interpreteer en gebruiikk inligting vir teks - · pdf fileleerdergids primêre e landbou...

LLeeeerrddeerrggiiddss PPrriimmêêrree LLaannddbboouu

IInntteerrpprreetteeeerr eenn ggeebbrruuiikk iinnlliiggttiinngg

vviirr tteekkss First Language Distribution

Zulu31%

Sotho17%

Other5%English

9%

Afrikaans11%

Xhosa27%

My naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Maatskappy: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kommoditeit: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Datum: . . . . . . . . . . . . .

NQF Level: 3 US No: 8969

The availability of this product is due to the financial support of the National Department of Agriculture and the AgriSETA. Terms and conditions apply.

8969 Leerdergids Interpreteer en gebruik inligting uit teks

22 Primêre Landbou NKR Standaard 3 Eenheid No: 8969

Version: 01 Version Date: July 2006

VVoooorr oonnss bbeeggiinn…… Liewe Leerder – Hierdie Leerder Gids bevat al die nodige inligting om die kennis rondom hierdie eenheidstandaard te verkry:

Titel: Interpreteer en gebruik inligting uit teks.

ES Nr: 8969 NQF Vlak: 3 Krediete: 5

Die volle eenheidstandaard sal deur die fasiliteerder aan jou voorsien word. Lees deur die eenheidstandaard op jou eie tyd. Maak ‘n nota van enige vrae en bespreek gerus met die fasiliteerder.

Hierdie eenheidstandaard is een van die boustene van die onderstaande kwalifikasies. Dui aan met watter kwalifikasie u tans voltooi:

Titel ID Nommer NQF Vlak Krediete Merk

Nasionale sertifikaat in Diere Produksie 49048 3 120

Nasionale sertifikaat in Plant Produksie 49052 3 120

Hierdie Leerdersgids bevat al die inligting en meer, asook alle aktiwiteite wat afgehandel moet word in die loop van u studie.

Hou al die aktiwiteite wat voltooi is en sluit dit in die Bewysstuk Portfolio (BP).

U sal hierdie BP benodig vir die finale assessering.

WWaatt iiss aasssseesssseerriinngg?? U sal geassesseer word gedurende die verloop van studies, dit word formatiewe assessering genoem. U sal ook geassesseer word na die voltooiing van hierdie eenheidstandaard, dit word summatiewe assessering genoem.

Die assesseerder sal die eenheidstandaard met u bespreek voor die assessering in aanvang neem.

Assessering vind plaas op verskillende tydstippe van die leerproses en sluit verskeie aktiwiteite in.

Sommige aktiwiteite vind plaas voor die aanvang van die program, terwyl ander gedurende en na die program sal plaasvind.

Die assesseringsproses behoort verbruikersvriendelik, deursigtig en regverdig te wees.

Is u ingeskryf vir: J N

Leerlingskap?

Vaardigheidsprogram?

Kort kursus?

Merk af watter leerder program u tans voor ingeskryf is.

U fasiliteerder behoort enige vrae te kan beantwoord.




Indien u ervaar dat u onregverdiglik behandel is, het u die reg om te apelleer.

Versoek u fasiliteerder om die apelleringsproses aan u te verduidelik en maak notas.

U aktiwiteite moet van tyd tot tyd ingehandig word. Die doel hiervan is:

Die volgende aktiwiteite is ontwerp om vaardighede, kennis en houdings te ontwikkel ten einde bekwaamhede in hierdie leermodule te ontwikkel.

Dit is belangrik dat u alle aktiwiteite voltooi soos aanbeveel deur u fasiliteerder en die leerdergids.

Dit is belangrik om vrae te vra so veel as moontlik deel te neem aan aktiwiteite ten einde ‘n aktiewe deelnemende rol te vertolk in die bereiking van bekwaamheid.

Waneer al die aktiwiteite voltooi is, oorhandig dit aan die assessor vir nasien. U sal leiding ontvang indien addisionele hulp nodig is om die uitkomstes te bereik.

U behoort nie te vorder na die volgende fase in die assesseringsproses indien hierdie stappe nie voltooi, nagesien en terugvoer ontvang is nie.

Bronne van inligting vir die voltooiing van aktiwiteite behoort deur die fasiliteerder aan u bekend gemaak te word.

Belangrik om te onthou :alle voltooide aktiwiteite, take en ander assesseringstukke moet in ‘n goeie toestand binne u Bewysstuk Portfolio bewaar te word vir die finale assessering

GGeenniieett hhiieerrddiiee lleeeerreerrvvaarriinngg!!




HHooee oomm hhiieerrddiiee ggiiddss ttee ggeebbrruuiikk…… In hierdie gids sal U gedurigdeur “inligtingstabelle” sien. Elkeen verteenwoordig ‘n sekere aspek van die leerproses, bevat inligting en dra by tot die suksesvolle identifikasie en begrip van aspekte.

Hier volg ‘n lys van “inligtingstabelle” en wat hulle voorstel:.

MMyy NNoottaass …… Gebruik hierdie spasie om vrae neer te skryf, vreemde woorde aan te teken, instruksies af te neem of

u opmerkings aan te toon.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wat beteken dit? Elke leerarea word gekenmerk deur unieke terminologie en definisies – dit is belangrik om hierdie terme en definisies te verstaan en korrek te gebruik. Hierdie terme en definisies is regdeur hierdie gids op hierdie manier uitgelig.

U sal aktiwiteite moet voltooi, groep en individueel. Onthou om alle aktiwiteite te voltooi aangesien u daarop geassesseer sal word. Hou dit in die Bewysstuk Portfolio. Aktiwiteite, groep en individueel sal in hierdie inligtingstabel beskryf word.

Voorbeelde van sekere konsepte of beginsels wat behulpsaam sal wees met die verstaan daarvan, sal ook in hierdie table aangedui word.

Die volgende table dui op opsomming van konsepte wat behandel is en skep ‘n geleentheid om vrae te vra aan die fasiliteerder.




WWaatt ggaaaann oonnss lleeeerr?? Wat kan ek doen? .........................................…………............……………………… 6

Wat moet ek weet? .................................................…..……………………………… 6

Inleiding ………………………………………………………………………………………… 7

Sessie 1 Interpreteer en gebruik inligting vanuit teks…………………….. 8

Sessie 2 Akkommodeer gehoor en konteks in verbale kommunikasie... 26

Sessie 3 Skryf teks binne verskeie kommunikasie kontekste………..….. 37

Sessie 4 Gebruik taal en kommunikasie in beroeps leerprogramme….. 41

Is ek gereed om getoets te word?............................................ 48

Kontrolelys vir praktiese assessering......................….............. 51

Papierwerk wat gedoen moet word.......................…................ 52

Bepalings en voorwaardes…………………………………………….. 53

Erkenning........................…………………………………................. 53

SAQA Eenheidstandaard




WWaatt kkaann eekk ddooeenn?? Wanneer u hierdie eenheidstandaard suksesvol voltooi het, sal die volgende bereik wees:

Onbekende woorde is geidentifiseer. Hul betekenisse is korrek bepaal deur kennis van sintaks, word-aanval tegnieke en konteksleidrade.

Verskeie opsie svir die betekenis van dubbelsinnige woorde is getoets en geselekteerde betekeninsse is korrek getoets binne konteks.

Hoof idees is geskei van sekondere idees en opgesom.

Die doel van viuele en grafiese voorstelings binne teks is herken en verduidelik.

Teks bronne is geidentifiseer en bespreek in terme van betroubaarheid en moontlike vooroordeel.

Outeurs houding, geloof en motiewe is geëksploreer ten einde te bepaal watter boodskap indirek of direk weergegee word.

Outeurs tegniek is geëksploreeren verduidelik ten opsigte van doel en gehoor.

Bevordering, ondersteuning van ‘n bepaalde gedagte of saak is geidentifiseer en verduidelik met verwysing na keuse of weglating van skere material.

Opdragte en versoeke is uitgevoer.

Teks-tipe, formaat en register gebruik op korrekte vlak van formaliteit.

Keuse van woorde, taalgebruik, simbole, prente en atmosfeer is beskryf in terme van hoe uitgangspunt gevorm en ondersteun word.

WWaatt mmooeett eekk wweeeett?? Dit word verwag dat die leerder in hierdie eenheidstandaard vaardigheid toon ten opsigte van:




IInnlleeiiddiinngg Kommunikasie speel ‘n kritiese rol in ons lewens. Wanneer ons praat, luister of skryf kommunikeer ons.

Kommunikasie kan beskryf word as die proses van stuur en ontvang van idees, inligting en boodskappe. Die vinnige versending van boodskappe oor lang afstande en maklik bekombaarheid van inligting het baie merkbaar geword. Hierdie is kenmerkend van die samelewing veral die afgelope 150 jaar.

As individue moet ons verseker dat ons kommunikasie duidelik is. In hierdie module sal onderwerpe soos publieke toesprake, debatering, effektiewe luister en skryfvaardighede behandel word.

Alle vaardighede wat geleer word sal bydrae tot u verdere studies, daaglikse interaksie met ander en toekomstige beroepe.

Alhoewel u plantproduksie studeer, het u ander belangstellings. Hierdie module sal darby aansluiting vind. Sommige voorbeelde en aktiwiteite sal u help om wyer te dink en u verbeelding te gebruik.

Ons poog verder om sake van belang aan te spreek soos die VIGS pandemie en geslags en rasse sake. Hierdie module dek dus ‘n wye veld.

MMyy NNoottaass …… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .




0BSSeessssiioonn 11

IInntteerrpprreetteeeerr eenn ggeebbrruuiikk iinnlliiggttiinngg vvaannuuiitt tteekkss Na afhandeling van hierdie sessie, behoort u: Maak gebruik van ‘n lees en observasie strategiëe ten einde die letterlike betekenis van teks te verstaan. SU 1 – AK 1, 2, 3, 4

In hierdie sessie ondersoek ons die volgende konsepte:

Hierdie sessie sal in besonder kyk na wyses waarop lees en observasie strategiëe gebruik kan word om letterlike betekenis van teks te verstaan.

Dit sluit in:

Onbekende woorde Dubbelsinnige woorde Opsomming en herskrywing van idees Grafiese en visuele hulpmiddels

11..11 IInnlleeiiddiinngg In hierdie afdeling word gekyk na Spesifieke Uitkomste 1 en die Assesseringskriteria.

Ons ondersoek ook verskeie sleutelkonsepte en idees en neem deel aan ‘n verskeidenheid aktiwiteite. Die aktiwiteite bevorder begrip van die onderwerp en maak dit toepaslik. Daar is self-assesseringstake wat studente sal lei tot vervulling van die spesifieke uitkomste.

11..22 OOnnbbeekkeennddee wwoooorrddee Hoe reageer ons teenoor onbekende woorde? Ons eksploreer hiermee tegnieke wat ons help om korrekte betekenisse van woorde te bepaal.

Indien ‘n woord onbekend is kan sekere strategiëe gebruik word om ‘n intelligente raaiskoot te maak oor die betekenis van ‘n woord. Ten einde dit te doen moet ons eers kennis besit oor die wyse waarop sinne gekonstrueer word.

Sintaksis Die woord sintaksis kan gedefinieer word as die organisering van woorde binne sinne, die volgorde en verhouding tussen woorde en ander strukturele elemente in frases en sinne.




Kyk na die verskil tussen die volgende twee sinne:-

Om afloopwater te drink wat van myne en kommersiële plase af kom kan baie gevaarlik wees - aangesien hierdie afloopwater vanaf myne en kommersiële plase baie riviere reeds vergiftig het.

Kommersiële plase en myne laat drinkwater afloop van baie gevaarlike strome, wat baie riviere reeds vergiftig het..

Die woord orde maak ‘n groot verskil in betekenis van die twee sinne.

Kyk nou na hierdie sin:

Themba het ‘n vrolike deuntjie gespeel op sy mbiro toe sy moeder na hom geroep het.

Ons mag dalk nie weet wat "mbiro” beteken nie, maar binne konteks van die bogenoemde sin kan ons raai dat hier verwys word na ‘n musikale instrument. Dit is in werklikheid ‘n tipe “duim klavier” wat voorkom in sub-Sahara.

Hierdie voorbeeld gee ‘n aanduiding van die wyse waarop sintaksis ‘n leidraad kan verskaf van die ware betekenis van ‘n onbekende woord.

WWoooorrdd aaaannvvaall

‘n Ander bruikbare strategie om woorde te identifiseer is woord-aanval.

Dit verwys na die vaardigheid om ‘n woord te identifiseer binne sy konteks en sintaksis asook ander leidrade soos hoofletters.

‘n Voorbeeld hiervan is ‘agri-besigheid’. Indien die woord totaal onbekend is en dit kom voor in die volgende sin: "Die statistieke vir koringproduksie was swak in vergelyking met die agri-besigheid vir laas jaar.”

Gebruik woord aanval tegniek op agri-besigheid: ons is bekend met ‘agri’ wat afkomstig is van “agriculture”. Besigheid is ook ‘n bekende woord wat handel of nywerheid aandui. Met ander woorde agri-besigheid sal dui op landbou en die handel en besigheid in die landbousektor.

Konteks Konteks kan omskryf word as die teks aangaande ‘n woord of paragraaf. Die woorde, frases wat verskyn voor of na ‘n sekere woord of paragraaf in spraak of skrif. Die konteks verduidelik die woord se volle betekenis.

Wanneer gekyk word na die woord “agri-besigheid” help die konteks van die sin waarbinne dit verskyn om die betekenis aan te dui.

GGeelleeeennddee wwoooorrddee

Soms leen ons woorde van ander tale. Geleende woorde is vreemde woorde wat ons slegs binne konteks en sintaksis kan poog om te identifiseer aangesien die word algeheel vreemd sal voorkom.




Gaan die sintaksis en konteks na van die volgende woorde wat in vetdruk aangetoon word. Gebruik word-aanval tegnieke en probeer vasstel wat hierdie vreemde woorde beteken. Bestudeer daarna die antwoorde: • “My gunsteling gereg is Escargot" sê Francois. • Die volstruis biltong het my honger gestil, dit was baie lekker. • Ek gaan kyk eerder na flamenco as klassieke ballet. • Sal u ‘n croissant of rogbrood saam met u ontbyt verkies? • Die gogo moet iewers in haar 80’s wees. • Hierdie samoesas is heerlik. • Ons het armoede oorleef deur mededeelsaamheid en ubuntu. • Ons kan binne die konteks van die eerste sin merk dat escargot na ‘n voedselsoort

verwys. Dit is Franse slake. • Ons kan binne konteks sien dat biltong ‘n voedselsoort is. Dit is gedroogde rou vleis. • Binne konteks is dit duidelik dat flamenco na ‘n dansvorm verwys. Dit is inderdaad ‘n

Spaanse dansvorm. • In hierdie voorbeeld is dit duidelik dat croissant verwys na ‘n soort brood. Dit is ‘n

Franse broodrolletjie. • Dit is duidelik dat gogo verwys na ‘n bejaarde dame. Dit is die Zoeloe word vir ouma. • Samoesas verwys na ‘n voedselsoort. Dit is ‘n Urdu (Indiese) woord vir ‘n spesery-

agtige lekkerny. • Die voorbeeld dui daarop dat ubuntu armoede verlig het. Ubuntu is ‘n Xhosa woord

wat beskryf dat familie en vriende mekaar bystaan. Daar is nog baie ander voorbeelde van sulke woorde wat geleen is uit ander tale. Kan u aan nog ‘n paar voorbeelde dink?

KKoommpplleekkssee tteerrmmee

‘n Komplekse term is ‘n woord wat opgemaak is uit twee woorde ten einde twee idees te koppel. Kompleks is die teenoorgestelde van eenvoudig. Dit verwys na ‘n samestelling van iets- soos woorde of gedagtes.

Ons weet almal wat marine beteken en ook wat biologie beteken. <Marine biologie is die komplekse term wat verwys na die studie van lewe in die see en aan die kus.

MMyy NNoottaass ……

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .




Voltooi Aktiwiteit 1: Woord Aanval vaardighede Hierdie is ‘n individuele aktiwiteit. U benodig ‘n pen en papier. Gaan deur die lys van komplekse terme in die eerste kolom. Pas hulle met die tweede lys. Die eerste antwoord is byvoorbeeld 1- j. Gebruik die woord-aanval tegnieke vir hierdie aktiwiteit.

1. Multi-nasionaal 2. Multi-millionêr 3. Grondwater 4. Bio-diversiteit 5. Inligtingstegnologie 6. Bou wetenskappe 7. Eko-sisteme 8. Eko-toerisme 9. Geo-chemie 10. Hipo-termie 11. Indringer plante

4BBetekenisse a. Om baie geld te besit b. Die somtotaal van die verskeidenheid en interaksie van lewe. Hierdie somtotaal

kan ingedeel word in genetiese diversiteit, spesie diversiteit, ekologiese en eko-sisteem diversiteit

c. Die studie van konstruksie d. Die studie van kommunikasie masjienerie e. Die aarde se chemie f. Die studie van die wyse waarop lewenssisteme in die omgewing fuksioneer g. Toestand waarby die liggaamstemperatuur onder normal is h. Die omgewingsvriendelike benutting van die omgewing deur besoekers en

toeriste. i. Water wat onder die grond bevind kan word deur krake en spasies in grond,

sand of klip. j. Meer as een land. k. Plantegroei wat nie inheems is aan Suid Afrika nie. Hierdie plantegroei benodig

voortdurende monitering en beheer.

Akronieme Akronieme is woorde wat saamgestel word uit voorletters of gedeeltes van woorde. Bv. ‘NATO’, van die woorde ‘North Atlantic Treaty Organization'.

Die konteks waarin ‘n word voorkom dra by tot begrip van die akroniem, bv of dit ‘n organisasie of groep mense is. Soms gebruik ons akronieme sondere om die betekenis van die individuele letters te ken. Bv. Ons praat daarvan dat ons ‘n SMS aan iemand rig. Het u geweet dat SMS ‘n afkorting is vir Short Message System. Het u geweet e-mail is verkort vanaf “electronic mail”?

Weet u waarvoor staan Vigs? en AIDS?




Pas die onderstaande akronieme met hul minder bekende, maar volle name GMO a. Suid Afrikaanse Buro van Standaarde UNICEF b. Personal Protective Equipment UNISA c. Zimbabwean African National Unity Patriotic Front WGO d. Keep It Straight and Simple LNR e. Landbou Navorsingraad KISS f. United Nations Children Education Fund AZAPO g. Wêreld Gesondheidsorganisasie ZANU (PF) h. Universiteit van Suid Afrika SABS i. Azanian People's Organization PPE j. United Nations Educational, Scientific and Cultural Org. DWAF k. Department of Water Affairs UNESCO l. Genetically Modified Organism EIA m. Environmental Impact Assessment

Antwoorde: Gebruik u woord aanval vaardighede in die toekoms indien u onbekende akronieme teëkom.

Neologismes ‘n Neologisme verwys na ‘n nuwe woord of betekenis, nuutskepping of frase. ‘n Voorbeeld hiervan is “stiffie” wat verwys na ‘n rekenaarskyf waarop inligting gestoor kan word.

Gaan deur die onderstaande sinne wat neologisms in vetdruk bevat. Lees die neologisme binne die konteks van die sin. Gebruik u woord aanval vaardighede om die voorbeelde met hul definisies te pas.

1. Jabulani was verbaas om te hoor dat sy buurman ‘n dwelmsmous is. 2. Plaaslike platejoggie Sammy is baie gewild. 3. Die foonsnol kon nie die inbeller identifiseer aan die polisie nie. 4. Johannes het gereeld ‘n aandsnapsie nodig wanneer hy wil ontspan na werk. 5. Die programmatuur is nog nie aangekoop vir die nuwe rekenaar nie. 6. Andrew ly aan techchno-fobie selfs nadat hy die rekenaarkursus voltooi het. 7. Die man het sy dade bely terwyl hy dronkverdriet gehad het. 8. Seilplankryers behoort versigtig te wees vir uitermatig hoë golwe in die see. 9. Die vroue gebruik water baie spaarsamig aangesien hul baie water-wys is.

Definitions: a Persoon wat in dwelms handle dryf. b Persone wat met branderplanke op golwe ry c Om baie bewus te wees van waterbesparings. d Drankie wat saans geneem word. e Sagteware wat ‘n rekenaar benodig om take uit te voer. f Vrees of fobie vir tegnologie of ontwikkeling. g ‘n Persoon wat hartseer voorkom terwyl onder die invloed van alkohol. h Persoon wat met behulp van draaitafels of ander hulpmiddels musiek verskaf in ‘n

klub of by ‘n party. i Persoon, gewoonlik vroulik, wat seksuele praatjies oor ‘n foon voer.




AAllggeemmeennee ggeebbrruuiikkssttaaaall,, oommggaannggssttaaaall ooff sslleenngg

‘n Informele uitdrukking, woord of frase word na verwys as gebruikstaal. Voorbeelde hiervan is “Ek is siek en sat”, “dis nou klaarpraat” en “ek is op”.

Sleng is ook ‘n informele wyse van kommunikeer. Sleng kan op twee maniere beskryf word, eerstens as baie informele praat, skryf of frase waar dit ontoepaslik sou wees in meer formele omstandighede.

Tweedens kan dit verwys na taal wat deur ‘n klein groep gebruik word. Die taal kan doelbewus onstaan om ander van die taal uit te sluit.

Ons gebruik gebruikstaal en sleng in alledaagse taal of in skriftelike kommunikasie soos sms of e-pos. In ‘n werksomgewing is die gebruik hiervan beperk. Sorg behoort geneem te word met die gebruik daarvan en die gehoor(luisteraars) behoort altyd in gedagte gehou te word.

Kyk na hierdie voorbeelde van sleng en gebruikstaal wat in vetdruk verskyn. Gebruik woord-aanval vaardighede, let op na sintaksis en konteks waarbinne die woorde verskyn Pas met toepaslike antwoorde. 1. Die gewilde onderwyser word deur die leerders as ‘cool’ beskryf. 2. Thabo vra waar die aksie in Polokwane is. 3. Die dronkie verkies hardehout. 4. Die groot kanonne is ingeroep deur die baas om die arbeidstwis op te los. 5. Die meisie vertel dat die jonkie nie by die skool is nie. 6. Marlena se voorkind is steeds op haar nooiensvan geregistreer. 7. Ismail loop maar lig vir die voggies. 8. Die bure vertel die ongemanierde kind is rou 9. Werk eerder as om bakhand te staan. 10. Ek sal moet deurnag om hierdie werk klaar te maak. Verduideliking: a. Kind Gebore Voor Huweliksluiting b. Belangrike Persone c. Reg Deur Die Nag d. Alkohol e. Spiritualiëe f. Gewilde Persoon g. Opwindende Gebeure h. Jong Seun i. Ongeskik/Ongemanierd j. Bedel

Dink deeglik daaroor of u dalk te veel sleng of gebruikstaal in formele kommunikasie gebruik.

Kliektaal Kliektaal kan beskryf word as taal wat deur ‘n spesifieke groep gebruik word, bv ‘n sekere professie of kultuur, soos deur mediese professie of landboukundiges ens.




Kliektaal is nie ‘n goeie manier om met die brëe publiek te kommunikeer nie. Dikwels is die woorde wat gebruik word so gespesialiseerd dat die man op die straat dit moeilikkan begryp. Persone binne dieselfde groep kan dit wel goed verstaan.

Lees deur die volgende inhoud. Die vetgedrukte woorde is kliektaal en is gemik op persone in die rekenaar sekor. "Baie persone gebruik MWEB as hul ISP. Wanneer u soek op die web mag u wil snuffel. Indien die inligting verskyn in Java of in HTML mag u op of af wil rol. U kan ook aflaai op ‘n stiffie of slapskyf. Wanner die URL nie gevind word nie, is dit hoogs frustrerend. Dit mag gebeur al is die sleutelwoorde akkuraat.” Hoeveel het u verstaan? Indien u rekenaargeletterd is, is hierdie begrippe bekend aan u.

Hierdie is ‘n voorbeeld van kliektaal. Kan u dink aan maniere om dit beter te kan verstaan? U kan altyd ‘n kundige om raad vra.

Onthou: moenie geintimideer raak deur kliektaal nie. Vra vir ‘n verduideliking indien u oorweldig raak deur kliektaal.

Dink nou aan u eie kundigheid. Byvoorbeeld oor die kweek van plante. Gebruik u kliektaal om u werk te beskryf of met u kollegas?

Dialekte ‘n Dialek kan beskryf word as streektaal waar daar verskil is in uitspraak, woordeskat en spelling. Daar is byvoorbeeld in die Verenigde Koninkryk ‘n verskeidenheid uitsprake.

Suid Afikaanse Engels en Afrikaans verskil van streek tot streek en ook tussen onderskeie bevolkingsgroepe.

Hier is ‘n voorbeeld van die verskil tussen Kaapse Afrikaans en Gauteng Afrikaans: “Hoesit my broertjie, ik kry’ie wek’ie” “Hoezit my broe, êk kry nie wêrk’ie”


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .




Voltooi Aktiwiteit 2: 5BGroep aktiwiteit: Dialek interpretasie Leerders moet werk in groepe van vier of minder. U benodig ‘n bandopnemer. Dink aan ‘n groep mense waarvan jy kennis dra wat ‘n dialek praat Hulle kan leerders by die kollege, familiede of ander lede van jou gemeenskap wees. As groep moet julle een so ‘n groep identifiseer en op daardie groep fokus. Bespreek dit voortydig en besluit wie die groep gaan benader. Verkry toetsemming om ‘n informele gesprek van hierdie groep op band te neem. Sodra die nodige toetsemming verkry is, neem ongeveer 10 min se gesprek op band. Stel bv voor dat die groep ‘n onlangse partytjie bespreek of enige ander tema wat vir hulle interessant mag wees. Nadat u dit op band geneem het, luister met aandag na die opname. Maak ‘n nota van al die ongewone gebruik van Afrikaans. Kopiëer hierdie frases of woorde en vertaal in standard Afrikaans. Gebruik sintaks, konteks en woord-ontledings tegnieke om te help met die vertaling hiervan. Bevestig jou vertaling en interpretasie met die groep.. NOTA: Indien die gebruik van ‘n bandopnmeer nie moontlik is nie, kan hierdie oefening aangepas word. U sal die gesprek per hand moet kopiëer. Bespreek die toepassing hiervan met die fasiliteerder.

11..33 DDuubbbbeellssiinnnniiggee wwoooorrddee Dubbelsinnige woorde is woorde wat meer as een betekenis het.

‘n Woord, frase, sin of kommunikasie is dubbelsinnig indien dit op meer as een manier geinterpreteer kan word. Die eenvoudigste voorbeeld is waar ‘n enkel woord twee betekenisse het. Bv, die woord “bank”. Dit kan verwys na ‘n rivierbank of oogbank of ‘n finansiële instelling.

Dikwels is hierdie nie ‘n probleem nie omdat die konteks waarbinne die word verskyn, sy betekenis verduidelik. Bv, “Ek het R1000-00 in die bank gesit.”

Kyk na die voorbeelde. Die dubbelsinnige woord is in vetdruk. Pas die sinne met hul korrekte verduidelikings. 1. Ons het by die bal aangekom (ronde speelding/ formele dans) 2. Henry stap na die bank (finansiele instelling/kant van rivier) 3. Teen hierdie koers gaan ons nie klaarmaak nie. (spoed/ of fooi) 4. Mandla is duidelik afwesig. (nie teenwoordig nie/gee nie aandag nie) 5. Dle oog is sigbaar (oog in gesig/ oorsprong van fontein) 6. Is die kanse goed vir afslag? (minder betaal/ bees slag) Adisionele frases a. Want hy wil sy state besigtig/ want hy sien die water opspat. b. Hy fokus nie/ ons wonder of hy siek is? c. Ons sal moet gouer maak/ die geld gaan opraak. d. Dit heen en weer vir mekaar begin skop/ aangetrek in ons beste klere. e. Tussen die blare deur/ onder die kopverband. f. Indien kontant betaal word/ indien ons vandag ‘n bees skiet. Antwoord: U behoort vanuit die voorbeelde te sien hoe belangrik konteks is.




Voltooi Aktwiteit 3: Kyk na die volgende dubbelsinnige sinne. 1. Kinders maak voedsame happies 2. Die dokter het die man behandel wat die hond gebyt het 3. Seun begin vrou soek 4. Man jaag na vrou se dood 5. Tandi groet haar tante in die motor Herskryf elkeen sodat alle dubbelsinnighede geëlimineer is. Alle dubbelsinnighede moet dus ten volle verduidelik wees. Ten einde hierdie dubbelsinnigheid uit te skakel sal elke sin tweemaal oorgeskryf moet word. Skryf die letterlike (verkeerde) asook die korrekte weergawe neer. Byvoorbeeld: Kinders maak voedsame happies Kinders, wanneer hul geëet word, is voedsaam Kinders berei voedsame eetgoed voor.

In die afdeling hierbo het u geleer om op te let vir dubbelsinnigheid en hoe om te toets daarvoor binne die konteks waarbinne dit geskryf is.

11..44 OOppssoommmmiinngg eenn hheerrffrraasseerriinngg

Herfrasering Herfrasering beteken om iets te vereenvoudig, om iets in ander woorde weer te gee. Dit beteken om die inligting te verkort. Byvoorbeeld: “hy het gely onder erge simptome van griep en was verskoon van sy werkplek” Verkort :”hy was tuis met griep”

Opsomming Opsomming beteken om ‘n opsomming te maak en ‘n verkorte weergawe te gee van ‘n geskrewe stuk inligting. Hoofpunte word uitgelig . Bv “ die plaas het uitgestrek gelê voor hulle, dit kon miljoene hektaar beslaan het.” Verkort: “die plaas was baie groot”

Ten einde te herfraseer en op te som moet ons hoofidees en ondersteunende inligting van mekaar kan onderskei.

Hier volg voorbeelde van lang gekompliseerde sinne. Skei die hoofidees van die ondersteunende inligting. Skryf die hoofidees neer van elke sin. • Dr Tshabala, ‘n eerbare en goeie man, wat vereer is vir sy uitstekende diens aan sy

gemeenskap, werk tans by die Universiteit. • VIGS is ‘n vreeslike siekte wat toeslaan op die immuunsisteem van ryk en arm mense,

die dood van miljoene wêreldwyd veroorsaak op ‘n afgryslike en tragiese manier. • Al die spellers in die orkes en hierby verwys ek na selfs die mees onbelangrikste

simbaalspeler, het nodig om hul volle aandag te fokus op die dirigent, vir elke sekonde van die uitvoering.

• Die suksesvolle Boerdery Instituut, wat sedert 2000 klasse aanbied, is gelëe in die Boland waar daar duisende studente geregistreer is en tans die moontlikheid ondersoek word om met ander landbou opvoedkundige instellings saam te smelt.




Voltooi Aktwiteit 4: Opsom van teks (Pare) Hiervoor benodig u ‘n pen en papier. Lees die artikel versigtig deur. Som eers artikel 1 en dan artikel 2 op. U moet daarin slaag om die hoofpunte uit te lig. 6BArtikel 1 Kampioene van die Aarde toekenning • Dinsdag aand tydens ‘n glinster geleentheid aangebied deur die verenigde Nasies

Omgewingsprogram, by die VN hoofkwartiere in New York, het President Thabo Mbeki en die mense van Suid Afrika erkenning ontvang vir uitstaande omgewingsprestasies. Marthinus van Schalkwyk, Minister van Omgewingsake en Toerisme het die Kampiene van die Aarde toekenning namens die President en Suid Afrika ontvang en gesê: “Al wat benodig word vir die Aarde om te vergaan, is dat ons niks doen nie. Die beskerming van die omgewing en uitwissing van armoede kan geintegreer word in volhoubare sinergie. Die bestryding van armoede en bou van vooruitgang moet nie lei tot die vernietiging van ons planeet en opoffering van ons toekoms nie.”

• As vernaamste ongewingstoekenning van die Verenigde Nasies, was hierdie die eerste toekenning van die Kampioene van Aarde toekenningsgeleentheid. Die ander ontvangers was die Koning en nasie van Bhutan, die ontslape Sy Hoogheid die Sheikh Zayed bin Sultan Al Nahyan van die Verenigde Arabiese Emirate; die Prins van Oranje van die Nederland; Me. Julia Carabias Lillo van Meksiko; Me. Sheila Watt-Clourier van Kanada; en Mnr. Zhou Qiang en die volle Sjina Jeug Federasie

• Suid Afrika het erkenning ontvang vir beide toewyding aan kulturele- en omgewings-diversiteit asook sterk leierskap op die Afrika kontinent deur die omgewingskomponent van NEPAD (New Partnership for Africa’s Development). “Die tydsberekining van hierdie plegtigheid kon nie meer beduidend gewees het nie,” het die Minister gesê. “Met die VN Kommissie op Volhoubare Ontwikkeling (CSD13) wat ook tans vergader hier in New York, demonstreer ons dat die behoeftes van mense en van die planeet ooreenstem. Sanitasie, vars waterbronne, globale verwarming, klimaatsverandering verlies aan bio-diversiteit en verwoestyning – is alles verwante uitdagings, gedeel deur die ontwikkelde en ontwikkellende lande.

• Onder die vele spesifieke Suid Afrikaanse prestasies wat deur die VN Omgewingsprogram uitgelig is, was die pioniersrol wat Suid Afrika in Vryheidsparke inisiatief gespeel het, beskerming van byna 19 % van SA kuslyn deur vier nuwe Marine Beskermingsgebiede te verklaar, spesialis omgewings howe geskep het om omgewingswetgewing deur te voer, en was SA betrokke by 43 multi-laterale omgewingsooreenkomste.

• “Daar is geen groter aanwins vir die mensdom as die langtermyn welstand van ons planeet nie. Geen doelwit kan van meer kardinale belang wees vir ons oorlewing, as die beskerming en behoud van ons natuurlike omgewing, nie.” Meen Minister Van Schalkwyk.“ Een van ons vernaamste uitdagings as ‘n globale gemeenskap is om alle nasies te oortuig om die internasionale pogings te ondersteun in hul pogingsom vernietiging van die osoonlaag bestry.

• Ek het geen twyfel dat die volgende paar jaar van kardinale belang sal wees – om ons te beweeg van ‘n benadering van uitstel, vermyding en van verskonings maak na ‘n benadering waar ons verantwoordelikheid sal neem vir klimaatsverandering binne ‘n universeel inklusiewe multi-laterale raamwerk. Klimaatsverandering is ‘n globale euwel en vereis ‘n verenigde globale vennootskap indien vir aksie.”

• Tydens sy bedanking aan UNEP (VN Omgewingsprogram) vir hierdie toekenning het die minister bygevoeg: “Hierdie erkenning is hoë lof en grootliks motiverend vir ons pogings in omgewingsbeskerming en bevordering.”

Departement van Omgewingsake Webtuiste 20 April 2005




7BArtikel 2 Grond tekstuur Die tekstuur van grond verwys na die deeltjies waaruit grond bestaan. Daar kan klein klei deeltjies wees, growwe sand deeltjies en slefs groter gruis deeltjies. Meeste grondsoorte bevat ‘n mengsel van die drie bogenoemde soorte. Die kombinasie van die droe bepaal dan ook die tekstuur van die grond. • Klei grond- Is swaar grond wat moeilik is om te bewerk wanneer dit nat is en

onmoontlik om t ebewerk wanneer dit droog is. Klei grond is ryk aan minerale maar die beskikbaarheid daarvan aan die plant is beperk.

• Slik grond- is minder kompak as klei grond, lug en water beweeg nie so maklik daardeur nie en hierdie grond dreineer stadig en word poeierig wanneer droog. Slik is redelik hoog in minerale voeding maar hierdie minerale is nie geredelik beskikbaar vir plante nie.

• Sanderige grond –behou min water en voedingstowwe. Dis maklik bewerkbaar maar benodig baie kompos en voeding.

Ten einde die grondtipe te identifiseer is daar ‘n maklike toets beskikbaar: Skep ‘n graaf vol grond en benat met ‘n klein hoeveelheid water. Meng die grond met die water en voel dan daaraan. Druk die grond tussen jou duim en vingers vas. Probeer om die grond in ‘n lang dun strook te vorm. • Klei grond – sal voel soos klei en glad wees met aanraking. • Kleierige leemgrond - is soos stopverf maar ook geneig om te kraak. Voel egter glad

met aanraking. • Slik leemgrond – klouerig maar neig om te verkrummel. Voel egter glad met aanraking • Fyn sanderige leemgrond -neig om klouerig te wees maar verkrummel baie maklik. Die

sandtekstuur kan gevoel word, asook olierigheid vanwëe die hoë organiese inhoud. • Leem sanderige grond-klou nie maklik aanmekaar nie en neig om die vingers te

verkleur. • Sand – val uitmekaar en is nie vormbaar nie. Sandkorrels kan maklik gevoel word. Strukture van sand • Hierdie verwys na vorm en samestelling van grond. Elke soort grond het sy

kenmerkende vorm en tekstuur. • Hierdie vorms en samestellling laat water en lug toe om tussen die gronddeeltjies deur

te beweeg. • Organiese materiaal dien as die sement wat hierdie deeltjies bymekaar hou. • Ten einde te bepaal watter tipe grond beskikbaar is, ‘n eenvoudige toets: • Bewerkings toets- skep ‘n graafvol grond en gooi dit uit op die grond. Kyk hoe dit val

en verbrokkel. • ‘n Goeie grondstruktuur sal uitmekaar val in krummels van verskillende groottes. ‘n

Swak struktuur sal, wanneer dit val, opbreek in kluite van verskillende grootes wat moeilik sal wees om op te breek met die hand.

• Plante benodig 15 elemente vanuit grond. Hierdie nodige elemente val binne twee hoof kategoriëe.

• Makro-elemente: stikstof, fosfor, kalium, kalsium, magenesium en swael. • Mikro –elemente: yster, mangaan, koper, sink, boor, molibdeen, chloor en natrium

• Dit is belangrik om te onthou dat ‘n plant alle voedingstowwe in die korrekte hoeveelhede benodig en dat selfs net die afwesigheid van een, swak groei tot gevolg sal hê.

• Formatiewe assesseringskriteria: SU1 – AK 1,3




11..55 GGrraaffiieessee eenn vviissuueellee hhuullppmmiiddddeellss Grafiese voorstellings is nie-verbale kommunikasie.

GGrraaffiieessee kkoommmmuunniikkaassiiee

Grafiese kommunikasie gee inligting weer met slegs ‘n blik en is dikwels ‘n baie meer effektiewe metode om te kommunikeer as met die gebruik van woorde.

Grafiese kommunikasie sluit in prente, tekeninge, sketse, foto’s, kaate, diagramme, strokiesprente, grafieke ens.

IIlllluussttrraassiieess

Illustrasie is ‘n algemene term wat verwys na die prent wat langsaan teks gebruik word. ‘n Illustrasie kan ‘n skets, diagram of foto wees wat gedrukte, elektroniese of gesproke teks komplementeer.

FFoottoo’’ss

Ons is almal bekend met foto’s. Met ‘n kamera kan inhoud geselekteer word. Foto’s verskaf ook ‘n meer permanente rekord van gebeure. Soms is foto’s nie toepaslik nie, veral in gevalle waar beeldmateriaal te sensitief is.

LLuuggffoottoo’’ss

Hier word verwys na foto’s wat vanuit ‘n vliegtuig geneem word. Die verspreiding van ‘n buurt, ontwikkeling van ‘n gebied kan hierdeur vasgelê word.

PPrreennttee

Ons is almal bekend met prente en dit kan geteken of geverf wees. Dit kan uit verskillende vorme bestaan en kan op verskillende tipes material voorkom.

SSkkeettssee

‘n Skets is die buitelyne van ‘n prent en kan met pen, potlood, kryt geteken word. Dit bestaan gewoonlik uit lyne en word ingevul met skadu’s. Gewoonlik is sketse nie kleurvol nie, ‘n voorbeeld hiervan is die capsicum plant struktuur, aangedui in hierdie dokument.

Adverteerders mag om finansiële redes sketse gebruik eerder as kleur prente. In teksboeke mag kleurpprente die aandag aflei, daarom word sketse eerder gebruik.

Indien u ‘n skets in ‘n dokument raakloop, vra uself af of ‘n volkleur prent/ foto die teksboodskap sou aanvul of daaraan afbreuk sou doen.




Kyk na die volgende voorbeelde van bemarkings veldtogte. Besluit watter veldtogte ‘n foto of illustrasie sou gebruik om hul idees te bemark. Skryf u antwoorde neer nadat u , u keuse gemaak het. Wanneer u fasiliteerder die korrekte antwoord verskaf, kyk of dit ooreenstem met u keuses. 1. ‘n Brosjure adverteer ‘n indrukwekkende hotel met ‘n asemrowende see uitsig. 2. ‘n Advertensie wat ‘n plaas adverteer. Die plaas toon potensiaal maar is verwaarloos. 3. ‘n Pamflet wat ‘n reeks delikaat gemaakte, Afrika krale-juwele adverteer. 4. ‘n Illustrasie vir promosiemateriaal wat ‘n reeks effens beskadigde vrugte adverteer

teen kosprys. 5. ‘n Illustrasie vir ‘n kinderboek wat spelerige hondjies uitbeeld. 6. ‘n Illustrasie vir ‘n advertensie wat ‘n trekker te koop aanbied. 7. ‘n Advertensie van ‘n bootreis op ‘n groot, indrukwekkende dog verwaarloosde skip. 8. ‘n Illustrasie van ‘n brosjure wat ‘n reeks praktiese kursusse vir ‘n groep glimlaggende,

entoesiaistiese studente aanbied. 9. ‘n Illustrasie vir ‘n advertensie veldtog wat ‘n groep tevrede senior burgers in ‘n aftree

oord voorstel. 10. ‘n Illustrasie van ‘n advertensie wat suksesvolle insektedoder op plantproduksie

demonstreer. 8BAntwoorde Stem u saam met al die antwoorde? Dink en verduidelik waarom u ‘n ander opinie het.

GGrraaffiieekkee

Die Staafgrafiek

‘n Staafgrafiek is ‘n grafiese voorstelling van vertikale en horisontale stawe en kolomme. ‘n Staafgrafiek gee inligting weer. Die lengte van die staaf gee ‘n aanduiding van die grootte van die item. Indien die getalle in die grafiek byvoorbeeld persentasie voorstel, moet die totaal daarvan 100% wees.

Wanner ‘n staaf grafiek opgetrek word onthou die volgende:-

• Stawe moet ewe wyd wees; • Die spasies moet eweredig wees tussen stawe • Stawe kan vertikaal of horisontaal wees; • Die stawe is gewoonlik in verskillende kleure om verskil in inligting aan te

toon; • Dui die waarde van elke staaf duidelik aan.


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .




Elke kolom of staaf verteenwoordig die getal stemme wat elke politieke party in die plaaslike verkiesing gekry het. Die stawe is genommer van 1 - 6 van links na regs. Nommer 1: PAC; nommer 2: UDM; nommer 3: ID; nommer 4: IFP; nommer 5 : DA en nommer 6: ANC. Kyk of u die volgende vrae kan beantwoord na aanleiding van hierdie voorbeeld: • Watter party ontvang die meeste stemme? • Watter party het die minste stemme ontvang? • Watter party ontvang die tweede meeste stemme? • Watter party ontvang die tweede minste stemme? • Watter party ontvang die derde hoogste aantal stemme? • Watter party ontvang die derde laagste aantal stemme

DDiiee SSiirrkkeell ggrraaffiieekk

‘n Sirkelgrafiek is ‘n grafiese voorstelling van inligting /data in die vorm van ‘n sirkel wat in stukke verdeel is. Die totaal van stukke moet 100% verteenwoordig.

Sirkel grafieke is redelik maklik om te verstaan en is ‘n gewilde tegniek om grafiese voorstellings van numeriese data te maak.

Voorstelle vir die korrekte interpretasie van sirkelgrafieke:

Lees die titel van die sirkel grafiek indien daar een is. Dit verduidelik waaroor die grafiek handel.

Kyk na die onderskeie kleure. Dit gee ‘n aanduiding van die dele waaruit die geheel bestaan.

Let op die grootte van elke afdeling. Let op die grootste en kleinste. Nommers en getalle gee ‘n aanduiding van die grootte van elke deel.

Voting in By-election

2% 3% 5% 9%14%

67%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%

PAC UDM ID IFP DA ANC




Bo is ‘n sirkeldiagram /grafiek wat eerste taal verspreiding in Johannesburg aandui. (Neem kennis- hierdie is net ‘n voorbeeld en dui glad nie op ware bevindinge nie) Die tale verteenwoordig is Engels, Afrikaans, Zoeloe, Sotho, Xhosa en ander (‘n kombinasie van tale). Ondersoek die sirkelgrafiek en beantwoord die vrae:- • Watter eerste taal is die algemeenste? • Watter eerste taal is die minste algemeen? • Watter eerste taal is die tweede mees algemeen? • Watter taal is die tweede minste algemeen? • In watter kategorie sal Hindi val? Watter tipe artikel verteenwoordig hierdie sirkelgrafiek? Verduidelik jou antwoord.

Diagramme ‘n Diagram en ‘n skema kan gedefinieer word as ‘n eenvoudige voorstelling aan die hand waarvan ‘n konsep verduidelik word; ‘n eenvoudige skets wat die basiese vorm, uitleg of werking van iets verduidelik.

Voorbeelde van ‘n diagram : • ‘n diagram wat die deursnit van ‘n blom voorstel • ‘n diagram wat aantoon hoe ‘n masjien aanmekaargesit word • ‘n skema wat ‘n tuin se uitleg voorstel • ‘n skema wat ‘n besproeingstelsel aantoon

Diagramme en skemas moet onderdele benoem. Produkte word dikwels deur diagramme vergesel. Bv ‘n videomasjien word aangekoop met ‘n boekie wat instruksies en diagramme ter verduideliking insluit.

Teksboeke van die wetenskappe het dikwels illustrasies aan die hand van diagramme in.

First Language Distribution

Zulu31%

Sotho17%

Other5%English

9%

Afrikaans11%

Xhosa27%




Kyk na die volgende voorbeelde en besluit wat die mees toepaslike vorm van grafiese voorstelling vir elk sal wees:

• ‘n Pamflet wat verduidelik hoe om ‘n Weber braai aan mekaar te sit.

• ‘n grafiese voorstelling aan ‘n groep taalkundiges, wat die aantal tale wat in Khayelitsha gepraat word, aandui.

• ‘n Grafiese voorstelling van die aantal MIV geinfekteerde persone in vier provinsies. Hierdie inligting moet in ‘n praatjie aangebied word aan persone in ‘n gemeenskapsentrum.

• ‘n Gedeelte in ‘n teksboek wat handel oor die oorplantingsisteem van die plant.

Kaarte ‘n Kaart kan gedefinieer word as ‘n geografiese diagram. Dit is ‘n visuele voorstelling van die aardoppervlakte met geografiese kenmerke, stedelike gebiede, paaie en ander detail. Kaarte dui roete en voorkoms aan.

Dit kan ook gedefinieer word as ‘n skets wat roete en ligging aandui, ‘n diagrammatiese skets van iets soos ‘n roete of area wat die presiese ligging aandui. ‘n Kaart kan behulpsaam wees om ‘n onbekende plek te vind.

Probeer om ‘n eenvoudige kaart te teken waarop u aanttoon hoe om vanaf die naaste snelweg tot by u woning te reis. Wys aan ‘n vriend wat die roete ken en stel vas of die kaart verstaanbaar en leesbaar is.

Dink aan ‘n paar voorbeelde wat uit teks bestaan en wat deur middel van ‘n kaart geillustreer kan word bv. breinkaarte en dinkskrum. ‘n Breinkaart is ‘n diagram wat grafies illustreer hoe daar oor ‘n onderwerp gedink kan word. Dit verduidelik ‘n konsep aan die hand wat die samestelling daarvan. ‘n Tegniek wat dikwels nou verband hiermee is dinkskrum waar alle idees rondom ‘n onderwerp neergeskryf word.




U is gevra om ‘n aanbieding te lewer oor ‘beskermende drag’ aan u plaaslike plaasgemeenskap. Hierdie onderwerp moet in sleutel konsepte verdeel word. Een metode hiervoor is die opstel van ‘n breinkaart. • In die middle van ‘n A4 bladsy word ‘n sirkel getrek en benoem dit as

“beskermende drag” . • Trek nou ‘takke’ rondom die sirkel, een elk vir ‘n konsep wat verband hou met

beskermende drag, bv. Tak 1: Hoofbedekking; Tak 2: Broeke; Tak 3: Hemde; Tak 4: Voetdrag; Tak 5: Handbeskerming.

• Trek nou kleiner vertakkings rondom die groter takke en benoem hierdie as onderafdelings van die vyf hooftakke, bv. Vanaf Tak 1 is onderafdelings vir veiligheidshelms, veiligheidsbrille; respirators. Van Tak 2 sal verskillende tipe plastiek en material broeke gelys word asook tipes beskermingsdrag van verskillende soorte ontwerpe.

• Vanaf Tak 3 sal ‘n verskeidenheid hemde en baadjies met hul onderskeie ontwerpe gelys word.

• Tak 4 sal stewels, skoene, plastiese bedekkings en hul onderskeie ontwerpe gelys word.

• Tak 5 sal die onderskeie handskoene aantoon. • Hierdie behoort ‘n aandiuiding te gee van die wyse waarop die onderwerp van

Beskermende drag uiteengesit kan word. • Die breinkaart kan ook as hulpmiddel gebruik ord terwyl die aanbieding plaasvind..

Beskermende drag

Voet bedekkings

Broeke

Hoof bedekkings

Hand beskerming

Hemde en Baadjies

Veiligheidshelms Veligheidsbrille

Respirators




TTeekkeennpprreennttee

‘n Tekenprent kan verwys na ‘n reeks sketse wat ‘n kort storie vertel of humoristies is wat in ‘n koerant of tydskrif verskyn. Die tekenprente wat in koerante verskyn is dikwels strokiesprente.

Dit kan ook verwys na ‘n satirise skets of ‘n komiese tekening wat gepubliseer word in ‘n koerant of tydskrif. Hierdie sketse lewer dikwels kommentaar op gebeure of temas wat nuuswaardig is. Kyk bv na die “Briewe bladsy” in ‘n koerant waar spotprente of strokiesprente sal voorkom.

Strokiesprente word aangewend om ernstiger sake in ‘n ligter trant uit te beeld.

Hulle kan ‘n boodskap oordra in ‘n kragtige wyse en word dikwels gebruik in veldtogte wat die jeug teiken. ‘n voorbeeld hiervan is ‘n veldtog geloods in Junie 2004 om die verspreiding MIV/ VIGS te bekamp. Die vedtog het die gebruik van kondome bevorder.

Konsep (SU 1) Ek verstaan

die konsep Vrae wat ek nog wil vra

Onbekende woorde is geidentifiseer. Hul betekenis is korrek bepaal deur die kennis van sintaksis, word aanval tegnieke en konteks omskrywing.

Verskillende opinies van die betekenis van dubbelsinnige woorde word getoets en die betekenis word korrek gebruik in die konteks.

Hoof idees word onderskei van bydraende bewyse en opgesom.

Die doel van visuale en grafiese voorstelling in teks word geidentifiseer en verduidelik.




1BSSeessssiiee 22

AAkkkkoommmmooddeeeerr ggeehhoooorr eenn kkoonntteekkss iinn vveerrbbaallee kkoommmmuunniikkaassiiee

Na voltooing van hierdie sessie moet u: Strategiëe kan gebruik om implisiete boodskappe vanuit teks te bekom. SU 2 – AK 1, 2, 3, 4

In hierdie afdeling gaan daar gekyk word na die wyse waarop ‘n reeks strategiee gebruik kan word om implisiete boodskappe vanuit te teks te verkry.

Dit sluit in:

Bron van teks Outeur se houding Bevordering van gedagtegang

22..11 IInnlleeiiddiinngg IImmpplliissiieett

‘n Implisiet boodskap is ‘n indirekte boodskap wat direk of indirek vanuit konteks opgetel kan word. Om iets te impliseer is om dit te sê sonder om dit direk te verklaar. As ek sê: "Gits jy’s vroeg vandag!" wanneer die persoon presies op tyd gearriveer het, impliseer ek dat die persoon gewoonlik laat is. My implisiete boodskap is dus dat die persoon altyd laat is.

Dit is nodig om vas te stel presies hoe implisiete boodskappe herken kan word.

22..22 BBrroonn vvaann TTeekkss Ons word blootgestel aan ‘n reeks inligting binne teks op ‘n daglikse basis. Ons lees advertensies, luister nuus, ontvang e-pos, luister na lesings, lees kennisgewings, koerante en boeke.

BBeettrroouubbaaaarrhheeiidd

Betroubaarheid verwys na die akkuraatheid van inligting in teks. Die mate waartoe teks vertrou kan word as akkuraat, korrek of dat ‘n positiewe resultaat verkry kan word. Ter illustrasie: "Ek dink nie die nuus dat ruimtewesens hier geland het, is waar nie."




Een metode om betroubaarheid van inligting te toets is om die bron te ondersoek. Indien die berig op die 7 uur nuus aangebied is dat ruimtewesens gearriveer het, kan ons daaroor begin bekommerd raak. Ons neem aan dat nuus beriggewing redelik betroubaar is. Ons neem dieselfde aan in die geval van koerantberigte. As die berig egter in ‘n sensasie-gedrewe tydsktrif geplaas is, sal ons die berig kan betwyfel.

SSeennssaassiiee

Sensasie verwys na die gebruik van skokkende materiaal; die praktyk waar klem op skokkende en emosionele aspekte geplaas word.

Sommige tydskrifte spesialiseer in sensasie. Hulle publiseer stories wat moeilik bewys, nagevors of opgevolg kan word. Hulle fokus op daardie deel van ons karakter wat skokkende dinge geniet. Die lees van sulke tydskrifte mag pret verskaf, maar moet nie te ernstig opgeneem word nie. Objektiewe en betroubare bewysstukke word benodig in die geval van wilde stellings.

OObbjjeekkttiieeff

Objektief verwys na stellings wat vry is van vooroordeel of partydigheid wat veroorsaak word deur peroonlike gevoelens. ‘n Objektiewe feit is gebaseer op feite en nie gedagtes of opinies nie. ‘n Voorbeeld aangaande ‘n objektiewe mening is dat dwelmgebruik in die Kaap aan die toeneem is.

Soms word ‘n implisiete of geimpliseerde boodskap van ‘n bevooroordeelde bron ontvang.

Vooroordeel Vooroordeel kan gedefinieer word as ‘n voorkeur; ‘n onregverdige voorkeur vir of afkeur in iets of iemand,bv. “Die onderwyser is bevooroordeel teenoor plaaskinders- sy dink hulle wil net speel en nie leer nie.” "Die verslag aanganade die gay klub was bevoordeeld dit het ‘n baie slegte indruk van homoseksuele persone geskep."


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .




Voltooi Aktiwiteit 5.: Identifiseer Vooroordeel (Pare) Vir hierdie aktiwiteit sal jy pen and papier nodig hê. Bestudeer hierdie voorbeelde van bevooroordeelde stelling en identifiseer wat hul bron van oorsprong kan wees. Pas die stelling nommer met die bronnelys. Hou in gedagte dat ‘n bron ‘n vooroordeel ten koste of ten voordeel kan toon: 1. Bobbejane is peste en behoort op sig geskiet te word. 2. Die Israeli’s is boosdoeners en beset Palestina onwettiglik. 3. Die palestyne het geen reg om grond te besit in die Gaza strook-dit behoort aan

Israel. 4. Eminem is een van die beste kletsrymers van alle tye. 5. Eminem se lirieke is weersinswekkend. Hy behoort geban te word. 6. Bobbejane is vredeliewende, skadelose diere. 7. Mans is lui en ons lewens sal verbeter indien hulle geëlimineer word. 8. Dobbelary is ‘n onding- dit sal lei tot morele agteruitgang.. 9. Vroue is die beste! Lank lewe vroue! 10. Welsynsorganisasies vind geweldig baat by die Lotto- daarom is dobbelary ‘n goeie

ding. 11. Plaasarbeiders is nie by magte om te onderhandel met bestuur nie. 12. Plaasarbeiders verkies die “dop” sisteem.

9BBronne:- a ‘n Koerantartikel wat dobbelary voorstaan. b ‘n Artikel uit ‘n biljet getiteld: “Beskerm alle diere!" c ‘n Skrywer wat vuil en onwelvoeglike taal in musiek tëestaan. d ‘n Ondersteuner wat ‘n skrywe rig aan ‘n ondersteunersklub. e ‘n Pamflet wat Israel se reg om die Gaza Strook te beset, bevorder. f ‘n Artikel geskryf deur ‘n persoon wat nie van mans hou nie. g ‘n Brief geskryf deur ‘n persoon wat deur bobbejane geteister word. h ‘n Plakaat wat Vroue Dag adverteer. i ‘n Artikel deur ‘n persoon wat gely het onder dobbelary. j ‘n Brosjure gepubliseer ten bate van Palestina se stryd om grondbesit. k ‘n Apartheid era, anti-unie, plaas beleidsdokument. l ‘n Brief van ‘n plaasboer wie goedkoop arbeid wou bekom het.

22..33 OOuutteeuurrss hhoouuddiinngg HHoouuddiinngg

Houding kan beskryf word as persoonlike lewensuitkyk; ‘n opinie of algemene gevoel aangaande iets of iemand, bv. “Baie Suid Afrikaners is positief oor verandering".

GGeellooooff

Geloof kan beskryf word as die aanvaarding van waarheid aangaande iets; aanvaarding deur die brein dat iets waar of eg is. Hierdie geloof is dikwels onderlê deur ‘n emosionele of spirituele sekerheid, bv. "Sy het ‘n sterk geloof dat daar lewe na die dood is".

Die begrip kan ook verwys na vertroue of geloof daarin dat iets of iemand goed of effektief is, bv "Hy glo vas aan demokrasie".




Geloof verwys na ‘n opinie wat oorweeg en vasgelê is, bv. "Ek glo in die meerderwaardigheid van vroue. ”

Die geloofsisteem en houding van ‘n outeur beinvloed die boodskap wat hy wil oorbring. Die houdingd en gelowe van ‘n outeur kan direk uitgespreek word of meer subtiel, indirek en geimpliseer word. ‘n Voorbeeld hiervan is wanneer ‘n stelling gemaak word soos "Ek hou nie van vroue nie". Hierdie aanmerking gee die houding direk weer. Wanneer die persoon egter ‘n uitlating maak soos”Vroumense is moeilike goed” –word ‘n negatiewe houding en boodsakap geimpliseer.

Voltooi Aktiwiteit 6: Identifiseer Houding en geloofsisteme U benodig ‘n pen en papier. U mag in groepe van twee werk. Bestudeer hierdie voorbeelde van uittreksels uit artikels en Pas die uittreksel by die direkte of indirekte uitbeelding van ‘n houding/ uitgangspunt of geloofsisteem. ‘n Lys van houdings/uitgangspunte /geloofsisteme word onder gelys-sommige is korrek, ander nie. Kies die een wat jy dink die outeur die akkuraatste beskryf. Pas die toepaslike nommers. 1. Kinders is ‘n gemengde seëning. Hulle gee betekenis aan mens se lewe, verskaf vermaak,

pret en hou mens jonk. Maar kinders is ook ‘n groot verantwoordelikheid. 2. Moderne musiek is in ‘n vreemde fase. Daar is geen meer grootse kitaarspelers soos

Clapton en Hendricks van die 60's nie. Vandag se kitaarspelers dink dis voldoende om ‘n paar koorde te leer en dan hul gehoor te oorweldig met hul nuut gevonde talente.

3. Die mishandeling van Iraqi aangehoudenes was te wagte. Amerikaners het nog altyd min respek getoon aan hul oorlogsgevangenes. Mishandeling het gereeld voorgekom in vorige oorloë.

4. Die huidige tendens van kommer oor genetiese modifisering van voedselgewasse is gebaseer op verskeie wetenskaplike wanbegrippe. Die potensiële voordele is by verre meer as die nadele.

5. Afstand-onderrig is ‘n uitdaging. Die voordele daaraan verbonde is dat jy teen jou eiie pas kan vorder. Dit is ook moontlik om terselfdertyd ‘n inkomste te genereer.’n Nadeel is ‘n gebrek aan klasbesprekings.

Houding en geloof: a) Negatiewe houding jeens afstand-onderrig b) ‘n Positiewe houding jeens genetiese modifikasie; geloof dat dit meer voordelig a

snadelig is. c) ‘n Negatiewe houding jeens die VSA, geloof dat hulle krygsgevangenes mishandle. d) Geloof dat moderne musiek beter is as 40 jaar gelede. e) Geloof dat om kinders te hê ‘n positiewe ervaring is, positiewe houding jeens kinders f) ‘n Positiewe houding oor die VSA; geloof dat VSA ‘n humanitêre nasie is. g) Negatiewe houding teenoor genetiese modifikasie; geloof dat dit skadelik is. h) Negatiewe houding oor moderne musiek; geloof dat dit verswak het oor di ejer. i) Positiewe houding oor afstandstudie en korrespensie kollege; geloof dat dit beter is as

voltydse studie. Geloof dat dit sleg is om kinders te hê; negatiewe houding oor kinders.

VVoooorrnneemmeennss

Voornemens kan beskryf word as die doel of oogmerk; iets wat ‘n persoon beplan om te bereik of te doen, bv. “Die student leer landbouvaardighede aan sodat hulle goeie boere kan word”. Outeurs kan ‘n groot verskeidenheid doelwitte of voornemens openbaar, bv. Vermaak, opvoeding, oortuiging ten opsigte van ‘n politieke standpunt




of saak, om mense te oortuig om ‘n produk aan te koop, om hul eie opinie publiek te maak, ens.

Ons kan dikwels bepaal wat ‘n outeur se voornemens was, maar soms is hierdie voornemens verskuil of implisiet. Die gestelde voorneme is moontlik nie die enigste nie.

Gedurende die Apartheid era was die gestelde doelwit van geskiedenisboeke om leerder op te voed aangaande nasionale en ineternasionale geskeidenis. Die oordrag van die geskeidenis vanuit ‘n skekere perspektief het egter leerders meer oortuig ten opsigte van hul posisie binne die Apartheidssamelewing- eerder as om hulle te leer om dit te bevraagteken.

Voltooi Aktiwiteit 7.: Bronne en voornemens (Pare) U benodig ‘n pen en papier. Pas die volgende menings met die onderstaande bronne. Die menings/voornemens ien moontlike bronne is s genommer. • Vroëer dae was dit ongehoord dat jong vroue in beheer was van mans in die

werkplek. Vrouens het hul plek geken in daardie dae. Ek sê nie dat vrouens nie gelyk is aan mans nie, maar daar moet ‘n perk wees.

• Mans kry net altyd hul sin. Hulle kry beter salarisse, kry meer geleentheid vir bevordering, het geen huislike pligte nie en ontvang meer respek vanaf hul kollegas as vroue.

• Afspraak-verkragting is aan die toeneem. Jong vroue behoort baie versigtig te wees in openbare plekke. Hulle behoort drankies van vreemdelinge te weier. Dis beter om veilig te wees as om later jammer te voel.

• Die dwelm cannabis, ook bekend as dagga in Suid-Afrika, is kontroversiëel in terme van die effek daarvan. Sommige sou meen dat dit veilig is in vergelyking met alkahol. Dit bly egter debateerbaar.

• Die boek ‘Notes on Nature’ is ‘n interessante samestelling van vyf jaar se natuur publikasies in die ‘Windhoek Advertiser’ koerant in Namibië.

• Wanner u ‘n mikrogolfoond gebruik, onthou om nie metaalvoorwerpe van enige beskrywing daarin te gebruik nie.

• Spaar tyd met verbouing van grond! Koop die nuwe ‘cultipacker’ en spandeer meer tyd met jou gesin.

• In 1999 het u, u rug op die beste kandidaat in Blikkiesfontein gedraai. Nou het u weer in 2004 ‘n geleentheid om vir haar te stem. Moenie dieselfde fout twee keer maak nie!

Voorneme/Uitgangspunt: • Om lesers te oortuig dat mans beter behandel word as vroue, dat vroue moeiliker

lewens het as mans; • Om lesers op te voed aangaande die debat oor substans misbruik met die

uitgangspunt dat die saak deeglike ondersoek verg; • Om lesers in te lig oor ‘n bepaalde produk; ‘n redelike neutrale of objektiewe

benadering; • Om lesers te oortuig om vir ‘n bepaalde politikus te stem; met die uitgangspunt dat

hierdie spesifieke politikus beteris as enige ander; • Om lesers te oortuig dat hul lewens sal verander indien hulle ’n spesifieke produk

aankoop; die opinie is indirek uitgespreek dat alle mense meer vrye tyd begeer




• Om lesers aan te moedig om ‘n boek aan te koop; • Om lesers t eoortuig dat mans en vroue nie gelyk is nie; uitgangspunt is teen vroue

regte alhoewel ni edirek uitgespel nie; • Om jong vroue in te lig rondom leefstyl en keuses; met die uitgangspunt dat die lewe

gevaar mag inhou vir vroue. Bron: A. Inligtingspamflet van die Voorkoming van verkragtingsburo; B. Artikel getitel:"Why it pays to be male!”; C. Pamflet wat ‘n nuwe produk vergesel; D. Artikel in ‘n tydskrif gemik op jong lesers wat meer ingelig wil wees oor nuwe sake; E. Boek oorsig oor natuur onderwerpe; F. Advertensie van ‘n landbouproduk; G. Politiese plakkaat; H. Brief aan die pers van ‘n “Afgetrede Heer”"

SSkkrryyfftteeggnniieekkee eenn ddooeellsssstteelllliinnggss

In ‘n teks wat redelik eenvoudig is en gemik op die algmene publiek, waar die outeur sy doelstellings duidelik wil weergee, sal daar van korter sinne gebruik gemaak word. Korter sinne is makliker om te volg as langer gekompliseerde sinne.

Kyk na hierdie twee tekste en besluit watter een is gemik op ‘n gehoor bestaande uit rekenaar kundiges en watter op rekenaar ongeletterdes. Verskaf motivering vir u antwoorde. • Skakel die rekenaar aan. U doen dit deur die knoppie te druk op die rekenaartoring. U

rekenaar is dan aangeskakel. Kyk nou na die sleutelbord. U sal die bekende tikmasjien sleutelbord herken. Daar verskyn egter toevoegings tot die ou sleutelbord. Hierdie toevoegings word funksiesleutels genoem. U sal ander verskille ook waarneem. Daar is ‘n uitbreiding aan die regterkant. Daar verskyn nommers en woorde op hierdie sleutels. Ons gaan leer wat elkeen beteken.

• U internet diensverskaffer behoort uitstekende verbinding met die web te versker ten alle tye. Andersinds sal u soektogte en deurblaai geen effek lewer nie. Soos reeds bekend, reflekteer die webverwysing HTML of Java wat dan nouverwant is. Beide ten opsigte van ontwerp en funksie en beide wat oorspronklik ontwikkel het vanuit ikoon gebaseerde woordverwerking

10BAntwoord Beide sinlengte en inhoud gee ‘n aanduiding van die gehoor asook die doel van inligting.

LLeeeesstteekkeennss

Leestekens is van kardinale belang vir’n leser aangesien dit help om die leesproses te stop, ‘n verposing voorsien en dit aandui wanneer iemand praat ens. ‘n Stuk teks wat swak gehalte leestekens bevat is moeilik verstaanbaar.

Wanneer ‘n outeur ‘n adveretensie saamstel wat dialoog bevat sal dit van kritiese belang wees vir die doel van die gehoor, dat leestekens korrek aangewend is.

Kyk byvoorbeeld na die verskil in betekenis in die volgende: “ Mev Viljoen sê ek beweeg te stadig”, en Mev Viljoen sê:” ek beweeg te stadig”.




WWoooorrddkkeeuussee

Woordkeuse word grootliks bepaal deur die voorgenome gehoor asook wat die doel van die outeur is.

Indien ons wil verseker dat ons kommunikasie effektief is moet ons eenvoudige en maklik verstaanbare woorde gebruik. Indien ons weet dat ons vir ‘n gehoor skryf wat kundig is op ‘n sekere gebied, sal ons woorde gebruik wat hulle kan verstaan. Tegniese kliektaal word nie deur die brëe publiek verstaan nie. Dit is ook van toepassing op sleng.

‘n Ander tegniek wat deur outeurs gebruik word is om hul gebruik van figuurlike taal af te wissel.

FFiigguuuurrlliikkee ttaaaall

Figuurlike taal verwys na taal wat nie letterlik is nie. Letterlik verwys na die vaste betekenis van ‘n woord. Figuurlik verwys na die gebruik van ‘n woord/woorde wat nie-letterlik binne sinsverband gebruik word.

"Sy sal my kop afbyt" letterlik beteken dit dat sy met haar tande my kop gaan afkou, figuurlik beteken dit dat sy kwaad gaan wees en gaan raas.

Kies watter letterlike betekenis en watter figuurlike betekenis in die volgende paar sinne weergegee word. 1. Die verkleurmannetjie word groen op die blaar. 2. Toe Cindy Buyiswa se nuwe haarstyl sien het sy groen geword. 3. Indien Lunga dit laat val, sal die bok sy hoed eet. 4. Ek eet my hoed op as jy die Comrades voltooi. 5. Daar gaan miljoene mense wees by Ayesha se partytjie- sy is so gewild. 6. miljoene mense leef onder di ebroodlyn in die Derde Wêreld. 7. Die weer is so warm dat dit kook. 8. Die water kook in die ketel. 9. Jy kan politici nie glo nie-hul woorde is van strooi gemaak. 10. Die nuwe mandjie is van strooi gmaak. 11. Vra Simpiwe om die plante te moniteer – hy het groen vingers. 12. Busieka se vingers is groen van die verf. 13. Die werkers het die trekpas gekry 14. Ons trek pas in die nuwe huis-toe gaan als verkeerd. 15. Die span werk skouer aan skouer om die werk klaar te kry. Die begrafnisgangers was skouer aan skouer langs die graf.




Voltooi Aktiwiteit 8: Wie en Waarom (Individueel) Vir die doel van hierdie aktiwiteit benodig u ‘n pen en papier. Lees versigtig deur die volgende aanhalings en pas hulle by die outeur en doelwit gegee onderaan. Stel vas watter leestegniek elkeen ‘n voorbeeld van is. Hulle is gelys onder Outeur en doelwit en ook genommer. 1. “G'day mate! I'm taking the ute and my Sheila down to watch the Kiwis play rugger

t'day”. 2. Jitte! Gisteraand was ‘cool’ – daai klub is nie so sleg nie- maar ‘rock’! 3. Die volgende diagram is ‘n sirkel grafiek wat kindersterftesyfers vir 2002 per provinsie

weergee. 4. Chroniese obstruktiewe longsiektes is wanneer die bronchi and alveoli ontsteek raak. Die

voorkoms onder rokers is hoog. 5. ‘n Prent van die Telly Tubbies wat waai en groet: "Good bye Winkie!" 6. Twee isotopiese vorms deuterium en tritium, waar die atomiese nukleus een of twee

neutrone elk bevat, ook gevind in klein hoeveelhede in water. Outeur en doelwit: a ‘n Illustrasie wat ‘n uitsendingskedule van die dag se TV programme vergesel. Geskryf

deur die vermaaklikheids redigeerder ten einde kykers op hoogte t ehou. b Teks vanuit ‘n artikel oor kindersterftesyfers geskryf deur ‘n feitelike, betroubare

tydskrif, geskryf deur ‘n ernstige joernalis wat poog om die publiek in te lig. c Uittreksel vanuit ‘n e-pos aan ‘n vriend, geskryf deur ‘n Australiër met die doel om

geselskap te voer. d Uittreksel vanuit ‘n mediese joernaal geskryf deur ‘n kundige met die doel om eerste

jaar mediese studente in te lig rondom longsiektes. e ‘n Vinnige nota aan ‘n vriend met die doel om te gesels. f Uittreksel van ‘n Leerdergids oor Generiese Landboupraktyke. Tipe tegnieke: • Sleng/groeptaal • Kliektaal/tegniese terminologie • Grafiese illustrasie van data • Prent vergesel met teks • Dialek

Tegniese terminologie

HHuummoorr

Humor is a manier om lesers te laat ontspan en te vermaak. Dit word gebruik waneer die doel vermaak of humor is. In baie formele teks kan Humor kan ontoepaslik wees. Adverteerders maak baie gebruik van humor; sekere maatskappye soos ‘Vodacom’ en ‘Kulula’ het baie humoristiese advertensies.

Voltooi aktiwiteit 9.: Humoristiese advertensies (Pare) U benodig tydskrifte, skêr, pen en papier. Vind twee voorbeelde in die tydskrifte van humoristiese advertensies. Sny uit en analiseer deur middle van die volgende vrae 1. Wat maak die teks snaaks/ humoristies? 2. Is die gepaardgaande visuele material ook humoristies? Verduidelik. 3. Wat is die outeur of skepper se doelwit met die advertensie?

Op watter gehoor is hierdie advertiensie gemik?




Ironie Ironie kan beskryf word as ‘n tipe humoristiese metode wat gebaseer is op die gebruik van woorde om ‘n teenoorgestelde betekenis aan te dui. "Dit is goeie nuus!" as reaksie op die nuus dat werksure verleng is.

Sarkasme Sarkasme is snydende taal: opmerkingswat die teenoorgestelde beteken as wat gesê is. Dikwels om die spot met iemand te dryf of om ‘n grap te maak oor iets of iemand. Sarkasme en ironie is effektiewe maniere van kommunikeer met vriende of in informele omgewings. Dit sou algemeen ontoepaslik wees om sarkasme of ironie te gebruik wanneer seniors aangespreek word of binne formele omgewings.

Kyk na die volgende voorbeelde van sarkasme:- • In Hollywood is ‘n huwelik suksesvol wanneer dit langer as melk hou. -- Rita Rudner • Ek is mal daaroor om getroud te wees. Dit is so fantasties om daardie een persoon te

vind wat jy vir die res van jou lewe wil irriteer-- Rita Rudner • Politiek is moontlik die enigste professie waarvoor geen voorbereiding nodig geag word

nie. -- Robert Louis Stevenson • Politiek is die kundige gebruik van stomp voorwerpe. -- Lester Pearson • Elke maal as ek jou sien het ek die heftige drang daarna om eensaam te wees. -- Oscar

Levant Zimbabwe het sy beste bron van inkomste, werk en voedsel uitgeskop. – Richard Perks (letter to Farmer’s Weekly May 2005)

SSaattiirree

Satire kan beskryf word as die gebruik van kwinkslae: veral ironie, sarkasme en spot om die euwels en domheid van die mensdom aan te spreek. ‘n Opvoering waar politici uitgebeeld is as vraatsugtige kinders- kan beskryf word as ‘n satire.

In SA is Pieter-Dirk Uys die mees bekendste satiris. Sy skepping van Evita Bezuidenhout was met die doel om spot te dryf met die Nationaliste regering. Gedurende die Apartheid era is hierdie uitbeeldings soms verban. Sommige politici het egter hierdie opvoerings humoristies gevind.

VViissuueellee tteeggnniieekkee ggeebbrruuiikk ddeeuurr oouutteeuurrss

Verskeie kamera invalshoeke kan gebruik word vir verskeie doelwitte.

‘n Lae hoek word gebruik om te dramatiseer en om die produk of voorwerp groter te laat vertoon. Byvoorbeeld ‘n skoot van ‘n spesifieke blom vir illustrasie in ‘n Natuur boek.

‘n Natuurlike hoek word gebruik om die gehoor te kry om te identifiseer met ‘n produk binne sy alledaagse omgewing, bv. ‘n reeks foto’s van huise vanuit ‘n natuurlike hoek sal teks oor agitektuur kan vergesel.

‘n Onnatuurlike hoek waar die kamera gedraai word tydens verfilming kan ook aangewend word. Dit sal die indruk skep dat iets oorleun bv. ‘n foto van wolkekrabbers met die byskrifte oor die wyse waarop geboue lig uitblok.




VViiddeeoo,,TTVV aanndd FFiillmmss

Filmtegniek sluit in kamerahoek, beligting, agtergrond, gebruik van musiek en bykomede ook teks. Rillers word dikwels in donker verfilm om die regte spanning te skep. ‘n Film soos “Seven" is baie donker. (Kan u aan ‘n ander voorbeeld dink?)

‘n Film wat hoofsaaklik buite afspeel soos “Lord of the Rings”maak gebruik van natuurlike skoonheid van landskap. (Kan u aan ‘n ander voorbeeld dink?)

‘n Voel-lekkerfliek soos "Wondrous Oblivion" is geneem vanuit ‘n natuurlike hoek en met helder natuurlike beligting.

Advertensies gemik op jong mense maak gebruik van helder kleure en het ‘n vinnige pas/tempo. Sulke advertensies maak ook graag gebruik van sleng en groeptaal. Die geimpliseerde boodskap hier is dat jongmense altyd aan die beweeg is,besig en aktief en dat hulle produkte benodig om by hul lewenstyl in te pas.

Dink aan selfoon advertensies of advertensies vir kitskos plekke. Kan u dink aan ander voorbeelde van advertensies wat ‘n spesifieke filtegniek gebruik.

Voltooi aktiwiteit 10: Analisering van ‘n advertensie (Pare) Vir hierdie aktiwiteit sal u fasiliteerder aan u ‘n reeks televise advertensies vertoon. Kies drie wat meeste byval vind en voltooi daarna die aktiwiteit. In pare, kies drie advertensies en voltooi aktiwiteit. Ondersoek die drie advertensies ten opsigte van kleur, beligting, musiek en kamerahoeke. Kyk na ander detail wat u moontlik mag opval. Kyk dan of u die volgende vrae kan beantwoord. 1. Wat is die doel van die advertensie? 2. Wat was die skepper se bedoeling met die ontwerp van die advertensie? 3. Wat is die implisiete boodskap in die advertensie?

4. Wie is die gehoor wat die advertensie probeer bereik?

22..44 BBeevvoorrddeerriinngg vvaann ggeeddaaggtteellyynn

Let op na hoe ‘n bepaalde gedagtelyn of saak bevorder word. Dit word vermag deur sekere inhoud te selekteer of weg te laat. In die Apartheidsera geskiedenis handboeke is inhoud dikwels weggelaat veral rondom die rol van swartmense in die ontstaan van ons nasie. Ter opsomming word daar nou gefokus op die wyse waarop ‘n spesifieke saak bevorder kan word op hierdie wyse.




Kyk na die volgende voorbeeld. ‘n Outeur wil die saak van toelating van bobbejane in Pringlebaai bevorder. Die persoon het vier feite om te gebruik Hulle is:

1. Dit is die bobbejane se natuurlike omgewing. 2. Die bobbejane veroorsaak grootskaalse verwoesting in die buurt. 3. Dit is relatief maklik om jou huis veilig te maak teen bobbejane. 4. Die bobbejane het twee kinders en drie honde aangeval.

• Watter twee feite sal gekies word om in die brief geskryf te word ter ondersteuning van die saak vir die bobbejane.

Wat sal die implisiete boodskap wees in die brief?



Die bron van teks is geidentifiseer en bespreek in terme van betroubaarheid en moontlike impliseering.

Die outeur se houding, geloof en intensies word ondersoek om vas te stel wat die direkte of indirekte uitgesproke sienswyse is.

Die outeur se tegnieke word ondersoek en verduidelik in terme van doel en teikengroep

Promosie en ondersteuning van ‘n spesifieke gedagte gang of oorsaak is geidentifiseer en verduidelik met betrekking tot seleksie of uitlating van materiaal.




2BSSeessssiiee 33

SSkkrryyff tteekkss bbiinnnnee vveerrsskkeeiiee kkoommmmuunniikkaassiiee kkoonntteekkssee Na voltooing van hierdie sessie, behoort u te kan: Reageer op geselekteerde teks in ‘n manier toepaslik tot die konteks. SU 3 – AK 1, 2

Hierdie afdeling sal kyk na die reaksie op geselekteerde teks op ‘n toepaslike wyse.

Dit sluit in:

opdragte en versoeke Teks-tipe, formaat en register

33..11 IInnlleeiiddiinngg Sessie 3 handel oor die volgende opdragte en versoeke en hoe om teks-tipe ,formaat en register op die korrekte formalieteitsvlak te gebruik. Verskillende teks het verskillende kontekse en vereis dat ons verskillende daarteenoor reageer.

VVeerrssooeekkee

Laat ons teks bestudeer wat bestaan uit ‘n versoek. Sekere teks vereis sekere reaksie- bv. Die versoek om persoonlike inligting te verskaf tydens ‘n kursusinskrywing.

Met tye is verdere inligting nodig voor iemand kan reageer op ‘n versoek. Met tye moet die versoek eers georden word alvorens die toepaslike reaksie kan plaasvind.

Indien u versoek word om ‘n ontwikkelende boer behulpsaam te wees met die keuse van gewasse vir u area sal u eers baie meer inligting oor die plaas, grondgrootte, tipe grond ens. moet bekom. Versoeke word meestal as ‘n vraag gestel.

OOppddrraaggttee

Opdragte Opdragte kan op twee manier gedefinieer word. ;- eers as bevele,bv. “Ek reageer net op opgragte-daarom stuur ek nou die e-pos” of tweedens as ‘n lys dinge wat gedoen moet word. Byvoorbeeld inligting oor die wyse waarop iets werk, hoe om iets te maak.




Die volgende stellings moet gelees word en besluit dan of dit opdragte of versoeke is.. 1. Maak jou werk klaar of jy word afgedank. 2. Gaan asb Worcester toe en daarna na Robertson. 3. U moet ‘n vorm invul. 4. Sal u die druiwekweker help met sy keuse van kultivars? 5. U moet eers die prop en skakelaar versigtig nagaan, dan kan die krag aan geskakel

word. 6. Vul asb. Afdeling A in gevolg deur B, dan C, dan D. 7. Kan ek meer inligting kry asb.?

Voltooi Aktiwiteit 11: Volg van aanwysings (Pare) Vir hierdie aktiwiteit het u ‘n pen en papier nodig. Kyk of u die volgende opdrag kan uitvoer:- Skryf die alfabet neer. Wys ‘n getal toe aan elke derde letter:- begin met A = 1; D= 2; G = 3 ensovoorts; • Tel G & J & Y bymekaar; • Trek hiervan die som van A & D af • Tel M hierby • Trek P af hiervan • Wat is jou antwoord?

33..22 TTeekkss--ttiippee,, FFoorrmmaaaatt eenn RReeggiisstteerr Die gebruik van teks-tipe, formaat en register op verkeie vlakke van formaliteit is soos volg:

TTeekkss--ttiippee

Teks-tipe verwys na die lettertipe wat gekies word vir gebruik op die woordverwerker. Hierdie teks wat jy tans lees is geskryf in Tahoma, groote 11.

FFoorrmmaaaatt

Formaat verwys na die struktuur van iets; die wyse waarop iets aangebied is, georganiseer is of spesifiek in die konteks verwys dit na die wyse waarop ‘n geskrewe kommunikasie gestruktueer is.




Kyk na die twee voorbeelde van besigheids briewe. Watter een het die mees toepaslike formaat? Gee redes vir jou antwoorde. A) 22 Junie 2004 Kaapstad 7780 Fairfieldstraat 11 Athlone In verband met my sailing bestelling Kaapstad Posbus 121 Garden Goodies Verkoopspersoon Geagte mnr Hendricks Ek wil u vrae oor my bestelling van saailinge wat ek ses weke gelede geplaas het. Ek het nog niks gehoor nie. My adres is soos bo. Skryf asb terug. Die bestelling was vir 6 daisy bosse, 12 roosbosse en 14 druiwestokke. Wanneer kan ek reaksie verwag. Baie dankie. U kan my skakel op 0217624989. Groete Annie Blackburn

B) Firfieldstraat 11 Athlone 7780 Kaapstad 22 Junie 2005 Verkope Garden Goodies Posbus 121 Kaapstad 8000 Geagte Mnr Hendricks UMy bestelling vir saailinge Ek wil graag navraag doen oor my bestelling van saailinge wat ek ses weke gelede geplaas het. Ek het nog geen terugvoer ontvang nie. Die bestelling was vir ‘n verskeidenheid plante. Wanneer kan ek terugvoer verwag? Ter herinnering die lys van produkte bestel:- • 6 daisy plante; • 12 rose; • 14 druiwestokke. • My adres is bo genoem en u kan aan my terugskryf. U kan my ook skakel (021) 762 4989. Groete Annie Blackburn.




RReeggiisstteerr

Register in hierdie konteks verwys na ‘n tipe taal wat gebruik word in sosiale omstandighede of wanneer daar gekommunikeer word met ‘n spesifieke groep mense, bv. Wanneer Maria met haar baas praat gebruik sy ‘n formele register en sleng teenoor haar vriende.

Ons gebruik verskillende registers efhangend van die omstandighede, met wie ons kommunikeeren wat die doel van ons kommunikasie is. Vriendelike e-posse, notas, briewe neig om informeel te wees. Veral as ons met ‘n bekende kommunikeer.

Kantoor memorandums, besigheidsbriewe, fakse (vir offisiële besigheid) en besigheids e=pos moet in ‘n formele register geskryf word.

Ons het almal die vaardigheid om in beide registers te kommunikeer en skakel oor afhangend van ons gehoor.

Dit word beskryf as kode-wisseling. Let op na die verandering in skryfstyl wanneer die ontvanger verander. ‘n Lektor of ‘n besigheidskennis sal verbaas wees om ‘n brief te ontvang wat begin met "Hoesit?" en eindig met “met liefde"!

Kyk na die voorbeelde en besluit watter is geskryf in formele/informele register. 1. Ons tree om 8.30 vm aan vir die brand oefening in die hoofsaal.

2. Laat ons uitgaan en vanand partytjie hou!

3. Ek wil u in kennis stel dat u artikel oor genetiese modifikasie by die biblioteek is.

4. Heraktiveer asb u aftrekorder vir die bedrag van R235 per maand.

5. Alle studente in die koshuis moet die reels lees en as hulle daarmee saamstmn, dit

onderteken.

6. Ek is onder geweldige druk om my werk vandag te voltooi.

7. Ek en my ma is so opgewonde oor ons reis na Knysna.

8. Voltooi die bestelling vir plante in duplikaat.

9. Ek het nagelaat om te skryf want ek moor myself met my eksamenvoorbereiding.

10. Wanneer u die antwoordblad invul, verseker dat u studentenommer ingevul is.



Opdragte en versoeke word uitgevoer.

Die teks-tipe, formaat en register word gebruik op die toepaslike vlak of formaliteit.




3BSSeessssiiee 44

GGeebbrruuiikk ttaaaall eenn kkoommmmuunniikkaassiiee iinn bbeerrooeeppss lleeeerrpprrooggrraammmmee Na voltooing van hierdie sessie, behoort u te kan :- Ondersoek en verduidelik hoe taalstruktuur en eienskappe ‘n leser kan beinvloed. SU 4– AK 1

In hierdie sessie ondersoek ons die volgende konsepte:

Hierdie afdeling ondersoek en verduidelik hoe taal structure en eienskappe lesers beinvloed. Daar word gefokus op die vorm van uitgangspunte.

44..11 IInnlleeiiddiinngg

Taal strukture en eienskappe kan ‘n leser beinvloed. Ons word almal beinvloed deur wat ons lees. Soms is ons bewus daarvan en ander kere is die invloed hiervan baie meer indirek.

44..22 VVoorrmmiinngg vvaann ooppiinniieess eenn uuiittggaannggssppuunnttee

Uitgangspunte word gevorm deur woordkeuse, taalgebruik, visuele material, prente, toon en styl.

VVoooorroooorrddeeeell

Vooroordeel vorm of ondersteun ‘n bepaalde uitgangspunt. Vooroordeel is reeds vantevore bespreek. Onthou dat vooroordeel ‘n onregverdige voorkeur of afkeur in iets is. Dit is nie hoe mense behandel behoort te word nie. In Suid Afrika is ons grondwet daar ter beskerming van elkeen. Ons grondwet laat nie diskriminasie toe nie, of onregverdige behandeling, of beoordeling op grond van ras, geslag, ouderdon of kulturele groepering nie. Dit waarborg die beskerming van ons basiese mense regte.




Hierdie voorbeelde is stellings gemaak deur iemand oor iemand anders. Kyk of die vooroordeel met die spreker gepas kan word. 1. "Van al die Nguni sprekers, is Xhosas die slimste." 2. "Alle Moslems is fanaties teen Jode." 3. "Alleenlik mense onder 25 is instaat om nuwe dinge aan te leer." 4. "Alle Amerikaanse troepe was betrokke by die marteling van Iraqiers." 5. “Alleenlik Swartmense behoort te stem in die volgende verkeising.” 6. "Alle Witmense is hebsugtig en magsbehep" 7. "Vroue hoort in die kombuis, nie die werkplek nie." 8. "Ek sal slegs toelaat dat my eie ouderdomsgroep by my klub aansluit." 9. "Ou mense is net ‘n las op die samelewing, hulle dra niks by nie." 10. "Homoseksuele mense is boos en behoort nie in kerke toegelaat te word nie." Moontlike sprekers:

1. ‘n Persoon wie bevooroordeel is teenoor homoseksuele mense; homofobies; 2. ‘n Persoon wie bevooroordeeld is teen vroue; ‘n seksistiese persoon; 3. ‘n Persoon wie bevooroordeeld is teenoor bejaardes; 4. ‘n Persoon wie bevooroordeeld is teenoor ‘n spesifieke kultuur; 5. ‘n Persoon wie diskrimineerteen ‘n spesifieke groep en hulle onregverdiglik behandel; 6. ‘n Persoon wie bevooroordeeld is teen mense op ‘n rassebasis , ‘n rassis; 7. ‘n Persoon wie vooroordeel wys teenoor hul eie portuurgroep; 8. ‘n Persoon wie gekant is teenoor ‘n sekere geloofsgroep 9. ‘n Persoon wie vooroordeel toon deur wanvoorstelling van feite;

‘n Persoon wie bevooroordeeld is mense van ‘n sekere ouderdomsgroep.

Vooroordeel word dikwels aangetref. Ons moet daarteen waak, veral dat ons nie daardeur beinvloed word nie en dat ons dalk onregverdige beoordelings van mense maak. Meeste navorsing wys dat ons meer in gemeen het as wat ons dink.

Koerant opnames toon dat alle Suid Afrikaners van alle geslagte, rasse en ouderdomme dieselfde vrese het rondom die lewe in ons land, nl misdaad, lewenskoste, werkloosheid, ens.

Indien ‘n outeur ‘n vooroordeel het, sal dit in sy/haar kommunikasie gereflekteer word. Keuse van woorde mag ons beinvloed. Die verskil tussen feite en opinies is reeds behandel .

FFeeiittee eenn ooppiinniieess

Feite is stellings wat getoets kan word en opinies is dit wat iemand dink. Wees altyd op die uitkyk vir stellings oor groepe mense wat begin met “alle”. Dit is selde moontlik om na ‘n groep te verwys waar almal dieselfde eienskap openbaar: “alle vet mense is lui” “Alle jongmense gebruik dwelms.”

Groepes mense verskil baie in hul gedrag van mekaar en veralgemenings is selde akkuraat. Ons moet verder waak teen wanvoorstelling van feite en om vooroordeel sodoende te toon. Dit is ‘n wanvoorstelling byvoorbeeld om die uitspraak te maaak dat alle Britse sokkerspelers boewe is.

Hoe kan geskrewe kommunikasie ons verder beinvloed? Watter ander taalgebruike of wordkeuses gebruik outeure om opinies te vorm?




Voltooi Aktiwiteit 12: Identifiseer Humor (Individueel) U benodig ‘n pen en papier. Lees die volgende twee uittreksels deeglik. Katte is almal tiere in hul harte-net een kyk na hul flitsende oë en jy weet jy’s in die moeilikheid as jy nie dadelik room en kaviaar lewer nie! Uit met die kloue-handskoene is af ,by wyse van spreke- en jammer tog vir die meubels! Alles wat kan skeur, sal en jy beter op die uitkyk wees. Natuurlik kan jou gunsteling kietie kat jou laat dink sy’s te dierbaar. Wanneer sy nou rerig iets soek sal sy teen jou opkrul en met ‘n uitlokkende prrr jou laat glo jy’s die beste eienaar in die wêreld. Moenie geflous wees nie, onder die lieflike klanke skuil die angswekkende gegrom van die tier op jag. Me Miller, die Agbare Lid vir Xanadu Park, is weer vol van haar ou streke. Terwyl sy al haar sjarme gebruik (ons weet almal hoeveel sy daarvan het) het sy die wetsgehoorsame, hoogheilige burgers van hierdie voorstad oortuig dat prostitusie en dwelmhandel eerbare metodes is vir mense om ‘n inkomste te genereer. Nou, danksy haar pogings, kan on salmal uitsien na wonderllike strate met lieflike dames van die nag wat eensame verbygangers verlei terwyl heldhaftige verkopers van dwelms hul goedere verkoop. Beide paragrawe maak staat op humor om hul boodskap oor te dra.

• Watter een is ‘n lighartige uittreksel? Hoe weet u dit? Wat is die doel van die outeur met hierdie skrywe? Is hierdie paragraaf ‘n poging om die leser te beinvloed? Gee redes.

• Watter stuk maak staat op sarkasme en ironie om ‘n ernstige punt te maak? Wat is die doel van die outeur met hierdie stuk? Probeer die outeur die leser beinvloed? Gee redes vir jou antwoord.

Humor kan die leser op ‘n indirekte wyse beinvloed. Indien ons gereeld grappies hoor van dom blondines of hoe dom ‘n sekere rassegroep is, word ons beinvloed daardeur. Daar is baie voorbeelde van humor wat gebaseer is op negatiewe boodskappe. ‘n Voorbeeld hiervan is grappe oor vet mense, gestremdes, bejaardes ens. Daar is voorheen verwys na die gebruik van humor in advertensies. Terwyl humor kan bydra tot ons genieting van dinge en ons op ‘n positiewe wyse kan beinvloed, moet ons bewus daarvan bly dat humor wat sinspeel op ander se swakhede negatiewe beinvloeding tot gevolg het.

Let op na voorbeelde van humor wat gebaseer is op geimpliseerde negatiewe boodskappe oor ‘n groep.

Daar gaan nou ondersoek word in hoe ‘n mate weglating en stiltes ‘n leser kan beinvloed. Die aanhalings rondom die bobbejane en hul manewales is gebruik in ‘n vorige afdeling. Ons ondersoek die wyse waarop die weglaat van sekere inligting ‘n leser kan beinvloed.




Kyk na die lys van feite wat tot die beskikking van ‘n outeur is wie ‘n artikel moet skryf oor "Verban van rook in openbare plekke in oorweging”

1. Passiewe rook is gevaarlik vir nie-rokers 2. Die mees toksiese dampe word vrygestel deur fabrieke, nie rokers nie. 3. Rokers het ook regte. 4. Verban van rook op vliegtuie het gelei tot die toename van lug-woede. 5. Verban van rook in die werkplek het gelei tot verlaging in produktiwiteit. 6. Die verbanning van rook in publieke plekke word ondersteun deur 60% van

mense ondervra in ‘n onlangse opname. 7. Daar is ‘n verlaging in die strooi van rommel in stede waar rook in publieke

plekke verban is. Watter feite sal:- • ‘n Skrywer wat rook wil verban, wil gebruik? • ‘n Skrywer wat die verbanning teenstaan, wil gebruik?

FFiigguuuuuurrlliikkee uuiittddrruukkkkiinnggss

Figuuurlike uitdrukkings maak geskrewe taal meer interessant. Om te skryf dat iemand so sterk soos ‘n bees is of soos ‘n tier baklei, verlewendig taal. Aangesien figuurlike taal ons aandag aangryp, kan dit gebruik word as tegnieke en strategiëe om ons te oortuig van ‘n sekere uitgangspunt.

Oorweeg die vorige voorbeeld. Indien ‘n outeur die artikel meer oortuigend wou skryf, sou figuurlike taal hiertoe bygedra het. "Stokend en rokend, klou die rokers vas aan hul kankerstokkies.Suigend asof dit hul laaste asem is. Wat ‘n jammerlike klomp! Hulle besoedel die perfekte atmosfeer met hul stinkende gifwolke!”

Sal die leser hiervan enigsins twyfel oor die boodskap wat oorgedra word? Indien u geen besondere probleem het met rook en rokers nie, sou hierdie uitlatings u enigsins beinvloed? Op watter manier?

HHeerrhhaalliinngg

Herhaling is ’n verdere voorbeeld van ‘n tegniek wat ‘n outeur kan gebruik om die leser te beinvloed en steun te werf vir ‘n saak. Deur die herhaling van ‘n feit of ‘n opinie op verskillende wyses, kan die outeur sy opinie bevorder.

HHiippeerrbboollee

Hiperbole Hiperbole kan gedefinieer word as oordrywing; dit is doelbewus en duidelike oordrywing wat gebruik word om ‘n sekere effek te kry. Byvoorbeeld: “Ek kan ‘n os op eet” “Miljoene mense wag al in die tou.”

Hiperbole is ‘n effektiewe wyse waarop ‘n skrywer sy/haar uitgangspunt kan stel en poog om die leser te beinvloed.




Voltooi aktiwiteit 13: Identifiseer tegnieke (Pare) Vir hierdie aktiwiteit het jy ‘n pen en papier nodig. Lees die volgende sinne. Die sinne kom voor in artikels waar die skrywer die leser wil oortuig van ‘n saak. 1. Hierdie is die hartseerste storie ooit. 2. Die fliek gaan jou emmers vol laat huil. 3. Die pragtigste kind, van die wêreld se beste ma, is ontvoer. 4. Die ontvoerders het twee miljoen rand geeis van die vervreemde pa. 5. Aksie tonele in oorvloed gaan volg- genoeg om die mees bloeddorstige gehoor

tevrede te laat. 6. Bowenal breek hierdie fliek jou hart. 7. Die twee hoofakteurs speel hul harte uit en die eindresultaat is ‘n tranetrekker van

format. 8. Jou lewe sal nie afgerond wees as jy nie "The Boy Who Never Was" gaan kyk nie. Kyk nou of jy die volgende kan identifiseer:- • Twee voorbeelde van hiperbole; • Twee voorbeelde van fuguurlike taalgebruik; • Watter sin bevat ‘n feit en nie ‘n opinie nie? • Watter boodskap oor ‘n fliek is verskeie male herhaal? • Sal hierdie resensie jou oortuig om die fliek te gaan sien? Hoekom?

SStteerreeoottiippeess

Stereotipes Stereotipes kan gedefinieer word as ‘n oorvereenvoudiging, van ‘n idee, standaard beeld of ‘n mening wat deur een peroon gehuldig word. ‘n Voorbeeld hiervan is die stereotipe idee dat blondines dom is of dat Italianers baie emosioneel is.

Stereotipes is nie akkuraat nie, aangesien geen enkele groep ooit dieselfde eienskappe het nie. Daar is baie slim blondines en rasionele Italianers. Dit is verkeerd om persone te beoordeel volgens ‘n stereotipe - dit is onakkuraat en onregverdig.

Outeurs kan ook stereotipes gebruik om uitgangspunte te motiveer. Al is stereotipering verkeerd, vind dit steeds plaas. Stereotipes is baie dieselfde as veralgemening.

VVeerraallggeemmeenniinngg

Veralgemening kan beskryf word as ‘n ‘n wye stelling; ‘n stelling wat as ‘n algemene waarheid voorgestel word maar wat gebaseer is op beperkte inligting of kennis bv "Alle Amerikaners is gierige kapitaliste.”; "Alle homoseksuele mans hou van blomme".

Ons is meer beinvloedbaar deur stereotipering en veralgemening as ons gebrekkige kennis oor ‘n onderwerp het. Verbeel u dat iemand Marsmannetjies ontmoet het.




Indien hy/sy hulle sou beskryf as lelik en buierig, lui en gulsig- sou ons op geen manier hierdie inligting kon verifiëer nie. Indien ‘n outeur dit sou vertel van ‘n groep wat in die woude van die Amazone woon- al was ons nog nooit daar nie- sou ons hierdie inligting kon nagaan. Die bron van hierdie inligting kan ook nagegaan word- is dit ‘n betroubare bron? Is dit ‘n feit of opinie?

Dikwels word feite en veralgemenings saam gebruik. Outeurs gebruik dit om steun vir ‘n saak te werf. Uiters negatiewe vorme van stereotipering, vooroordeel en veralgemening is eintlik haat-spraak (dit sluit geskrewe en gesproke taal in) en word as onwettig beskou.

Kyk na hierdie voorbeelde:- • Mans is nie emosioneel nie. • Vrouens is te emosioneel. • Jode is goeie besigheidsmense. • Die Franse is baie liefdevol. • Ou mense is onbruikbaar. • Jongmense is seksmal. • Swartmense is arm. • Maer mense het selfdissipline. • Vet mense is lomp. • Rocksterre is dwelmslawe. Tot watter mate stem u saam met bogenoemde stellings? Merk watter u mee saamstem.

PPrreennttee eenn ooppsskkrriiffttee

‘n Outeur kan prente en opskrifte (beskrywing bokant ‘n prent) gebruik om ‘n leser te beinvloed en om ‘n spesifieke standpunt te probeer bevorder.

Uitgesoekte prente kan ons meer as die geskrewe woord beinvloed. Indien ons ‘n artikel lees oor verhongerde kinders in Rwanda, met geen visuele materiaal nie, sal ons nie te ontsteld wees nie. Dit sou veral waar wees as die teks in feitelike, onemosionele taal geskryf is. As daar egter foto’s is van kinders op die randjie van die dood- sal ons geweldig aangeraak wees. Die foto’s sal selfs nog meer impak maak as die opskrif lui:"Mwangi se laaste oomblikke."

In 2003 het die Argus koerant ‘n prent gepubliseer van ‘n dooie kind, gedood in die Iraqese oorlog. Baie lesers was ontsteld en het gemeen dat sulke beeldmateriaal te grafies is en ‘n verteenwoordiging van die gruwels van oorlog. Joernaliste mag voel dat dit wel die geval is met oorlogvoering.

Wat dink u hiervan? Dink u gedetaileerde prente van gruweltonele moet gepubliseer word? Besluit self.

Advertensies gebruik bykomende visuele materiaal om lesers te oortuig om produkte aan te koop.




Voltooi aktiwiteit 14: Analisering van visuele materiaal (Individueel) Vir hierdie aktiwiteit benodig u tydskrifte, pen, papier en ‘n skêr. Vind twee advertensies van ‘n tydskrif of koerant waar die visuele beelde werklik u oog gevang het. Bestudeer die prente en bykomende teks versigtig en beantwoord dan die vrae: 1. Wat omtrent die prent het u aandag getrek? 2. Beskryf die prent in woorde-is dit so effektief? 3. Het die prent ‘n opskrif gehad? Indien so, was dit effektief? Indien nie, skryf u eie. 4. Sou die prent alleenlik u kon oortuig om die produk te koop?.Hoekom? 5. Besluit of die meegaande teks u u in enige opsig sou beinvloed. Hoe? 6. Op watter gehoor is die teks gerig?

Waarvan probeer die teks u oortuig?

TTiippooggrraaffiiee

Tipografie verwys na die uitleg van ‘n bladsy of bladsye. Die visuele indruk geskep deur ‘n teks gedeelte is belangrik en kan die leser beinvloed. Indien ‘n teks gedeelte netjies en goed uiteengesit is, is ons geneig om dit meer ernstig op te neem.

Gewilde tydskrifte neig om van tipografie wat aandag trek, gebruik t emaak. Daar sal groot hoofopskrifte voorkom asook bykomende prente. Tydskrifte wat aanklank vind by meer ernstige lesers, soos spesialis tydskrifte, sal ‘n meer besadigde en minder dramatiese uitleg gebruik.

Gaan na ‘n boekwinkel en kyk na tydskrifte op die rak. Kyk in besonder na “Huisgenoot” en die “Finansies en Tegniek” tydskrifte. Let op na die verskille tussen die tydskrifte. Kan u sien hoedat die tipografie verskil? Watter ander verskille sien u raak?

Kan outeurs lesers beinvloed deur die gebruik van tipografie? ‘n Moderne, aandagtrekkende uitleg met vele prente kan ‘n leser voorberei vir vermaak.

‘n Meer ernstige, gewone uitleg met min variasie in lettertipe en min visuele materiaal, sal aan ‘n leser die indruk gee van erns.

Taalgebruik of korrekte taalgebruik is ‘n ander tegniek wat outeurs bewus van moet wees indien hulle ‘n argument probeer opbou. ‘n Goed geskrewe stuk materiaal sal veel meer impak maak as ‘n stuk met vele foute.

Goeie taalgebruik en tipografie saam is die styl van die geskrewe woord. Styl verwys na beide die voorkoms van teks hoe maklik teks gelees kan word. Ons verwys na outeurs wat ‘n spesifieke skryfstyl openbaar.



Die keuse van woorde, taal gebruik, simbole, prente en toon word beskryf in terme van hoe ‘n gedagte gevorm en ondersteun word.




IIss eekk ggeerreeeedd oomm ggeettooeettss ttee wwoorrdd?? Gaan u plan na en maak seker dat u betyds voorberei. U moet bekwaam gevind word deur ‘n gekwalifiseerde assessor. Stel die assessor vroegtydig in kennis indien u enige spesiale behoeftes of

vereistes het voor die toetsdatum. U mag, byvoorbeeld, ‘n tolk benodig of die toets mondelings moet aflê.

Gebruik hierdie werkkaart om u te help voorberei vir die toets. Hierdie is voorbeelde van moontlike vrae wat moontlik in die toets mag verskyn. Alle inligting wat u benodig is in die klaskamer behandel en is bevat in die leerdergids.

1. Ek is seker dat ek dit goed verstaan 2. Ek is onseker van dit en moet die fasiliteerder of assessor vra om dit vir my te verduidelik

Vrae 1. Ek is seker

2. Ek is onseker

1. Skryf die definisie van konteks neer.

2. Hoe sal u ‘n neologisme definieer?

3. Hoe sal u sleng definieer?

4. Wat word bedoel met ‘n dubbelsinnige word of frase?

5. Wat is ‘n “opsomming”?

6. Wat beteken ‘herfraseer’?

7. Wat is die doel van visuele material wat teks vergesel?

8. Wat is twee grafiese wyses waarop ons numeriese data kan weergge om dit maklik verstaanbaar te maak?

9. Hoe sal u ‘diagram’ definieer?

10. Wat beteken ‘ geimpliseerde boodskap’?.




11. Hoe sal u beoordeel of ‘n bron betroubaar is al dan nie?

12. Wat word bedoel met ‘vooroordeel’?

13. Die woord ‘legimiteit’ word deur regslui gebruik. Waarvan sou dit ‘n voorbeeld van wees?

14. Wat word bedoel met 'mening'

15. Wat is die verskil tussen 'figuurlik' en 'letterlike'?

16. Hoe sou u humoristiese literatuur beskryf?

17. Watter tipe kamerahoek sou gebruik word in ‘n skoot van ‘n kind wat met ‘n katjies speel, met die geimpliseerde boodskap dat katjies en kinders soete, onskuldige wesens is?

18. Wat word bedoel met die selektering van sekere material in ‘n teks?

19. Skryf ‘n definisie neer van ‘opdrag’

20. Skryf ‘n definisie neer van ‘versoek’.

21. Hoe sou u teks-tipe beskryf?

22. Wat word bedoel met die’formaat’ van ‘n geskrewe kommunikasie?.

23. Wat word bedoel met die word ‘register’ in taalgebruik?

24. Wat is ‘n informele register?

25. Wat is ‘n formele register?

26. Wat is ‘n ander term vir ‘verandering van register’?

27. Skryf ‘n definisie neer van ‘vooroordeel’.

28. Hoe sou u diskriminasie omskryf?




29. Wat is ironie en sarkasme, in u eie woorde?

30. Wat word bedoel met ‘stiltes’ in teks?

31. Hoekom sou ‘n outeur herhaling gebruik om sy/haar mening te vorm?

32. Wat word bedoel met hiperbole?

33. Wat is ‘n stereotipe?

34. Hoekom sou ‘n outeur prente en opskrifte gebruik om sy teks te vergesel?

35. Hoe kan tipografie ‘n leser beinvloed?

MMyy NNoottaass …… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .




KKoonnttrroolleellyyss vviirr pprraakkttiieessee aasssseesssseerriinngg …… Gebruik die kontrolelys hieronder om jou te help voorberei vir die deel van die praktiese assessering waar jy waargeneem word op grond van jou eienskappe en houding wat jy nodig het om bevoeg te wees in hierdie module.

Observasie Antwoord Ja of Nee

Motiveer jou antwoord (Gee voorbeelde, redes ens.)

Kan jy probleme en tekortkominge identifiseer?

Kan jy in `n span werk?

Werk jy ge-organiseerd en sistematies wanneer jy jou take en toetse doen?

Is jy in staat om die korrekte en toepaslike informasie en/of voorbeelde te gebruik op grond van die onderrig en prosedures wat wat aan jou oorgedra is?

Kan jy mondelings en skriftelik inligting so kommunikeer dat die kennis wat jy verwerf het duidelik sigbaar is?

Kan jy jou take en antwoorde op die wetenskaplike kennis wat jy geleer het baseer?

Is jy in staat om die vereiste take op die korrekte manier aan te bied en uit te voer?

Kan jy die kennis, vaardighede en houdings wat jy geleer het in hierdie leermodule toepas in jou omgewing waar jy bly?

Die assessor sal die kontrolelys voltooi en die detail gee van die spesifieke punte wat ge-assesseer is.

Die assessor sal kommentaar skryf en terugvoer gee van die kontrolelys en dit met jou bespreek.

Jy sal gevra word om jou eie terugvoer te gee en om die dokument te teken. Dit sal saam met hierdie voltooide gids in `n lêer geplaas word as deel van jou portefeulje.

Die assessor sal jou terugvoer gee oor die toets en jou leiding gee in die areas waar jy nog moet ontwikkel.




PPaappiieerrwweerrkk wwaatt ggeeddooeenn mmooeett wwoorrdd …… Help asseblief die assessor deur hierdie vorm in te vul en te teken.

Leerder Informasievorm

Eenheidstandaard 8973

Programdatum(s)

Assesserinsdatum (s)

Van

Eerste Naam

Leerder ID / SETA Registrasie Nommer

Pos / Rol Titel

Huistaal

Geslag: Manlik: Vroulik:

Ras: Swart: Kleurling: Indiër/Asiër: Wit:

Betrekking: Permanent: Tydelik:

Invalide Ja: Nee:

Geboortedatum

ID Nommer

Kontak telefoonnommers

E-pos adres

Posadres

Handtekening:




BBeeppaalliinnggss eenn vvoooorrwwaaaarrddeess Hierdie materiaal was ontwikkel met openbare befondsing en daarom is hierdie materiaal gratis beskikbaar vanaf die AgriSETA webwerf ( HUwww.agriseta.co.za UH).

Gebruikers is welkom om hierdie materiaal te produseer en aan te pas tot die maksimum voordeel van die leerder. Geen verbruiker mag hierdie materiaal verkoop nie.

EErrkkeennnniinngg

PPrroojjeekkbbeessttuuuurr::

M H Chalken Consulting IMPETUS Consulting and Skills Development

SSkkeennkkeerrss::

Boland College

AAkkkkrreeddiitteerriinngg::

Mr D N Cronje

TTeeggnniieessee rreeddiiggeerriinngg::

Mr D Goliath

VVeerrttaalliinngg::

Ms A Meinhardt

TTaaaall VVeerrssoorrggiinngg::

Mr D Erasmus

UUGGOO ffoorrmmaatteerriinngg::

Ms P Prinsloo

OOnnttwweerrpp::

Didacsa Design SA (Pty) Ltd

UUiittlleegg::

Ms A du Plessis Ms N Matloa

All qualifications and unit standards registered on the National Qualifications Framework are public property. Thus the only payment that can be made for them is for service and reproduction. It is illegal to sell this material for profit. If the material is reproduced or quoted, the South African Qualifications Authority (SAQA) should be acknowledged as the source.

SOUTH AFRICAN QUALIFICATIONS AUTHORITY

REGISTERED UNIT STANDARD:

Interpret and use information from texts

SAQA US ID UNIT STANDARD TITLE

8969 Interpret and use information from texts

SGB NAME NSB REGISTERING PROVIDER

SGB GET/FET Language and Communication

NSB 04-Communication Studies and Language

FIELD SUBFIELD

Communication Studies and Language Language

ABET BAND UNIT STANDARD TYPE NQF LEVEL CREDITS

Undefined Regular-Fundamental Level 3 5

REGISTRATION STATUS REGISTRATION START DATE

REGISTRATION END DATE

SAQA DECISION NUMBER

Reregistered 2004-10-13 2006-02-09 SAQA 0356/04

PURPOSE OF THE UNIT STANDARD

Learners at this level read and view a range of texts. Learners credited with this unit standard are able to read a variety of text types with understanding and to justify their views and responses by reference to detailed evidence from text. They are also able to evaluate the effectiveness of different texts for different audiences and purposes, by using a set of criteria for analysis. Learners credited with this unit standard are able to: • use a range of reading and viewing strategies to understand the literal meaning of specific texts • use strategies for extracting implicit messages in texts • respond to selected texts in a manner appropriate to the context • explore and explain how language structures and features may influence a reader.

LEARNING ASSUMED TO BE IN PLACE AND RECOGNITION OF PRIOR LEARNING

The credit calculation is based on the assumption that learners are already competent in terms of the following outcomes or areas of learning when starting to learn towards this unit standard: Level 2 unit standards. US: FET-C/02 Access and use information from texts

UNIT STANDARD RANGE

A variety of written and visual texts used in socio-cultural, learning and workplace contexts. Specific range statements are provided in the body of the unit standard where they apply to particular specific outcomes or assessment criteria.

USpecific Outcomes and Assessment Criteria:U

SPECIFIC OUTCOME 1

Use a range of reading and viewing strategies to understand the literal meaning of specific texts.

ASSESSMENT CRITERIA

ASSESSMENT CRITERION 1

1. Unfamiliar words are identified. Their meanings are correctly determined by using knowledge of syntax, word-attack skills, and contextual clues.

ASSESSMENT CRITERION RANGE

Borrowed words, complex terms, acronyms, neologisms, colloquialisms, slang, jargon, dialect.


2. Different options for the meanings of ambiguous words are tested, and selected meanings are correct in relation to the context.


3. Main ideas are separated from supporting evidence and paraphrased or summarised.


4. The purpose of visual and/or graphic representations in texts are recognised and explained.


Photographs, aerial photographs, schema, bar graphs, pie charts, pictures, drawings, illustrations, cartoons, maps, mind-maps, diagrams.

SPECIFIC OUTCOME 2

Use strategies for extracting implicit messages in texts.

ASSESSMENT CRITERIA


1. Source of text is identified and discussed in terms of reliability and possible bias.


2. Author`s attitude, beliefs and intentions are explored in order to determine the point of view expressed either directly or indirectly.


3. Author`s techniques are explored and explained in terms of purpose and audience.


Length of sentence, punctuation, diction/choice of words, use of figurative language/jargon/technical terms/slang/dialect/irony/humour/satire/sarcasm/legalisms, choice of visuals, choice of camera angle, type of shot, cinematographic techniques.


4. Promotion of, or support for, a particular line of thought/cause is identified and explained with reference to selection or omission of materials.

SPECIFIC OUTCOME 3

Respond to selected texts in a manner appropriate to the context.

ASSESSMENT CRITERIA


1. Instructions and requests are acted upon.


2. Text-type, format and register used are on the correct level of formality.

SPECIFIC OUTCOME 4

Explore and explain how language structures and features may influence a reader.

ASSESSMENT CRITERIA


1. The choice of words, language usage, symbols, pictures and tone is described in terms of how a point of view is shaped or supported.


Bias (cultural, religious or peer preferences, misrepresentation, discrimination, racist, sexist, ageist), humour, irony, sarcasm, use of omission and silence, figurative expressions, repetition, hyperbole, generalisations, stereotyping, pictures and captions, typography and grammar.

UNIT STANDARD ACCREDITATION AND MODERATION OPTIONS

Providers of learning towards this unit standard will need to meet the accreditation requirements of the GENFETQA. Moderation Option: The moderation requirements of the GENFETQA must be met in order to award credit to learners for this unit standard.

UNIT STANDARD ESSENTIAL EMBEDDED KNOWLEDGE

The following essential embedded knowledge will be assessed through assessment of the specific outcomes in terms of the stipulated assessment criteria: Learners can understand and explain that language have certain features and conventions which can be manipulated. Learners can apply this knowledge and adapt language to suit different contexts, audiences and purposes. Candidates are unlikely to achieve all the specific outcomes, to the standards described in the assessment criteria, without knowledge of the stated embedded knowledge. This means that for the most part, the possession or lack of the knowledge can be directly inferred from the quality of the candidate`s performance. Where direct assessment of knowledge is required, assessment criteria have been included in the body of the unit standard.

UCritical Cross-field Outcomes (CCFO):U

UNIT STANDARD CCFO IDENTIFYING

Identify and solve problems: using context to decode and make meaning individually and in groups in oral, reading and written activities.

UNIT STANDARD CCFO WORKING

Work effectively with others and in teams: using interactive speech in activities, discussion and research projects.

UNIT STANDARD CCFO ORGANIZING

Organise and manage oneself and one`s activities responsibly and effectively through using language.

UNIT STANDARD CCFO COLLECTING

Collect, analyse, organise and critically evaluate information: fundamental to the process of developing language capability across language applications and fields of study.

UNIT STANDARD CCFO COMMUNICATING

Communicate effectively using visual, mathematical and/or language skills: in formal and informal communications.

UNIT STANDARD CCFO SCIENCE

Use science and technology effectively and critically: using technology to access and present texts.

UNIT STANDARD CCFO DEMONSTRATING

Understand the world as a set of inter-related parts of a system: through using language to explore and express links, and exploring a global range of contexts and texts.

UNIT STANDARD CCFO CONTRIBUTING

Contribute to the full development of self by engaging with texts that stimulate awareness and development of life skills and the learning process.

UNIT STANDARD ASSESSOR CRITERIA

Assessors should keep the following general principles in mind when designing and conducting assessments against this unit standard: • focus the assessment activities on gathering evidence in terms of the main outcome expressed in the title to ensure assessment is integrated rather than fragmented. The goal is to declare the learner competent in terms of the title. Where assessment at title level is unmanageable, focus assessment around each specific outcome, or groups of specific outcomes • make sure evidence is gathered across the range as expressed under the title. Specific range statements under individual outcomes or assessment criteria are illustrations, from which Learning Programme developers can select. Assessment activities should be as close to the real performance as possible, and where simulations or role-plays are used, there should be supporting evidence to show the candidate is able to perform in the real situation • do not focus the assessment activities on each assessment criterion. Ensure that the assessment activities focus on outcomes and that sufficient evidence around all the assessment criteria is gathered • the assessment criteria provide the specifications against which assessment judgements should be made. In most cases, knowledge can be inferred from the quality of the performances, but in other cases, knowledge and understanding will have to be tested through questioning techniques. Where this is required, there will be assessment criteria to specify the standard required • the task of the assessor is to gather sufficient evidence, of the prescribed type and quality, as specified in this unit standard, that the candidate can achieve the outcomes in a number of different contexts. This means assessors will have to judge how many repeat performances are required before they believe the performance is reproducible • all assessments should be conducted in line with the following well-documented principles of assessment: appropriateness, fairness, manageability, integration into work or learning. Assessment should be valid, direct, authentic, sufficient, systematic, open and consistent.

UNIT STANDARD NOTES

This unit standard has been replaced by unit standard 119457 which is "Interpret and use information from texts", Level 3, 5 credits.

All qualifications and unit standards registered on the National Qualifications Framework are public property. Thus the only payment that can be made for them is for service and reproduction. It is illegal to sell this material for profit. If the material is reproduced or quoted, the South African Qualifications Authority (SAQA) should be acknowledged as the source.

interpreteer en gebruiikk inligting vir teks - · pdf fileleerdergids primêre e landbou...

Documents