inwestycje zagraniczne aleksandra dzisiów- w ......inwestycje zagraniczne w iranie w latach...

212

BLISKI WSCHÓD

Ich brak uniemożliwi zwiększenie eksploatacji irańskich złóż gazu, czego konsekwencją może być rezygnacja z eksportu tego surowca, braki w dosta-wach energii elektrycznej dla ludności i przemysłu oraz ograniczenie wydobycia ropy. Dlatego też irań-skie władze starają się przyciągnąć zagranicznych inwestorów.

Irańska gospodarka w znacznej części znajduje się pod kontrolą państwa, a jej głównymi podmiotami są od-biorcy dochodów z eksportu ropy, quasi-państwowi akto-rzy związani z fundacjami (pers. bonjad) oraz Korpusem Strażników Rewolucji Islamskiej. Iran jest aktualnie na etapie realizacji czwartego planu pięcioletniego (2005––2009), a sytuacja gospodarcza kraju wydaje się coraz trudniejsza. Stopa inflacji wynosi obecnie około 27 proc. w skali roku, bezrobocie zaś około 12 proc.

WłaDze W TeheRanIe, W oblIczu pogaRSzającej SIę Sy-TuacjI IRańSKIej goSpoDaRKI, STaRają SIę uDoWoDnIć, że Są W STanIe SamoDzIelnIe eKSploaToWać poSIa-Dane SuRoWce eneRgeTyczne. jeDnaKże RozWój zDolnoścI pRoDuKcjI oRaz eKSpoRTu gazu SKRoplo-nego, a TaKże moDeRnIzacja całego SeKToRa eneR-geTycznego Wymagają zagRanIcznych InWeSTycjI I noWoczeSnych TechnologII.

InWeSTycje zagRanIczne W ISlamSKIej RepublIce IRanu Do Końca 2008 RoKu

Aleksandra Dzisiów--Szuszczykiewicz

bezpIeczeńSTWo naRoDoWe I-II – 2009 /9-10

213

chaRaKTeRySTyKa IRańSKIej goSpoDaRKI

problemy irańskiej gospodarki wynikają z nieefektywnego zarzą-dzania władz w Teheranie. po re-wolucji w 1979 r. wśród irańskich elit przeważały koncepcje państwa samowystarczalnego. Władze znacjonalizowały większość sektora prywatnego, ograniczyły pozosta-łości tego sektora populistycznymi regulacjami mającymi na celu po-moc najuboższym, podjęły decyzję o ogromnych subsydiach w imię sprawiedliwości ekonomicznej, ale nie wykształciły profesjonalnych in-stytucji, nie wzmocniły narodowego systemu podatkowego, ograniczy-ły rywalizację zagraniczną oraz przyjęły niekonsekwentną politykę makroekonomiczną1.

od czasu wyboru mahmuda ahmadineżada na stanowisko pre-zydenta w 2005 r. irańska admi-nistracja przekazuje coraz większe środki z rezerwy walutowej na dotacje oraz subsydia dla społe-czeństwa i niezwiązanego z ener-getyką przemysłu2, co przyczynia się do wzrostu cen. znaczna część tych środków przeznaczana jest na dotacje do benzyny, importowanej ze względu na brak możliwości zaspokojenia przez Iran popytu wewnętrznego. ponadto koszty importu zmusiły Teheran do wpro-wadzenia racjonowania dotowanych produktów ropopochodnych.

Wpływ na obecną, pogarszają-cą się sytuację ma kilka czynni-ków, z których najważniejsze to: zależność gospodarki od sektora

1) Więcej zob.: hossein askari, Iran’s economic self-mutilation, http://www.atimes.com/atimes/middle_east/jh26ak01.html, 26.08.2008.

2) Irańskie władze dostarczają obecnie subsydiów na benzynę, artykuły spożywcze oraz gospodarkę mieszkaniową. Subsydia w sektorze energetycznym stanowią około 12 proc. irańskiego dochodu narodowego brutto, podczas gdy wszystkie subsydia re-prezentują około 25 proc. dochodu. Subsydia postrzegane są jako bezcelowe i nie-efektywne w walce z ubóstwem, dlatego też mFW zachęcał władze w Teheranie do re-dukcji subsydiów. [Więcej zob.: IMF Country Report No. 07/100, „Islamic Republic of Iran: 2006 Article IV Consultation-Staff Report; Staff Statement; Public Information Notice on the Executive Bard Discussion; and Statement by the Executive Director for the Islamic Republic of Iran”, http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2007/cr07100.pdf, marzec 2007]. ponadto rząd dostarcza niskooprocentowanych pożyczek w sek-torze rolniczym, turystycznym oraz przemyśle. Irańskie władze wykorzystują także zyski z eksportu ropy pochodzące z oil Stabilization Fund na wydatki socjalne.

214

ropy (głównym źródłem dochodów państwa są zyski z eksportu ro-py)3, przestarzała infrastruktura i brak nowoczesnych technologii właśnie w tym sektorze, korupcja, a przede wszystkim wspomniana populistyczna polityka prezydenta ahmadineżada, brak umiejęt-nego zarządzania oraz sankcje międzynarodowe.

od czasu rewolucji islamskiej w 1979 r. Iran podlega różnym sankcjom gospodarczym ze strony Stanów zjednoczonych. głównym dokumentem regulującym ame-rykańskie sankcje nakładane na Teheran jest Iran Sanctions Act (ISa)4. z kolei sankcje między-narodowe zostały nałożone na Iran na mocy Rezolucji Rady bezpieczeństwa onz nr 1737, 1747 oraz 1803 w związku z rozwi-janym przezeń programem nukle-arnym5. Także unia europejska w lipcu 2008 r. zdecydowała się na poddanie Iranu nowym sank-

cjom, obejmującym między innymi zamrożenie aktywów najwięk-szego banku irańskiego bank-e melli podejrzewanego o powiąza-nia z programem balistycznym i nuklearnym.

Sankcje międzynarodowe mają zarówno bezpośredni, jak i pośred-ni negatywny wpływ na irańską gospodarkę. Przede wszystkim zaś przyczyniają się do tworzenia złej atmosfery wokół kraju, co z kolei przekłada się na znaczny spadek inwestycji zagranicznych.

InWeSTycje zagRanIczne W IRanIe

jako kraj o największej popu-lacji na bliskim Wschodzie, Iran stanowi interesujący rynek dla inwestorów zagranicznych, ale poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych (bIz) jest w tym państwie stosunkowo niski.

Tabela 1. Inwestycje zagraniczne w Iranie w latach 1993–2008*

Rok Liczba projektów Inwestycje zagraniczne (w tys. USD)

1993 2 20 320

1994 3 187 653

1995 7 122 738

1996 13 67 004


215

3) W ostatnich latach odnotowany został wzrost gospodarczy Iranu, związany ze wzro-stem cen ropy na światowych rynkach, jednakże pozostaje on podatny na wahania cen ropy. Spadające ceny ropy w połączeniu ze światowym kryzysem gospodarczym mogą mieć negatywny wpływ na sytuację ekonomiczną Iranu.

4) Iran Sanctions Act (ISa) – jego pierwotna nazwa brzmiała Iran-Libya Sanctions Act (IlSa). został uchwalony w 1996 r. w kontekście zaostrzenia amerykańskich sank-cji nałożonych na Teheran, jako reakcja na intensyfikację prac na programem nu-klearnym i wspieranie organizacji terrorystycznych, takich jak hezbollah, hamas i Islamski Dżihad. Rok przed uchwaleniem ISa, na mocy rozporządzenia 12959 (z maja 1995 r.) Waszyngton zakazał amerykańskim firmom handlu i inwestowania w Iranie. zgodnie z ISa, prezydent Stanów zjednoczonych winien nałożyć przynaj-mniej dwa z siedmiu rodzajów sankcji na przedsiębiorstwa zagraniczne (instytucje lub jednostki), które dokonują inwestycji o wartości przekraczającej 20 mln uSD w ciągu roku w irańskim sektorze energetycznym. Więcej na temat Iran Sanctions Act zob.: Kenneth Katzman, CRS Report for Congress, The Iran Sanctions Act (ISa), http://www.fas.org/sgp/crs/row/RS20871.pdf, 05.05.2008.

5) Sankcje Rb onz – w rezolucji nr 1737 (z grudnia 2006 r.) i 1747 (z marca 2007 r.) Rada bezpieczeństwa onz domaga się, by Teheran zaprzestał wszelkich działań związanych ze wzbogacaniem uranu i przetwarzaniem oraz z pracami nad reaktorem na tzw. „ciężką wodę”. Wzywa także wszystkie kraje do wprowadzenia embarga na handel materiałami, technologiami i urządzeniami związanymi z irańskim progra-mem nuklearnym oraz nakłada całkowity zakaz importu i eksportu irańskiej broni. obydwa dokumenty zobowiązują również państwa do zamrożenia majątku osób fi-zycznych i firm mających związek z irańskim programem nuklearnym i rakietowym, wysokich rangą przedstawicieli Korpusu Strażników Rewolucji, a także do ścisłej kontroli podróży tych osób. Rezolucja 1747 wymaga także od Teheranu ratyfikowa-nia i zastosowania protokołu Dodatkowego npT dającego międzynarodowej agencji energii atomowej rozszerzone prawo dostępu do informacji i miejsc. Rozszerza rów-nież listę osób i firm, których aktywa mają zostać zamrożone. z kolei rezolucja 1803 (z marca 2008 r.) wzywa wszystkie kraje do zachowania ostrożności w obszarach do-starczania wsparcia finansowego dla współpracy handlowej z Iranem oraz prowadze-nia operacji bankowych, szczególnie z irańskim bank-e melli oraz bank-e Saderat. Rada bezpieczeństwa wzywa także w rezolucji 1803 do kontrolowania ładunków do i z Iranu związanych z irańskim przemysłem lotniczym i morskim. Rb onz zamrozi-ła także aktywa osób i instytucji wspierających działania związane z irańskim progra-mem nuklearnym. 27 września 2008 r. Rb onz przyjęła kolejną rezolucję (nr 1835) związaną z irańskim programem jądrowym. nie nakłada ona jednak żadnych nowych sankcji na Teheran. potwierdza natomiast poprzednie rezolucje.

216

obecnie w Iranie istnieją trzy główne opcje, które może wybrać firma zagraniczna chcąca na długi okres wejść na rynek irański: joint ventures6, buy-back7 oraz build--operate-transfer (boT)8. Warto odnotować, iż irańskie władze prefe-rują długoterminowe zobowiązania i transfer technologii jako warunek otrzymania udziału w rynku.

głównym dokumentem re-gulującym zagraniczne inwesty-cje w Iranie jest ratyfikowany

w 2002 r. Foreign Investment Promotion and Protection Act (FIppa). zasady inwestycji za-granicznych określa także irańskie prawo podatkowe i prawo pracy.

po latach finansowej izolacji Teheran stopniowo stara się przy-ciągnąć inwestorów, pomimo oporu niektórych irańskich parlamenta-rzystów i przedstawicieli rządu. Bezpośrednie inwestycje są utrud-nione ze względu na stosunki Iranu ze społecznością międzynarodową

1997 19 174 839

1998 6 5 840

1999 18 1 049 296

2000 16 438 669

2001 7 67 991

2002 27 612 705

2003 40 1 357 626

2004 31 2 702 738

2005 59 4 275 169

2006 80 10 277 822

2007 75 10 782 194

Łącznie 403 32 142 604

* Dane te są przedstawione w oparciu o irański rok kalendarzowy i obejmu-ją okres od 21 marca 1993 r. do 20 stycznia 2008 r.

Źródło: http://www.investiniran.ir/OIETA_content//en/approvedproject/amar-en.pdf


217

oraz niepewne środowisko polityczne w kraju. Rygorystyczne krajowe regulacje (ograniczenia nakładane przez konstytucję IRI), problemy z transferem zysków w obcej wa-lucie oraz niechęć władz do umoż-liwienia inwestycji zagranicznych także mają wpływ na niski poziom bIz. Dlatego też obecnie brakuje w Iranie znaczących prywatnych inwestorów, którzy mogliby uczest-niczyć w procesie prywatyzacji.

mimo to w 2007 r. inwestycje zagraniczne osiągnęły rekordową wartość 10,2 mld uSD w porów-naniu z 4,2 mld uSD w 2005 r. i 200 mln w roku 1994. Według danych przedstawianych przez irańską administrację, w ciągu ostatnich 14 miesięcy zagranicz-ni przedsiębiorcy zainwestowali w Iranie 12,2 mld uSD w 124 pro-jekty, w okresie od marca 2007 do marca 2008 (tj. w 1386 r. według

6) jedną z możliwych strategii dla wejścia firmy zagranicznej na irański rynek jest po-rozumienie joint venture z państwowym lub prywatnym partnerem irańskim. Istniejący poziom technologii i infrastruktury pozwala wielu irańskim przedsiębior-stwom na ekspansję i rozwój w połączeniu z firmami zagranicznymi. Wiele irań-skich podmiotów, zwłaszcza z sektora prywatnego, aktywnie poszukuje partnerów joint venture do wypełnienia zarówno technologicznych luk, jak i tych w kwestii zarządzania. Inne poszukują możliwości odrodzenia się firmy dzięki kapitałowi zagranicznemu.

7) System buy-back jest wykorzystywany przez irańskie władze do przyciągnięcia za-granicznych inwestorów. Według tej formuły, urządzenia, maszyny, sprzęt pro-dukcyjny i technologia są zapewnianie (przez krajową lub zagraniczną firmę pry-watną) w zamian za towary, które będą produkowane bezpośrednio, lub pośrednio. zagraniczny partner, który dokonuje wstępnej inwestycji, może uzyskać zwrot in-westycji w formie towarów lub usług wygenerowanych przez projekt. System buy-back jest niepopularny, i zdaniem analityków, przyczynia się do braku zagranicznych inwestycji i działalności w irańskim sektorze energetycznym. Więcej zob.: Shayerah Ilias, CRS Report for Congress, Iran’s economy, http://ftp.fas.org/sgp/crs/mideast/Rl34525.pdf, 12.06.2008.

8) jest to względnie nowy sposób na irańskim rynku. ostatnie regulacje wprowadziły także schemat boT dla irańskich projektów. Według niego, partner zagraniczny in-westuje w jeden projekt, który jest następnie prowadzony przez pewien czas przez zagranicznego inwestora, zanim zostanie w pełni przetransferowany do irańskie-go rządu. Irańskie władze wykazują się pewną elastycznością w kwestii boT, co może ewentualnie przyczynić się do zwiększenia zagranicznych inwestycji na rynku irańskim.

218

irańskiego kalendarza) w 120 pro-jektów zostało zainwestowane 11,8 mld uSD9. mimo iż irańskie władze głosiły, że w 2008 r. padną rekordy inwestycyjne, najprawdopodobniej, w porównaniu z 2007 r., w 2008 r. inwestycje zagraniczne w Iranie będą o połowę mniejsze10.

W ostatnich kilku latach naj-większą grupą firm inwestujących w Iranie, zaangażowaną w 40 z 80 projektów finansowanych przez

przedsiębiorstwa zagraniczne, były firmy azjatyckie (na czele z chiński-mi), które zainwestowały w różne projekty 7,666 mld uSD. mimo że europejskie przedsiębiorstwa były zaangażowane w 34 projek-ty, zainwestowały jedynie 1,2 mld uSD. W ciągu 15 lat (1993–2008) firmy europejskie zrealizowały 227 projektów, jednak ich wartość była mniejsza od wartości 138 projek-tów, w które w tym czasie zaangażo-wane były przedsiębiorstwa z azji.

Tabela 2. Rozkład inwestycji zagranicznych w Iranie według kryterium geograficznego w latach 1993–2008*

Region Liczba projektów Inwestycje zagraniczne (w tys. USD)

Azja 138 11 033 464

Afryka 9 7 988 869

Ameryka 7 1 040 344

Europa 227 9 678 479

Oceania 1 682 000

Międzynarodowe 3 25 900

Transnarodowe 18 1 693 548

Łącznie 403 32 142 604

* Dane te są przedstawione w oparciu o irański rok kalendarzowy i obejmu-ją okres od 21 marca 1993 r. do 20 stycznia 2008 r.

Źródło: http://www.investiniran.ir/OIETA_content//en/approvedproject/amar-en.pdf


219

9) ghanbar naderi, Over 14 Months Overseas Firms Invest $12.2b in 124 Projects, http://www.iran-daily.com/1387/3174/pdf/i5.pdf, 14.07.2008.

10) piotr Krawczyk, Stanowisko Iranu wobec programu atomowego – wpływ sankcji i dzia-łań dyplomatycznych, biuletyn nr 34 (502), polski Instytut Spraw międzynarodowych, http://www.pism.pl/biuletyn_content/id/538, 01.08.2008.

obecnie do głównych państw inwestujących w Iranie zaliczyć można:

Tabela 3. Główni inwestorzy w Iranie w latach 2000–2007

Państwo Wartość inwestycji

Sektory inwestycji

Największy projekt

Chiny 101,74 mld uSD

• petrochemiczny,gaz i ropa – 96,7 mld uSD;

• bankowość, finan-se, kredyty eks-portowe – 620 mln uSD;

• przemysł budow-lany, energetyka – 3,38 mld uSD;

• przemysł zbroje-niowy – brak da-nych;

• transport – 1,08 mld uSD.

umowa zawarta w 2004 r. z firmą Si-nopec na rozwój pola gazowego jadawaran o wartości 70 mld uSD.

Francja 29,9 mld uSD

• petrochemiczny, ropa i gaz – 18,5 mld uSD;

• bankowość finan-se, kredyty eks-portowe – 9,2 mld uSD;

porozumienie zawarte z firmą Total i innymi przedsiębiorstwami na rozwój faz 9–12 pola gazowego połu-dniowy pars o warto-ści 4 mld uSD.

220


• telekomunikacja – 480 mln uSD;

• transport – 600 mln uSD.

Niemcy 25,4 mld uSD


• bankowość, finan-se, kredyty eks-portowe – 2,14 mld uSD;


• telekomunikacja – 245 mln uSD;

• transport – 600mln uSD.

porozumienie zawar-te w 2007 r. na budo-wę linii kolejowej maglev łączącej Te-heran z maszhadem o wartości 9,14 mld uSD. Konstruktorzy – nieznani.

Włochy 24,7 mld uSD

• petrochemiczny, ropa i gaz – 21 mld uSD;




umowa zawarta w 2000 r. z enI agip oraz innymi przedsiębiorstwa-mi na rozwój faz 4–5 pola gazowego południowy pars o wartości 3,8 mld uSD.

Japonia 16,9 mld uSD


porozumienie zawar-te z marubeni corp i innymi przedsię-


221

• bankowość, finan-se, kredyty eksportowe – 5,9 mld uSD;

• przemysł budow-lany, energetyka – 1,69 mld uSD.

biorstwami na nadzo-rowanie zakupu ropy naftowej jako zwrotu pożyczki.

Rosja 3,75 mld uSD


• przemysł budow-lany, energetyka – 1 mld uSD;

• przemysł zbro-jeniowy – 700 mln uSD;


umowa zawarta z gazpromem w 2000 r. na rozwój faz 2–3 pola połu-dniowy pars.

Wielka Brytania

12,7 mld uSD



• telekomunikacja – 40 mln uSD.

porozumienie zawar-te z bg w 2000 r. i innymi przedsię-biorstwami na rozwój faz 9–12 południo-wego parsu o warto-ści 4 mld uSD.

Stany Zjednoczone

3,6 mld uSD

• petrochemiczny, ropa i gaz – 3,6 mld uSD.

porozumienie zawar-te z Foster Whe-eler i konsorcjum w 2004 r. na rozwój pierwszego w Iranie projektu lng.

Źródło: American Enterprise Institute, Global Business in Iran: Interactive, http://www.aei.org/iraninteractive/

222

zagraniczne podmioty naj-więcej zainwestowały w sektor przemysłowy, a w szczególności spożywczy, tytoniowy, tekstylny, skórzany, chemiczny oraz stali i ropy (8,76 mld uSD). na drugim miejscu znalazły się działy gospo-darki związane z wodą, elektrycz-nością i gazem (874,83 mln uSD). Trzecie miejsce zajął sektor nieru-chomości (ponad 406 mln uSD). Inwestycje w sektorze usług, tele-komunikacji i transportu, a także górnictwo osiągnęły odpowiednio wartość 193 mln uSD, 14,3 mln uSD oraz 14,2 mln uSD.

Warto zauważyć, że w ostatnim czasie Iran rozpoczął tworzenie jo-int venture z firmami zagraniczny-mi (peugeot, citroen, Volkswagen, nissan, Toyota, Kia motors, proton i chery) na produkcję samochodów. przedsiębiorstwa zagraniczne weszły na irański rynek samochodowy z ostrożno-ścią ze względu na reakcję uSa i ryzyko utraty reputacji. z kolei takie firmy, jak nestle, coca cola i pepsi, podpisały z lokalnymi irańskimi biznesmenami umowy na produkcję. Według amerykań-skich regulacji dotyczących sankcji, amerykańskie przedsiębiorstwa mogą handlować i angażować się w interesy w Iranie tylko poprzez swoje zagraniczne filie i w branżach nie objętych sankcjami.

od 2005 r. zagraniczni inwe-storzy mogą także dokonywać operacji na giełdzie w Teheranie (z możliwością posiadania mak-simum 10 proc. udziałów każdej spółki notowanej na giełdzie); mimo to jedynie 3 proc. kapitału jest pochodzenia zagranicznego, a prywatyzacja prowadzona jest przede wszystkim poprzez wza-jemne wykupywanie akcji przez przedsiębiorstwa należące do pań-stwa lub przez nie kontrolowane. oprócz niepokojów wynikających z napięcia związanego z irańskim programem nuklearnym zagra-nicznych inwestorów zniechęcają obawy o płynność i transparent-ność transakcji oraz słabe zabez-pieczenia prawne chroniące zagra-niczne firmy.

Wartym odnotowania wyda-je się nowy trend zastępowania dużych, europejskich firm, ogra-niczających współpracę handlową z Iranem z obawy przed sankcja-mi, przez małe i średnie przed-siębiorstwa z krajów Wspólnoty. Tendencja ta przyczyniła się do tego, że w ciągu czterech pierw-szych miesięcy 2008 r. eksport unii europejskiej do Iranu wzrósł o 17,8 proc. Stanowi to odwróce-nie trwającego trzy lata trendu spadkowego, spowodowanego sankcjami międzynarodowymi11.


223

InWeSTycje zagRanIczne W SeKToRze eneRgeTycznym

Iran posiada trzecie co do wielkości (po arabii Saudyjskiej i Kanadzie) udokumentowane zasoby ropy na świecie oraz dru-gie co do wielkości (największe ma Rosja) złoża gazu. Szacuje się, że w Iranie znajduje się oko-ło 10 proc. światowych zasobów ropy (około 136 mld baryłek). Większość złóż znajduje się w po-łudniowo-zachodnich regionach kraju, przy granicy z Irakiem. W 2007 r. Iran posiadał 19 161 km gazociągów, 8438 km ropociągów, 7936 km rurociągów dla produktów rafinowanych, 570 km rurociągów lng i 397 km rurociągów dla skondensowane-go gazu.

Ropa i gaz stanowią główny sektor irańskiej gospodarki, znaj-dujący się pod kontrolą pańs-

twa i absorbujący większość krajowych i zagranicznych inwestycji.

jak wcześniej wspomniano, ze względu na zasoby surowców naturalnych, przede wszystkim ropy i gazu, właśnie sektor ener-getyczny cieszy się dużym zainte-resowaniem zagranicznych inwe-storów. W ostatnich latach firmy europejskie, azjatyckie i blisko-wschodnie, pomimo presji Stanów zjednoczonych starających się ograniczyć wszelkie interesy zagranicznych przedsiębiorstw z Iranem, podpisały z Teheranem szereg porozumień na inwestycje i dostawy surowców. W sektorze gazu w ostatnich kilku latach najaktywniejsze były: Total, Statoil, Shell, gazprom i połu-dniowokoreańska firma lucky goldstar. na irański rynek zwią-zany z sektorem petrochemicznym weszły również przedsiębiorstwa z Filipin, Indonezji, omanu12,

11) Według danych eurostatu, eksport z Włoch wzrósł o 33 proc., Francji o 30 proc., a niemiec o 17 proc. We wspomnianym okresie odnotowany został także wzrost (o 24 proc.) importu z Iranu do ue.

12) W sierpniu 2008 r. Iran i oman podpisały porozumienie, na mocy którego Teheran będzie eksportował gaz do omanu na eksport do sąsiednich krajów arabskich. Irański baz będzie poddawany procesom technologicznym w omańskich zakładach lng Qalhat. Iran i oman omawiały także kwestie współpracy w sektorze gazowym, łącznie z rozwojem projektu pola gazowego hengam-bukha w omanie.

224

Singapuru, Indii, Wenezueli i zjednoczonych emiratów arabskich13.

jedną z ważniejszych była warta 18 mld euro umowa zawarta w marcu 2007 r. przez national Iranian gas export company (pers. Szerkat-e melli-je saderat-e gaz-e Iran) ze szwajcarską firmą

energetyczną egl, dotycząca eksportu irańskiego lng przez 25 lat. na mocy tego porozumie-nia Szwajcaria będzie kupować od Iranu 5,5 mld m3 gazu naturalnego rocznie, począwszy od 2011 r.14

W kwietniu 2007 r. omV (czę-ściowo państwowa austriacka firma energetyczna) podpisała listy inten-

Mapa 1. Infrastruktura sektora petrochemicznego w Iranie

Źródło: http://www.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/iran_petroleum_facilities_2004.jpg


225

cyjne w Iranem, na mocy których Teheran ma dostarczać do europy gaz o łącznej wartości 22,8 mld uSD. Stany zjednoczone wyrazi-ły silny sprzeciw zarówno wobec porozumienia szwajcarskiego, jak i austriackiego. amerykański Departament Stanu analizuje te umowy pod kątem naruszenia przez nie ustawy Iran Sanctions Act.

Inne znaczące porozumienia związane z irańskim sektorem węglowodorów zawarte zostały z firmami rosyjskimi i chińskimi15. W latach 2000–2007 rosyjski gigant energetyczny gazprom

zainwestował w Iranie 4 mld uSD, a od początku 2008 r. moskwa podejmuje działania mające na celu zwiększenie swego zaangażowania w rozwój irańskiego pola gazowe-go południowy pars i zamierza pomóc Teheranowi w działaniach eksploracyjnych16.

Iran negocjuje również z firma-mi azjatyckimi umowy dotyczą-ce dwóch bloków ropy i gazu na morzu Kaspijskim.

W lipcu 2008 r. niemiec-ka firma inżynieryjna Steiner prematechnik gastec gmbh podpi-

13) obecnie realizowanych jest ponad 40 projektów petrochemicznych – 8 w specjalnej strefie ekonomicznej mahszahr, 13 projektów w specjalnej strefie ekonomicznej pars (assaluje) i ponad 20 projektów w innych częściach kraju. Więcej zob.: Foreign Investors Show Growing Interest in Iran’s Petrochem, http://english.farsnews.com/newstext.php?nn=8705291109, 19.08.2008.

14) Istnieją jednak pewne obawy związane z realizacją porozumienia dotyczące tego, że Teheran nie będzie w stanie dostarczyć gazu do Szwajcarii w dającej się przewi-dzieć przyszłości ze względu na brak gazociągu łączącego Iran z europą.

15) W lutym 2008 r. miała zostać podpisana umowa z china national offshore oil cor-poration (cnooc), szacowana na 16 mld uSD, na rozwój irańskiego pola gazowego północny pars oraz budowę instalacji ciekłego gazu naturalnego. jej sygnowanie zostało jednak odwołane. niektórzy eksperci uważają, że Chiny nie były zdecydowane na finalizację porozumienia ze względu na reakcję społeczności międzynarodowej zwią-zaną z irańskim programem nuklearnym i zaostrzaniem sankcji RB ONZ.

16) W lutym 2008 r. rosyjska firma państwowa gazprom ogłosiła porozumienie, na mocy którego utworzona zostanie firma joint venture rozwijająca przybrzeżne pole gazowe południowy pars. Iran zyska na tym możliwość rozwoju swojej infrastruktu-ry gazowej. Rosyjska firma gazprom nieft’ ma w ciągu kilku najbliższych miesięcy podjąć decyzję o ewentualnym zaangażowaniu w rozwój bloku pola ropy naftowej w Iranie.

226

sała z Teheranem umowę (o wartości 100 mln euro/144 mln uSD) na budowę instalacji konwersji gazu, a niemiecki Federalny urząd gospodarki i Kontroli eksportu baFa zaakceptował ten projekt. Izraelskie władze wyraziły swoje roz-czarowanie decyzją niemiec, podkre-ślając, że łamie ona ducha sankcji onz mających na celu wstrzymanie irańskiego programu nuklearnego17.

Iran prowadzi też rozmowy dotyczące produkcji i eksportu gazu do Turcji. W 2007 r. ankara podpisała z Teheranem umowę przedwstępną dotyczącą trans-portu gazu naturalnego z Iranu i Turkmenistanu do europy oraz rozwoju trzech pól gazowych w Iranie. porozumienie to spo-tkało się z ostrą krytyką Stanów zjednoczonych i między innymi z tego powodu do tej pory nie doszło do jego finalizacji. Strona turecka deklaruje jednak przyspie-szenie wszystkich procedur.

Władze w Teheranie wyraziły również zainteresowanie zaan-gażowaniem się międzynarodo-wych firm w budowę gazociągu Iranian gas Trunkline 9 (IgaT-9) o długości 1800 km, który miał-by łączyć pole południowy pars z Turcją i europejskimi odbiorca-mi. Według dyrektora naczelnego national Iranian gas company

(pers. Szerkat-e melli-je gaz-e Iran), Sejjeda Rezy Kasaeizadeha, do przetargu na gazociąg (na podsta-wie umowy build-own-operate18) stanęły cztery firmy (dwie irańskie, jedna z europy i jedna z azji)19.

nie można nie wspomnieć o pro-jekcie gazociągu Iran–pakistan––Indie (IpI)20. Iranowi bardzo zależy na finalizacji porozumienia z Islamabadem i new Delhi, ponie-waż dzięki IpI władze w Teheranie będą mogły przystąpić do imple-mentacji swoich strategicznych ce-lów (częściowego wyjścia z między-narodowej izolacji, ewentualnego zyskania poparcia Indii w kryzysie związanym z irańskim progra-mem nuklearnym czy pozyskania zainteresowania zagranicznych inwestorów).

Warte odnotowania wydaje się także podpisanie w lutym 2008 r. przez pgnig i Iranian offshore oil company listu intencyjnego dotyczącego współpracy w zakresie zagospodarowania odkrytych już irańskich pól gazowych i kondensa-tu21. pgnig kontynuuje negocjacje z Iranem, są one jednak objęte tajemnicą handlową. polskie przed-siębiorstwo ma na uwadze mię-dzynarodowe sankcje nałożone na Teheran, chce być jednak obecne na irańskim rynku, gdy sankcje te będą stopniowo znoszone22.


227

Sytuacja wokół irańskiego pro-gramu nuklearnego, międzynaro-dowe sankcje oraz naciski Stanów Zjednoczonych, dążących do izolacji Iranu w międzynarodowym systemie finansowym i handlowym, przyczy-

niły się do wycofania się europej-skich firm związanych z sektorem energetycznym z rynku irańskiego. W 2008 r. swoje decyzje o nieanga-żowaniu się w projekty w irań-skim sektorze energetycznym

17) Israel Criticizes German-Iranian Power Deal, http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,3529059,00.html, 31.07.2008.

18) Kontrakt na zasadzie build-own-operate umożliwia rozwój, finansowanie, projekt, budowę, własność, wdrażanie oraz prowadzenie projektu. za nowość uznać można zezwolenie firmie zagranicznej na realizację projektu związanego z sektorem energe-tycznym na mocy umowy build-own-operate.

19) Iran Seks Foreign Investment for $8bln Gas Pipeline, http://wwww.farsnews.com/english/printable.php?nn=8707081489, 29.09.2008.

20) Idea budowy gazociągu przebiegającego przez pakistan powstała w 1989 r. gazociąg IpI, o długości 2775 km, ma transportować surowiec ze złóż południowy pars. prognozowana przepustowość połączenia Iran–pakistan–Indie wynosi około 22 mld m3 gazu, docelowo jednak ma osiągnąć 55 mld m3, z czego ponad połowa (90 mln m3 dziennie, 32 mld m3 rocznie) trafi do Indii, a około 21 mld m3 (60 mln m3 dziennie) do pakistanu. Koszt budowy IpI szacowany jest na 7,5 mld uSD. przedsięwzięcie ma zostać ukończone w ciągu 3-5 lat od momentu rozpoczęcia re-alizacji projektu, które jest prognozowane na 2009 r. Strona irańska zbudowała już rurociąg na swoim terytorium. Wstępnie, przedstawiciele Iranu, Indii i pakistanu zobowiązali się do sfinalizowania budowy do 2012 r., natomiast Teheran rozpocznie transport gazu rok później.

21) przeprowadzone w Teheranie rozmowy przedstawicieli pgnig ze stroną irańską (m.in. z zarządami czołowych firm naftowych zrzeszonych w national Iranian oil company) koncentrowały się na możliwościach udziału polskiej spółki we współpra-cy w takich dziedzinach, jak zagospodarowanie odkrytych złóż oraz współpracy przy realizacji inwestycji związanych na przykład z budową podziemnych magazynów gazu. Więcej zob.: joanna zakrzewska, Sukces PGNiG w Iranie, http://www.pgnig.pl/?s,main_5_2627,!state=maximize&r,main,docId=6440&r,main_5_2627,pa-ge=1, 11.02.2008.

22) PGNiG prowadzi negocjacje z Iranem, http://inwestycje.pl/gpw/aktualnosci_gpw/pgnig_prowadzi_negocjacje_z_iranem;30259;0.html, 30.06.2008.

228

podjęły: holenderski Royal Dutch Shell23, hiszpański Repsol, fran-cuski Total24 oraz norweski Statoilhydro25. co ciekawe, francu-ski Total, Shell oraz omV spon-sorowały konferencję w Teheranie (październik 2008 r.) której celem było promowanie „szans ekspor-tu gazu i potencjału Islamskiej Republiki Iranu”26. pokazuje to ich determinację do pozostania na irańskim rynku ropy i gazu pomimo presji społeczności mię-dzynarodowej, głównie Stanów zjednoczonych i Izraela.

Kilka dni po tym, jak fran-cuski Total ogłosił wycofanie z planowanego wielomilionowego projektu w Iranie, plany zapeł-nienia luki zapowiedział rosyjski gazprom, podpisując porozumienie z national Iranian oil company. Władze irańskie zaoferowały gazpromowi udział w rozwoju pól ropy i gazu, budowę rafinerii, transfer ropy z morza Kaspijskiego do morza omańskiego, rozwój irań-skiego pola naftowego północny azadegan27, wymianę technologii i doświadczeń oraz ewentualny udział w planowanym projekcie gazociągu Iran–pakistan–Indie.

międzynarodowe sankcje spo-wodowały także ograniczenie kredytów eksportowych dla firm prowadzących interesy z Iranem.

ponadto niektóre większe banki europejskie zredukowały współ-pracę z instytucjami irańskimi28. Działania te przyczyniają się do spadku inwestycji zagranicznych w Iranie.

ScenaRIuSze pRzySzłoścI

Sytuacja irańskiej gospodarki pogarsza się, a wpływ na to mają zarówno czynniki wewnętrzne (brak efektywnego zarządzania, zależność gospodarki od sektora ropy czy przestarzała infrastruktura tego sektora), jak i sankcje międzynaro-dowe. Te ostatnie przyczyniają się do tworzenia złego klimatu wokół irańskiego rynku, zniechęcają za-granicznych inwestorów i w kon-sekwencji negatywnie wpływają na funkcjonowanie kluczowego sektora irańskiej gospodarki – sektora energetycznego29.

Władze w Teheranie starają się udowodnić, że są w stanie samo-dzielnie eksploatować posiadane surowce energetyczne. jednakże rozwój zdolności produkcji oraz eksportu gazu skroplonego lng, a także modernizacja całego sek-tora energetycznego wymagają zagranicznych inwestycji. ponadto Teheran potrzebuje zagranicz-nych inwestycji oraz nowoczesnych technologii, by móc zreformować


229

etatystyczną i nieefektywną gospo-darkę. Ich brak uniemożliwi zwięk-szenie eksploatacji irańskich złóż gazu, czego konsekwencją może

być rezygnacja Teheranu z eks-portu tego surowca, a także braki w dostawach energii elektrycznej dla ludności i przemysłu oraz

23) W maju 2008 r. przedstawiciele Royal Dutch Shell ogłosili, że nie podpiszą wartego 10 mld uSD kontraktu dotyczącego włączenia się w rozwój pola gazowego południowy pars. podkreślili, że z powodu amerykańskich sankcji nie mogą wykorzystywać tech-nologii z uSa, w związku z czym firma potrzebuje więcej czasu na przygotowanie się do realizacji projektu. Shell nadal realizuje projekt perskiego lng, ale wycofał się z decyzji inwestycyjnych.

24) W lipcu 2008 r. francuska firma Total ogłosiła wstrzymanie inwestycji w Iranie ze względu na zbyt duże ryzyko. przedstawiciele przedsiębiorstwa podkreślili jednak, że Iran pozostaje priorytetowym krajem w strategii Totala. Wyrazili także nadzieję na rozwiązanie kryzysu związanego z irańskim programem nuklearnym, które umożliwi powrót do inwestycji w Iranie. już w 2007 r. francuski minister spraw zagranicz-nych zaapelował do przedstawicieli firmy Total i narodowego giganta sektora gazo-wego gaz de France o powstrzymanie się od inwestowania w Iranie.

25) na początku sierpnia 2008 r. norweska firma Statoilhydro zapowiedziała, że nie będzie rozpoczynać nowych inwestycji Iranie ze względu na międzynarodową presję związaną z irańskim programem nuklearnym. Statoilhydro bierze udział w rozwoju faz 6–8 pola gazowego południowy pars. Firma prowadziła także ze stroną irańską rozmowy na temat rozwoju i inwestycji w projekt anaran na polu gazowym azar, lecz zostały one wstrzymane. zdaniem przedstawicieli Statoilhydro, firma zamierza zrealizować swoje zobowiązania dotyczące projektu gazowego południowy pars, pla-nuje jednak zredukować swoją rolę w projekcie i przekazać kontrolę nad nim Iranian national oil company (nIoc). zaangażowanie norweskiego przedsiębiorstwa zo-stanie stopniowo zredukowane do czasu odzyskania poniesionych kosztów.

26) Więcej zob.: http://www.gasexport.ir/

27) azadegan jest największym polem naftowym onshore, szacowanym na 42 bln ba-ryłek ropy. Irańskie formy rozpoczęły prace na tym polu w lutym 2008 r., po tym, jak japońska firma Inpex wycofała się z projektu.

28) na przykład niemiecki commerzbank i Deutsche bank redukują lub wstrzymują interesy z Iranem, tak jak brytyjski hSbc i Standard chartered.

29) national Iranian oil company została zmuszona do walki ze spadkiem produkcji z pól ropy naftowej, wynikającym z braku zaawansowanych technologii wydobycia tego surowca. problemem jest także brak inwestycji i technologicznego know-how do budowy instalacji przeznaczonej do eksportu lng.

230

ograniczenie wydobycia ropy30. Dlatego też irańskie władze na wie-le sposobów starają się przyciągnąć zagranicznych inwestorów. na po-czątku sierpnia 2008 r. ogłosiły, że przygotowują ponad 15 projek-tów związanych z ropą i gazem, wykorzystujących „nową metodę” do przyciągnięcia lokalnych i za-granicznych inwestycji.

Irański sektor energetyczny (ze względu na znaczne zasoby ropy i gazu) cieszy się dużym zainte-resowaniem zarówno zachodnich, jak i wschodnich podmiotów go-spodarczych (choć nie można zapominać o chłonnym rynku sektorów niezwiązanych z energety-ką). W związku z kryzysem wokół irańskiego programu nuklearnego, sankcjami międzynarodowymi, pre-sją Stanów zjednoczonych i Izraela dążących do izolacji Teheranu w globalnym systemie gospodar-czym i finansowym oraz groźbą ataku na Iran ze strony tych dwóch państw można było w ostatnim czasie zaobserwować ograniczenie aktywności zachodnich koncernów w Iranie. zagraniczne przedsiębior-stwa mają problem z uzyskaniem finansowania swojej działalności w Iranie ze względu na naciski amerykańskiego Departamentu Skarbu na międzynarodowe banki, żeby zerwały związki z Teheranem, a częściowo ze względu na obawy

zagranicznych przedsiębiorstw przed narażeniem się na sprzeciw Stanów zjednoczonych. ponadto wielu sojuszników uSa jest świa-domych, że ich ewentualne umowy biznesowe z Teheranem mogą negatywnie wpłynąć na relacje z Waszyngtonem, dlatego też część z nich zawiesiła realizację kolejnych projektów, głównie w irańskim sek-torze energetycznym. Duże firmy, które prowadzą rozległe interesy ze Stanami zjednoczonymi, oba-wiają się negatywnego wpływu na relacje z uSa, na przykład w po-staci sankcji wynikających z Iran Sanctions Act. na ich miejsce szyb-ko weszły – i wchodzą nadal – małe i średnie przedsiębiorstwa z krajów europejskich. Wzrost współpracy handlowej państw europejskich z Iranem wynikający z powyższe-go trendu dyskredytuje działania polityczne podejmowane przez Unię Europejską31.

oprócz małych i średnich przed-siębiorstw z krajów Wspólnoty na irańskim rynku coraz większą rolę zaczynają odgrywać firmy rosyjskie i azjatyckie (chińskie, indyjskie, malezyjskie). nie posiadają one tak zaawansowanych jak amerykańskie technologii, ale potrzebują zapew-nienia dostaw energii dla swoich państw i są mniej podatne na naci-ski ze strony uSa (choć chiny wa-hają się z finalizacją wspomnianej


231

umowy z Iranem). Dlatego też ob-sługa rynków azjatyckich stała się priorytetem irańskich władz32.

Coraz większa rola rosyjskich firm w irańskim sektorze energetycz-nym wydaje się niebezpieczna dla państw Unii Europejskiej dążących do dywersyfikacji swoich źródeł dostaw energii i ograniczenia uza-leżnienia od Rosji. uzyskanie przez rosyjskie firmy, takie jak gazprom, istotnej pozycji w eksploatacji irańskich złóż gazu doprowadziłoby bowiem do pogłębienia zależności krajów Wspólnoty od dostaw tego surowca realizowanych właśnie przez moskwę.

Firmy europejskie mają świado-mość zagrożenia swoich interesów ze strony przedsiębiorstw rosyj-skich czy azjatyckich. Dlatego też,

mimo iż rezygnują one z realizacji kolejnych projektów w irańskim sektorze energetycznym, nie chcą ostatecznie wycofać się z działalno-ści w Iranie. jeżeli bowiem ulegnie złagodzeniu stanowisko społeczno-ści międzynarodowej wobec Iranu, wiele krajów, które już podjęły z nim kooperację, skorzysta na bogactwie surowcowym islamskiej republiki (więcej na temat obec-ności europejskich firm w Iranie i bilansu handlowego krajów Starego Kontynentu z Teheranem zob. tabela 4). Wydaje się zatem mało prawdopodobne, by unia europejska zdecydowała się na nałożenie oficjalnych sankcji na irański sektor energetyczny.

Polska ma tradycyjnie dobre stosunki z Iranem, które powinna wykorzystać do rozwoju współpracy

30) piotr Krawczyk, Stanowisko Iranu…

31) ponadto, zdaniem ekspertów, wykorzystywanie małych i średnich firm do obejścia sankcji międzynarodowych przyczynia się do wzrostu kosztów transakcyjnych do po-ziomu 3010 proc.

32) może o tym świadczyć zapowiedź przewodniczącego departamentu do spraw między-narodowych national Iranian oil company, alego asgara arsziego, dotycząca zmniejszenia dostaw surowców energetycznych do niektórych światowych odbiorców w celu zwiększenia sprzedaży do chin i Indii. zdaniem arsziego, obydwa kraje są rozwijającymi się gospodarkami i potrzebują więcej źródeł energii. nIoc zamierza w związku z tym otworzyć swoje przedstawicielstwa w bombaju i pekinie, które będą koncentrować się na kontraktach dotyczących sprzedaży ropy. Więcej zob.: Iran Plans to Boost Crude Exports to China, India, http://www.payvand.com/news/08/au-g/1265.html, 25.08.2008.

232

gospodarczej z tym krajem. Służyć temu mogą takie inicjatywy, jak zorganizowane w lipcu 2008 r. przez polską Izbą handlową seminarium poświęcone irańsko-polskiej wspól-nej współpracy biznesowej33. polska może także zaktywizować współ-

pracę w innych sektorach gospo-darczych, nie objętych sankcjami34. ponadto, w obliczu polskich dążeń do dywersyfikacji tras i dostaw gazu naturalnego, irański kierunek ewentualnego importu tego surowca powinien być brany pod uwagę.

33) podczas seminarium został podpisany list intencyjny dotyczący utworzenia polsko--Irańskiej Wspólnej Rady biznesu (Iran-poland joint business council). zdaniem szefa Irańskiej izby handlowej, mohammada nahawandiana, dzięki inwestycjom w Iranie, polska będzie miała dostęp do wszystkich rynków w regionie. Więcej zob.: An MOU to be signed for Establishing Iran-Poland Joint Business Council, http://www.iccim.org/english/lDefault.aspx?nid=2&did=4856, 27.07.2008.

34) przykładem może być przemysł rolno-spożywczy. co interesujące, w lecie 2008 r. Iran, po 27 latach, wznowił zakup pszenicy od Stanów zjednoczonych. oznacza to, że 3–4 proc. eksportu amerykańskiej pszenicy trafi do państwa, z którym Waszyngton nie prowadzi interesów od prawie 30 lat. Dlatego też warto zaktywizować współpracę z Teheranem, zanim na irański rynek wejdą amerykańskie firmy.


233

Tab

ela

4. B

ilan

s ha

ndlo

wy

pańs

tw e

urop

ejsk

ich

z Ir

anem

w 2

007

r. (

w e

uro)

Pań

stw

oW

ar-

tość

ob

ro-

tów

Impo

rtE

kspo

rtW

arto

ść

obro

tów

w

prze

licz

e-ni

u na

1

mie

szka

ńca

War

tość

ob

rotó

w

w o

dnie

-si

eniu

do

PK

B

Głó

wne

firm

y pr

owad

zące

inte

resy

z

Iran

em

Wło

chy

6 04

8 m

ln4

186

mln

1 86

2 m

ln10

34,

18

prom

.e

ni S

pa, e

diso

n In

tern

atio

nal,

bas

ell,

Sac

e

pom

imo

tego

, że

prem

ier

Silv

io b

erlu

scon

i wzy

wa

do

zaos

trze

nia

unijn

ych

sank

cji

wob

ec I

ranu

, głó

wne

fir-

my,

taki

e ja

k e

ni, p

lanu

ją

rozs

zerz

enie

sw

oich

ope

ra-

cji w

Ira

nie.

na

pocz

ątku

20

08 r

. wło

ska

firm

a e

di-

son

Inte

rnat

iona

l pod

pisa

ła

kont

rakt

o w

arto

ści 7

3 m

ln

euro

na

wie

rcen

ia w

zat

oce

per

skie

j.

Turc

ja5

200

mln

74

15,4

1 pr

om.

ucg

en I

nsaa

t ve

Tic

aret

, um

ran

cel

ik b

oru

Tur

cja

i Ira

n po

rozu

mia

-ły

się

w k

wes

tii b

udow

y 3

elek

troc

iepł

owni

. Dw

ie

234

z ni

ch z

osta

ną z

budo

wan

e w

Ira

nie,

a t

rzec

ia w

Tur

cji

w c

iągu

naj

bliż

szyc

h tr

zech

la

t. W

200

7 r.

oby

dwa

kra-

je p

odpi

sały

por

ozum

ieni

e o

war

tośc

i 3,5

mld

uSD

na

roz

wój

pol

a ga

zow

ego

poł

udni

owy

par

s.

Nie

mcy

4 09

6 m

ln49

6 m

ln3

600

mln

49

1,80

pr

om.

ma

n F

erro

staa

l, Si

emen

s,

Thy

ssen

Kru

pp,

Dai

mle

r, b

aSF

, b

ayer

pon

ad 1

700

niem

ieck

ich

firm

jest

obe

cnyc

h w

Ira

-ni

e. W

edłu

g ek

sper

tów

, 2/

3 ir

ańsk

iego

prz

emys

łu

jest

zal

eżne

od

niem

ieck

iej

zaaw

anso

wan

ej t

echn

olog

ii.

nie

mcy

zna

jduj

ą si

ę na

tr

zeci

m m

iejs

cu, a

le b

yć

moż

e są

cic

hym

zw

ycię

zcą

rank

ingu

, pon

iew

aż c

oraz

w

ięce

j ope

racj

i pro

wad

zą

popr

zez

pańs

twa

trze

cie.

W

arto

ść h

andl

u m

iędz

y Ir

anem

a n

iem

cam

i w

pie

rwsz

ej p

ołow

ie


235

2008

r. o

siąg

nęła

war

tość

1,

121

mld

eur

o, c

o oz

na-

cza

12-p

roce

ntow

y w

zros

t w

por

ówna

niu

z pi

erw

szym

pó

łroc

zem

200

7 r.

Fran

cja

3 94

7 m

ln2

450

mln

1 49

7 m

ln66

2,

24

prom

.c

redi

t a

gric

ole,

In

dosu

ez, c

redi

t l

yonn

ais,

Soc

iete

g

ener

ale,

e

lfaqu

itai

ne,

peu

geot

cit

roen

W la

tach

200

0–20

06 w

ar-

tość

obr

otów

han

dlow

ych

mię

dzy

Fra

ncją

a I

rane

m

oraz

war

tość

fra

ncus

kich

in

wes

tycj

i w I

rani

e w

zro-

sła

do 3

0,2

mld

uSD

. W

200

7 r.

Tot

al z

amkn

ął

umow

ę o

war

tośc

i 2 b

ln

uSD

. W z

wią

zku

z kr

y-zy

sem

wok

ół ir

ańsk

iego

pr

ogra

mu

nukl

earn

ego

firm

y fr

ancu

skie

pro

wa-

dzą

ostr

ożną

i w

yważ

oną

dzia

łaln

ość

w I

rani

e. c

zyn-

nika

mi o

dstr

asza

jący

mi

fran

cusk

ich

bizn

esm

e-nó

w s

ą ró

wni

eż: w

zros

t

236

cięż

arów

adm

inis

trac

yj-

nych

w I

rani

e, w

tym

po

datk

ów p

obie

rany

ch o

d pr

acow

nikó

w d

eleg

owa-

nych

ora

z pr

esja

wła

dz

fran

cusk

ich.

czę

ść fi

rm,

np. T

otal

, zaw

iesi

ła s

woj

ą dz

iała

lnoś

ć w

tym

kra

ju

(np.

mic

helin

czy

sie

ć ho

-te

li a

ccor

, air

Fra

nce

zaś

ma

zaw

iesi

ć be

zpoś

redn

ie

połą

czen

ie d

o T

eher

anu)

. In

ne, t

akie

jak

Dan

one

czy

car

refo

ur, u

waż

ają,

że

ryn

ek ir

ańsk

i jes

t w

art

ryzy

ka i

nada

l pro

wad

zą

inte

resy

z T

eher

anem

, uc

ieka

jąc

się

do p

ewny

ch

wyb

iegó

w. F

ranc

uski

e fir

my

nie

chcą

cał

kow

icie

re

zygn

ować

ze

wsp

ółpr

acy

z Ir

anem

, maj

ą bo

wie

m

świa

dom

ość,

że

w p

rzyp

ad-

ku p

opra

wy

stos

unkó

w


237

amer

ykań

sko-

irań

skic

h ic

h ni

eobe

cnoś

ć zo

stan

ie

wyk

orzy

stan

a pr

zez

amer

y-ka

ński

ch k

onku

rent

ów.

Hol

andi

a2

339

mln

1 85

7 m

ln48

2 m

ln14

3 4,

43

prom

.R

oyal

Dut

ch S

hell

gro

up, S

Dm

m,

uSF

/Ros

e m

ark

500

prze

dsię

bior

stw

ho

lend

ersk

ich

jest

akt

yw-

nych

w I

rani

e. 1

7 po

sia-

da z

arej

estr

owan

e bi

ura

repr

ezen

tacy

jne,

7 m

a po

dpis

ane

poro

zum

ieni

a jo

int v

entu

res

z pa

rtne

ram

i ir

ańsk

imi.

Gre

cja

1 99

9 m

ln1

989

mln

10 m

ln18

88,

02

prom

.

Hisz

pani

a19

55

mln

1 51

9 m

ln43

6 m

ln43

1,97

pr

om.

cep

sa, D

raga

dos

and

con

stru

ccio

nes,

Sp

anis

h o

il c

o.

Rep

sol,

Tec

hnic

as

Reu

nida

s, R

epso

l

Ros

ja1

413

mln

101,

65

prom

.R

ussi

an F

eder

al

age

ncy

for

ato

mic

e

nerg

y, g

azpr

om,

Iran

jest

trz

ecim

co

do

wie

lkoś

ci o

dbio

rcą

rosy

j-sk

iej b

roni

. War

tość

tyc

h

238

łuk

oil,

Ka

ma

zpo

rozu

mie

ń w

zros

ła

z 30

0 m

ln u

SD w

lata

ch

1998

–200

1 do

1,7

mld

u

SD w

lata

ch 2

002–

2005

. R

osja

ucz

estn

iczy

w b

u-do

wie

irań

skic

h in

stal

acji

nukl

earn

ych,

tak

ich

jak

elek

trow

nia

w b

usze

hr.

Aus

tria

567

mln

219

mln

348

mln

692,

21

prom

.V

a T

ech,

Voe

st,

Stey

r-m

annl

iche

r,

IlF

, evi

com

, o

ttak

ring

er, o

mV

aus

tria

cki e

kspo

rt d

o Ir

anu

jest

zab

ezpi

eczo

ny

prze

z gw

aran

cje

pańs

two-

we.

Wed

ług

oes

terr

eich

i-sc

he K

ontr

ollb

ank

ag

, Ir

an z

ajm

ował

w 2

005

r. p

iąte

mie

jsce

wśr

ód

pańs

tw k

orzy

staj

ącyc

h z

tych

gw

aran

cji.

oko

ło

650

firm

aus

tria

ckic

h pr

owad

zi in

tere

sy z

Ira

-ne

m, 3

0 z

nich

pos

iada

sw

oje

prze

dsta

wic

iel-

stw

a i s

półk

i joi

nt v

entu

-re

s z

irań

skim

i par

tner

a-m

i. Ir

ańsk

ie w

ładz

e


239

post

rzeg

ają

aus

trię

jako

„b

ram

ę do

uni

i eur

opej

-sk

iej”

.

Rum

unia

543

mln

444

mln

99 m

ln25

4,90

pr

om.

Szw

ajca

ria

488

mln

24 m

ln46

4 m

ln65

1,68

pr

om.

Vit

ol, a

bb

, a

mm

onia

, cas

ale,

la

smo,

lau

fenb

urg

Szw

ecja

358

mln

106

mln

252

mln

391,

18

prom

.

Port

ugal

ia27

2 m

ln25

8 m

ln14

mln

261,

77

prom

.

Polsk

a85

m

ln8

mln

77 m

ln2

0,29

pr

om.

Cze

chy

28

mln

2 m

ln26

mln

30,

24

prom

.

Cho

rwac

ja5

mln

2 m

ln3

mln

10,

14

prom

.

Źró

dło:

ht

tp://

euro

.sto

pthe

bom

b.ne

t/fr

ont.p

hp

inwestycje zagraniczne aleksandra dzisiów- w ......inwestycje zagraniczne w iranie w latach...

Documents