Internet rrjetet dhe siguria...

Të njohim armiqtë…

Në një mjedis të vogël dhe të sigurt,nuk ka mbyllje dere. Të gjithë e njohim njëri-tjetrin

dhe fajtorin do të jetë vështirë për ta fshehur. Edhe Interneti dikur ishte një mjedis i

vogël. Aty dhe athere thjesht nuk kishte shumë përmbajtje për të cilat do të ishte e

interesuar bota e jashtme. Përdoruesit Akademik, të cilët krijuan internetin,në atë kohë

atyre u kishte shërbyer vetëm si një interes i përbashkët. Krim në informatik nuk

kishte, kështuqë nuk kishte nevojë për atë në asnjë mënyrë të kërkojnë alternativa

mbrojtje.

Sot interneti është e populluar si vendet më të populluara në botë. Popullsia e saj është

rreth një miliardë përdorues (informacione të marra

nga http://www.internetworldstats.com ) që lidhen me rrjetin nga e gjithë bota. Ajo ka

infrastrukturën e saj, shërbime kompetente, karakteristika të ofruara dhe madje edhe

vetë kulturën specifike. Për fat të keq, si një metropol i vërtetë, edhe interneti është

plot me forma të ndryshme të krimit.

Pra,siç kemi mësuar të mbyllim derën e shtepisë ose të apartamentit,dhe të mos lëme

gjëra me vlerë në vende të dukshme pa mbikqyrje,gjithashtu, ne mund të mësojmë se

si të përdorin Internetin edhe atë, në mënyrë të sigurtë.

BOTA NË TË MADHE

Pothuajse çdo gjë që ju presni për të gjetur në një vend me një miliard popullsi,ju do të

gjeni edhe në internet. Ka dyqane, agjensi udhëtimi, banka, biblioteka, një botë e tërë

e shërbimeve së bashku me drejtimet e tyre të shërbimeve që aplikojnë ato. Çdo

shoqeri e rregulluar është e ndërprerë dhe e ndaluar nga ata që nuk e respektojnë atë

rend, për shkak se njerëzit gjithmonë kërkojnë të gjejnë mënyra të mashtrojnë dhe të

dëmtojnë sistemin.

Rebelët e pa shkak

Në kohën kur në internet në përgjithësi nuk kishte dhe nuk zhvilloheshin transaksione

financiare, shkrimi i vetëshumëzuar i (viruse, worms) apo softuer programe qëllimkeq

(malware) kishin për qëllim vetëm për të provokuar vëmendje,sepse nuk ishte e

mundur në këtë mënyrë për të arritur përfitime materiale. Sot, shembuj të tillë janë të

rralla, kurse malware janë gjithnjë duke u përdorur për dhe në qëllime kriminale.

Vandalizmi nuk ka lindur në zhvillimin e krimit kompjuterik. Ne e gjejmë atë në

shkatërrim të ngjashëm të hapësirave publike me grafite - defacement web ose

ndryshime të paautorizuara përmbajtjesh në web faqe të huaja.

Pamje nga Managed Anti-Website Defacement Services

Bildquelle/Imazhi:http:// www.webvisions.com

Arsyet pa rebelim

Zinxhiret e fatit janë formati i butë i mashtrimit në të cilën viktimizohet koha jonë, por

edhe privatësia e adresave të huaja elektronike,të e-mailit. Ashtu si ne që jemi mësuar

të shikojmë ato për të dërguar një mesazh, dhe të shohim a është dërguar mesazhi në

adresën elektronike,ka edhe nga ata që janë të gatshëm për t'i përdorur ato për

dërgimin e postës së padëshiruar dhe të dëmshme (spam). Ata janë shumë më të

rrezikshëm në veprime të rreme humanitare, lojra fati, kredi, ose mundësi e

pabesueshme në mënyrë të shpejt për të fituar shuma të mëdha parash. Pas të gjitha

këtyre aktivitete shpesh fshihen kriminel të paskrupullt, pa marrë parasysh nëse ju

gjeni ofertën e tyre të pavërtetë, në kroskot ose e-mail.

Në këtë kanosje në kohën e tanishme ka një sasi të madhe poste të padëshiruar ,

spam. Kur ato hapen, aty do të gjeni ornament katalog ndoshta më i gjallë se katalogu

ne adresën tuaj të preferuar. Ndryshe nga kutia e juaj postare fizike,në të cilën mbërrin

vetëm reklama në lidhje me qytetin tuaj dhe rrethinat aty pranë, në kutinë e e-mail

vinë reklama mashtrimi nga e gjithë bota. Në internet nuk ka rëndësi se në cilën pjesë

e botës jeni.

/Disa programe për shikimin e-mail ofrojnë zbulimin automatik të spam,

bazuar kryesisht në të mësuarit nga zgjedhja juaj: mesazhe të ngjashme me

ato që ju vetë shënoni në sistem si të padëshiruar që më vonë për ju të jënë të

njohur në mënyrë të pavarur./

Kriminelët do të kërkojnë mënyra të ndryshme në përpjekje të kenë qasje për të marrë

të dhënat tuaja (të dhëna që ju shkruani në mënyrë që të keni qasje në shërbime).

Këto të dhëna,ato do të i përdorin si të dhëna që të prezantohen si ju dhe të përdorin

shërbimet në emrin tuaj. Mënyra më e zakonshme për të ardhë deri te të dhënat

tuaja,zhvillohet me dergim të mesazheve përmes postës elektronike në të cilën nga ju

kërkohet që në një web faqe ju të shkruani PIN, fjalekalimin, ose ndonjë informacion

tjetër konfidencial. Mesazhi, sigurisht,duket sikur ështe dërguar nga furnizuesi juaj.

TË GJITHA RRUGËT TË ÇOJNË – KUDO

Karakteristika themelore e internetit është lidhja e përbashkët e të gjithë kompjuterëve

në internet. Për të u lidhur në internet duhet të lidhemi me kompjuter në rrjet.

Lidhje të rrjetit

Shërbimi që lidh një kompjuter në internet tashmë ju lejon ISP-(Internet Service

Provider, ofrues të shërbimit të internetit). Roli i saj është të vendosë ura lidhëse deri te

përdoruesi i fundit.

Nga Internet rrjet linjat më të popullarizuara janë :

Pamje nga Dial-Up Internet konektim

Bildquelle/Imazhi :https://www.ratesdirect.co.za/

Dial-up ose qasje nëpërmjet një telefonate që sot është ende një internet qasje

dominuese e veçantë. Kompjuteri juaj përmes telefonit folë me ISP kompjuter dhe në

këtë mënyrë vendoset lidhja, që do të thotë se lidhja është arritur vetëm për

kohëzgjatjen e thirrjes. Thirrja telefonike klasike kryesisht i është dedikuar zë

komunikimit, kompjuterat në këtë mënyrë arrinë një normë relativisht të ulët në

transferim të të dhënave.

DSL-Modem Internet rrjeti

Bildquelle/Imazhi:http://www.dslsolution.de/

Pamje nga kablo Internet rrjeti

Bildquelle/Imazhi:http://www.dslweb.de/

DSL dhe lidhjet kabllo të cilat kanë zëvendësuar dial-up lejon shpejtësi të lartë të

transferimit të të dhënave. Për shkak të model pagesës që nuk matet me kohën e

kaluar në internet, shumë përdorues të internetit nuk përfundon kur nuk është më e

nevojshme, por vetëm kur fik kompjuterin.

Bildquelle/Imazhi:http://www.com-lan-hilfe.de

Pamje nga WLAN-Internet rrjeti

Lidhjet Wireless(pa tel) janë gjithashtu një mënyrë tipike fikse (që nuk aktivizohen kur

është e nevojshme, por janë aktive gjatë gjithë kohës). Ofrues të shërbimit zakonisht

kujdesen për sigurinë e rrjetit të tyre,por ata nuk kanë të bëjnë me të njëjtat rreziqe si

rrjetet lokal pa tel.

Zona e fluturimit të lirë

Fusha të rrjetit lokal pa tel (WLAN, zakonisht janë të kushtëzuara me ADSL shërbimin ),

dhe nga natyra e tyre më shumë të ekspozuar në bashkim të paautorizuar.Përshkak se

nuk kërkohet të keni qasje fizike në vendin kyçës, ata janë në dispozicion për të gjithë

ata që janë në qasje vargun afër(për shembull, fqinjët). Kjo është arsyeja pse këto

qasje në rrjete të tilla duhet të sigurohen me masa sigurie shtesë, nëse ofruesi juaj

këtë nuk e ka bërë gjatë instalimit.

/Nëse rrjeti i juaj është i pambrojtur,kërkoni nga afrouesi e shërbimit për të

mbrojtuar ato.Kërkoni nga shërbyesi t`ju informojë për sigurinë e rrjetit tuaj

lokal pa tel,dhe kërkoni udhëzime si të siguroni ato/

Rrjeti i pambrojtur pa tel përbëhet nga fjalëkalimet tuaja dhe të dhëna të tjera

konfidenciale që udhëtojnë të lexueshëm në rrjet për të gjithë ata që kanë qasje në

varg. Nëse nëpërmjet rrjeteve të tilla keni qasje në Internet,edhe fqinjët tuaj në

llogarinë tuaj mund të përdorin rrjetin.

ATA JANË MIDIS NESH

Shumëllojshmëri në mesin e programeve që shkaktojnë dëme ka çuar në konfuzion në

emrat që përdoren për ta. Virus, i cili zakonisht dëgjohet sot janë të zakonshëm me

manifestim të dobët të parazitëve. Në Anglisht gjejmë emrin e malware, që do të thotë

një program me qëllim të keq.

Malware

Bidquelle/Imazhi: http://pcgyaan.files.worpress.com

Krimba dhe viruse shpesh bëjnë të ngadaltë kompjuterin tuaj deri në

papërdorueshmëri, dhe e detyrojnë ndonjëherë Ofruesin (ISP tonë) që ne të na mohojë

shërbimin për të mbrojtur përdoruesit e tjerë. Në fakt, kompjuterin tonë, të infektuar

një herë, keqbërsit e përdoren fshehurazi për shpërndarjen e përmbajtjeve të

paligjëshme dhe mesazhe spam për të koordinuar sulme në kompjuterë të tjerë.

Por kjo nuk është e gjitha

Miliard përdoruesit për çdo tregtar do të ishin në interesin e një tregu potencial. Ato që

nuk janë të gatshëm për të financuar fushatën dhe qasje ligjore për të përfituar klientë

vullnetarë,shërbehen me metoda jashtëzakonisht të dhunshme për të gjetur se për çka

shumica prej nesh janë të interesuar për të blerë,që më pas të na mbulojnë me oferta

të tyre. Spyware ne na spiunon, dhe vëren faqet që ne vizitojmë,kurse adware shpesh

pa pyetur na vërshon me reklama.E njohura për ju , pop-up dritare nga ku kërcejnë

përplot reklama,janë ato adware që lëvizin reklamat.

Spyware

Bildquelle/Imazhi:http://www.spyware-free.biz/

/Faqe zbavitese dhe erotike me përmbajtje ilegale të paligjëshme,janë

mbëledhës tipik të spyware dhe adware programe.Çdo përpjekje për të gjetur

veten në zona të tilla,duhet të kushtëzohet me kujdesin maksimal./

Spyware dhe adware janë të lidhura me web, të cilat përdoren kryesisht për nevojat

tona të përditshme. Deri te ne mund të depërtojnë duke keqpërdor defektet e

shfletuesit tonë të internetit,ose duke na bindur të anashkalojmë përdorimin e Pc-e

sigurisë .U duhet vetëm një herë të vendosin kontroll mbi kompjuterin tonë, do të

implantohen dhe do të përpiqen që të përfitojnë një kohë edhe të shkurtër me

parashikim se qëndrimi i tyre do të tolerohet. Prandaj, programet e tilla janë zakonisht

me afat të shkurtër qendrimi për të bërë një kompjuter krejtësisht të papërdorshëm,

dhe e vetmja gjë që ndihmon, riparim dhe riinstalimin e sistemit operativ.

/Shumë shpesh shfletuesit na paralajmërojnë se na kanoset rrezik. Nga faqe

që u kërkohet të kaloni paralajmërimin dhe të vazhdoni të qëndroni aty,mos

zbatoni kërkesat e tyre./

Veprime Sekrete

Për të thjeshtësuar pagesën e shërbimeve të tyre, shumë shërbime me të cilit jeni në

teleton kontakt realizojnë pagesat për qasje në shërbimin telefonik në çmimin e

thirrjeve telefonike (për shembull, numrat që fillojne me 060,O90 etj). Kështu me këto

telefonata mund të marrni pjesë në lojra fati,për të marrë informacione, përdorin një

shërbim komercial për asistencë teknike ose të ngjashme.

Ky koncept është i shtrirë në përdorimin e përmbajtje të faqeve komerciale - për të bë

pagesën për të përdorur përmbajtjen,ju lidheni direkt me ofruesin e përmbajtjes në

vend që të lidheni me internet, kurse çmimin që paguani për thirrje e paguani ma tarifa

tjera-norma. Pra,ju sherbeheni me dialers-diler, programe që vendosin lidhjet e tyre.

/Tek ofruesi i sherbimit telefonik mund të kërkoni blokim të shërbimit ose

prefiksim të thirjeve ndërkombëtare për disa shtete që nuk i thirni kurë.Ky

shërbim nuk lejon thirje të paautorizuara ndërkombëtare./

Dialerët- tani gati ekskluzivisht jan lidhur me surpriza të pakëndshme në faturën e

telefonit. Kjo metodë faturimi abuzohet deri në atë shkallë sa që përdorimi legal dhe i

ligjshëm gati është në zhdukje.. Në mënyrë tipike, dialerët ilegal arrijë të vendosin

thirje tarifa të shtrenjta astronomike me vendet jashtë shtetit dhe për të përdorur

shkëmbime telefonike,shërbehen me telefoni qendra nga vende ku dobët ose fare nuk

zbatohet legjislacioni. Kjo do të thotë që paratë tuaja ju nuk mund të ktheheni

mbrapsh, edhe pse është e qartë se ju jeni mashtruar. Përveç kësaj,realizohen thirrje

pa kërkesën tuaj.

MBROJTJA MBI VETË TERRITORIN TUAJ

Viruset dhe krimbat janë parazitë aktivistë që na bombardojnë që në momentin që

lidhemi me internet. Ata po përpiqen të depërtojnë në kompjuterin tonë me e-mail,

mjete të P2P, programet e mesazheve të menjëhershme, dhe shumë karaktersitika të

tjera të kompjuterëve tonë për të cilat ne nuk kemi njohur dhe as që jemi të

vetëdijshëm. Mundohuni për të i mirëpritur ata me rezistencë të zemëruar.

Nga programet e veprimit të njohur si vetëshumzues të(viruse dhe krimba)mund të i

luftojmë duke bërrë identifikimin dhe ndalimin.Antivirus Veglat për secilin virus të

veçantë apo krimb kanë antitrupa të përshtatshëm që ne e quajmë virus definicione.

Sulmi nën radar

Metoda e shkapërderdhjes është efektive kundër viruseve dhe krimbave, sepse

shpërndarja e tyre masovike do të i çojë në laboratorin e ekspertëve antivirus. Për fat

të keq, në këtë mënyrë ne jemi mbrotur vetëm nga armiku më i dukshëm.

/Që antivurus programi të jetë i gatshëm për kanosje të reja,patjetër

rregullisht duhet të i mundësoni afrim të virus definicione të

freskëta.Sigurohuni që update automatik i antivirus programit ështu duke

vepruar me korektësi./

Bildquelle/Imazhi: http://www.ploynt.de

Kuajt Trojan, ashtu si në përralla nga e cila e marrin emrin e origjinës, mbështeten në

besimin tonë. Ata do të na paraqiten si një program interesante, dhe ndoshta si disa

video ose audio përmbajtje që kemi kërkuar.Dhe ne me gjithë dëshirë të u lejojmë të

veprojnë në kompjuterin tonë. Programet te tilla rrallë apo kurë nuk arrijnë në antivirus

laboratori të ekspertëve,sepse antivirus veglat(mjete) ndonjëhere as që nuk arrijnë të i

njohin.

Njësitë e posaçme-speciale

Spyware, adware dhe dialer zhvillohen me shpejtësi mahnitëse,aq shumë të madhe

sa që edhe ekspertët e kanë të pamundur ndjekjen e tyre dhe definim të virusit.

Shpesh perdorin një kombinim i formave të tjera të parazitëve dhe njëkohësisht

shërbehen me një numër të madhë të metodave për të marrë kontrollin mbi

kompjuterin tonë. Pasi njëher të akerohen në të, do të përcaktojnë shumë mirë pozitat

e tyre.

Kundër këtyre parazitëve dhe trojan që shpesh i shoqërojnë ata, për të i luftuar ato

përdorimanti-spyware tools. Këto mjete në mënyrën e tyre të punës identifikojnë

dëmtuesit që tashmë janë në kompjuterin tuaj dhe përpiqen për të hequr ato. Ato

gjithashtu kërkojnë azhurime të rregullta për të identifikuar kërcënimet e reja. Largimi i

parazitëve që tashmë kanë krijuar pozicionet në kompjuterin tuaj nuk është një detyrë

e lehtë dhe shpesh një mjet anti-spyware vetë nuk arrin të bëjë gjithë punën. Prandaj,

është e dëshirueshme që të përdorim dy ose më shumë mjete të tilla.

Bildquelle/Imazhi: http://www.securitysoftwarezone.com

Veglat Anti-Spyware kryesisht skanon kompjuterin me kërkesë (mjete pa pagesë të

rekomanduara për këtë punë veprojnë në këtë mënyrë), që do të thotë se instalimi i

tyre nuk e ka penguar ardhjen e parazitëve. Prandaj është e dëshirueshme mjete anti-

spyware,kohë pas kohe të i drejtoni në mënyrë të pavarur, dhe është e nevojshme para

se të futeni në punë tregtie ose të shkëmbimit të të dhënave konfidenciale në Internet.

/Disa Anti Spyware mjete të tilla si Spybot Search&destroy,kan mundësinë

e”Imunizimit”të kompjuterit.Kjo procedurë e bënë më të qëndrueshëm

kpmpjuterin.Para çdo (scan) lëvizje të anti spyware,patjetër përditsoni anti

spyware veglat.

Ka edhe zgjidhje komerciale të integruara nga prodhues të vegla të sigurisë tools

(antiviruse, anti-spyware, firewall) që ju mbrojnë në mënyrë aktive kundër të gjitha

llojet e parazitëve në të njëjtën kohë, që është mënyra më e mirë, por edhe më e

shtrenjtë që siguron deridiku mbrojtje të plotë.

KONTROLLI KUFITAR

Edhe përkrah dësirës tonë për siguri, kompjuterin ne nuk mund të izolojmë lehtë nga

bota e jashtme. Kalimet e rregullta dhe të shpeshta të kufive që na ndajne nga

Interneti, proces qe ne duhet të lejojmë atë, duke vendosur një mjet të kontrollit

kufitar të sigurisë që ne e quajmë firewall . Sigurisht, hyrje dhe dalje të trajtohen

plotësisht ndryshe.

Firewall kontrolli kufitarë

Bildquelle/Imazhi: http://www.ip-cracks.ch

Kur hyjmë në një vend të hauj ne jemi të përshëndetur më shpesh nga pyetje në lidhje

me arsyet për vizitën tonë. Firewall i jonë gjithashtu do të i dallojë vizitorët në bazë të

këtyre kritere. Në fakt, shumica e komunikimit në internet fillon me realizimin e lidhjes

në një port të komunikimit. Fjala është për një numër që është i lidhur me llojin e

shërbimit të negociuar (p.sh. numri 80 tregon një shërbim dhe është përdorur për web

trafikun HTTP).

Arritjet Ndërkombëtare

Përdoruesit e zakonshëm nuk kanë nevojën për aftësi për të hyrë në kompjuterin e tij

nga jashtë, mu për ate sepse ai vetëm sherbehet me shërbime duke i përdorur ,dhe

nuk sherben askëndr. Programet e shërbyesit(server) duhet të japë atyre mundësinë

për të hyrë në internet.

Pothuajse të gjithë programet e përdoruesit mund të punojnë si duhet, pa pasur nevojë

për t'i dhënë atyre qasje nga jashtë, që do të thotë se në një rast tipik, ju nuk do të

keni nevojë shtesë për të përshtatur më tej firewall që t´ju lejojë hyrje në disa porte.

Nisjet Ndërkombëtare

Kontrolli i nisjes është disi e ndryshme nga natyra e saj, pasi në këtë rast, ne jemi më

shumë të interesuar të dimë që kush shkon,se sa ku shkon. Firewall (firewall me

opsionin e mësipërm është quajtur një aplikim firewall (application firewall) dhe ne kete

rast vërteton se cili programi ka kërkuar të ketë qasje. Pra, në këtë mënyrë ne

mundemi të kufizojmë qasjen në internet për ato programe ku kjo qasje është e

nevojshme ne të vërtetë.

/File Sharing Programe P2P kahere kërkojnë të kenë qasje në ndonjë port

hyrje(arritje),por zakonisht veprojnë pa licencë.Mos e hap portin e hyrjes nëse

nuk është e nevojshme,dhe shumë nga ato programe janë bartës të elemente

më shkatrimtare për një kompjuter

Firewalls nuk vijnë me një sërë rregullash të paravendosura të kontrolleve kufitare, por

presin që përdoruesit të i mësonjë ato se çfarë duhet lejuar, dhe çfarë jo. Ky mësim

zhvillohet në mënyrë të tillë që firewall ndalon një program që tenton për të

komunikuar me botën e jashtme,e përshkruan këtë përpjekje përdoruesit, dhe kërkon

nga ai leje.

/ Windows Ferewall,firewall që vjen me Windows Service Pack 2 në përbërje

të sistemit operativ,kontrollon qasje të disa porte komunikimi,por nuk ka

mundesinë e kontrollit të veçantë veç e veç të programeve./

Per ate Firewall pyet?

Bildquelle/Imazhi:http://www.hideway.eu

Shumcia e firewall pyetjeve do të shfaqen në fillim, derisa ata të "mësojnë" rregullat që

u keni caktuar. Azhurnim të programe që kanë nevojë për qasje në internet (p.sh. web

browser) do të shkaktojë prapë një pyetje si çështje rivendosje, pasi firewall nuk e njeh

versionin e ri.

/Një firewall paralajmerim I tillë u referohet programeve që kan qasje në

kompjuterin tuaj nga Interneti.Zgjidh një opcion për të blokuar.nëse

apsolutisht nuk jeni të sigurtë se çka bën ky program në kompjuterin tuaj./

GJITHMONË TË GATSHËM

Mjetet e sigurisë janë trupat tona për të luftuar kërcënimet e internetit. Pa ato ne do të

jemi një objektiv i lehtë, por akoma qëllimi ynë kryesor duhet të jetë që nevoja për

operacionet e tyre nuk do vijë. Secila organizatë e mbrojtuar mirë është në gjendje të

vazhdueshme të gatishmërisë. Ne vazhdimisi kërkonë gabime dhe i riparon lëshimet

saktë në kujdesin e tyre dhe i mban në gatishmëri forcat e saj, të trajnuar për të u

përballuar me sulmuesit aktual.

Nevojat ndryshojnë

Kryesisht baza e të gjithë programe kompjuterike e bën sistemin operativ, nga të cilët

si më të zakonshëm veçojmë kompjuterin shtëpiak Windows XP. E mirëmbajmë atë në

vëmendje me kaompetencat dhe ndihmën e përbërësve Automatik Updates, të cilat na

ofrohen në Control Panel.

Bildquelle/Imazhi:http://www.cert.hr

/Kliko mbi butonin start,zgjidh Control Panel,dhe më pas Security

Center.Sigurohuni që pika e etiketuar me ngjyrë të gjelbërt qëndron ne

Automatik Update “ON”./

Të gjitha mjetet e sigurisë duhet të përditësohen rregullisht me qëllim që të kryejnë

detyrat e tyre, por edhe nevojat e tyre individuale janë të ndryshme. Mjeti antivirus

azhornohet(perditsohet) automatikisht pa patur nevojë për ndërhyrjen tonë. Mjete Anti-

Spyware zakonisht i përditsojmë menjëherë para përdorimit,kurse firewall herë pas

here na njofton se kemi në disponibilitetit të versione më të reja që ne duhet të japim

leje instalimi.

Përditësimi në përgjithësi është e rëndësishëm për të gjitha programet e instaluar në

kompjuterin tuaj. Nëse nga ju kërkohet nga programe të tjera kompetencë dhe që në

kompjuterin tuaj të lejohet (update)rivendosje,patjetër lejoni këtë.

Shfletim Guerile –Surfim

Kriminelëve të kompjuterve puna në masë të madhe u lehtësohet me barazinë e

programit ne përdorim. Vetëm imagjinoni se sa vjedhësit e makinave do të kishin më

lehtë të vjedhin makina në qoftë se të gjitha makinat do të kishin të njëjtin dry dhe

çelës.

Dhe duke u nisur nga ajo se dritarja jonë më e zakonshme që përdoret në botën e

shfletuesit tonë të internetit, pikërisht nga vrimat ose dobësitë që paraqiten ne

shfletues,për keqbërsit dobësitë e tij janë në shënjestër në mënyrë që me më pak

përpjekje për të fituar qasje në shumë kompjutera.

/M zëvendësimin e Internet Explorer web shfletuesit me një program

alternativ,përfitojme edhe një program tjetër i cili duhet

azhurnuar(perditsuar).Për fat të mirë,të dy alternativat e lartpërmendura me

vete sjellin edhe perdistime automatike(Update automatike)

...Internet Explorer,web shfletuesi është ndërtuar mbi sistemit operativ Windows,është

më i përhapur dhe më i ekspozuar ndaj përzgjedhjes. Po si alternativë të tij, ndër të

tjera janë Mozilla Firefox dhe Opera (web shfletues që janë të rreshtuara në mënyrë të

shpërndarjes të vlerësuara në treg,nga më të zakonshme pak të përfaqësuara). Duke

përdorur programe alternative jemi të vendosur në grupin e përdoruesit për të cilat ka

më pak interes në komunitetin e internet krimineleve.

/Programet alternative shpesh nuk i plotsojnë nevojat tona në krahasim me

ato më të ekspozuar.Zgjidhni me kujdes ato programe me të cilit mendoni se

do të mbeteni më të kënaqur,kurse vaglën më të përdorur vendoseni në punë

athere kur ju vertetë keni nevojë/.

Programe Alternative ekzistojnë për qëllime të tjera: ju përdorni një program për të

parë të bashkangjitur e email-it, të tilla si Outlook Express, të vetëdijshëm se edhe për

këtë ka alternativë. Programi Mozilla Thunderbird është që ofrom një mënyrë të

ngjashme pune me më pak ekspozim në kërcënimet e sigurisë tipike, kurse avantazhe

të ngjashme sjellë edhe Opera Mail, në dispozicion me Opera Web browser.

PUSHTETI I JUAJ

Më e vlefshme që ne kemi në kompjuter zakonisht nuk është procesori i shpejtë apo

makinë më moderne optike. Më të vlefshme janë të dhënat tona që mund të

përfaqësojnë punën tonë disa muajore, humbja e të cilit do të ishte më e madhe se

humbja e gjithë kompjuterit. Fatmirësisht, ndryshe nga kompjuterat, lehtë mund të

kopjojmë të dhënat në mënyrë për të krijuar një kopje rezervë. Krijimi i kopje i të

dhënave të rëndësishme ndryshe quhetbackup.

Çka duhet të ruajmë?

Thesaret më të mëdha që duhet të mbajmë zakonisht nuk marrin shumë hapësirë.

Dokumentet të cilat i vendosim si konsum të përditshëm dhe ndryshimet,rrallë arrijë

një madhësi që është e vështirë për të ruajtur në një media të lëvizshëm.

/Datateka(drejtoriume) të cilat përdoren shpesh patjetër edhe shpesh duhet

të ushqehen me siguri.Nëse një javë keni punuar mbi një dokument apo

redaktim të përmbajtje të ndryshme,për ju me rëndësi është që kopje

dokumenti duhet të jetë ai më i riu(backup i fundit)/.

Kur flasim për backup(ri mbështetjen),të dhënat kryesisht duhet të i dallojmë me ato sa

shpesh ata i ndryshojmë.I ndryshojmë të dhënat shpesh duhet edhe evakuar

shpesh , kurse të dhëna të vazhdueshme, të tilla si fotografi, është e mjaftueshme

për të i ruajtur në një vend të sigurt sa më parë se të kenë humbur.

Sistemi operativ (Windows) dhe aplikacionet e vendosura që ne e përdorin vjen si

këmbim i ruajtje të media përmbajtje të tyre që na kan ardhë . Nëse ka ndodh të kemi

humbur vetëm ata,jemi viktima më e madhe e kohës se nevojshme për të rivendosur

mjedisin e punës.

/Datateka(drejtoriume) që kemi vendosur dhe më pas nuk kemi bë

ndryshime,mjafton vetëm njeher të i rimbeshtetur(backup):Fotografi të

pushimeve verore ose të ngjashme,nuk kan nevoje rifreskimi për të i ruajtur

përsëri/.

Përmbajtje jashtëzakonisht të mëdha dhe të dhëna lehtë për t'u kthyer, siç janë

lojërat kompjuterike, ne mundemi thjesht ato të i harrojmë kur ne mendojmë për

backup.

Strategjia

Për të qënë backup (mbështetja) më e thjeshtë, është e rëndësishme për të mbajtur të

dhëna të veçanta mbi kriteret dhe ndryshueshmëri në përmasa, sipas kritereve të

përshkruara më parë. Kjo do të thotë se nuk duhet të i përziejmë dokumente me

muzikë me një skedar sistematik të fotografive. Qëllimi ynë është për të arritur në çdo

moment të kemi në dorë:

· Selinë e Krizës - një kopje të gjendjes së sistemit operativ menjëherë pas instalimit

dhe vendosjes.

· Arkivi - një kopje rezervë të multimedia i rëndësishëm dhe objektet tjera me

përmbajtje fikse.

.Pozicionin - e fundit - një kopje të fundit të gjendjes së dokumenteve me mbeshtetje

të përditshme “updated”

Një kopje e gjendjes së tanishme të kompjuterit me të gjitha të dhënat që ne i

quajmë imazh.Për të krijuar një kopje të tillë me lehtë e keni të përdorni

programe enkas,disa nga këto programe janë në pako të kompjutrit tuaj/.