interna 2014 rozpuszczalniki, węglowodory

71
INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory lek. med. Tomasz Kłopotowski

Upload: wylie

Post on 27-Jan-2016

40 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory. lek. med. Tomasz Kłopotowski. Rozpuszczalniki. substancje ciekłe stosowane do otrzymywania roztworów (mieszanina cieczy i ciał stałych): rozpuszczalniki jonizujące (woda) rozpuszczalniki niejonizujące – węglowodory. Węglowodory - określenie. - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

INTERNA 2014

Rozpuszczalniki, węglowodory

lek. med. Tomasz Kłopotowski

Page 2: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Rozpuszczalniki

substancje ciekłe stosowane do otrzymywania roztworów (mieszanina cieczy i ciał stałych):

– rozpuszczalniki jonizujące (woda)– rozpuszczalniki niejonizujące – węglowodory

Page 3: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory - określenie

związki organiczne zbudowane z atomów węgla i wodoru

zawierają alifatyczny łańcuch węglowy lub aromatyczny pierścień węglowy

szeroko rozpowszechnione – paliwa, znajdują się w

gospodarstwie domowym i są używane w przemyśle

otrzymywane w wyniku destylacji ropy naftowej lub drewna

Page 4: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – podział

węglowodory

łańcuchowe(alifatyczne)

pierścieniowe(cykliczne)

nasycone nienasycone alicykliczne aromatyczne(areny)

alkany(parafiny)

alkeny(olefiny)

alkiny(acetyleny)

cykloparafinycykloolefiny

cykloacetyleny

jednopierścieniowewielopierścieniowe

Page 5: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – toksyczność

funkcją indywidualnych właściwości fizykochemicznych związku:

– lepkość

– lotność

– napięcie powierzchniowe

– chemiczna aktywność każdej części łańcucha (podstawniki)

Page 6: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory - toksyczność

Dawka toksyczna

– już kilka mililitrów może wywołać chemiczne zapalenie płuc

– spożycie 10 - 20 ml niektórych, ogólnie działających związków (czterochlorek węgla) może być przyczyną śmiertelnego zatrucia

Page 7: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodoryobjawy kliniczne

Aspiracja do płuc:

– objawy natychmiast – kaszel, odruchy wymiotne, chrząkanie

– w ciągu kilku godzin – przyspieszenie oddechów, duszność, chemiczne zapalenie płuc

Page 8: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory patofizjologiaukład oddechowy

toksyczność wynika zwykle z aspiracji lub dyfuzji węglowodoru

słaba rozpuszczalność w wodzie, głęboka penetracja – skurcz oskrzeli, odczyn zapalny

Page 9: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład oddechowy

w pęcherzykach płucnych – wypierają tlen, niszczą surfaktant – rozlane zmiany wysiękowe, krwotoczne w pęcherzykach płucnych – upośledzenie dyfuzji tlenu

dysfunkcja pęcherzyków prowadzi do nieprawidłowego stosunku wentylacji do perfuzji (V/Q) – niewydolność oddechowa

Page 10: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład pokarmowy

bezpośrednie podrażnienie błony śluzowej, są szybko absorbowane przez śluzówkę;

niektóre wywołują oparzenia chemiczne;

objawy: piekący ból w jamie ustnej, gardle, bóle brzucha, nudności wymioty, krwotoczna biegunka;

wymioty zwiększają ryzyko aspiracji

Page 11: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład nerwowy

są lipofilne powinowactwo do bogatolipidowej tkanki nerwowej;

ogólnoustrojowa absorpcja ostre i przewlekłe toksyczne uszkodzenie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego;

niektóre 6-węglowe alifatyczne WW (np. n-heksan, metylo-n-butyloketon) metabolizm do związków zaburzających transport aksonalny obwodowa polineuropatia demielinizacyjna

Page 12: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład nerwowy

długotrwałe narażenie na WW w miejscu pracy lub nadużywanie lotnych WW przewlekłe bóle głowy, ataksja móżdżkowa, upośledzenie funkcji poznawczych i innych wyższych czynności nerwowych

niektóre lotne WW (np. butan, benzen, toluen i ksylen) działają depresyjnie na OUN, ale także działanie euforyczne (podniecenie, drżenia, zawroty głowy)

Page 13: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład krążenia

wysokie stężenia WW uwrażliwienie mięśnia sercowego na działanie katecholamin ryzyko wystąpienia u narażonych VT lub VF (tzw. „nagła śmierć wąchaczy” - może wystąpić, kiedy osoba nadużywająca zrobi nagle większy wysiłek fizyczny krótko po intoksykacji WW)

także – bloki przedsionkowo-komorowe i bradykardia

niektóre mogą obniżać kurczliwość mięśnia sercowego i zmniejszać obwodowy opór naczyniowy

Page 14: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory droga narażenia

inhalacyjna

– bezpośrednie wdychanie par substancji lotnych (”sniffing”)

– inhalowanie par z materiału nasączonego lotną cieczą i umieszczonego na twarzy (”huffing”)

– powtarzane wdychanie par z umieszczonego w plastikowej torbie węglowodoru (”bagging”)

pokarmowa przezskórna parenteralna

Page 15: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory przyczyny zatruć

przypadkowe spożycie (najczęstsza przyczyna): – typowe u dzieci <5 rż., które mają dostęp do WW bez

nadzoru rodzicielskiego– u dorosłych i starszych osób, kiedy WW są przechowywane

w nieoznakowanych pojemnikach zamierzone nadużycie (młodzież i młodzi dorośli) przypadkowe narażenie w gospodarstwie domowym lub miejscu

pracy masywne spożycia doustne (próby samobójcze)

Page 16: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

różnią się długością łańcucha węglowego oraz obecnością oraz ilością wiązań;

łańcuch do C4 – gaz;

łańcuch od C5 do C18 – ciecz;

łańcuch powyżej C18 – ciała stałe – woski parafinowe

Największe ryzyko zatrucia – ciekłe, łatwo parujące węglowodory

Page 17: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

n – Heksan – C6H14

produkt destylacji ropy naftowej bezbarwna ciecz, nierozpuszczalna w wodzie, miesza się dobrze z

innymi rozpuszczalnikami organicznymi stosowany jako: odczynnik laboratoryjny, jest składnikiem

rozpuszczalników farb i atramentów, w małej ilości w benzynie wchłania się przez drogi oddechowe, w małym stopniu przez skórę w organiźmie ulega utlenieniu do neurotoksycznego heksanodionu

powodującego obwodowe neuropatie czuciowe uszkadzając osłonki mielinowe nerwów

Page 18: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

n – Heksan - – C6H14

w dużym stężeniu wywiera działanie narkotyczne, pojawia się oczopląs, zawroty głowy, senność – ustępują po zakończeniu narażenia

po długotrwałym narażeniu – parestezje, neuropatia ruchowa rzadziej czuciowa – zwolnienie przewodnictwa ruchowego

objawy występują przy stężeniach powyżej 720mg/m3

działa drażniąco na skórę i błony śluzowe

Page 19: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatycznebenzyna

mieszanina ciekłych węglowodorów, skład zmienny w zależności od pochodzenia, sposobu otrzymania i stopnia rafinacji; może zawierać małe domieszki węglowodorów aromatycznych, substancji przeciwstukowych – tetraetylek ołowiu;

benzyna samochodowa, benzyna lotnicza, benzyna ekstrakcyjna – rozpuszczalnik, benzyna lakowa – do produkcji lakierów, farb, past do podłóg benzyna apteczna – nie zawiera węglowodorów aromatycznych i

nienasyconych

Page 20: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

benzynaZastosowanie:

paliwo płynne, rozpuszczalnik, do odtłuszczania, do prania „na sucho”.

Zatrucia: w przemyśle obuwniczym – stosowana jako rozpuszczalnik, w pralniach, przy czyszczeniu i naprawie świeżo opróżnionych zbiorników, przypadkowe – doustne – wypadek w pracy.

Page 21: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

benzyna wchłania się drogą oddechową, w mniejszym stopniu drogą doustną,

gromadzi się w tkance tłuszczowej, wykazuje powinowactwo do tkanki nerwowej, wydala się drogą oddechową

zatrucie ostre:

– pobudzenie psychoruchowe, wesołkowatość, zaczerwienienie twarzy, tachykardia – przypomina upojenie alkoholowe;

- zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, zaburzenia równowagi, senność, śpiączka;

- przy stężeniu powyżej 20000mg/m3 – szybka utrata przytomności, zgon

Page 22: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

benzyna zatrucie przewlekłe:

- zespół rzekomonerwicowy – bóle i zawroty głowy, nadmierna drażliwość, zaburzenia snu, drżenia rąk

- niewielka niedokrwistość może wynikać z domieszek benzenu

zachłyśnięcie:

- ogólne objawy toksyczne jak w zatruciu ostrym,

- odoskrzelowe zapalenie płuc z krwiopluciem, leukocytozą – ropień płuca

Page 23: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

benzynaRóżnicowanie:

zatrucie ostre – upojenie alkoholowe lub zatrucie innym rozpuszczalnikiem organicznym – charakterystyczny zapach z ust (!)

zatrucie przewlekłe – trudne do rozpoznania – konieczne śledzenie dynamiki objawów i wiarygodna ocena narażenia – konieczność konsultacji neurologicznej, psychiatrycznej, psychologicznej

Page 24: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Różnią się:- długością łańcucha węglowego,- obecnością i liczbą wiązań nienasyconych,- liczbą atomów chlorowca i miejscem ich połączenia.

Toksyczność wzrasta:- z długością łańcucha węglowego,- obecnością i liczbą wiązań nienasyconych,- liczbą atomów chlorowca .

Postać – gazy, łatwo parujące ciecze

Page 25: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl

- w temperaturze pokojowej – gaz- stosowany jako chłodziwo w lodówkach, chłodziarkach- narażenie przy naprawie urządzeń chłodniczych

- wchłania się droga oddechową- wydala się drogą oddechową niezmieniony a częściowo utlenia się

do kwasu mrówkowego – wydalany z moczem

Page 26: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl

Zatrucie ostre:- kilkunastogodzinny okres utajenia;- zawroty i bóle głowy, osłabienie ostrości wzroku, podwójne

widzenie, chwiejny chód;- nudności, wymioty, bóle brzucha- dodatni objaw Romberga, upośledzenie koordynacji ruchów,

zaburzenia czynności mięśni okoruchowych- w ciężkim zatruciu – niewydolność nerek, drgawki, śpiączka,

zgon(!)

Page 27: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl

Zatrucie ostre:- potwierdzeniem narażenia – kwas mrówkowy w moczu;- próby wątrobowe, - BOM, - kreatynina, mocznik,- badanie neurologiczne

Leczenie - szpitalne

Page 28: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylenu – dichlorometan – CH2Cl2

w temperaturze pokojowej – ciecz o temp. wrzenia – 40 st.C. Zastosowanie:

- rozpuszczalnik o wysokim stopniu lotności do usuwania niektórych farb

w kontakcie z płomieniem lub gorącym metalem – powstaje fosgen

wchłania się przez płuca – utlenia się do CO(!!!) przy 6-cio godzinnym narażeniu - HbCO – do 40% T1/2 CO – 13 godzin (!!!)

Page 29: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylenu – dichlorometan – CH2Cl2

kontakt ze skórą może powodować oparzenia chemiczne narządem krytycznym jest OUN:

- bóle i zawroty głowy,

- drętwienie i mrowienie w kończynach,

- senność, utrata przytomności (CO),

- ma działanie hepatotoksyczne,

- zawał mięśnia sercowego,

- demencja

Page 30: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra bezbarwna, łatwo parująca i niepalna ciecz o słodkawym zapachu; stosowany w przemyśle chemicznym do chlorowania węglowodorów

krótkołańcuchowych oraz w przemyśle gumowym, jest rozpuszczalnikiem do produkcji leków, pestycydów oraz substancji przeciwstukowych;

w przeszłości – do produkcji gaśnic, rozpuszczalnik do prania odzieży, wełny, do odtłuszczania metali i dezynsekcji;

w kontakcie z płomieniem, gorącym metalem – powstaje fosgen

Page 31: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra w postaci pary wchłaniany jest drogą oddechową, w postaci cieczy wchłania się przez skórę, przyjęty doustnie wchłania się z przewodu pokarmowego – zatrucia

przypadkowe, suicydalne; spożycie 5 ml może być śmiertelne ; 50% CCl4 wydala się wolno w stanie niezmienionym przez drogi oddechowe, wchłonięty CCl4 odkłada się w tkance tłuszczowej, wątrobie, szpiku, mózgu,

nerkach CCl4 ulega rozkładowi do chloru i wolnego rodnika trichlorometylowego, a

następnie do chlorowodoru i chlorku karbonylu

Page 32: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra zmiany narządowe dotyczą wątroby i nerek wątroba – zwyrodnienie tłuszczowe, nekroza hepatocytów w wyniku

peroksydacji lipidów i tworzenia wolnych rodników tlenowych; nerki – uszkodzenie i martwica kanalików I rzędu, w dużych

stężeniach – niedokrwienie całego nefronu – spadku przesączania kłębuszkowego

dowodem narażenia jest stwierdzenie tetrachlorometanu w powietrzu wydechowym i we krwi – do 2 tygodni po przebyciu narażenia

Page 33: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Zatrucie ostre:

I faza - podrażnienie spojówek, błon śluzowych nosa, gardła

- nudności, wymioty, zwężenie pola widzenia, diplopia

- objawy narkotyczne aż do śpiączki

II faza - pozorna poprawa

III faza - krwiste wymioty

- żółtaczka, hepatomegalia, skaza krwotoczna (protrombina)

- oliguria aż do niewydolności nerek

ZESPÓŁ WĄTROBOWO - NERKOWY

Page 34: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Zatrucie ostre:- ostry żółty zanik wątroby (!)- stopniowa poprawa po kilku tygodniach … kilku miesiącach- w nielicznych przypadkach rozwija się marskość wątroby

Page 35: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Zatrucie przewlekłe:

- rzadko, w wyniku długotrwałego, umiarkowanego narażenia,

- nie występuje faza narkotyczna,

- cechy zespołu wątrobowo – nerkowego o mniejszym stopniu nasilenia

- objawy ustępują po przerwaniu narażenia

- mogą wystąpić objawy uszkodzenia mózgu i móżdżku w wyniku procesów demielinizacyjnych

Page 36: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Badania pomocnicze:- tertrachlorometan w powietrzu wydechowym, we krwi,- pełny profil prób wątrobowych, ze wsk. protrombinowym, proteinogramem,

badania w kierunku infekcji WZW,- próby nerkowe, BOM, - elektrolity,- usg jamy brzusznej.

Różnicowanie:

- WZW,

- zespół sromotnikowy,

- inne zatrucia

Page 37: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Leczenie:

- hiperwentylacja – respiratoroterapia,

- wymienne przetoczenie krwi, iHD, CRRT,

- antyoksydanty (acetylocysteina),

- silibinina (Legalon),

- wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych i RKZ,

- hiperbaria tlenowa (działanie hepatoprotekcyjne)

Page 38: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Rokowanie:

- niepewne – zależy od stopnia narażenia, nasilenia i przebiegu objawów;

- w ciężkich przypadkach zatrucie może zakończyć się zgonem;

- wyleczenie po długotrwałym leczeniu, rehabilitacji

Page 39: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) - TRI bezbarwna ciecz o przyjemnym, aromatycznym zapachu, lotna; zastosowanie przy odtłuszczaniu metali, rozpuszczalnik farb, emalii,

smoły, gumy, do produkcji atramentów i materiałów przylepnych; dawniej szeroko stosowany w pralniach chemicznych do czyszczenia

na sucho; z uwagi na działanie odurzające stosowany przez wąchaczy

Page 40: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI wchłania się głównie przez drogi oddechowe oraz przez skórę; większość wydala się w stanie niezmienionym przez płuca; w organiźmie utlenia się w wątrobie do chloralhydratu, który ulega

redukcji do trichloroetanolu (TCE) lub utlenieniu do kwasu trichlorooctowego (TCA). Trójchloroetanol jest utleniany do TCA lub po połączeniu z kwasem glukuronowym wydalany jest z moczem;

biomarkerami narażenia na TRI są: TCE i TCA; TCE jest wczesnym biomarkerem – wydala się w pierwszych

godzinach TCA wydala się po kilkunastu godzinach, szczyt – 2 – 3 doba

Page 41: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Zatrucie ostre:

- działanie drażniące na skórę i spojówki oka, może spowodować uszkodzenie rogówki,

- zawroty głowy, uczucie upojenia, bóle głowy, nudności, zaburzenia widzenia i koordynacji ruchowej, splątanie, utrata przytomności,

- zaburzenia rytmu serca – VES, FV – zgon,

- zaburzenia przewodnictwa w nn obwodowych i n.VII – może utrzymywać się kilkanaście miesięcy,

- słabe działanie hepato- i nefrotoksyczne

Page 42: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Zatrucie przewlekłe:

- uogólnione osłabienie, senność, brak łaknienia, zaburzenia węchu, apatia, zaburzenia koncentracji uwagi, osłabienie pamięci,

- objawy polineuropatii, zwolnienie przewodnictwa w nerwach obwodowych , zmiany w zapisie EEG,

- uznany jest za kancerogen – rak wątroby i chłoniak złośliwy

Page 43: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Badania pomocnicze:

- TCE – narażenie bieżące

- TCA – odzwierciedla okres wcześniejszy – DSB – 20mg/l,

- próby wątrobowe,

- BOM, próby nerkowe,

- EKG,

- przewodnictwo nerwowe, EEG,

- konsultacje: neurologiczna, psychologiczna, psychiatryczna

Page 44: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Różnicowanie zatrucia ostrego:

- upojenie alkoholowe,

- zatrucie innymi rozpuszczalnikami,

- zatrucie CO.

Różnicowanie zatrucia przewlekłego:

- zespół rzekomonerwicowy,

- polineuropatie np. cukrzycowa, alkoholowa

Page 45: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Zatrucie ostre

najczęściej jest odwracalne i nie pozostawia trwałych nastepstw

Zatrucie przewlekłe:

może być odwracalne w okresie wczesnym,

objawy uszkodzenia układu nerwowego – polineuropatie mogą utrzymywać się stale

Page 46: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

zawierają w cząsteczce sześcioczłonowy pierścień aromatyczny lub układ kilku skondensowanych pierścieni do których podłączone były podstawniki alkilowe lub arylowe;

najprostszym węglowodorem aromatycznym jest benzen – C6H6;

otrzymuje się z ropy naftowej, smoły pogazowej i gazu ziemnego znajdują za w wielu dziedzinach przemysłu, stanowią składnik paliw,

używane są jako rozpuszczalniki; w technologiach przemysłowych występują jako mieszaniny

Page 47: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

- lotna, bezbarwna, palna ciecz otrzymywana z destylacji ropy naftowej- w przeszłości używany jako rozpuszczalnik farb, lakierów, klejów, w

przemyśle gumowym i skórzanym - obecnie zastępowany jest mniej toksycznymi rozpuszczalnikami- w benzynie może stanowić maksymalnie 1%- ma zastosowanie w przemyśle chemicznym do syntezy barwników,

leków, detergentów, materiałów wybuchowych, fenoli, styrenu

Page 48: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznebenzen – C6H6

- w postaci pary wchłania się przez drogi oddechowe,- w postaci cieczy wchłania się przez nieuszkodzoną skórę,- śmiertelna dawka doustna 100 ml- 50% benzenu wydala się niezmienione przez płuca,- 50% benzenu przechodzi do wątroby, szpiku kostnego, tkanki

tłuszczowej,- w wątrobie pod wpływem oksydazy cytochromu P-450 ulega utlenieniu

do fenolu, katecholu i kwinolu;- fenol po sprzężeniu z kwasem glukuronowym lub siarczanami wydalany

jest z moczem lub po rozerwaniu pierścienia węglowego wydalany jest z moczem jako kwas mukonowy.

Page 49: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Zatrucie ostre:

- występują rzadko, w sytuacjach awaryjnych;

- bóle i zawroty głowy, nudności, odczucie zmęczenia, utrata przytomności ,

- zaburzenia rytmu serca,

- następstwem mogą być trwałe uszkodzenia układu nerwowego, zespół rzekomonerwicowy.

Page 50: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Zatrucie przewlekłe: zmiany w krwiotwórczym:

- początkowy okres - wzrost erytrocytów, leukocytów,

- okres depresji - mierna leukopenia,

- spadek PLT – wydłużenie czasu krwawienia,

upośledzenie kurczliwości skrzepu,

- leukopenia, względna limfocytoza,

- spadek erytrocytów, hemoglobina w normie

Page 51: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Zatrucie przewlekłe:

- krwawienia z dziąseł , nosa, wynaczynienia po niewielkich urazach, wydłużenie menstruacji;

- szpik ubogogrudkowy - zmniejszenie układu białokrwinkowego, zahamowanie na etapie mielocytów,

- zahamowanie układu płytkowego,

- upośledzenie układu erytrocytarnego

- niedokrwistość aplastyczna;

Page 52: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Zatrucie przewlekłe: uszkodzenie układu nerwowego – zaburzenia behawioralne,

psychomotoryczne, uszkodzenie błędnika, nerwu przedsionkowego i słuchowego;

działanie genotoksyczne, aberracje chromosomalne; białaczka – ostra białaczka mieloblastyczna, erytroleukemia,

białaczka przewlekła – rzadziej – występują po kilku, kilkunastu latach od przerwania narażenia;

- benzen jest uznanym przez IARC kancerogenem.

Page 53: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznebenzen – C6H6

Badania pomocnicze:

- fenol w moczu – podstawowy biomarker narażenia

powinien być pobierany w drugiej połowie dniówki

- kwas fenylomerkapturowy i mukonowy czulszy biomarker

Fenol w moczu:

- do 10mg/l – fizjologiczne stężenie,

- do 20mg/l – DSB,

- powyżej 25mg/l – narażenie niewielkie,

- około 50mg/l odpowiada narażeniu około 32mg/m3 przez 8 godzin;

- około 100mg/l odpowiada narażeniu około 80mg/m3 przez 8 godzin

Page 54: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Badania pomocnicze:

- morfologia krwi z rozmazem,

- PLT,

- retikulocyty,

- biopsja szpiku,

- badania koagulologiczne,

- EKG,

- konsultacja neurologiczna

Page 55: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznebenzen – C6H6

Różnicowanie zatrucia ostrego:

- upojenie alkoholowe,

- diagnostyka zaburzeń świadomości,

Różnicowanie zatrucia przewlekłego:

- pancytopenie o innej etiologii i idiopatyczne,

- inne białaczki

- polineuropatie

Page 56: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Rokowanie:

- pancytopenie przy przerwaniu narażenia są odwracalne;

- zaawansowana niedokrwistość aplastczna – rokowanie złe,

- białaczka – rokowanie jak w białaczkach niezależnie od narażenia.

Page 57: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

toluen – metylobenzen – C6H5CH3

- bezbarwna, palna, lotna ciecz o zapachu podobnym do benzenu;

- otrzymywany z ropy naftowej;

- używany jako rozpuszczalnik farb, lakierów, żywic, gumy, smoły, asfaltu, celulozy,

- do produkcji trójnitrotoulenu – TNT, chloraminy, diizocyjanianu toulenu, sacharyny.

Page 58: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznetoluen – metylobenzen – C6H5CH3

- wchłania się przez układ oddechowy, ciekły w małej ilości przez skórę;

- 20% - wydala się przez płuca;

- 40 – 60% ulega utlenieniu do kwasu benzoesowego, który po połączeniu z glicyna daje kwas hipurowy wydalany z moczem (w ciągu 24godzin);

- DSB toulenu we krwi – 300ug/l

Page 59: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznetoluen – metylobenzen – C6H5CH3

Ostre zatrucie:

- bóle i zawroty głowy, podrażnienie spojówek, podrażnienie błon śluzowych nosa, gardła, parestezje, niezborność ruchów, zaburzenia świadomości, śpiączka;

- zaburzenia rytmu serca, blok AV, VES, FV, ostra niewydolność lewokomorowa, zgon;

Przewlekłe zatrucie:

- osłabienie mięśniowe, bóle brzucha, zaburzenia móżdżkowe, uszkodzenie n. II, neuropatia obwodowa, zaburzenia zachowania;

- uszkodzenie wątroby,

- uszkodzenia szpiku wynikają z domieszek benzenu.

Page 60: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

toluen – metylobenzen – C6H5CH3

Badania pomocnicze:

- biomarker narażenia – kwas hipurowy w moczu lub kwas orto-krezolowy w moczu,

DSB kwasu hipurowego w moczu – do 1500mg/l

DSB kwasu ortokrezolowego w moczu – 0,5mg/l

- morfologia z rozmazem, PLT,

- konsultacja neurologiczna i psychologiczna.

Rokowanie:

dobre przy przerwaniu narażenia

Page 61: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2

trzy formy izomeryczne – orto, meta, para

- bezbarwna, lotna, palna ciecz otrzymywana przez destylację ropy naftowej;

- rozpuszczalnik farb, lakierów, klejów

- w przemyśle jako surowiec do produkcji żywic, kwasu benzoesowego i ftalowego,

- w pracowniach histopatologicznych

Page 62: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2

- w postaci par wchłania się poprzez drogi oddechowe,

- ciekły – wchłania się przez skórę,

- gromadzi się w narządach bogatych w tłuszcze;

- metabolizuje do kwasu metylobenzoesowego, który łączy się z glicyną – kwas metylohipurowy wydalany z moczem,

- niewielka część wydala się w postaci niezmienionej z powietrzem wydechowym

Page 63: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2

Ostre zatrucie:

- ból i zawroty głowy, nudności, wymioty, senność, splątanie, utrata przytomności,

- toksyczne uszkodzenie wątroby i nerek,

- wybroczyny w OUN

Przewlekłe zatrucie:

- uszkodzenie OUN – zespół psychoorganiczny – bóle i zawroty głowy, drażliwość, zmęczenie, zaburzenia koordynacii ruchowej, osłabienie pamięci,

- polineuropatie z zaburzeniami przewodnictwa w nn. obwodowych

Page 64: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2

Badania pomocnicze:

- biomarkerem narażenia jest kwas metylohipurowy;

- DSB kwasu metylhipurowego w moczu – do 1400mg/l,

- DSB kwasu hipurowego w moczu – do 1500mg/l

- morfologia z rozmazem, PLT,

- badanie przewodnictwa w nn.,

- konsultacja neurologiczna

Page 65: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodoryleczenie uwagi ogólne

leczenie zatrucia WW jest podtrzymujące brak jest specyficznych odtrutek!!!

obserwuj pacjentów bezobjawowych w poszukiwaniu oznak zatrucia

obserwuj wszystkich pacjentów przez minimum 6 h po ekspozycji w poszukiwaniu objawów zatrucia

Page 66: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapalenie płuc

tlenoterapia, intubacja, mechaniczna wentylacja

antybiotyki wskazane tylko w przypadku obecności infekcji

sterydy – nie dowiedziono skuteczności we wczesnej fazie zapalenia płuc wywołanego WW

Page 67: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapalenie płuc

metoda pozaustrojowego utlenowania

(ECMO - extracorporeal membrane oxygenation) – wykazano jego skuteczność u dzieci

wentylacja wysokimi częstotliwościami

(HFJV – high frequency jet ventilation) –

zapewnia właściwe utlenowanie przy mniejszych szczytowych ciśnieniach wdechowych

Page 68: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapobieganie wchłanianiu

Prowokowanie wymiotów – przeciwwskazane

Płukanie żołądka – tylko po zabezpieczeniu dróg oddechowych przez intubację dotchawiczą!!!

Page 69: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapobieganie wchłanianiu

Aspiracja treści żołądkowej:– po intubacji dotchawiczej u pacjentów podsypiających lub

zamroczonych, a wymagających dekontaminacji przewodu pokarmowego,

– po spożyciu znacznej ilości toksycznych WW (np. próba samobójcza),

– gdy nie wystąpiły spontaniczne wymioty,– spożycie WW wysoce toksycznych (np. WW halogenowe, CCl4)

lub zawierających bardzo toksyczne dodatki (np. metale ciężkie, pestycydy),

– skuteczna przy wykonaniu do 1 h od spożycia.

Page 70: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapobieganie wchłanianiu

Węgiel aktywowany– absorbował naftę, terpentynę i benzen in vitro i na modelach

zwierzęcych,– może sprowokować wymioty (ryzyko aspiracji u pacjentów po

spożyciu WW); wskazania:

– spożycie silnie toksycznych WW, – spożycie WW zawierających bardzo toksyczne domieszki (np.

metale ciężkie, pestycydy),– zatrucia mieszane z udziałem WW i innych absorbowalnych

trucizn.

Page 71: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapobieganie wchłanianiu

W przypadku spożycia WW

konieczne podanie parafiny płynnej – 150 – 200ml p.o.

Bezwzględnie przeciwwskazane podanie:

mleka, tłuszczów i alkoholu

przyśpieszają wchłanianie WW