s lsÍu ^m%cd
iyNd.s;aj whjehla idokq ,enq úg&
m%cd ixj¾Ok iñ;s /iaùï i|yd
iyh ,nd .ekSu'
ksjdi
m%cd ixj¾Ok iñ;s I|yd
Þhl;ajh ,nd .ekSu
ixj¾Ok jev igyka ;=<§
fm!oa.,sl wdh;k yd rdcH rcfha
wdh;k iyNd.S lr .ekSu'
miq úmrula lsÍu yd m%.;sh
iudf,dapkh lsÍu'
.re iNdj ue;s weu;sjre
rdcH yd rdcH fkdjk
ixúOdk
iïnkaëlrKh cd;sl
Èkj,§ fmdÿ ld¾hhka
lsÍu ^Y%uÞk''''''''&
120
fmdaiag¾ wxl 4 - lKavdhï wxl 4 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
Water board 1. P.R.L. Seneviratne
2. R.Y. Silva
3. H.S.Fonseka
Arthacharya Foundation (Jagath Nishantha)
NHDA - 1. L.J.D.K. Mendis
2. H.T.A. Dayananda
Lunawa Environnent Improvement & Commnity Development Project
(Maiko Kobuyashi)
fmdaiag¾ wxl 5 - lKavdhï wxl 4 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
m%Yakh úi÷ï
l%shd;aul lrk
wdldrh
yjq,alrejka
yjq,alrejka
f.a iydh
wkjir
bÈlsÍï
w¨;ska wkjir
bÈlsÍï je,elaùu'
mj;sk wkjir
bÈlsÍï bj;alr
Tjqkag úêu;a
l%uhg
ksjdi ,nd§u'
jeäjk
ck.yKhg wjYH
mßÈ
ksjdi$ckdjdi
ie,iqï lr
l%shd;aul lsÍu'
bvï ysñ
mqoa.,$ wdh;k
Tjqkaf.a bvï j,
iqrCIs;Ndjh ;y
jqre lr.ekSu'
wkjir bÈlsÍï
i|yd kS;sÍ;s lsisu
±kqj;a
lsÍï ;=<ska
bÈjk
wjia:dfõ§u
bj;a lsÍug
mshjr .ekSu
kj ksjdi
fhdackdl%u
wdrïN lr
Tjqkag
jákdlula f.jd
mÈxÑ ùug
ie,eiaùu' Èß
§ukd l%u ;=<ska
bj;a lsÍu'
wdh;k yd
mqoa.,hska ±kqj;a
lsÍu' ^bvï ysñ&
yd iSud igyka
olajd ;eîu
wjg m%cdj$ .%du
ks,OdÍ" k'iNdj"
m%d'f,a'ld'"
kd'ix'w'"
fmd,Sish" m%cd
ixúOdk
k.r iNdj"
kd'i'wê'"
N.G.O."
m%d'f,a'ld'"
k'i'wê'" m%cdj
bvï ysñlrejka
k.r iNdj"
m%dfoaYSh f,alï
ld¾hd,h" .%du
fiajd ks,OdÍ
m,d;a md,k
wdh;k" foam,
ysñlre$ wdh;k
h
ksjerÈ
f;dr;=re ,
ndf.k tu
bÈlsÍï
j<lajd,Su
;dlaIKsl
yd úksuh
fukau uQ,H
wkq.%yh'
iïnkaëlr
K lghq;=
kS;suh
Wmfoia
kS;suh ;;a
;ajh
l%shd;aul
lsÍu'
fï ;=<ska
m%cdj ;=<
cd;sl
121
mels,Sulska f;drj
l%shd;aul lsÍu'
rdcH foam, ^bvï&
iïnkaOj m%cdj
±kqj;a lsÍu
±kaùï mqjre
iúlsÍu
wKmk;a
y÷kd .ekSu yd
±kqj;a lr
l%shd;aul lsÍu'
m%isoaO ia:dk j,
mqjre iúlsÍu'
udOH ;=<ska
wkjir bvï
j,g ;sfnk
kS;suh rduqj
meyeÈ,s lsÍu
uy k.r iNdj$
m%dfoaYSh f,alï
ld¾hd,h$
fmd,Sish$ wêl
rKh$
udOH
wdh;k$m%cd
ixúOdk
foam, ms<sn|
yeÕSu we;s
lrùu'
fmdaiag¾ wxl 42 - lKavdhï wxl 5 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
1 wð;a l=udr uhd
2 u,aldka;s chj¾Ok fukúh
3 m%§md È,aydks fukúh
4 wßidlf;da fukúh
5 K.A.T.S. l=udr uhd
6 H.K. isisr l=udr uhd
7 iqo¾YkS ñh
fmdaiag¾ wxl 43 - lKavdhï wxl 5 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
m%Yakh úi÷ï l%shd;aul lrk
wdldrh
yjq,alrejka yjq,alrejkaf.a
iydh
fN!;sl .eg¿ úêu;a
ie,eiaulg wkqj
lghq;= lsÍu'
±kqj;a lsÍu'
mj;sk fr.=,dis
j,g wkql+,j
wÞ, myiqlï
iemhSug ie,iqï
lsÍu'
1' kd.ßl
ix( wêldß
h
2' fudrgqj
u'k'i'
1' jHdmD;s
ie<iqï ilia
lsÍu'
2' wvq wdÞhï
fkajdisl
122
iudÔh .eg¿ -bvï lÜá
lsÍu
-ksjdi ie,iqï
ilia lr §u'
-wvq wdÞhï
fkajdisl
l,dmla f,i
ixj¾Okh
lsÍu'
fkdúÈu;a
wOHdmksl jev
igyka
l%shd;aul lsÍu'
3' m%d'f,a'
fudrgqj'
4' ksjdi
ix'wê'
5' c,
iïmdok
uKav,h
6' fjr<
ixrCIk
fo(
7' rdcH
fkd(ix(
3'wOHdmk w(
- fkdúêu;a
wOHdmk
tallh'
- fmd,sish"
iudc fiajd"
- m%d' fi!LH
fiajd ks(
- N.G.O.
- JOCV
l,dmhka
f,i
y÷kd .ekSu'
3' ldKq moaO;s"
jeisls,s iy
c, myiqlï"
wmøjH neyer
lsÍï I|yd
myiqlï
iemhSu'
4' fjr<
ixrCIs;
wdY%s; jev
ms<sfj,la
ieliSu'
5' iudc fiajd
lghq;=
fufyh ùu'
3' mdie,a fkdhk
<uqka mdie,g
fhduq lsÍu'
- jD;a;Sh
wOHdmkh
- wmpdr l%shd
ms<sn|
iudch
±kqj;a lsÍu'
fmdaiag¾ wxl 44 - lKavdhï wxl 5 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
m%Yakh úi÷u l%shd;aul lrk
wdldrh
yjq,alrejka yjq,alrejkaf.a
iydh
yÈis wdmÞ 1' m%foaYhg wdfõksl m%cdj b;sydih yd
123
wdmÞj
kag
f.dÿre
ùu
l<ukdlrK
ie,eiaula
ilia lsÍu
wdmÞ y÷kd .ekSu'
2' nyq,j
wdmÞjkag ,lajk
m%foaY y÷kd .ekSu'
3' wdmÞ isÿjk ld,
jljdkq y÷kd .ekSu
4' Bg uqyqK §u i|yd
±kg Tjqka i;=
iïm;a$ÿ¾j,;d
y÷kd .ekSu
5' wju ^wdmÞ& lsÍu"
md,kh"
j,lajd .ekSug we;s
bv lv m%ia:d
úuiSug mla lsÍu'
6' úi÷ï i|yd
ueÈy;aúh hq;=
mqoa.,hka
y÷kd .ekSu'
7' fjk;a wdh;k yd
mqoa.,hska iuÕ
w;a±lSï yqjudre
lr .ekSu'
8' iïm;a Þhlhska
y÷kd .ekSu
9' wjYH úiÿï bÈßm;a
lsÍu'
10' yÈis wdmÞ
wjia:djl§ ´kEu
wfhl=g f;areï .;
yels wdldrfha
ie,eiaula ilia
lr .ekSu'
rdcH ks,OdÍla
iafõÉPd
ixúOdk
wd.ñl
kdhlhska
iïm;a Þhlhska
miq.sh
w;a±lSï iuÕ
ieiÿkq
mqfrdl;k
o;a; ,nd .e
kSu'
wdh;ksl
ue¢y;aùu
myiqlï
ie,iSu"
iïm;a
iemhSu
fN!;sl $uQ,H
iïm;a
iemhSu'
124
fmdaiag¾ wxl 10 - lKavdhï wxl 6 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h - fudrgqj
ik¿ ;lyIS fukúh'
tia' fldaÞf.dv ñh
u,a,sld lreKdr;ak ñh'
ruHd fyauiS,s ñh'
.S;d fmruqKf.a ñh'
tÉ' iqud,s mqIamsld fidhsid fufkúh
ã'tia'tka' úfÊùr uhd'
Ydka; lreKdr;ak uhd'
fmdaiag¾ wxl 11 - lKavdhï wxl 6 ^f;jk bÈßm;a lsßu &
m%Yakh úi÷u l%shd;aul lrk wdldrh yjq,alrejka
yjq,alrejkaf.a
iydh'
bvï
whs;sh
fkdue;s
uq,a
mÈxÑlre
jka i|yd
kS;Hdkql+,
Tmamq ,nd§u'
^ck;djf.a
leue;a;
úuiSu&
bvfï uq,a whs;sh
y÷kd .ekSu'
m%Yakh bvï
wud;HdxYh fj; fhduq
lsÍu
bvu w;am;a
lr .ekSfuka miq
ueKqï lghq;= i|yd
ñkskafodare
fomd¾;fïka;=j fj;
bÈßm;a lsÍu'
bvï lÜá lsÍu i|yd
ksjdi ixj¾Ok
wêldßhg fhduq lsÍu'
^m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h
yd tl;=j&
Tmamq ,nd§fï jev
ms<sfj, l%shd;aul
lsÍu' ^m%d'f,a'
m%dfoaYSh
f,alï
ld¾hd,h'
uy k.r
iNdj
ñkskafÞare
fo'fï'
bvï
wud;HdxYh'
ksjdi
ixj¾Ok
wêldßh
iafõÉPd
ixúOdk
uQ,sl o;a; ilia
lsÍu'
wÞ, bvï j,
ld¾hhka lsÍu'
uekqï lghq;=
lsÍu'
bvï w;aika
lr .ekSu'
bvï mejÍfuka
miq Tmamq ,nd §u'
wjYH fiajd
myiqlï ,nd .e
kSu'
125
ld¾hd,h yryd&
ie,iqï lsÍfï yd ls%hd;aul lsÍfï l%ufõoh
iudf,dapkh lsÍu
,,S;A ñßy.,a,
hQtiawhsmS $ ßh,a
uu ys;kjd wms oeka lrkak hkafka b;du ldf,daÑ; lghq;a;la lsh,d' ck;d
m%Yak .ek fï jf.a idlÉPd meje;aùfuka miqj wms idlÉPd l< lreKq rchg
fyda m<d;a md,k wdh;khlg fyda fï iïnkaOfhka lghq;= lrk fjk;a iafõÉPd
wdh;khlg fyda wdOdr lrk wdh;khlg jHdmD;s fhdackdjla úoshg bosßm;a
lrkafka fldfyduo hk ldrKh .ek i,ld ne,Su b;du jeo.;a' ug ;sfnkafka
ta .ek Tng lreKq meyeÈ,s lsÍuhs' ta jf.au uf.ka úfYaIfhka b,a,d ;sfnkjd
m%.;s iudf,dapkh .ek lreKq meyeÈ,s lrkak lsh,d' jHdmD;s ls%hd;aul lsÍfïoS
m%.;s iudf,dapkh iïnkaOj nrm;, ÿIalr;d yd .eg¿ we;s ù ;sfnk nj;a ug
oek .kakg ,enqKd' m%.;s iudf,dapkh" jHdmD;shl id¾:l;ajhg
b;du;a ;SrKd;aulj n,mdk lreKla' ta ksid ta .ek;a lreKq bosßm;a bÈßm;a
lsÍug ud n,dffmdfrd;a;= fjkjd'
jHdmD;sh y÷kd .ekSu
±ka fu;ek foaYmd,kuh jYfhka ck;d ksfhdað;hka f,i isák uy;ajreka
b,a,Sula fuu /iajSug bosßm;a lrkjd' fudrgqj k.rfha úYd, .eg¿jla ;sfnkjd
wmsg ta .ek jHdmD;shla ls%hd;aul lrkak ´k lsh,d'
tal jHdmD;shla y÷kd .ekSfï § Ndú;d l< yels tla m%fõYhla' fï m%fõYh uQ,sl
jYfhka kd.ßl ixj¾Ok wêldßh jeks lsishï ie,iqï wêldßhla úiska
lrkq ,nk ie,iqï.; ueosy;a ùfï m%fõYhla fjkak mq¿jka' ke;skï foaYmd,k
ksfhdað;hka jYfhka m;afj,d isák whf.a b,a,Sula ;=<ska isÿ flfrk m%fõYhla
fjkak mq¿jka' tfyu ke;s kï m%cdjf.a wjYH;djhla" b,a,Sula u; isÿ flfrk
m%fõYhla fjkak mq¿jka' fï l=uk m%fõYhla ;=<ska fyda wmsg jHdmD;shg we;=tz
fjkak mq¿jka'
±ka jHdmD;s fhdackdjla ilia lsÍfï§ uQ,slu jYfhka wmg fï jHdmD;s
126
fhdackdj,sfha iels,a, l=ulao lshd y÷kd .ekSug isÿ fjkjd' wm fuh y÷kajkafka
jHdmD;sh lsishï iels,a,lg f.dkq lsÍula fyj;a jHdmD;sh ixl,am.; lsÍula
jYfhka'
uQ,sl jYfhka jHdmD;sfha fï iels,a, f.dkq lsÍfï§ uu th m%Odk wx. 4 lg
fldgia fldg olajkak leu;shs'
1' mrud¾:h
fï jHdmD;sfhka wms n,dfmdfrd;a;= fjk mrud¾:h fudllao@ fyj;a wfma wruqK
l=ulao@
2 l%fudamdh
fuhska woyia jkafka ;Skaÿ fyj;a ;SrK .ekSfï l%shdj,sh wms f.dkq lrkafka fudk
úÈhgo lshk tlhs'
tfia ;SrK .ekSfï l%shdoduh wmsg woshr 3 lg fjka l< yel'
1' ie,iqï wÈhr
2 l%%shd;aul lsÍfï wÈhr
3' l<ukdlrKh fyj;a kv;a;= lsÍfï woshr
jHdmD;shla wmg fï wÈhr 3 g f.dkq lrkak mq¿jka' fï wÈhr ;=fka§ ;SrK .ekSfï
ls%hdoduh fudk úoshgo yiqrejkafka lshk tl ;uhs uQ,sl jYfhka l%fudamdh
hkqfjka wm y÷kajkafka'
3' B ,Õ wx.h jkafka fï jHdmD;sh lsÍfï oS wod< jk wdh;ksl rduqj ilia
lr .ekSuhs' óg m,d;a md,k wdh;kh" ie,iqï wêldßh jeks wdh;k iïnkaO
lr .ekSug mq¿jka' m%cdj iïnkaO lr .ekSug mq¿jka' m%cd uÜgfï iñ;s
iïnkaO lr .; yel' fï i|yd fufyhqï lñgq idod .ekSug o wmg mq¿jk' fufia
fï wdh;ksl jHqyh idod.kafka flfiao hk ±kqu wmg ;sìh hq;=h'
4' wjidk jYfhka fï jHdmD;sh i|yd uqo,a" iïm;a ,nd .kafka l=uk wdldrfhka
o hkak .ek o wmg wjfndaOhla ;sìh hq;=h''
jHdmD;s fhdackdjla ilia lsÍug fï wÈhr 4 wm úiska ksrjq,aj f;areï f.k
±kf.k isáh hq;=h'
127
ó<Õ mshjr jkafka jHdmD;sh iQodkï lsÍu fyj;a ilia lsÍuhs' jHdmD;sh ilia
lsÍfï fuu jev ms<sfh, ;d¾lsl mokula u; fyj;a fya;= iy.; ;SrK .ekSfï
ls%hdj,shla jYfhka ye¢kaùug mq¿jk'
jHdmD;s fhdackdjla ilia lsÍfï oS wmg ud¾. folla wkq.ukh l< yel'
bka tl ud¾.hla wms iyNd.s;aj m%fõYh f,i yÿkajuq'
jHdmD;s fhdackdjla ilia lsÍfï wks;a ud¾.h jkafka ie,iqï.; úêu;a jD;a;Sh
ie,iqïlrejka iïnkaO ù ie,iqula ilia lsÍfï m%fõYhhs'
ta wkqj fujeks jHdmD;s ilia lsÍfï§ wmg by; i|yka m%fõY foflka ´kE u
m%fõYhla wkq.ukh l< yel' .ï uÜgfï jHdmD;s ie,iqï lsÍfïoS o fï ud¾.
foflkau tkï iyNd.s;aj ixj¾Ok m%fõYhlskaa fyda idudkHfhka iïm%Þhdkql+,j
lrk mßos jD;a;Suh ie,iqï Ys,amSkaf.a ueÈy;aùfuka lrk ie,eiaula jYfhkao
jHdmD;shg m%fõY ùug mq¿k' fï ud¾. fol ;=<skau jHdmD;s ie,eiaula ks¾udKh
lsÍug mq¿jk'
ñka ljr m%fõYhla wkq.ukh l<o tu m%fõYhka folu wjidkfha hkafka tlu
b,lalhla lrd h'
úfYaIfhkau ksjdi jHdmD;s jeks jHdmD;s ,xldfõ l%shd;aul flfrkafka iyNd.s;aj
m%fõYh uq,a lr f.kh' wo fï jev uq¿fõoSo lKavdhï idlÉPd ;=<ska Tn lf<a tu
iyNd.;aj m%fõYhg wod< jk m%cd wNHdihls' tkï Tn iyNd.s jk fuu jev
igyk iyNd.s;aj m%fõYh uq,a lr f.k isÿ flfrk iyNd.s;aj jev uq¿jls'
iyNd.s;aj m%fõYh l%shd;aul jkafka fujeks jevuq¿ l%fudamdhla ;=<sks'
iyNd.s;aj m%fõYh wkq.ukh lrñka wm lrk fï jev uq¿j m%Odk fldgia 5 la
mqrd jHdma; fõ'
1' wjYH;d y÷kd .ekSu' ^ & m%Yak y÷kd .ekSu .eg¿ y÷kd.ekSula'
fuh isÿjkafka iuyrúg Tn ;=< oekgu;a we;s wjfndaOh ;=<ska úh yel' iuyr úg
wm ixj¾Okh lsÍug n,dfmdfrd;a;= jkafka lsishï N+f.da,Sh m%foaYhla kï jev
uq¿j wjia:dfõoS lKavdhï jYfhka fnoS f.dia tu m%foaYfha weúosñka tys we;s
m%Yak ,ehsia;=jla jYfhka idod .; yel' túg th ta fudfydf;au wjYH;d fyj;a
m%Yak y÷kd .kakd l%shdj,shla f,i oelaúh yel'
128
ó <Õg fyj;a fojk woshrg flfrkafka y÷kd.;a fï m%Yak fyj;a wjYH;d
lKavdhï wNHdij,g Ndckh fldg" tajd .ek iudf,dapkhla lr fï m%Yak úi£u
i|yd iqÿiq Wmdh ud¾. w÷kd .ekSuhs' fuysoS Wmdh ud¾. hkafkka woyiajkafka fï
m%Yakj,g ms<s;=re fiùuhs' WodyrKhla jYfhka .;fyd;a Tn bosrsfha we;af;a
me,am;a ksjdi úi£fï m%Yakh kï tu me,am;a ksjdi m%Yakh úi£fï Wmdh ud¾.hla
jYfhka uy,a ksjdi bos lsÍu iqÿiqhhs iuyre fhdackd lsÍug mq¿jk' tfia;a
ke;akï wkjir ckdjdi iïnkaOfhka kï tu m%Yakh úi£u i|yd l< hq;af;a bvï
kshudkql+, lsÍu hhs ;SrKh lsÍug wmsg mqtzjk' tkï tu ckdjdih idudkH
ckdjdihla njg m;a lsÍuh' tfia;a ke;s kï mj;sk ksjdij, ;;a;ajh jeä ÈhqKq
lsÍu o iqÿiqq Wmdh ud¾.hla f,i ie,lSug mqtzjk' fumßoafoka tu wjYH;djh
fyj;a .egtzj úi|Su i|yd Wmdh ud¾. tlla fyda Wmdh ud¾. lSmhla
y÷kd.ekSug wmg yels jkq we;'
fufia Wmdh ud¾. y÷kdf.k tu úl,am Wmdh ud¾.j,ska iqÿiq tajd muKla
f;dardf.k B<Õg wm l< hq;af;a fï Wmdh ud¾. ls%hd;aul lsÍfï m%fõYhka'
y÷kd .ekSuhs' fuysoS m%fõYh hkafkka woyia lrkafka wm th lrkafka flfiao
hkakhs'
WodyrKhla jYfhka wjYH f.dvke.s,s øjH wm úiska imhd oS ta whf.a
iyNd.s;ajh o ,nd f.k fï ld¾hh lrkafka kï tu l%shdj,sh l%shd;aul lrkafka
flfiao@ fkdtfia kï wfma ;SrKh bvï kshudkql+, lsÍug kï tu bvï kshudkql+,
lsÍfï l%shdj,sh isÿ lrkafka flfiao@' wmsu ,Kqjla w,a,d bvï fnokjdo@ tfia;a
ke;skï wfma wdh;kj, ,shdmÈxÑ ù isák ñkskafodarejka ,jd uek bvï fnokjdo"
tfia;a ke;s kï wms wmsu oeka ;sfnk wdldrhgu l+[aCo .id bvï
fjkalr .kakjdo@ Wmdh ud¾. ls%hd;aul lsÍfï m%fõYhka' y÷kd .ekSu hkq
by; i|yka wdldrhg fï jev ms<sfj, l%shd;aul lrkafka flfiao hkak .ek
wjfndaOhla we;s lr .ekSuhs' fï wdldrhg Wmdh ud¾. ls%hd;aul lsÍfï
m%fõYhka' y÷kd .ekSu o fï jev uq¿j ;=< flfrk idlÉPdj,ska isÿ flfrkafkah'
fï wÈhr ;=k
tkï wjYH;d y÷kd .ekSu "
Wmdh ud¾. y÷kd .ekSu"
Wmdh ud¾. l%ss%hd;aul lsÍfï l%u fyj;a m%fõYhka y÷kd .ekSfï wÈhr ;=k
iïmQ¾K lssÍfuka miq wmg ls%hdldÍ ie,iau lrd hd yel'
129
oeka wm l< hq;af;a l%shdldÍ ie,iqu iE§uhs' l%shdldÍ ie,iqu hk jpk foi fyd¢ka
n,kak' tu jpkfha l%shdldÍ hk jpkh bÈßfhka fhdod ;sfí' ie,iqï hk jpkh
we;af;a bka miqjh' tneúka thska woyia jkafka th l%shd;aul l< yels" l%shd;aul
l< hq;= ie,eiaula hk w¾:hhs' tfia th l%shd;aul l< yels" ls%hd;aul l< hq;=
ie,eiaula kï tu ie,eiau ;=< wm úiska meyeÈ,s l< hq;= lreKq ;sfí'
l=ulao@ tkï wm lrkafka l=ulao@
fldfyduo@ tkï ta lrk foh l%shd;aul lrkafka fldfyduo@
ljÞo@ tkï wm lrk lghq;= l=uk ld, jljdkqjla ;=< wm úiska l%shdjg
k.kq ,nkafkao@
ljqo@ tkï ta lghq;= ls%hd;aul lsÍfï j.lSï orkafka ljqo@
by; i|yka wdldrhg wkqj fï l%shdldÍ ie,eiafuka m%Odk m%Yak 4 lg ms<s;=re
imhk nj wmg fmfka'
fï m%Yak y;rg wm imhk ms<s;=re wkqj" tkï tu fldgia y;rg wkqj ls%hdldÍ
ie,eiau ilia lr .;a l<" tu f;dard.;a m%foaYfha ixj¾Ok lghq;= wms lss%hd;aul
lrkafkA flfiaoehs hkak yeu fokdgu meyeÈ,sh' bkamiq fï l%shdldÍ ie,eiau wjYH
kï uqøKh fldg ta ta wjYH m<d;amd,k ld¾hd, iafõÉPd ixúOdk ld¾hd,
hkdoshg bÈßm;a fldg Tjqkaf.a wkque;sho ,nd f.k wjYH iydh ,nd .; yel'
jHdmD;s fhdackdjla ilia lsÍfï oS wjika wÈhr jkafka jHdmD;sh iudf,dapkh
lrkafka flfiao fyj;a fuu jHdmD;sfha m%.;sh we.hSu isÿ lrkafka flfiao
hkakhs' tkï wëlaIKh lsÍfï hdka;%Khhs'
fï ish¿ wÈhr wjidkfha fyj;a jev uq¿fõ wjidkfha oS wmsg ,efnkafka"
^wmg ;snqfka ckdjdihla ixj¾Okh lsÍfï .eg¿jla kï& ckdjdih ixj¾Okh
lsÍfï laIqø ie,eiauhs' oeka tu ie,eiau ;=< wms b;d meyeÈ,sj m%cdjf.a iN iyNd.s
jk yjq,aldr wdh;kj, j.lSï fudkjdoehs ksrjq,aj fjka fldg i|yka lr
lrf.k ;sfí' iyNd.s;aj m%fõYhla wkq.ukh lrñka l%shdldÍ ie,eiaula
idokafka fï wdldrhgh' wm óg l,ska l< jev uq¿jl§ uqøKh l< l=vd fmd;la
uÕska fï l%shdÞuh wm úiska b;d fyd|ska meyeÈ,s fldg ;sfí' fuu jev uq¿ l%fudamdh
l%shd;aul lrkafka flfia±hs tys meyeos,sj i|yka lr ;sfí' iuyr úg Tfí m,d;a
md,k wdh;kj, tu fmd; ;sîug mqtzjk'
±ka wms jHdmD;s fhdackdjla ilia lsÍfï oS wmg wkq.ukh l< yels wks;a
ud¾.h .ek i,ld n,uq' jHdmD;s fhdackdjla ilia lsÍfï wks;a ud¾.h jkafka
ie,iqï.; úêu;a jD;a;Sh ie,iqïlrejka iïnkaO ù ie,eiqula ilia lsÍfï
130
m%fõYh nj wm uq,oS mejiqfjuq'
tfia kï tjeks jD;a;Sh ie,iqï Ys,amSka úiska jHdmD;s fhdackdjla ilia lrkafka
flfiaoehs hkak i,ld n,uq' fuys m%Odk jYfhkau fldgia 5 la ;sfnkjd' ixfõ§;d
wOHhkh" YlH;d wOHhkh" úia;rd;aul ie,iqï fhdackdj jHdmD;sfha uqo,a .,kh
ilia lsÍu úhoï yd m%;s,dN ms<sn| úYaf,aIKhla hkqfjka ±laúh yel'
by; i|yka wdldrhg úêu;a jD;a;Sh ie,iqïlrejka Ys,amSka úiska jHdmD;s
fhdackdjla ilia lsÍfï§ fï wÈhrhka my miq lrf.k hd hq;=h'
fuys§ m<uqfjkau flfrkafka YlH;d wOHhkhls' YlH;d wOHhkh hkq fï jHdmD;s
fhdackdj ilia lsÍug fmr" jHdmD;sh lsÍug fmr wm úiska I,ld ne,sh
hq;= ;;ajhls' tkï fï jHdmD;sh we;a; jYfhkau l%shd;aul l< hq;=" M,
m%fhdack ,nd .; yels m%;sm,hla we;s jHdmD;shlao hkak ms<sn|j lrk wOHhkh
YlH;d wOHhkh f,I ye¢kafõ' jD;a;Sh ie,iqïlrejka úiska jHdmD;s fhdackdjla
ilia lsÍfï§ uq,skau lrk wNHdih YlH;d wOHhkhhs' fuh uQ,Huh jHdmD;shla
kï tkï wm úiska uqo,a fhdojd lrkq ,nk jHdmdrhla jeks jHdmD;shla kï fuys§
wm úiska lrkq ,nk YlH;d wOHhkh uq,H YlH;d wOHhkhla f,I yeÈkaúh yel'
tfia fkdue;sj fuh ksjdi Kh jHdmD;shla kï wm lrk YlH;d wOHhkh iudc
wd¾Ól YlH;d wOHhkhla f,I yeÈkaúh yel' uQ,Huh jHdmD;shl kï YlH;d
wOHhkfhka lrkq ,nkafka wm fhdojk uqo,g wmg ,efnk ,dNh l=ulaoehs o<
jYfhka y÷kd .ekSuhs' iudc wd¾Ól YlH;d wOHhkhlska lrkq ,nkafka
jHdmD;sfha§ wm fhdojk uqo,g yd ld,hg idudÔh" wd¾Óluh yd mdßißluh
jYfhka ,efnk jdis fudkjdo hkak fidhd ne,Suhs' iuyr úg tu jdish ñksiqkaf.a
Ôjk ;;a;ajh by< hdu úh yel' /lshd m%Yak úif|kjd úh yel' rfÜ cd;sl
ksjdi ixLHdjg w¨f;ka ksjdi tl;= ùu úh yel' ta wkqj ksjdi jHdmD;shla jeks
jHdmD;shl iudc wd¾Ól jYfhka úYd, YlH;djhla ;sfnkakg ms<sjk' tneúka
YlH;d wOHhkh wmf.a jHdmD;sfhys iajrEmh wkqj fjkia fõ' tkï th uQ,Huh
YlH;d wOHhkhla fyda iudc wd¾Ól YlH;d wOHhkhla ùug mq¿jk'
jHdmD;sfha YlH;djh hym;a nj wmg fmkS hkafka kï B<Õg l< hq;af;a ixfõoS
wxY fidhd n,ñka tajd .ek úYaf,aIKh lr ne,Suhs'
iuyr úg wm fkdis;k úÈhg fï jHdmD;sfha úhoï wêl ùug bv ;sfí hhs wmg
isf;kakg mq¿jk' tfia kï th wms ixfõ§ úh hq;= ;ekls' wm fuh wjqreÿ follg
ie,iqï lrk kuq;a wmg md,kh l, fkdyels fya;= ksid úg iuyr tu ld,h
131
wjqreÿ ;=kla olajd by< .shfyd;a isÿ jkafka l=ula±hs Tng is;Sug mq¿jk' túg
isÿjk mdvq" úhoï ±Íï jeks fkdfhl=;a foaj,aj,g uqyqK §ug wmg isÿ jkq we;'
B<Õg wm n,dfmdfrd;a;= jk wdÞhu fkd,enqkfyd;a isÿjkafka l=ulao@ fï
wdldrhg b;du;a ixfõ§ úh yels fkdfhl=;a wxY y÷kdf.k ta wxY kej; fmr lS
uQ,Huh we.hSu iuÕ .,md n,ñka fuh ;j ÿrg;a bÈßhg lrf.k hd hq;=
jHdmD;shla oehs I,ld ne,sh hq;= fõ'
fï lreKq folu id¾:l jQ miq B<Õg wm m%fõY jkafka ie,eiau ilia lsÍfï
wÈhrgh' jHdmD;sh uQ,Huh fyda iudc wd¾Ól YlH;djfhka hqla; kï oeka wmg
úia;rd;aul ie,iqï fhdackdj ilia l, yel' tkï fuu jHdmD;sh
uQ,Huh$iudchu YlH;djfhka hqla; kï úia;rd;aul ie,iqï fhdackdj ilia l<
hq;=h' Bg úYaf,aIKh" Wml%u ilia lsÍu" ls%hd;aul lsÍfï l%u fõohla ilia
lsÍu we;=<;a fõ' fï wÈhf¾§ wm m%dfhda.slj lrkafka wm úiska fidhd f.k ;sfnk
m%Yak uq,alrf.k" tajd f.dkq lrñka" ú.%y lrñka iyNd.s;aj m%fõYfha§ fukau
iqÿiq Wmdh ud¾. y÷kdf.k ls%hd;aul lsÍfï l%fudamdhhka ilia lsÍuh'
fï jk úg" ie,eiaula ilia lr .kafka flfiao ie,eiaula ilialr .ekSug fya;=
jkafka fudkjdo" ie,eiaula ilia lr .ekSug uq,a jkafka fudkjdo@ hkak .ek Tng
±kSula ;sìh hq;=h' Tn is;k mßÈ ie,eiaula ilia lr .ekSug uq,ajkafka fudkjdo@
Bg uq,a jkafka m%Yakh' wm ie,iqï idokafka m%Yakhlg ms<s;=re §u I|ydh' tfukau
ie,iqula ilia lsÍu I|yd wmg iïm;ao wjYH fõ' kuq;a iïm;a fkdi,ld
m%Yak .ek muKla is;d o wmg ́ kEu ie,iqula ilia lsÍugo mq¿jka' uqo,a ;snqko
ke;o wm úiska fuh l, hq;=hhs is;d ie,iqula ilia lsÍu tl ud¾.hls' tfia
fkdue;s kï wmg" wm I;= iïm;a mokï lr f.ko ie,iqula ilia l< yel' túg
wm m%Yak .ek t;rï l,n, jkafka ke;' ta fjkqjg wm I;= uqo,a m%udKh úhoï
lrkafka flfiao hkak .ek ie,eiaula ilia lsÍug wmg yel' ksoiqkla jYfhka
k.r iNdfjka ilia lrk jd¾Isl whjeh f,aLKh tjekakls' th iïm;a mokï
lr f.k ilik ie,eiauls' wm fï m%fõY fol y÷kajkafka m%Yak mokï lrf.k
ie,iqï lsÍu yd iïm;a mokï lrf.k ie,iqï lsÍu hkqfjks' ta ud¾. foflka u
fï ie,iqug m%fõY ùug mq¿jk'
fï wkqj ;sfnk m%Yak j,g ms<s;=re iemhSu ;=,ska ke;skï ;sfnk iïm;a
m%fhdackhg .ekSu hk fï fowdldrfhkau fï wmg ie,iqu lrd m%úIaG úh yel'
fufia wm I;= f;dr;=re iúia;rd;aul we.hSfuka miq jHdmD;sfha uqo,a .,kh .ek
is;Sug wmg isÿ fõ' tkï fï jHdmD;shg uqo,a we;=,g .e,au yd uqo,a
msg;g .e,au .ekh'
132
fï jHdmD;sh ksjdi jHdmD;shla f,I wm Wml,amkh l<fyd;a tys uqo,a
we;=,g .e,au .ek I,lk úg" nexl= Kh ,nd .ekSu" jHdmdr jia;= w.fha
m%d.aOkh" ^wdh;kh fl<skau fhdojk uqo,& wdÞhu o hkdÈho" uqo,a
msg;g .e,au .ek I,lk úg bÈlsÍï msßjeh o fufyhqï fyj;a ls%hd;aul lsÍfï
yd kv;a;= msßjeho nexl= Kh wdmiq f.ùuo f.k yer ±laúh yel'
óg miq wm úiska l< hq;= ;j;a fohla b;sßj ;sfí' tkï úhoï yd m%;s,dN ms<sn|
úYaf,aIKhla lsÍuhs' fï úhoï yd m%;s,dN úYaf,aIKfha§ wms lrkafka
úhoï ljf¾±hs tl me;a;lg ,ehsia;= .; lruq' m%;s,dN wks;a me;a;g ,ehsia;= .;
lruq' fuu úhoï m%d.aOk yd mqkrdj¾;k úhoï hkqfjkao yeÈka fõ' iuyr úg fï
bvu fï jHdmd;shg fhoùu ksid wmg wysñ jk foaj,a ;sìh yel' tkï bvfï
M,Þhs;ajh ke;s ùug mq¿jk' mßirh ¥IKh ùug mq¿jk' fuh bÈlsÍï
l¾udka;hla ksid iuyr úg fmdf<dfõ c,h Wrd .ekSfï yelshdj wvq ù f.dia .x
j;=r jeks ydkslr n,mEï mßirhg we;s úh yel' iuyr úg fï jHdmD;sh
l%shd;aul lsÍfï m%;sm,hla jYfhka tu ia:dkfha óg l,ska jev lrñka isá whg
/lshd ke;s ùug mq¿jk' fï jHdmD;sfha úhoï yeáhg I<ld n,kq ,nkafka fï jeks
lreKq .ekh'
B<Õg fï jHdmD;sfha we;s jdis fyj;a m%;s,dN fudkjd oehs wm úiska i,ld ne,sh
hq;=h' iuyr úg fï jHdmD;sh ksid wms w¿;a iïm;la" kj j;alï ks¾udKh
lrkjd úh yel' iuyr úg fï jHdmD;sh ksid fï m%foaYfha bvï ñ< úYd, f,i
by< hkjd úh yel' iuyr úg m%foaYjdiS ckhdf.a iudc ;;a;ajh fnfyúka by<
hkjd úh yel' kj /lshd W;amdokh ùug mq¿jk' ta ish¿ foaj,a wmg fï
jHdmD;sfha m%;s,dN f,I f.kyer ±laùug mq¿jk' ta wdldrhg wmg fï jHdmD;sfha
úhoï yd m%;s,dN tkï jdis yd mdvq .ek iudf,dapkhla f.k yer ±laùug mq¿jk'
±ka fï lreKq iïmQ¾K lr .ekSfuka miq fï jHdmD;s fhdackdj iïm%Þhdkql+,j
ie,iqï Ys,amSka úiska l%shd;aul lrkq ,nk wdldrfha jHdmD;s fhdackdjla jYfhka
ilia lr .ekSug mq¿jk' kej;;a wms tajd wÈhr jYfhka isysm;a lrkafka kï
ixfõ§;d wOHhkh" YlH;d wOHhkh" úia;rd;aul ie,iqï fhdackdj jHdmD;sfha
uqo,a .,kh ilia lsÍu úhoï yd m%;s,dN ms<sn| úYaf,aIKhla hkqfjka ±laúh yel'
fï wkqj idïm%Þhslj wkdÈu;a ld,hl isg jD;a;Sh ie,iqï Ys,amSka ilia lrk
ie,iqï fï wdldrh .kafkah' wm fuys§ ii|d ne¨jfyd;a fuu m%fõYh iyNd.s;aj
m%fõYhg jvd fnfyúka fjkia nj fmfka' fuh jD;a;slhka úiska ie,iqï
133
ldur ;=<g ù isÿ lrk wNHdihls' óg fmr fï jev uq¿fõ§ l:d l< tla
uy;aufhl= mejiqfõ fujeks wNHdij,g iyNd.s ùug ;ukag tkï m%cd
ksfhdað;hkago wjia:dj I,id Èh hq;= njhs' m%cd iyNd.s;ajhla fkdue;sj fujeks
wNHdi lsÍu id¾:l l%uhla fkdjk nj thska woyia flßK'
fmdÿ ckhd yg n,mdk fujeks jHdmD;sj,§ jvd;au m%fhdackj;a jkafka
iyNd.s;aj m%fõYhhs' tjeks m%fõYhl ;sfnk jdis jkafka jHdmD;shg m%cd
iyNd.s;ajh jeäfhka ,eîuhs' jHdmD;sh iïnkaOj ;u woyia Woyia m%ldY lsÍug
ck;djg wjia:dj ie,fia' ta ksid jHdmD;sfha hym; whym;" ÿl iem ck;dj
iuÕ iïnkaO lr,Sug we;s wjia:djo jeä fõ' ta ksid uQ,sl ie,iqï ilia
lr .ekSfuka miq ckdjdi ixj¾Ok lsÍfï w;=re ie,iqï I|yd iqÿiqhhs wm úiska
fndfyd ÿrg ks¾foaY lrkq ,nkafka iyNd.s;aj m%fõYhhs' th b;d .e,fmk fyd|
m%fõYhls' ula ksido h;a m%cdj úiskau lreKq y÷kd .ekSu isÿ fõ' th Tjqka ;+,
I;=g Wmojhs' ;ukau iïnkaO ù lrk jHdmD;shla ksid l%shd;aul lsÍfï
wÈhrhkays§o Tjqka ;+, ta .ek wdYdjla iy lemùula we;s fõ' ta ksid fujeks
jHdmD;s I|yd iyNd.sùfï m%fõYh b;d fyd| njg wm úiska ks¾foaY lrkq ,efí'
tfia jqjo fï wdldr foflkau jHdmD;s ilia lsÍu I|yd m%fõY ùug wmg
wjia:dj ;sfí'
ó <Õ fojk wÈhf¾§ isÿ jkafka m%.;s iudf,dapkh yd m%;s fmdaIKhhs'
ta iïnkaOjo wm meyeÈ,s l< hq;=h' fndfyda jHdmD;s ì| jefgkafka tys m%.;sh .ek
l%udkqql+,j fidhd ne,Sula isÿ fkdjk neúks' m%.;sh miq mi hdug ta .ek
iudf,dapkh lsÍug wjia:djla yqrejla ke;s neúks' m%.;s iudf,dapkh .ek l;d
lsÍfï§ lshfjk úys¿jla ;sfí' tkï m%.;s iudf,dapkh hkq jev lrk whg oËqjï
§u;a jev fkdlrk whg Wiia ùï njhs' tys woyi jkafka m%.;s iudf,dapkh
lrf.k hk l, jev l< mqoa.,hdf.a wvqmdvq wiq jk njhs' túg tu mqoa.,hdg
oËqjï ,efnkq we;' kuq;a jev fkdl< wfhl=f.a wiq ùug lsisu jrola ke;' tksid
jev fkdlr isá mqoa.,hdg lsisu m%Yakhla we;s jkafka ke;' Tyqg fyda wehg Wiia
ùï mjd ,efnkq we;'
ta úys¿j flfia fj;;a m%.;s iudf,dapkfha we;s wruqK l=ula±hs wms úuid n,uq'
m%.;s iudf,dapkfha m%Odk mrud¾:h jkafka lsishï jHdmD;shl wjidk b,lalh
fj; hdug yels jk wdldrfhka tu jHdmd;sh I;=gqÞhl m%.;shla ,nñka isák
nj ;yjqre lr .ekSuhs' tjka m%.;shla lrd tu jHdmD;sh .uka lrñka isákafkao
keoao hkak .ek fidhd ne,Su m%.;s iudf,dapkfha j.lSu fõ'
134
uu fï mrud¾:h fldgia lsysmhlg fnÞ I,ld ne,Sug leue;af;ñ'
tkï jHdmD;sfha m%Odk úp,H;djhka jk jHdmD;sfha msßjeh fyj;a úhoï"
jHdmD;sh I|yd § ;sfnk ld,h" jHdmD;sfha m<,a fyj;a iuia; m:h ̂ ±lau fyj;a
iels,a,&" ie,iqï l< uQ,sl wx.j, .=Kd;aul ;;ajh .ek kej; I,ld ne,Su
fï iudf,dapkfha fojk wruqK jkafka wjYH ́ kEu wjia:djloS jHdmD;s ie,eiafï
iqÿiq ;ekaj, iqÿiq fjkia lsÍï isÿ lsÍuhs'
;=kajk wruqK jkafka uq,a ie,eiafuka fjkia wdldrhg jHdmD;sfha lghq;= isÿ
jkafka kï l,a we;sju ta I|yd iqÿiq ls%hd ud¾. .ekSuhs' m%.;s iudf,dapkh lsÍug
wjia:djla fkd,enqkfyd;a isÿ úh yels fohla kï iuyr jev lghq;=
n,dfmdfrd;a;= jQ wdldrhg wjidk b,lalh olajd lrf.k hdug
fkdyels ;;ajhla Wod ùug bv we;s ùuhs' tkï ie,eiaula ;snqko hï hï lghq;=
ie,eiafuka msg mek tla tla ud¾.j, hdug bv we;sluhs' kuq;a iudf,dapkhka ksid
fï jHdmD;sh ksjerÈj wms n,dfmdfrd;a;= fjk ud¾.hg fhduq lr .ekSug wmg
wjia:dj ,efí' jHdmD;sh kshñ; ud¾.fhka msg hkafka kï ta .ek idlÉPd fldg
kuHYS,s fjñka wkjYH ;eka bj;a fldg tl;= l< hq;= foaj,a tl;= fldg kej; th
kshu ud¾.hg fhduq l< hq;=h'
m%.;s iudf,dapk iEu úgu r|d mj;skafka ie,eiau u;h' ie,eiaula fkdue;sj m%.;s
iudf,dapkhla l< fkdyel' iudf,dapkhla lsÍug kï m%:ufhkau wmg
ie,eiaula ;sìh hq;=uh' jHdmD;sh úYd, mßudKfha jHdmD;shla jqjo uOHu
mßudKfha fyda l=vd mßudKfha jHdmD;shla jqjo jHdmD;sh wdrïNfha isg bÈßhg
hdfï§ ie,eiau fjkia ùug fndfyda bv ;sfí' fuh ks;ru isÿ úh yels fohls' wm
ie,iqï ilia l<o ta ie,iqï tfiau ls%hd;aul lsÍu ÿIalr jk we;' wm ilia l<
ie,eiau l%shd;aul jk wjqreÿ fol ;=kl ld,h ;=< § th wksjd¾hfhkau
fkdfhl=;a fjkialïj,g Ndckh fõ' fï ie,eiau wm ilia lrkafka wjidk
jYfhka ñksia hym; ie,ls,a,g .ksñks' ñksia ´kE tmdlï fjkia ùu wkqj
kd.ßllrKh ùfï fõ.h wkqj tl;= úh yels fkdfhla fkdfhla w¨;a m%Yak
w¨;ska tl;=fjk wdldrh wkqj ie,iqïj, iajrEmho fjkia ùug mq¿jk' fuh
´kEu jHdmD;shl§ isÿjk fohls' bÈlsÍfï ie,iqï" ksjdi ie,iqï jeks
jHdmD;sj,§;a bÈßhg hk l, ie,iqï fjkialï we;s fõ' tfia ùu idudkHfhka
ie,eiaulg wdfõKssl wx.hls'
iudf,dapkfha o m%Odk me;s folls' tlla wms m%.;s iudf,dapkh f,i y÷kajuq'
135
wks;a iudf,dapkh jkafka l%shdj,sh iudf,dapkh lsÍuhs' WÞyrKhla jYfhka
jHdmD;sh I|yd wjqreÿ 2 la .;a fõ kï fï wjqreÿ 2 ;=< u wms fï jHdmD;sh
l%shd;aul lsÍfï l%shdj,sh fyj;a l%shd;aul lsÍfï jev ms<sfj<
we.hSug ,lalrñka ksrka;rfhkau iudf,dapkh lruq' th ls%hdj,sh iudf,dapkh
lsÍuhs'
m%.;s iudf,dapkh hkq l=ulao@ WÞyrKhla jYfhka wms m<uq jir ;=< ksjdi 20
la bÈlsÍug n,dfmdfrd;a;= ù kï ta bÈlsÍï ixLHd;aul f,i ta b,lal l<
wdldrfhkau wmg lr.; yels fõ±hs wm we.hSula l< hq;=h' ta we.hqu l< hq;=
kshñ; ld, jljdkq ;sfí' th wms m%.;s iudf,dapkh f,I y÷kajuq'
tkï iudf,dapkh wmg l%shdj,sh iudf,dapkh lsÍula yd wjidk m%;sM,h
iudf,dapkh lsÍula yeáhg fldgia follg fjka lr .; yel'
l%shdj,sh iudf,dapkh kej; fldgia follg fnÈh yel' tkï ls%hdldrlï
iudf,dapkh yd ä,sjrn,aia iudf,dapkh hkqfjks'
jHdmD;sh id¾:l lr .ekSug kï fï l%shdj,sh iudf,dapkh b;d jeo.;a fõ'
fujeks m<d;a md,k wdh;khla ;=, jHdmD;shla iudf,dapkh lrk úg meñKs,s
bÈßm;a flfrkafka l%shdj,sh iudf,dapkh lsÍu yßyeá isÿ fkdflfrk njhs'
fufia l%shdj,sh iudf,dapkh lsÍu yßyeá lsÍu I|yd l%fudamdhla fhdojd
fkdue;s nj lsh fõ'
fuu ls%hdldrlï iudf,dapkh ;rula úia;r lsÍu iqÿiqhhs uu is;ñ' ta I|yd th
kej; m%Odk fldgia 4 lg fnÞ fjka lr ±laùug uu leue;af;ñ'
jHdmD;shl jHdmD;s l<ukdlrefjl= isák nj wms oksuq' B<Õg jHdmD;s
lKavdhula isà' Tjqkag by<ska fcHIaG l<ukdldß;ajhla isà' iuyr úg Bg;a
by<ska fufyhqï lñgqjla o isàug mq¿jk' idudkHfhka jHdmD;shl fufyhùfï
lKavdhï iajrEmh tmßÈ fõ'
jHdmD;sh l%shd;aul lsÍfï§ ;ukag ,nd § we;s ie,iqï ls%hd;aul lsÍu I|yd fCIa;%
uÜgfï§ uQ,sl jYfhka j. lshk m%Odk ks<Odßhd f,i l%shd lrkafka jHdmD;s
l<ukdlreh'
wkqu; lrk ,o" ie,iqï" weia;fïka;=" ld¾h igyka yd whjeh o we;=¿j jHdmD;sh
136
ie,iqï lsÍu yd jHdmD;sh .kakd .ukauÕ .ek fiú,af,ka isàu jHdmD;s
l<ukdlref.a j.lSu fõ'
ie,eiau ilia lsÍfï fkdfhl=;a fldgiaj,g o iïnkaO jkafka jHdmD;s
lKavdhuh' ie,iau kej; I,ld n,ñka th ixj¾Okh lsÍu fyda ie,eiau
ls%hd;aul lsÍug Tjqyq iyNd.s fj;s'
jHdmD;s lKavdhug by<ska ls%hd;aul jkafka fcHIaG l<ukdldß;ajhhs' fï
jHdmD;sh i|yd wjYH iïm;a uqÞ yßk tkï uq,H iïm;a yd udkj iïm;a uqÞ yeÍu
isÿ lrkq ,nkafka o m%;sm;a;suh jYfhka ;SrK .kafkao fuu l<ukdldß;ajh
úisks'
B<Õg isákafka fufyhqï lñgqjhs' fuu fufyhqï lñgqfõ weu;sjrhd
k.rdêm;sjrhd jeks wh isàug mq¿jk'
ls%hdldrlï iudf,dapkfha my<u uÜgfï§ isÿ jkafka jHdmD;s l<ukdlre úiska
isÿ lrkq ,nk iudf,dapkhhs' tkï jHmD;sh id¾:lj flÍf.k hkafkao
hkak .ek l<ukdlre úiska fidhd n,kq ,efí' ta I|yd Tyq fï jHdmD;shg
iïnkaOj isák ks,OdÍkaf.ka jHdmD;s lghq;=j, m%.;sh ms<sn| i;sm;d jd¾;d
b,a,d isàug bv we;' wk;=rej Tyq ;u ld¾hd,fha isg ta jd¾;d n,ñka
iudf,dapkh lrkq we;' jHdmD;s jev lghq;=j, we;s m%Yak wvqmdvq ljf¾o
hkdÈh .ek Tyq ;udg ,efnk ta jd¾;d weiqfrka fidhd n,kq we;' fï jkdys
jHdmD;s l<ukdlreg lafIa;% uÜgfuka b;du ir,j l< yels iudf,dapkhhs' fï
wdldrhg ksrka;rfhka ls%hdldrlï iudf,dapkhla lsÍug l<ukdlreg mq¿jk'
B<Õg ls%hdldrlï iudf,dapkh l< yels wdldrh kï jHdmD;sfha jev lghq;=j,g
iïnkaO uq¿ lKavdhu wm iuÕ /iaù uqK .eiSuhs' iuyr úg fï iïnkaëlrK
/iaùu I;shlg jrla meje;aùug yels jkq we;' jHdmD;sfha yeu wxYhlgu
iïnkaO fjk ish¿ lKavdhï fuu /iaùug iïnkaO jkq we;' ta lKavdhïj,g
fufia tla ù ta jk úg jev lghq;=j, ;;ajh l=ulao" we;s ù ;sfnk wjÞkï
iy.; ;;ajhka fudkjdo w;a lr f.k ;sfnk m%.;sh ljf¾o we;s ù ;sfnk m%Yak
fudkjdo" ndOl fudkjdo hkdÈh .ek idlÉPd l< yel' fuh lKavdhï uÕska
lrkq ,nk iudf,dapkhla f,I ye¢kaúh yel'
B<Õg udihlg jrla muK jHdmD;sfha fcHIaG ks,OdÍkag o fï ls%hdldrlï
iudf,dapkh isÿ lsÍug mq¿jk' fcHIaG ks,OdÍka hkq fï jHdmD;shg iïnkaO
137
wdOdr wruqo,a imhk ixúOdk" jHdmD;shg iïnkaO iafõÉPd ixúOdkj, m%Odk
ks,OdÍka" jHdmD;shg iïnkaO m<d;a md,k wdh;kj, by< ks,OdÍka" iuyr úg
fï jHdmD;shg iïnkaO há;, myiqlï imhk wdh;kj, by, ks,OdÍka" jeks wh
iïnkaO lrf.k uilg jrla muK fï ls%hdldrlï iudf,dapkh meje;aùu
iudf,dapkfha B<Õ wÈhr yeáhg ±laúh yel'
tu iudf,dapkhg;a wu;rj iuyr úg udi 3 lg jrla muK jvd;a mq¿,a b;d m<,a
iyNd.s;ajhlska hq;a m%.;s iudf,dapk ieishla meje;aùug o mzq¿jk' ta I|yd fï
jHdmD;sfha l<ukdldß;ajfha ksfhdað;hka" fï jHdmD;sfha m%;s,dN ,nk m%cdfõ
ksfhdað;hka fuka u foaYmd,k wêldßfha ksfhdað;hka yd by<u fufyhqï lñgqfõ
ksfhdað;hka le|ùug mq¿jk' ta wkqj fuh by<u uÜgfï ks,OdÍka tla ù lrk
iudf,dapkhla f,I ±laúh yel'
iudf,dapkh .ek b;du;a ir, uÜgñka mjikafka kï mejish hq;af;a fï fldgia
y;r .ek h'
iudf,dapkh I|yd Ndú;d lrk fuj,ï o ;sfí' b;du fyd| fuj,ula jkafka
ØYHdOdrlh' jHdmD;sfha ;;ajh ±lafjk rEm igyka" PdhdrEm mdúÉÑ l< yel'
fujeks oDYHdOdrl m%o¾Ykh ;=,ska wmg jHdmD;sh mj;sk ;;ajh .ek woyila
wjfndaOhla myiqfjka ,nd .; yel' tjeks oDYHdOdrl foi ne,Sfuka wo jk úg
fuu jHdmD;sh mj;skafka fld;eko" jHdmD;sfha lghq;=j, hï weKysàula ù ;sfío
ld,jljdkq mek f.dia ;sfío hkdÈh .ek f;areï .ekSu I|yd Pdhdrem" rEm
igyka jeks oDYHdOdrl fnfyúka m%fhdackj;a fuj,uls' iudf,dapkh I|yd
fujeks oDYHdOdr Ndú;dj wo fndfyda wdh;k úiska isÿ lrkq ,efí' fï I|yd
PdhdrEm .; lrk PdhdrEm Ys,amS lKavdhï o isá;s' fndfyda fm!oa.,sl wdh;kj,
m%.;s iudf,dapkfha§ ta ta wÈhr udislj Pdhd rEm .; lr m%o¾Ykh lrkq ,efí'
iuyr úg wOHlaIl uKav,fha /iaùï ldurh ;=< tu wÞ< jHdmD;sfha m%.;sh
udislj úoyd olajk PdhdrEm m%o¾YKh lr ;sfnkq wmg ±l .; yels fõ'
j¾;udkfha m%.;s iudf,dapkh lsÍfï§ fuu oDYHOdrl fuj,u fnfyúka Ndú;d
fõ' m%.;sh ms<sn|j b;du ir, f,I;a blauKskskq;a woyila wmg f.k §ug fujeks
oDYHdOdrl iu;a fõ'
jHdmD;sh ms<sn| iEu wruqKl§u m%Yak ndOl u;= ùu iajNdúlh' m%.;s
iudf,dapkfhka flfrkafka fï m%Yak" ndOlj,ska ydks fkdmeñfKk mßÈ
jHdmD;sfha bÈß .uk yev .eiaaùuh' wm n,dfmdfrd;a;= jk wjidk b,lalh fj;
hdug ,efnkafka tfia l<fyd;a muKs' jHdmD;shla fldmuK fyd¢ka ie,iqï l<
138
o m%.;s iudf,dapkh ÿ¾j, kï tu jHdmD;sfhka lsisu Èfkl id¾:l
m%;sm, ,nd .; fkdyel' th b;du meyeÈ,s lreKls' fï I|yd wmg ´kE;rï
w;a±lSï ;sfí' wdrïN fldg w;r uÕ kj;dÆ jHdmD;s fndfyda ;sfí' tjeks jHdmdr
wid¾:l ùfï m%Odk;u fya;=j jkafka hym;a m%.;s iudf,dapk l%fudamdhla
wkq.ukh fkdlsÍuhs' jHdmD;s jev igyka wvmK jQfha;a jHdmD;sh ;=<
jxpdldrhka ìys jQfha;a tneúks' fï yeu m%Yakhlgu fya;=j fyd| m%.;s
iudf,dapkhla ke;s ùuh' jHdmD;sh fld;rï fyd|g ie,iqï l< o hym;a m%.;s
iudf,dapkhla fkdue;s ù kï ta ie,eiqu lsisu Èfkl id¾:l b,lalhla lrd
hkafka ke;'
óg jir 10 lg muK fmr ckdjdi ixj¾Okh I|yd iyNd.s;aj l%fudamdh hgf;a
m%.;s iudf,dapkh lrk wdldrh ms<sn| wm úiska ie,iqï l< w;r ta ms<sn| ilia
l, jd¾;d ;sfí' ckdjdi ixj¾Okfha§ m%cd uQ,sl iudf,dapkh yd we.hSu kñka
fmd;la o ksl=;a fldg ;sfí' Tng wjYH kï lshjd ne,Sug mq¿jk' iyNd.s;aj
l%fudamdhg wkqj ilia lrk ie,eiqul m%.;s iudf,dapkh lrk wdldrh .ek tys
úia;r I|yka fõ' fuys§ ud mjikafka wm úiska iïm%Þhdkql+,j ilia lrk
wdldrhg ie,iqï ilia lsÍug o m%.;s iudf,dapkh lsÍug o wmg mq¿jka njh'
tfukau m%cd iyNd.s;aj l%fudamdhhg wkqj ie,iqï ilia lsÍug o m%.;s
iudf,dapkh lsÍug o wmg mq¿jk' fï l%fudamdhhka folu ms<sn|j ,xldjg b;d
nyq,j w;a±lSï ;sfí' fï l%u foflau wjidk b,lalh ie,eiau id¾:l lr .ekSuhs'
óg wjqreÿ 10 lg muK fmr isg wm iuÕ jev l< ks,OdÍ uy;ajre w;a±lSï b;du
nyq, lKavdhuls' ud is;k mßÈ ksjdi oi ,CIh jeks jev igyka l< wjÈfha
f.dvkeÕ=Kq úYd, iúu;a wdh;k YS% ,xldfõ ;sfí' m%cd uQ, ie,iqï
l%fudamdhhka ;=< w;a±lSï ,enQ ksid tjekakkag fuh ÿIalr ld¾hhla fkdjkq we;'
tjeks w;a±lSï we;s ks,OdÍ uy;ajrekaf.a iyho Tng ,efnk neúka b;du fyd|
jHdmD;shla bÈßfha§ lsÍug Tng ,efnkq we;ehs uu is;ñ'
hudod fukúhf.a m<uqjk m%Yakh-iNdfõ isák whg( jHdmD;sfha l%shdldrlï
iudf,dapkh l< hq;af;a ljqreka úiskao@
iNdfõ ms<s;=r( m%cdj" m%cdj yd ks,OdÍka" wdKavqj" wdOdr fok wh
hudod fukúhf.a fojk m%Yakh-iNdfõ isák whg( iudf,dapkh l< hq;af;a
fudkjdo@ '
ms<s;=re( 1' fN!;sl uQ,Huh foaj,a
139
iyNd.s;aj m%fõYfha§ wm úiska is;sh hq;= ;j;a lreKla fuh úh yel' uqo,aj,ska
muKla .Kkays,õj,ska muKla ueksh fkdyels lreKq ;sfí' iuyr úg jHdmD;s
jev lghq;= Bg kshñ; ld, igykg" kshñ; jev ms<sfj<g wkqj fyd|ska flÍf.k
hkjd we;' kuq;a ñksiqkaf.a Ôú; ÈhqKq fjk njla thska woyia fjkafka ke;' uqo,a
iïnkaO lghq;= fyd|g flÍf.k hkjd úh yel' jHdmD;sfha jev lghq;= o kshñ;
fj,djg fyd|ska isÿ ù f.k hkjd úh yel' kuq;a wmg bka iEySulg m;a úh yelso@
ish,a, tfia fyd¢ka isÿ jk ksid ñksiqkaf.a Ôú;o fyd| ;;a;ajhg fjkia ù we;ehs
wmg is;sh yelso@ iuyr úg lghq;= fyd¢ka isÿ jk ksid wfma ld¾h,hg thska
hym;la isÿ ùug mq¿jk' wmg o I;=gq ùug mq¿jk' kuq;a fiajh ,nk ñksiqkaf.a
Ôú;j, ;;ajh flfiao hkak .ek wm is;sh hq;=h' tkï jHdmD;sfhka
iudchg ,efnk m, m%fhdack .ek wmg ie,ls,su;a ùug isÿ fõ'
iNdfõ flfkl=f.a ms<s;=r( fï jHdmD;sh ;=<ska m%cdj hï fiajhla ,nk nj
mjikafka kï" m%cdj thska m%fhdackhla ,nkafka kï m%cdj ta .ek w.h lrkafka
kï ta jHdmD;sh id¾:lhhs wmsg I;=gq úh yel' ta ksid jHdmD;sfha id¾:l;ajh
wmg ±k .; yelafla m%cdj ;=<ska nj uu is;ñ'
,,s; ñßy.,a, - kd.ßl uQ,sl fiajd jHdmD;sh hgf;a fudrgqfõ tla jHdmD;shla
wdrïN lrk wjÈfha uq,§u ñksiqkaf.a Ôjk ;;a;ajh" fi!LH ;;a;ajh ms<sn| o;a;
wm tla/ia lf<uq' bkamiq wms jd¾Islj tu lreKq .ek WodyrK f,I <ore urK
jeks foaj,a .ek iudf,dapkh lf,uq' túg wmg fmkS .sfha jHdmD;sh wdrïN lrk
úg mej;s ;;ajhg jvd b;du fjkia idudÔh ;;a;ajhka bka miq we;s ù ;sfnk
njhs' jHdmD;s n,mEfï ;lafiarejla jYfhka ta wNHdih b;d jákd tlls' fï I|yd
jHdmD;sh wdrïNfha isgu igyka ;nd .; hq;=h' fï w;a±lSï ;ju;a fudrgqj k.r
iNdj I;=j we;ehs uu is;ñ'
140
bÈßm;a lsÍu cd;sl c, iïmdok yd c,dmjyk
uKav,fha
ksfhdacH idudkHdêldßks yd jHdmD;s wOHlaIl
mS' wd¾' t,a' fifkúr;ak uy;añh úisks'
uu Tng bÈßm;a lrkafka c, iïmdok uKav,h uÕska Èh;a lrkq ,nk r;au,dk
fudrgqj m%foaYfha wmc,h uqyqog uqÞyeÍfï jHdmD;sh ms<sn| flá ye¢kaùula'
uu fuys§ l;d lrkafka r;au,dk fudrgqj m%foaYj,g wÞ< jk fldgi .ek muKla
kuq;a fï wmc, jHdmD;sh Y%S ,xldfõ ;sfnk l¾udka;mqr folgu tkï r;au,dk
fudrgqj yd cd we, tal, hk m%foaY folgu wh;a jHdmD;shla' ud fï l;d lrkafka
r;au,dk - fudrgqj m%foaYj,g wÞ< jHdmD;s fldgi .ek muKls'
wm fujeks jHmD;shla f;dard.;af;a uka±hs uq,skau myod §ug uu leue;af;ñ'
Tn ieu okakd mßÈ fï m%foaYfha ;sfnk l¾udka;Yd,dj,ska ksl=;a flfrk ld¾ñl
wm c,h yd f.j,aj,ska msgjk wmc,h ksid idudkH ldkq msÍ b;sÍ ¨kdj l,mqj
olajdu .,d ta ish¿u m%foaY wmú;% ;;ajhl mj;S' tfukau fuu m<df;a N+.; c,
uÜgu we;af;a fnfyúka by,sks' tneúka jeis Èkj,§ mq;slr gexls fyj;a ksfjiaj,
we;s wmøjH tla/ia lr Èrdm;a lrjk fimaála gexls msgdr .,d uyck
fi!LHhg ;¾ckhla fõ' uÿrefjda fnda fj;s' fï ksid jix.; frda. me;sf¾' j;=r
tl ;ek /£ m,a fõ' ¨kdj l,mqjg .,df.k hk wm c,h ksid ¨kdj l,mqj
wmsßisÿ ù mßirh ¥IKh ù ;sfí'
l¾udka;Yd,dj,ska ksl=;a jk wm c,h tu l¾udka;Yd,dj,ska fjk fjku msßisÿ
fldg msgl< hq;= njg kshu l<fyd;a th l¾udka;Yd,d ysñhkag úYd, úhoula
orkakg isÿ jk ls%hdÞuhla ksid Tjqka fndfyda fofkl= ish l¾udka;Yd,d jid
±óug mq¿jk' tfia tu lïy,a jid ±uqjo lïy,a ysñhka Okj;=ka neúka Tjqkag
th nrm;< m%Yakhla fkdjkq we;' tfy;a lïy,a jeiQ l, thska isÿjkafka ÿmam;a
ckhdg /lshd ke;s ùuh' wms fujeks jHdmD;shla lsÍug ;SrKh lf,a fï lreKq
141
ish,a, i<ld ne,Sfuka miqh'
fï jHdmD;sh uq,skau mgka .kaakd ,oafoa YlH;d wOHhk mj;ajd 1994 § f,dal nexl=
wdOdrj,sks' bka miq 1998 § óg wÞ, fldka;%d;a;= m%odkh lrk ,È' ta wjêfha§ fï
jHdmD;sh fldgia follg fjka lr ;snqks' tkï wm c,h tl;= lrk fldgi f,dal
nexl= wdOdr hgf;a isÿ lrk wdldrhgh' wks;a fldgi jQfõ kj wdldrhlg
wm-c,hg ms<shï lrk hka;% iQ;% iú lsÍuhs' tfy;a wmg fuh lr.; fkdyels úh'
wm-c,hg ms<shï lrk hka;% iQ;% iú lsÍfï fldka;%d;a;=j Ök iud.ulg mejrE
kuq;a Tjqkag th lr.; fkdyelsj jHdmD;sh w;r uÕ kj;d ±óug wmg isÿ úh'
fï w;r f,dal nexl=fjka uQ,HdOdr imhk ld, isudj blau .sfhka j¾I 2000 È
jHdmD;sh wj,x.= lsÍug isÿ úh' wk;=rej 2001 j¾Ifha§ fudrgqj úYaj úµd,h
úiska jHdmD;sfha YlH;d wOHhkh w¨;a lrk ,È' kej; fï jHdmD;sh ls%hd;aul
lsÍu I|yd YS% ,xld wdKavqj úiska iaùvka rcfhka wdOdr b,a,d isá w;r 2002 § isvd
wdh;kh úiska jHdmD;sh .ek kej; I,ld ne,Su isÿ úh' 2005 jir jk f;lau
wjYH ,shlshú,s ilia lsÍu;a wkqu; lsÍu;a isÿ úh' fï ld,h ;=,§ jHdmD;sfha
mdßißl n,mEï .ek kd.ßl ixj¾Ok wêldßh yd uOHu mßir wêldßh úiska
wOHhk fldg wmg wkque;sh ,nd fok ,È' fï I|yd wmf wdOdr lsÍug iaùvkh
leue;a; m, flf,a 2005 §h' 2006 ud¾;= udifha § wjYH .súiqï w;ai;a lrk ,ÿj
±ka fgkav¾m;a ksl=;a lsÍu isÿ flf¾' .súiqug wkqj fï I|yd fgkav¾ le|úh
yelafla hqfrdamd ix.uhg wh;a rgj,aj,ska muKls'
fï jHdmD;sh iïnkaOfhka wmf.a wruqKq
m%foaYfha uyckhdf.a Ôjk uÜgu yd idudkH mßirh jeä ÈhqKq lsÍu
jHdmD;s m%foaYfha mÈxÑ ckhdf.a fi!LH ;;ajh jeä ÈhqKq lsÍu
wjg ;sfnk u;=msg ldKq yd c, ud¾. mú;%j ;nd .ekSu
m%foaYfha §¾>ld,Sk wd¾Ól idOH;djh jeä ÈhqKq lsÍu yd wjidkfha m%foaYfha
ia;S%ka yd mqreIhkaf.a wd¾Ól ;;ajh jeä ÈhqKq lsÍu
jHdmD;sfha idrdxYhla
fmdf<dfõ uÜgu wkqj" fï jHdmD;s m%foaYh tla tla fiajd m%foaY .Kkdjlg
fnod ;sfí' tu ta ta m%foaYj, ;sfnk l¾udka;Yd,d yd f.j,aj,ska wmc,h tl;=
lr .ekSu k< cd,hla yryd isÿ flf¾' tfia wm-c,h tl;= lr .kq ,nkafka l=vd
mhsmam uOHia:dkj, fyj;a fmdïmd.drj,g h' t;ekska tu wm c,h tu c,hg
ms<shï lrk fyj;a tu wmc,h msßisÿ lrk m%Odk ia:dkhg fmdïm lrkq ,efí'
tys § tu wm-c,hg ms<shï fldg msßisÿ lrkq ,efí' tfia msßisÿ lrkafka uOHu
142
mßir wêldßh iïu; l< m%ñ;shlg tu wm-c,h m;a jk f;lah' wk;=rej tfia
ms<shï l, fyj;a msßisÿ l, wm-c,h r;au,dfkka uqyqog uqod yßkq ,efí' b;sßjk
úh<s wmøjH fldïfmdaiaÜ hka;%d.drhg$oyk hka;%d.drhg fhduq lrkq ,efí'
ir,j meyeÈ,s lrkafka kï fï jHdmD;sfhka lrkq ,nkafka fï ls%hdÞuhhs'
fï jHdmD;s m%foaYh ;=, l=vd úIalïNhlska hq;= k, iú lr we;s ;ekaj, óg¾ 60ka
60g o jvd úYd, úIalïNhlska hq;= k< w;=rd we;s ;ekaj, óg¾ 100ka 100g o
uEkafyda,a fyj;a l=vd újD; újr idod ;sfí' Bg fya;=j idudkH c,h fuka fkdj
fï wm c,h myiqfjka È.gu k< ud¾.j, .,d fkdhk neúks' tu k< ud¾. tfia
wjysr jQ wjia:dj,§ fiajlhkag ta ;=<g nei tajd Y=oaO mú;% lsÍug yelsjk
wdldrhg tu uEkafyda,a fyj;a l=vd újD; újr idod ;sfí' wm-c,h tl;=jk
m,uqjk fmdïm lsÍfï uOHia:dkh msysgqjkq ,nkafka nfvdaúgh' ta wjg ksYaÑ;
m%foaYhl wm-c,h tu fmdïmd.drhg tl;= lrkq ,efí'fõ' fojeks fmdïmd.drh
msysgqjkq ,nkafka chiqukdrdu mdr wi,h' ;=kajk fmdïmd.drh msysgqjkq ,nkafka
l|j, j;af;ah' y;rjk fmdïmd.drh uyd úydr mdf¾ msysgqjkq ,efí' miajk
fmdïmd.drh msysgqjkq ,nkafka f;,j, c, iïmdok uKav,fha bvulh' yhjk
fmdïmd.drh msysgqjkq ,nkafka fudrgqfõ bo,a j;af;ah' y;ajk fmdïmd.drh
lgqneoao úYaj úoHd,hg hk mdf¾ mqxÑ WoHdkfha msysgqjkq ,efí' fï ia:dkj, iú
lrkq ,nk l=vd fmdïmd.dr bÈ lrkq ,nkafka fmdf<da uÜgfuka hgh' fmdïm
fmdf<dj hg iú fldg jid oud ;nkq ,efí' fmdf<dj u;=msg msysgd we;af;a
ld¾hd,h muKs' hï lsis kshñ; uÜgulg ta wm-c,h /ia jQ l, tu fmdïm
iajhxlS%hj l%shd;aul ù bka miq bfíu kj;S' fuys§ lsisu ÿ¾.kaOhla yukafka ke;'
Yíohla o ke;' wm fï fmdïmd.dr ks¾udKh lsÍug ie,iqï lr we;af;a ta
wdldrhgh'
fï jHdmD;sh mshjr jYfhka j¾. fldg we;' ±ka wm ie,ls,a,g ,la lrkafka
m<uqjk mshjr .ekh' fï mshjf¾§ wdjrKh jk mdßfNda.sl úia;r my; I|yka
mßÈ fõ' tkï fï m<uqjk mshjf¾§ l¾udka; Yd,d 238 la o" ld¾hd, jeks rdcH
yd jdKsc wdh;k 157 lao" f.j,a 6597 lao o" ksjdi fhdackdl%u 3 la o we;=<;a
fõ' ;sfhkjd' ±kg f.dv kÕk ksjdi fhdackd l%uh;a" ¨kdj kj ckdjdihla o"
fidhsidmqr ksjdi fhdackd l%uh;a tu fhdackdl%u 3 fõ'
r;au,dk$fudrgqj yd cdwe,$tal, hk jHdmD;s m%foaY fol I|yd m<uqjk wÈhf¾§
jHdmD;sfha msßjeh my; I|yka mßÈ fõ'
r;au,dk$fudrgqj cdwe,$tal, tl;=j
143
remsh,a ñ,shk remsh,a ñ,shk remsh,a ñ,shk
úfoaYSh wdOdr 5580 1960 7540
foaYSh wdOdr 1330 450 1780
tl;=j 6910 2410 9320
fï wkqj m<uqjk wÈhf¾§ iïmQ¾K jHdmD;shg remsh,a fldaá 932la jeh jk w;r
bka fldaá 691 lau jeh lrkq ,nkafka r;au,dk$fudrgqj jHdmD;s m%foaYh I|ydh'
miq.sh ud¾;= udifha § iaùvka rch;a Y%S ,xld rch;a fï iïnkaO .súiqula w;aika
l< nj uu uq,§ mejiqfjñ' ta .súiqug wkqj jHdmD;sfha fldka;%d;a msßjeh
wdjrKh lrkq msKsi isvd wdh;kh uÕska wfußldkq fvd,¾ ñ,shk 72'6 la fyj;a
Y%S ,xld uqo,ska remsh,a ñ,shk 7500 l fmd<S rys; Kh uqo,la wmg ,efí' B<Õg
Tjqka wfußldkq fvd,¾ ñ,shk 3'6 la fyj;a Y%S ,xld uqo,ska remsh,a ñ,shk 370 la
§ukdjla jYfhka wmg m%odkh lrkq we;' ta §ukdj m%Þkh lrkq ,nkafka
fldka;%d;a;=j wëlaIKh lrkq I|yd;a mdßißl ikSmdrlaaIdj I|yd;ah' bka
remsh,a ñ,shk 10 la kshu fldg we;af;a m%foaYfha È<s÷ ck;djg jeisls<s iE§u
I|ydh' mdßißl ikSmdrlaaIdj hkqfjka woyia fldg we;af;a ta ld¾hhhs' YS% ,xld
rch jir 4 l muK ld,hla ;=<§ remsh,a ñ,shk 1780 la jHDmD;sh I|yd jeh l<
hq;=h' ta uqo, jeh lrkq ,nkafka fï jHdmD;sh i|yd ,xldjg f.kajk NdKavj,g
tkï k< yd hka;%iQ;% hkdÈh I|yd f¾.= nÿ f.ùug;a bvï I|yd l< hq;= f.ùï
hkd§ jYfhka foaYSh jYfhka ±ßh hq;= msßjeh I|yd;ah'
fuu jHdmD;s m%foaYh ;=< ñ,sógr 160 isg 1400 olajd jQ úIalïNh we;s k< óg¾
46 la w;=rkq we;' ñka iuyrla yshqï mhsmam jk w;r iuyrla b;d úYd, mhsmam
jkq we;' fmdïmd.dr 7 la ;sfnk nj uu óg fmr meyeÈ,s lf<ñ' tu fmdïm lrk
k< lsf,daóg¾ 10'5 la È.g ;sfí' wmc,hg ms<shï fhdod msßisÿ lsÍfï
uOHia:dkhla fidhsidmqr msysgqjkq ,efí' t;ekska ms<shï l< c,h ñ,s óg¾ 1100
l úIalïNh we;s óg¾ 2 la È. k< ud¾.hla Tiafia uqyqog fmdïm lrkq we;'
jHdmD;sfha j¾;udk ;;ajh
fï jk úg wmg Kh wdOdr uqo, wkqu; ù we;s ksid cQks 8 Þ isg fkdjeïn¾ 1 olajd
ld,h ;=< hqfrdamd ix.ufha rgj,a 25 lska fï I|yd fgkav¾ le|jd ;sfí' 2006
Tlaf;dan¾ isg wfm%a,a olajd fgkav¾ we.hqï lsÍu yd wkqu; lsÍu isÿ fldg wfma%,a
udifha§ fldka;%d;a;=j ,nd §ug lghq;= fhdÞ ;sfí' blaì;s 2007 uehs ui jev
wdrïN fldg 2010 foieïn¾ jk úg jev wjika fldg bka miq 2011 ckjdß isg
uehs 11 olajd ld,h ;=<§ wfma moaO;shg th iïnkaO lsÍu isÿ flfrkq we;'
144
fuu jHdmD;shg wÞ, ;j;a jev fldgila .ek ud fuys§ meyeÈ,s l< hq;=h'
wm-c,hg ms<shï fldg msßisÿ lsÍfï ia:dkh msysgqùu I|yd wmg r;au,dk"
fudrgqj m%foaYj,ska wmg wlalr 4 l muK bvï m%udKhla wjYH fõ' ±kg
fidhsidmqr uy,a ksjdij," msysá wmøjH ms<shï lsÍfï ia:dkfha wlalr foll
bvula ;sfnk w;r Bg hdno wlalr foll muK N+ñ m%foaYfha mÈxÑj isák mjq,a
121 g jkaÈ uqo,a f.jd thska bj;a fldg tu mjq,a kej; mÈxÑ lrùug wm úiska
ie,iqï fldg ;sfí' fuu mjq,aj,g m%udKj;a jkaÈ uqo,la f.jk w;r ta
wkqj ,efnk tu wlalr 4 l N+ñ Nd.fha fï msßisÿ lsÍfï uOHia:dkh msysgqjkq we;'
Bg wu;rj ;j;a l< hq;= fohla ;sfí' tkï wm c, moaO;sfha ls%hdldß;ajh
weröug fmr ieksgß ,Ekaâ *s,a tlla fyj;a iksSmdrlaIl msrjqula isÿ lsÍug
lghq;= lsÍuhs' tkï fï wm-c,h ms<shï fldg fmÍfuka miq tu fmrykaj, b;sß
jk frdkauv jeks foaj,a f.k f.dia oeóug iqÿiq ia:dkhls' jHdmD;sh wjika ùug
fmr ta I|yd ia:dkhla o ilia l, hq;=h'
kd.rsl uka;S%jrfhla
fidhsidmqr fï wm c,hg ms<shï lrk uOHia:dkh bÈjk wlalr y;rl N+ñ
Nd.fhka bj;a flfrk ckhdg jkaÈ jYfhka f.jk uqo, fldmukla±hs
±k .ekSug tu ckhd leue;af;ka isá;s' ;ukag m%udKj;a jkaÈ uqo,la ,efío keoao
hkak Tjqkag .eg¿jla ù ;sfí'
wOHlaIljßh
Tjqkag ta I|yd f,dl= uqo,la f.ùug wms n,dfmdfrd;a;= fjuq' ±kg th wOHlaIl
uKav,fha wkque;sh I|yd fhduq lr we;s neúka ta wkque;sh ,o miq tu uqo,
fld;rï±hs mejiSug yels jkq we;'
,laIm;sh m%foaYfha fï jHdmD;shg úfrdaOh mek keÕ=Kq ksid iuyr m%foaY
jHdmD;sfhka bj;a lsÍug wmg isÿ úh' fuhska mdvq jkafka Tjqkaguh' m<uqjk
mshjf¾§ we;s fï úfrdaOh ksid fojk fyda ;=kajk mshjf¾§j;a tu ckhdg fuys
m,m%fhdack fkd,efnkq we;' we;a; jYfhkau fï wmc,h neyer lsÍfï iïnkaO;d
uyckhdg uqo,a f.jd ,nd .ekSug isÿ jqjfyd;a ta I|yd Tjqkag w;s úYd, uqo,la
mqoa.,slj f.ùug isÿ jkq we;' kuq;a fï jHdmD;sh hgf;a tu iïznkaO;dj,g jeh
jk uqo, mjd iaùvka wdOdr hgf;a ,nd § ;sfí'
fï .ek wm úiska È.= ld,hla ;siafia ±kqj;a lsÍï l< kuq;a Bg úreoaO wh ;u
u;fhau ±ä f,I t,an isá;s' wmg ;¾ckh lsÍug mjd iuyr wh lghq;= l<y'
145
uka;S%jrhd
fuu jHdmD;shg úreoaaOj ;j;a u;hla o lgqneoao m%foaYfha f.dvkeÕS mj;S' fï
jHdmD;sh ls%hd;aul l<fyd;a Bg úreoaOj ;ukag .; yels Wmßu l%shd
ud¾. .kakd njg iuyr m%cdjka lshd isá;s' ;j;a iuyrla fï jHdmD;sfhka ;u
m%foaYhg Wmßu m, fk<d .; hq;= nj mji;s' jHdmD;shg mlaIj yd úmlaIj
hkqfjka .fï ckhd folg fn§ .fï u; folla l%shd;aul fõ' .fï uyck
ksfhdað;fhla yeáhg fï u; fol w;r isr ù uy;a wmyiq;djhlg uqyqKmEug ug
isÿ ù ;sfí' by, uÜgfï§ .kakd ;SrK fl;rï hym;a jqj o tajd .ek idudkH
uyckhdg ±kqj;aNdjhla fyda ±laula fkdue;s l< fujeks úfrdaO;djhka we;s jk
nj uf.a woyihs' tneúka fï jHdmD;sh .ek ish¿ m%foaYjdiSka ±kqj;a l< yels
wdldrfha újD; /iaùula mj;ajk f,I;a jHdmD;s wOHlaIljßh f,I meñK tu
ckhd ±kqj;a lrk f,I;a uu fhdackd lsÍug leue;af;ñ' túg fï jHdmD;sh .ek
wiqnjd§ woyia orK ñksiqkag mjd fuys iqNjd§Ndjh m%;HCI jkq we;' tfia
lgqneoao m%foaYhg meñK ±kqj;a lsßfï jev igykla meje;aùug wjYH myiqlï yd
iyfhda.h I,id §ug wmg fmdfrdkaÿ úh yel'
ldka;djla
¨kdj bo,aj;a; m%foaYfha fuu jHdmD;sfhka wdjrKh jk m%foaYh ;=< ckhd ìfhka
yd ielfhka miq jkafka fuu jHdmD;sh I|yd wjYH jk mdr m<,a lsÍfï§ ;ukaf.a
ksjdi leã f.dia ;ukag ish ksfjia wysñ jkq we;ehs hk u;hla Tjqka w;r me;sr
f.dia we;s neúks' ta ms<sn| lreKq meyeÈ,s lsßula lrkafka kï uekú'
jHdmD;s wOHlaIljßh
fuu ia:dkfha msysgqjkafka m¾pia y;l muk bvlvl l=vd fmdïmd.drhla neúka
tu ia:dkhg hdu tau I|yd mdr m<,a lsßula wjYH jkafka ke;'
146
wjidk jYfhka woyia ±laùu
fudßia úfÊr;ak ^ksfhdacH k.rdêm;s&" ùù' iS' j¾Kl=,iQßh ^flduidßia&"
tï' hudod ^hQtkaiSwd¾ã&" kkÜiqflda fils.=Ñ ^fÊ´iSù&
jev uq¿j wjika lsÍfï§ ksfhdacH k.rdêm;s;=udf.a woyia ±laùu
fudßia úfÊr;ak
fudrgqj m%foaYhg n,mdk .eg¿ iïnkaOfhka úfYaI wjOdkhla fhduq lrñka"
Bfha;a wo;a Èk fol ;siafia tu .eg¿ idlÉPd lsÍu I|yd ;u ld,h lem lrñka
fuys meñKs Tn ish¿ fokdg;a Tn ksfhdackh lrk ish¨u wdh;kj,g;a uf.a
ia;+;sh mqo lsÍug uu leue;af;ñ' Tn ±la jQ lemùu wm fnfyúka w.h lrkafkuq'
fï jevuq¿fjys f;audj jqfha iajNdúl jHikhka iy wjodkï iys; ;;ajhka"
m,odhS Wmdh ud¾. ;=,ska ixj¾Okhg fhdojd .ekSuhs' óg jir 1 1$2 g muK
m%:u wms wmg kqmqreÿ w;a±lSulg uqyqK ÿksuq' ta iqkdñ jHikhhs' tjekaklg wm
uqyqK ÿkafka wm okakd b;sydifha m<uqfjks j;djgh' wm lsisfjl=g;a ta ms<sn| fmr
w;a±lSula fkd;sìK' fuh wfma rfÜ ck;djg uqyqK mEug isÿ jQ uyd fÄojdplhla
úh' iqkdñhla .ek lsis;a fkd±k isá úYd, ck;djla uqyqÿ /,a, rg ;=<g .,d
tafï§ urKhg m;a jQy'
fï úmf;ka wms úYd, mdvï bf.k .;suq' tÞ wmg tjeks wjia:djlg uqyqK §u
I|yd lsisÿ ie,eiaula fkd;sìK' wo wm l:d lrkafka tjeks ie,eiaula .ekh'
úfYaIfhka u fï úm;g m;a jqfha uqyqÿ fjr< ;Srfha" fjr< ixrCIK
fomd¾;fïka;=jg wh;a N+ñfha wkjirfhka mÈxÑj isá ckhdh' m%Odk jYfhka
fuu ;;a;ajhg uqyqK meug isÿ jQfha Tjqkaygh' ±ka fï wjia:dfõ§ fï m%Yakh .ek
b;d ne?reï f,I f;areï f.k uqyqÿ fjrf<a isg óg¾ 45 l ÿr m%udKh olajd N+ñ
m%udKh fjr< rCIs;hla f,I wdrlaId lrkakg;a tu N+ñNd.h ;=< lsisÿ
f.dvke.s,a,la bÈfkdlrkakg;a ±ka rch lghq;= lr ;sfí'
tfukau fï iqkdñ jHikfha§ nQkao, jfkdaoHdkh yd ta wjg uqyqÿ ;Srhkays mej;s
lfvd,dk" iajNdúl Ydl yd je,s l÷j,ska wmg wdrlaIs; wdjrKhla ,enqKq
147
wdldrho wms ÿgqfjuq' ±ka tys jeo.;alu f;areï .ekSfuka miq fjr< ixrCIK
fomd¾;fïka;=j yd kd.ßl ixj¾Ok wêldßh tlaj tjeks yß; wdjrKhla fuu
fjr< ixrCIK iSudj Tiafia È.gu iE§u I|yd jev igykla ls%hd;aul
fldg ;sfí' iqkdñ jHikfhka nQkao, jfkdaoHdk m%foaYhg isÿ jQfõ fnfyúka wju
ydkshls' tjeks jgmsgdjla" fi!kao¾hhla wksl=;a m%foaYj,o ilia lsÍu ;=<ska
wdmodj,g uqyqK Èh yels mßirhla ks¾udKh lsÍug wmg yel' fï lreKq
ldrKd .ek wm ±kqj;a lsÍu I|yd úfYaIfhka ta fjkqfjkau cmdkfhka meñK
isák tu wdh;kj, fiajh lrk ta uy;au uy;aókag yd fukúhkag;a wmf.a
f.!rjKsh ia;+;sh ud fï wjia:dfõ mqo lr isáñ'
ud olsk mßÈ fojk jeo.;a lreK jkafka wkjir bÈlsÍï h' wkjir
bÈlsÍï .ek .re k.rdêm;s;=ud;a uu;a wmf.a kd.ßl flduidßia;=ud;a
b;du;a ;Èka lghq;= lrkakg n,dfmdfrd;a;= fjuq'
iajNdúl jHik .ek l;d lrk l, wmg N+ñ lïmd .sks l÷ m%Yak ke;'
úfYaIfhkau wmg ;sfnk wks;a m%Yakh jkafka .xj;=r m%Yakhhs' wfma .%dufiajd
jiï 10 lg .xj;=r m%Yakh ;Èka n,mEï we;s lrhs' ̈ kdj l,mq ixj¾Okh ;=<ska
yd ta m%cd Þhl jev igyka ;=<ska fï ;;a;ajh wju lr .ekSug yelshdjla
bÈßld,fha§ wmg ,efnkq we;ehs uu is;ñ'
fudrgqj uy k.r iNd n, m%foaYh j¾. lsf,daóg¾ 23 lg jvd iaj,amhla jeäh'
tneúka bvï hkq wmg b;du;a jákd iïm;ls' wfma ck;djg bvï fnfyúka jà'
tksid wfma ck;dj úYd, fldgila fl;a ìïj," j.=re ìïj," rCIs; ìïj,
ksjdi ;kdf.k mÈxÑ ù isá;s' fuu jev uq¿fõ§ keÕ=Kq ;j;a m%Yakhla jqfõ
bvïj,g Tmamq fkdue;s ùuhs' iuyr úg fuu bvï uyd Ndrldr fomd¾;fïk;=jg"
rchg yd wksl=;a mqoa.,sl jHdmdßlhkag" fjk;a n,j;=kag wh;a bvïh' tajdfha
ckhd wkjirfhka mÈxÑj isá;s' fndfyda ckhd fufia wkjirfhka mÈxÑj
isákafka;a ksjdi bÈjkafka;a .xj;=r nei hk ia:dk wdYs%;jh' tfukau fudrgqj
kd.ßllrKh wêl f,iska isÿjk m%foaYhla njg fuys§ woyia bÈßm;a úh' th
b;du;a ksjerÈhhs uu o is;ñ' fufia uv j.=rej," fl;aìïj," tfia;a fkdue;s
kï .x bjqrej, ksjdi bÈ lsÍfuka th ;yjqre flf¾'
tfy;a yeu wdh;khlau ;ukag ;sfnk j.lSï ksis whqßka f;areï f.k bgq lrkafka
kï fï m%Yak úi|d .ekSu wmyiq fkdfõ' iqkdñ wdmodfjka miq ixj¾Okh
iïnkaOfhka we;s ù ;sfnk hym;a ;;ajh wm ish,a,ka úiska bÈßhg wdrCId
lr.; hq;=h' tfukau wm ish¿ fokdu tla ù ish¿u ksis wjfndaOhla we;=j lghq;=
148
ilia l< hq;=h' fuys idlÉPdjg Ndckh jQ m%Yak iïnkaOfhka bÈßfha§ wms fï
wdh;k ;=<ska lghq;= lsÍug n,dfmdfrd;a;= fjuq'
Bfha;a wo;a fudrgqj .ek fï wdldrfhka iïnkaO ù lghq;= lsÍug meñKs ish¨u
wdh;kj,g" rdcH fomd¾;fïka;=j,g yd rdcH fkdjk wdh;kj,go k.r iNdj
yd k.rdêm;s;=ud fjkqfjka uu ia;+;s lrñ'
k.riNdfõ flduidßia;=udf.a mksjqvh
Bfha ojfia;a wo;a uu fï jev igyk .ek wjOdkfhka isáfhñ' fuu jev uq¿fõ§
ta ta lKavdhï bÈßm;a l< lreKq fmdaiag¾j, igyka lrk ,os' uu o mqoa.,slju
ta lreKq lshjd ne¨fjñ' ta ish¿ lreKq yd fï jev uq¿fjka bÈßm;a jQ ish¿ woyia
wmf.a uy k.r iNdjg ,nd fok f,ig uu fï jevuq¿j ixúOdkh l< kÜiqflda
fufkúhf.ka b,a,Sulao lf<ñ' tys § fudrgqj uy k.r iNdj jYfhka ta bÈßm;a
l< ldrKd flfrys wjOdkh fhduq fldg wfma Yla;s m%udKfhka ta .eg¿j,g
ms<s;=rla ,nd §ug;a" tajd l%shd;aul lsÍug;a" .re k.rdêm;s;=ud" ksfhdacH
k.rdêm;s;=ud we;=¿ kd.ßl uka;%S;=uka yd wmf.a ld¾h uKav,h
iyNd.s;ajfhka l%shd lrk nj fï wjia:dfõÈ lshd isàug uu leue;af;ñ' fudrgqj
uy k.r iNdj fjkqfjka fï foÈkl jev uq¿j ixúOdkh l< ish¿ fokdgu wmf.a
yDohdx.u ia;+;sh msßkukafkñ' fkamd,fha isg fuys meñK fï jev uq¿j id¾:l
lr .ekSug ish odhl;ajh iemhQ cmdkfha yshf.da k.rfha msysá l,dmSh
ixj¾Okh I|yd jk tlai;a cd;Skaf.a uOHia:dkfha uhqñ hudod fufkúhg;a tys
wdmÞ l<ukdlrK ie,iqï uOHia:dkfha cmka cd;sl tâj¾â iqufgda uy;dg;a
wfma yDohdx.u ia;+;sh msßkukafkuq'
cmka cd;sl iafõÉPd fiaaúldjla bosrsm;a l< woyila (
fudrgqj m%foaYfha fndfyda wdndê; wh isá;s' Tnf.a ls%hd ie,iqï ilia lsÍfï§ ta
wh .ek o is;sh hq;=h'
kÜiqflda fufkúhf.a woyia ±laùu
fuu jev uq¿jg iyNd.s jQ yeu fokdgu uu fnfyúka ia;+;s jka; fjñ' wo fï
foÈkl jev uq¿j wjika jk kuq;a i;H jYfhkau fuh wjidkh fkdjk nj Tn
yeu fokdg isysm;a lr,Sug uu leue;af;ñ' tfukau fï jev uq¿j id¾:l ù hhs
wmg mejish yelafla wm fuys§ idlÉPd l< foaj,a wm úiska bÈßfha§ ls%hd;aul
lrkafka kï muks' Tn yeu fokdu fï jev uq¿j ;=,ska fndfyda foaj,a bf.k .;a
nj;a Tn i;=j fndfyda yelshdjka we;s nj;a uf.a úYajdihhs'
149
,nk ui 19 Þ jk úg YS% ,xldj ;=< uf.a fiajd ld,h wjika jk neúka uu furáka
kslau hkafkñ' fudrgqj k.rfha ixj¾Okh i|yd ud iïnkaO jQ lghq;= .ek isys
lrk l, YS% ,xldfjka msg;aj hdug isÿ ùu .ek ug fõokdjla ±fka' tfy;a kej;
Tn yeu uqK .efikq msKsi wdmiq fuys taug ud n,dfmdfrd;a;= jk w;r ta jk úg
Tn ksr;j isák ixj¾Ok lghq;=j, id¾:l;ajh ug ±l .; yels jqjfyd;a th
ug uy;a i;=gla jkq we;' tneúka wm fuys§ idlÉPd l< lreKq wu;l ù hdug
bv fkdyer ta iïnkaOj Tng l< yels lghq;= ls%hd;aul lsÍug mgka .kakd fuka
b,a,ñ'
ug fnfyúka iyfhda.h ÿka .re k.rdêm;s;=udg yd ksfhdacH k.rdêm;s;=udg;a"
flduidßia;=udg" wkqr oikdhl uy;dg yd rxð;a uy;dg;a cmka cd;Hka;r
iyfhda.s;d iafõÉPd fiajfha fiajl fiaaúldjkag;a tlai;a cd;Skaf.a l,dmSh
ixj¾Okh ixj¾Okh I|yd jQ uOHia:dkfha ld¾h uKav,hg;a fuys § ia;+;sjka;
jkafkñ'
hudod uhqñ fufkúhf.a woyia ±laùu
fuys§ úfYaIfhka .re k.rdêm;s;=udg yd fï wjia:dfõ fuys meñK isák ksfhdacH
k.rdêm;s;=udg;a ia;+;sjka; fjñ' fuu jev uq¿j id¾:l lr .ekSu I|yd
Tnf.ka ,enqKq iyfhda.h yd lemùu yd Wmfoia wmg fnfyúka m%fhdackj;a úh'
Tn fnfyúka ld¾hnyq, jqjo ta ish,a, ueo óg iyNd.s ùu .ek ia;+;s lrñ' wm
fuh ixúOdkh lf<a cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajfha fiajl
fiaaúldjkaf.a iyfhda.h we;sjh' Tjqkaf.a iyfhda.h fkd,eìks kï wmg fuh
id¾:lj lr .ekSug fkdyels jkq we;' uu fmr<d cmdkhg .sh úg Tjqkaf.a
Þhl;ajh Wkkaÿj WfoHda.h .ek tys ld¾hd,hg jd¾;d lrkakg n,dfmdfrd;a;=
fjñ'
kÜiqflda fufkúhg o uu ia;+;sjka; fjñ' wE id¾:l f,i wef.a fiajd ld,h ksu
fldg wdmiq wef.a rgg hdug iQodkï jk w;r buy;a fjfyi uykaishla orñka wE
úiska wdrïN l< jev lghq;= Tn úiska bÈßhg lr f.k hk njg fuys§u
fmdfrdkaÿ úh yels±hs Tnf.ka úuiSug uu leue;af;ñ' wE fuys§ wdrïN l< jev
lghq;=" wE uq,a ù wdrïN l< fiajd lghq;=" w;am;a lr .;a ch.%yK bÈßhgu f.k
hk njg Tfí w; Tijd fmdfrdkaÿ jk f,ig uu Tnf.ka lreKdfjka b,a,d isáñ'
th wmg l< yels úYd,u Wmldrhhs'
INdj ( wms Wmßu iyfhda.h §ug fmdfrdkaÿ fjuq'
fuu jev uq¿fõ idlÉPd l< lreKq yd tys m%;sm, wms Tfí NdIdfjka uqøKh
150
lrkafkuq' túg Y%S ,xldfõ wks;a whgo Tnf.a fiajfhka fï jev uq¿jg ,enqKq
Þhl;ajh ksid fndfyda foaj,a bf.k .ekSug yels jkq we;' ta jevuqq¿ jd¾;dj wms
bx.S%is yd cmka nigo mßj¾;kh lrkafkuq' th ksõfhda¾la k.rhg ðkSjd
k.rhgo cmdkhg yd f,dj wksl=;a rgj,aj,go hkq we;'
tfukau Tnf.a ls%hd ie,eiau Tn ls%hd;aul lrkafka flfia±hs ±l .ekSugo wms
n,dfmdfrd;a;= fjñ' wmf.a ys;j;a lu yd tlaj iyfhda.fhka jev lghq;= lsÍu
bÈßhgo mj;ajd .ksuqq'
túg th fudrgqj muKla fkdj uq¿ YS% ,xldjgo wdYS¾jdohla jkq we;s w;r
YS% ,xldj fl;rï jákd ,laIK rglao hk nj uq¿ f,dalhdgu fmkajd §ug wmg
yels jkq we;'
151
weñKqu - ta" jHikj,g uqyqK §u I|yd ±kqu
m<uq fldgi ) jHik I|yd ðú;drlaIl wx. iys; msßlaiqï ,ehsia;=j
fojk fldgi ) c,.e,Sï yd jHik je<elaùu I|yd msßlaiqï ,ehsia;=j
11 fldgi ( úm;aj,§ Ôú; wdrlaId lr .ekSu I|yd
wjYH jk foaj,a ms<sn| msßlaiqï ,ehsia;=j
yÈis wjia:djl§ iQÞkñka isàu i|yd Tng blauka uÕ fmkaùula
j¾Idj yd l=Kdgq ksid we;sjk úm;aj,ska Tn;a Tfí mjq,;a wdrlaId lr.kak'`
úm;a wvq lsÍfï wdh;kh (DRI) yd UNCRD DMP ysfhdaf.da ld¾hd,h
my; i|yka jkafka úm;a;s wjia:dj,§ m%fhdackj;a jk øjH ,ehsia;=jls' yß úÈhg kï
fïjd yÈis wjia:djla meñKSug fmr iQÞkï fldg ;nd .; hq;= h' túg fuu w;HjYH øjH
/f.k úm;ska fíÍ ÿj f.dia ;u Ôú; wdrlaId lr .ekSug hful=g yels jkq we;' úYd,
m%Yakhla ke;sj tla ojila .; lr.ekSu i|yd jeäysáhka fofofkl=g m%udKj;a úh
yelshhs ie,flk foaj,a fï ,ehsia;=jg we;=<;a fõ' Tn n,dfmdfrd;a;= fkdjQ
úm;a;slr ;;ajhkag uqyqK § Tn;a Tfí mjq,;a wdrlaId lr .ekSu i|yd wdrïNhla
jYfhka fï ,ehsia;=j Ndú;d lrk fuka wms Tnf.ka lreKdfjka b,a,d isáuq'
whs;uh jeäysáhka
fofofkl=g
wjYH m%udKh
,l=Kq
lrkak'
ks¾foaY" igyka
yÈis wjia:d nE.h 1 iúYla;su;a c,hg Tfrd;a;= fok
máj,ska ne| .; yels nE.hla úh
hq;=h' /f.k ÿj hdug
yels ;rug l=vd úh hq;=h'
mdkSh c,h wvq
jYfhka ,Sg¾
yhla muK
jeäysáfhl=g Èklg
j;=r ,Sg¾ ;=kla wjYHhhs lshfõ'
kuq;a tys nr ksid ffoksl c,
wjYH;djfhka Nd.hla muKla
fuys igyka lr ;sfí' ta /f.k
hdug myiq jk msKssih'
l,a;nd.; yels $úh<s
wdydr øjH
úÿ,s mkaoï 2
bámkaoï 2
,hsgrh$.sks fmÜá 2 .sksfmÜáj,g jvd ,hsgrh
j;=rg Tfrd;a;= fohs'
negßj,ska jev
lrk .=jkaúÿ,s hka;%h
1
jev lsÍfïÈ Ndú;d fcdavq 2 lmqj,ska ksu l, w;ajeiqï ;dmhg
152
lrk w;ajeiqï jvd;a Tfrd;a;= fok w;r
lefmk" ;shqKq foaj,a we,a,Sfï§
iïj,ska ksu l, w;ajeiqï iqÿiqh'
;=jd 4 ;=jd, yd ì÷Kq wiaÓ fj<Sug;a"
msßisÿ lsÍug;a" ;djld,sl hg
we֕ jYfhkq;a fjk;a
lreKq .Kkdjl§;a ;=jd
m%fhdackj;ah'
ma,diaála nE. 10 wmøjH neyer lsÍug;a" jákd
øjH" ,shlshú,s" T!IO" wdydr yd
we֕ j;=frka wdrlaId
lr .ekSug;a m%fhdackj;a fõ'
T!IO lÜg,h 1
úIîc kdYkh l<
f.daia frÈ
2 úIîckdYl Èhrfhka fyda
c,fhka fidaod ^wmsßisÿ j;=frka
wdidok we;s úh yel'& f.daia frÈ
ta u; tÆ l< újD;j we;s ;=jd,
wdidokh ùu je<fla'
msßisÿ frÈ$ ;=jd$ idß 2 ;=jd, ne£ug yd levqKq weg ord
isàug wdOdrl jYfhka
lmq mq¿ka ;=jd, msßisÿ lsÍug
fj¿ïmá frda,a 2
i¾ðl,a iaamsßÜ fnda;,a 1
l=vd ffjµuh wËqjla 1 isref¾ wekSug yels ùÿre
lene,s" ;shqKq uqjy;a lgq" lSß"
m;=re wdÈh .,jd ±ófï§
m%fhdackj;a fõ'
uqyqKq jeiqï$;=jd 2 ÿudrh" ¥ú,a, fyda ^wmøjH wêl
f,i l=Kq ùu" bisÍ úisÍ hdu
ksid jd;fha me;sfrk úIîc&
yqiau .ekSfuka je<lSu
jÜfgdare.; T!IO
lU 1 hful= fírd .ekSul§ fyda hula
we§ug isÿúh yels úúO
wjia:dj,§ wvq jYfhka óg¾ 5 la
j;a È.g ;sîu m%dfhda.slh'
l;=r yd fmdÿfõ Ndú;d
l, yels msyshla
1
ma,diaála frÈ$lekajia
frÈ
m¾pia folla
I|yd
;djld,sl jy,la I|yd fyda ìug
t,d .ekSu i|yd- j¾Idj ;=rka
jqjo frda.S fyda ;=jd, jQ wh fj;a
kï iS;, f;;a fmdf<djl je;sr
isàu ksid Tjqkaf.a ;;ajh ;j;a
krl w;g yeÍug mq¿jk'
wu;r í,ekalÜ
^fmdfrdaKd&
2
frÈj,ska fyda fjk;a
Yla;su;a øjHj,ska ksu
frda,a 1 NdKav .eg.eiSug;a" ;djld,sl
fijKla idÞ .ekSfïÈ;a" ì÷Kq
wiaÓ ord isàug;a Yla;su;a fÜma
153
jQ fÜma j¾. j¾. m%fhdackj;a fõ' fujeks fÜma
j¾.j, u;=msg wl=reo ,sùug
yels jk w;r Tn isák ;ek .ek
mjqf,a whg ±kaùu i|yd
mKsúv ,shd
iqÿiq ;ekaj, ;eîugo fuu fÜma
j¾. iqÿiqh'
udl¾ mEka 1 ;ek fjkia lsßul§ fyda bj;aj
hdul§ Tng l;d lsÍug wjYH
mjqf,a whg yd wks;a whg
mKsjqv ;eîu i|yd
igyka fmd;a yd mEka lÜg, 1 ÿrl;k wxl" bj;a jk ia:dk"
jeks f;dr;=re fukau ;=jd, jQ
mjqf,a idudðlhkaf.a
j;auka ;;ajh" Tjqka
tfia ;=jd, ,enqfõ l=uk
fõ,dfõ§o" flfiao" Tjqkag § we;s
fnfy;a fudkjdo" jeks jeo.;a
f;dr;=re ,shd .ekSug'
frda.Ska .ek ksjerÈ ;SrK .ksñka
Tjqkaf.a Èú .,jd .ekSfï §
ffjoHjrekag fujeks úia;r
fnfyúka jeo.;a fõ'
u<my lsßug yd uq;%d lsÍug yd tu wmøjH m%fõiï iy.;j neyerlsÍug ma,diaála nE.
w;HjYH fõ' ^idudkH ld,hl§ kï fuh fyd| l%uhla fkdjk nj ienEh'& kuq;a
c, .e,Sïj,g" u<my yd uQ;%d tl;= ùu ksid f,v frda. fnda lrk úIîc jd;h yd c,h
yryd me;sÍ hdug bv we;' úfYaIfhka .x j;=r nei hdfuka miq fuu frda. fndajk ;;ajh
W.% ù uy;a m%Yak we;s ùug mq¿jk'
fjk;a m%fhdackj;a whs;u(
úiaÜ,a yd k<d$ Yío Wmojk
WmlrK
fírd.ekSug tk whf.a wjOdkh
fhduq lr .ekSu I|yd
Ôú;drlaIl fuj,ï
w,jx.=j" jdyk cela tlla úm;g ,la jQjka fírd .ekSug
WmldÍ fõ'
mdjyka we| mfilska fifrmamq
hqj,laj;a ;nd ;ssnqkfyd;a fíÍ
hk wjia:djl§ th myiqjg yd
wdrlaIdjg fya;= jkq we;'
cx.u ÿrl;kh" pdcrhla wks;a fl<jfrka m%;spdrhla
ke;o iuyr úg
mKsjqvhla ;eîug yels jkq we;'
ikSmdrlaIl øjH ^fgdhs,Ü
fmam¾" ldka;djkag wjYH
foaj,a" úIîc kdYl
wdrlaIl WmlrK ^fy,auÜ"
w;a jeiqï&
ì<s÷ yd <ore wjYH;d -lsßmsá
-<ore kemalska yd <ore we֕
Èkm;d wjYH jk
foaj,a yd
m%fhdackj;a whs;u
we÷ï me<÷ï hkdÈh -hg we÷ï
-j¾Idjg w¢k we÷ï
154
-w;HjYH ,shlshú,s -wkkH;d m;a" ßheÿre n,m;a"
wuq;a;ka ,shdmÈxÑ m;a" YsIH
wkkH;d m;a wdÈh
-rlaIK iy;sl
-nexl= m%ldYk
-mÈxÑh Tmamq lrk iy;sl" bvï
Tmamq hkdÈh
uqo,a
jfhdajDoaO jeäysáhka
úiska ,Õ ;nd .; hq;= foaj,a
- fnfy;a jÜfgdare
-w;ajdre" yerñá
-Tlaiscka we;=¿ fi!LH wjYH;d
øjH jeämqr m%udKhla
-tu øjH iemhqïlrejkaf.a
ÿrl;k wxl yd ,smsk
- ;u ,smskh yd <Õu
{d;shdf.a ,smskh
- Wmldr m;d Yío l, yels
úiaÜ,a yd k<d jeks Yío
Wmojk WmlrK
ma,diaála yd we¿ñkshï fld< mßjdrl" wdydr §is fjkqjg
c,hg Tfrd;a;= §u i|yd
f¾äfhda wekafgkd hkdÈh
msßisÿ mrK we÷ï" m;a;r
lvÞis
fj¿ï má" mßjdrl" bkaOk yd
WKqiqu i|yd yÈis wjia:dj,§
úúO wjYH;djhkag wdfoaYl
jYfhka Ndú;d lsÍu I|yd
f.k hd yels ,smla ^.s%,a& yd
bkaOk
fjk;a m%fhdackj;a
foaj,a
jdyk negß
cmka ¶fndfihsIs· ix.uh úiska ilia lrk ,o uq,a msgm;lska /f.k kùlrKh fldg
fï wu;r ,ehsia;=j iïmdokh lrk ,È'
155
weñKqu î' fÊ´iSù flá pß; igyka
11 ( .xj;=r yd úm;a je<elaùu i|yd jQ msßlaiqï ,ehsia;=j
yÈis wjia:djl§ iQÞkñka isàu i|yd Tng blauka uÕ fmkaùula
j¾Idj yd .xj;=r ksid we;sjk úm;aj,ska Tn;a Tfí mjq,;a wdrlaId lr.kak'`
úm;a wvq lsÍfï wdh;kh (DRI) yd UNCRD DMP Hyogo ld¾hd,h
1' iq<siq<Õla <x fjñka ;sfí' fudaiï jeis mgka f.k ;sfí' Èk .Kkl isg uy
jreid weo yef,kafkah' .fÕa j;=r uÜgu Èkm;d by< kÕS' ±ka l=ula lrkako@
^1& TTfí ksjiska msg; (
iq<Õ fyda Èhmyr ksid wk;=reÞhl f,i Tn foig .id f.k wd yels
hï hï oE ;sfí kï tajd .eg .id ;eìh yels kï tfia lrkak'
yelskï ksjfia cfka, jid oud fyda fydz¢ka wdjrKh lr ;nkak' f.g
we;=¿jk fodrlv bÈßfha je,s msr jQ f.daks ;nd ;shkak' ^tjeks je,s
f.daKs l,ska iQÞkï lr ;nd .ekSu fnfyúka iqÿiqh'&
^2& Tfí ksji we;=<;(
Tnf.a jákd øjH" wdydr yd c,h" j;=r by<g .e,Sug bv we;s
uÜgfuka" iq<Õg fyda j¾Idjg wiq ùug bv we;s ;;ajfhka bj;a
fldg Wi ;ekaj,ska ;nkak'
úÿ,smkaoï" .sksfmÜá" wu;r ,dïmqjla" m%:udOdr" ^fj¿ïmá yd
jÜfgdare.; fnfy;a&" .=jka úÿ,s hka;%hla" ,shlshú,s yd jákd
foaj,a hkd§ yÈis wjia:djl§ wjYH jk foaj,a fmd,s;Ska nE.hl nyd
uqød ;nd myiqfjka .; yels úh<s ia:dkhl ;nkak'
úm;a;s wjia:djl§ m%fhdackj;a úh yels foaj,a fudkjd±hs
±k.ekSug Woõ jk lreKq ±k .ekSu i|yd jHikj,g uqyqK
§ .e<ùu ms<sn| f;dr;=re lÜg,fha m<uqjk fldgfia Ôú;drlaIl
whs;u hgf;a n,kak'
2' tu ia:dkh yer wdrlaIs; ia:dkhlg hdu w;HjYH h'` ta .ek wk;=re weÕùï lsysmhla'
^1& jHik je<elaùfï uQ,sl lreKq
yels;dla blauKska jvd;a Wi Yla;su;a N+ñhla lrd hkak' WÞyrK
jYfhka l÷ mduqf,ka fyda c,fhka wE;a ù bj;g hkak' jdyk j;=rg .id
f.k f.dia tys isr jk ish¿u u.Ska iuÕ j;=f¾ .s,S hd yels neúka mhska
hdu jvd;a iqÿiqh'
.=jka úÿ,sh uÕska fyda m%dfoaYSh n,OdÍkaf.ka f;dr;=re ,nd.; yels±hs n,kak'
^2& iq<Õ fyda c,h fnfyúka wêl wjia:dj,§ wk;=re weÕùï
mhska hdu urKSh jYfhka wk;=reÞhl úh yels fyda" wk;=re j<lajd,Sug
156
neß jk ;rug hful=g N=ñh fkdfmkS hd yels ¶;SrKd;aul c,uÜgu·
jYfhka ie,flkafka mmqreIhka I|yd fikaáóg¾ 70 la o ia;%Ska I|yd
fikaáóg¾ 50 la o jYfhks' kuq;a ´kEu .xj;=r uÜgula <uqkag
wk;=reÞhl úh yel'
iúu;a ia:dkhlg .eg .eish yels kï" yels wjia:dj,§ tu bj;a ù hdu
i|yd lU mdúÉÑ lrkak'
ldKq yd újD; j<j,aj,ska uEkafyda,aiaj,ska mßiaiï jkak' `
tmd(
jdykhlska fyda ;s%frdao r:hlska .uka lrkak tmd'
by<g hd yels úÿ,s wdfrdayl ud¾. mdúÉÑ lrkak tmd'
fmdf<da uÜgfuka my< ud¾.j,g hkak tmd'
c,.e,Sï yd$fyda úÿ,s weKysàï ksid tajdfha isrùug mq¿jk'
3' l=Kdgqfjka$.xj;=frka$iq<fÕka miq'''''
^1& Tn f.k ;snQ wdrlaIs; mshjr ,sys,a fkdlrkak'
j;=r iïmQ¾Kfhka nei fkd.shd úh yel' nEjqï m%foaY fmÕS leã
hdug bv ;sfnkjd úh yel' neñ ;dmam lvd f.k hdug bv we;'
ldKq jid ;snQ wdjrK j;=rg .id f.k f.dia ;sfnkjd úh yel'
úÿ,s" c, yd ÿrl;k in|;d leã ì£ f.dia ;sfnkjd úh yel'
Tnf.a ksjig w,dN ydks isÿ ù ;sfnkjd úh yel' bj;a ù wdrlaId
we;s ;eklg hdu w;HjYH úh yel'
^2& jHikj,ska miq tlsfkldg Woõ lrkak'
ìug yd j;=rg weo jeà ;sìh yels úÿ,sn, /yekaj,ska
mßiaiï jkak'
iqkanqka tyd fuyd lsÍfï§ isrer wdrlaId jk fia È.= l,siï
yd È.= w;aiys; I¾Ü yd w;ajeiqï m<¢kak' ke;skï Tng
fndafjk frda. je<¢h yel' iqkanqka
tydfuydlsÍfïÈ ;=jd,jqjfyd;a we;s úh yels oreKq
wdidokj,ska Tng wikSm ù fõokd ú£ug isÿ úh yel' tfukau
l=Kq jQ wdydr yd l=Kq li< fyda l=Kq jk ^I;aj$ñksia& YÍr
iam¾Y ùu ksid o oreKq wdidok fyda fndafjk frda. Tng
je<¢h yel'
157
4' jHikhla isÿùug fmr Bg uqyqK §ug iQÞkï ù isákak'
^1& j;=rg Tfrd;a;= fok" iúYla;su;a" yÈis wjia:djl§ Ndú;d l< yels nE.hla
iQÞkïj ;nd .kak'(
tjeks nE.hl fyj;a u,a,l m%:udOdr øjH" jÜfgdare fnfy;a" mdkSh
c,h" l,a;nd.; yels wdydr" udre lr .ekSug we÷ï" úÿ,s
mkaoï" ,dïmq" .sksfmÜá" .=jka úÿ,s hka;%hla" w;ajeiqï" yd lU
wdÈh ;sìh hq;=h' thg muK blaujd foaj,a mqrjkak tmd' Tng th
/f.k Èùug yels úh hq;=h',
Tng w;HjYHu fohla jkafka fudkjdo@ ^ WÞyrK' ì<s÷ we÷ï" lsßmsá
wdÈh&
5' úm;g fmr úia;r f;dr;=re fidhd .kak'`
úúO f;dr;=re(
rEmjdysksh yd .=jka úÿ,sh" fjí wvú mokï lr .;a ld,.=K jd¾;d
wdKavqfõ m%dfoaYSh yd Èia;s%la ld¾hd,j,ska yd fmd,sisfhka flfrk wk;=re weÕùï"
bj;a ù hdfï ie,iqï yd uÕ fmkaùï
Tnf.a wi,ajdiS m%foaYh o ,l=Kq fldg ilia lr we;s Tn m%foaYfha wdmÞ is;shu
Tng uqyqK §ug ;sfnk wk;=reÞhl yd wjÞkï iy.; ;;ajhka o l,a we;sj .; hq;=
wdrlaIs; mshjr .eko ±k f.k isákak'`
cmdkfhaÈ kï flfrk ld,.=Kh ms<sn| wk;=re weÕùï
±ä wk;=re ix{d weÕùu ^oreKq $´kEu fufyd;l isÿ úh yels uyd mßudK jHikhla&
oreKq iq<x" ysu m;k" j¾Id" ysu l=Kdgq" c, uÜgu by< hdu" b;d Wia uqyqÿ /<s"
c,.e,Sï" iqkdñ
wk;=re weÕùu ^jHikldÍ ;;aj we;sùug fndfyda fihska ;=vq fok ;;ajhka&
uyjeis weo ye,Su" ysu m;kh" ±ä iq<x" wêl úh<s ld, .=Kh ^.sks ms<sn| wk;=re
weÕùï&" óÿu" úÿ,s flàu" ysu l÷ lvd jeàu fyda hula tlajru úYd, m%udKfhka weo
ye,Su" c, uÜgu by< hdu" c,.e,Sï" b;d Wia c, /<s"
f;dr;=re ^jHik we;s ùug bv we;s nj wÕjk ;;ajhka&
yud tk iq<siq<Õ$jdiq<s iys; iq<siq<Õ" wvq jdhq mSvkh ^l=Kdgqj /iaùu& ±ä fyda u|
j¾Idj yd ysu m;kh" È.= ld,Skj j¾Idj yd ysum;kh" jdhq f.da,fha wd¾ø;djh
fyj;a f;;ukh wvq ùu" ysre t<sh wvqùu hkdÈh
wk;=re weÕúï isÿ flfrkafka ljr uÜgfï§o hkak r|d mj;skafka ta ta m%foaYh
wkqjh' tfukau th tu m%foaYfha N+f.da,Sh iajNdjh yd wdlD;sl ld,.=K ;;ajhka
u; r|d mj;S' WÞyrKhla jYfhka ysfhdaf.da m%dka;fha oreKq j¾Id fyda c, .e,Sï
158
ms<sn| wk;=re weÕùu isÿ flfrkafka tla mehl§ j¾Idj ñ,sóg¾ 50 la fyda
meh ;=kl§ ñ,sñg¾ 100la blaujqjfyd;a muKs'
uy j¾Id yd c, .e,Sï I|yd wk;=re ix{d weÕùfï § Tn m%foaYfha mdúÉÑ flfrk ñïu
l=ulao@
^m%foaYfha m%dfoaYSh m,d;a md,k ld¾hd," ;u mqrjeishkag orekq ld,.=K yd úm;a
ms<sn| wjÞkï iys; ;;ajhka .ek wk;=re weÕùug iu¾:lu yd yelshdj ,nd
f.k isáh hq;=h'
_____________________________________________________________
uf.a úm;a l<ukdlrK igyk( ^Tfí mjqf,a wh iuÕ fï .ek l;dny lrkak`'&
yÈishl§ wdrlaIdj m;d ÿj hd yels jvd;a Wi ;ekl msysá <Õu we;s Yla;su;a N+ñh(
_____________________________________________
wm tlsfkldf.ka fjka jqjfyd;a kej; uqK.eish hq;= ia:dkh kï(
_____________________________________________
úm;a;s wjia:dj,§ uf.a j.lSu jkafka(
_______________________________________________
yÈishl§ weu;sh hq;= wxlh ̂ uf.a" kEoEhl=f.a" Ôú;drlaIl" fmd,sish hkd§ jYfhka(
_______________________________________________
wks;a whf.ka fjka ùug isÿjqjfyd;a uu mKsúvhla ;nk ia:dkh (
159
weñKqu - î' fÊ´iSù flá pß; igyka
fkdnqf;d bf;d
lafIa;%h(m%cd ixj¾Ok" nÿ,a,
mejreKq ld¾hNdrh(
uqvqlal=j, Ôjk mßirh jeä ÈhqKq lsÍu
nÿ,af,a >k wmøjH l<ukdlrKh
wvqwdodhï,dNS ckdjdijdiSkaf.a wdÞhï jeäÈhqKq lsÍu
¶ug YS% ,xldfõ ixialD;sh mqreÿhs' uu fuys isák yeu ojilau
bkafka mS%;sfhka'`·
wßi lf;d
¶kdf.dhd úYaj úoHd,fha" cd;Hka;r ixj¾Okh ms<sn| Wmdê
mdif,a tï' ta' Wmdêh wjika lsÍfuka miq uu 2006 wf.daia;=j, isg
r;au,dfka ¨kdj mßir m%j¾Ok yd m%cd ixj¾Ok jHdmD;sfha m%cd
ixj¾Ok ks<Odßfhl= f,i fiajh lrñ'·
uhsfld fldnhdIs
lafIa;%h(m%cd ixj¾Ok
¶uu ¨kdj' iuÕ jev lrñ' m%cd lKavdhï iún,.ekaùug;a"
Ôjk mßirj, jeä ÈhqKqj m%j¾Okh lsÍug;a m%cduQ, uÜgfuka
lrk uq,msÍï yryd m%cd kdhl kdhsldjka fmdÿ fiajd yd ld¾hd,
iuÕ iïnkaO lr,Sug;a uu fiajh lrñ' uf.a m%cdjkays isák
ù¾hjka; yd ls%hdYS,S ldka;djkaf.ka ug Èkm;du
Yla;sn,h ,efnkafkah'·
u;aiqfudf;d ßfhdfy
lafIa;%h(m%cd ixj¾Ok kqjrt<sh
mejreKq ld¾hNdrh(
m%cdjka ixúOdkh
1 m%cduQ, ixúOdk msysgqùu
2 <ud iudc msysgqùu
3 m%cdjka yg mßmd,k cx.u fiajd iemhSu
4 m%cdjka yd rdcH fiajd$fjk;a ixúOdk w;r iïnkaOlï ilia lsÍu
laIqø uQ,Huh rdcH fkdjk ixúOdk y÷kajd §u ;=,ska ldka;d b;sßlsÍï lKavdhï
iún, .ekaùu
mßirh ms<sn| ±kqj;a lsÍfï jev igyka meje;aùu ^>k wmøjH l<ukdlrKh&
oaúmd¾Yaúl ixialD;sluh yqjudre jevigyka meje;aùu ^ksoiqka(cmka NdId mka;s)
m%cd fldka;%d;a I|yd lghq;= ilia lr,Su ^ksoiqka jeisls<s myiqlï$ldKq bÈlsÍu&
160
kÜiqflda fils.=Ñ
lafIa;%h( m%cd ixj¾Ok" fudrgqj
wE YS% ,xldfõ .; l, iïmQ¾K ld,h jQ f;jirg <ud Èjd jev
igykla jk ¶mqxÑ iúho· we;=<;a úh' iqkdñfhka n,mEug ,la jQ
ckm%cdjkag iyfhda.h §u" úúO rdcH yd rdcH fkdjk yjq,alrejka
iuÕ ixjdoh m%j¾Okh lsÍu yd fï jev uq¿j ixl,amlrKh yd
le|ùu o wehf.ka isÿ jQ fiajdjkah' weh iïnkaOj isáfha fudrgqj uy
k.r iNd ld¾hd,hgh'
ikt ;lyIs
lafIa;%h(m%cd ixj¾Ok YS% chj¾Ok mqr
qw.kqjr k.r ld¾hd,fha .%du ixj¾Ok jHdmD;sj, fiajh lsÍu
ikt ;lyIs
lafIa;%h(m%cd ixj¾Ok
m%cduQ, mqkre;a:dmk jev igyk yryd wdndO iys; mqoa.,hka yg
iudc iyNd.s;ajh i|yd wjia:d m%j¾Okh lr,Su uf.a
ls%hdldrlïj, wruqKhs' ud th lsÍug W;aidy .kafka
úfYaIfhkau È<s÷lu wvqlsÍu ;=,sks' wkqrdOmqr Èia;%sla f,alï
ld¾hd,fha È<s÷lu wvqlr,Sfï wxYhg uu iïnkaO ù isáñ' jr,;a
PdhdrEm Yd,djl WmfoaYl udKav,slfhl= f,i jev lsÍfuka ,o
w;S; w;a±lSï uf.a jevj,g msgqjy,la fõ'
if;dfld Üiq;aiqñ
cmka cd;Hka;r iyfhda.s;d iafõÉPd fiajh ^fcHIaG&
ksjdi yd bÈlsÍï wud;HdxYhg iïnkaOh'
kd.ßl È<s÷ ckhd yg m%cd ixj¾Okh lsÍfï§ cmka cd;Hka;r
iyfhda.s;d iafõÉPd fiajfha jev igyka ks,Odß
161