I N T E R C U LT U R E E L P I O N I E R E NOp weg naar een wij-samenleving

I N T E R C U LT U R E E LP I O N I E R E N

I N T E R C U LT U R E E LP I O N I E R E N

O P W E G N A A R E E N W I J - S A M E N L E V I N G

M A R J A N B O R S J E S

© 2019, Marjan BorsjesEerste druk 2019

ISBN 9789402197013NUR 653

Redactionele begeleiding: Marjolein WesterterpOntwerp en vormgeving omslag: Sophie NeijtsFotografie omslag: Marjan Borsjes Foto auteur: Cas KerkwijkOntwerp en vormgeving binnenwerk: Coco BookmediaUitgever: Brave New BooksDruk: Brave New Books

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

www.borsjes.nl

5

I N H O U D

I N L E I D I N G & A A N L E I D I N G 7

D E E L I – I N T E R C U L T U R E L E O N T M O E T I N G & D I A L O O G 13

D E E L I I – I N T E R C U L T U R E L E K U N S T 57

D E E L I I I – I N T E R C U L T U R E L E P O L I T I E K , A C T I V I S M E & V R E D E 97

D E E L I V – I N T E R C U L T U R E E L O N D E R N E M E N 129

D E E L V – I N T E R C U L T U R E L E L I T E R A T U U R & M E D I A 153

D E E L V I – I N T E R C U L T U R E L E W E T E N S C H A P & E C O L O G I E 171

Abi 53Selma Ablak 45Senad Alić 63Mustapha Seray Bah 151Lara Bakker, Sebo Bakker,

Karolina Spaić 83Sjors Beenker 121Max van den Berg 111Simon Bornstein 21Marten Bos, Redouane Amine 15Samira Bouchibti,

Samira Hakim 107Conny Braam 115Peggy Brandon 61

Erwin Brugmans 35Ewoud Butter 163Şeydâ Buurman-Kutsal 135Claudia Castillo, Jafeth Gómez 69Verónica Castro Ravelo,

Elisa Castro Ravelo 77Adam Dawoud 95Ahmed El Mesri 17Philomena Essed 173Natalie Figueroa Perez 149Ivette Forster 23Arjan Gelder 105Babs Gons 85Willy van der Griendt 145

I N T E R C U L T U R E L E P I O N I E R S V A N A T O T Z

Jaap Hamburger, Hassnae Bouazza 55Eric Hanenberg 139Pit Hermans 75Sharog Heshmat Manesh, Nies Medema 159Roy Hofwijks 117Leila Jaffar 41Manuela Kalsky 25Lody van de Kamp, Saïd Bensellam 31Henriëtte (Jet) Kat 119Guilly Koster 165Marianne Kröger 155Godfrey Lado, Gianni Da Costa 141Ahmed Larouz, Chantal Suissa-Runne 27Ilco van der Linde 73Heidi Lobato 161Jurgen Maas 169Usha Nalinie Marhé 167Abdelmalek Mellouk 39Abdou Menebhi 125Fabiola Morales Meneses, Marianne Houben 33Funda Müjde, Louk Burgers 89Annette Nobuntu Mul 29Ruth Nahumury-van de Poll 137Nafiss Nia 67Ivana Nikolić, Eleonora Bruni 91Latifa Oumlil 43Ibrahim Özgül 133

Lian Priemus 37Mohamed Rabbae 99Mogobe Ramose, Henk Haenen 175Moussa Ramou 65Claribel Rodríguez Castillo, Ortwin Tjon 87Caroll Sastro 49Rob Schrama 123Sylvana Simons, Anja Meulenbelt 103Mustapha Slaby 47Dewi van der Smitte 19Dineke Stam, Nazila Ahmadie 59Han Steijnebrugh 109Anna Stolyarova 71Talita 51Tjheng Hwa Tjoa 143Melvin Tjoe Nij, Wilma Schild 131Gildo Valu 79Ella Vogelaar, Fatima Sabbah 101Wendela de Vries 127Roel Walraven 113Gloria Wekker 177Ernest Wilfred 93Tayfun Yalcin, Aurel Chaoul Pelleg 181Mine Yapar 179Şahin Yildirim 157Irene Ypenburg 81Máxima Zorreguieta 147

O V E R Z I C H T F O T O L O C A T I E S 182M E E R L E Z E N 184

7

In Nederland hebben zich al eeuwenlang migranten uit verschillende windstreken gevestigd. In de 20ste eeuw kwamen ze aanvankelijk uit China en Zuid-Europa en later vooral uit Indonesië, Suriname, de Antillen, Zuid-Europa, Marokko en Turkije. De laatste decennia zijn er veel vluchtelingen met name uit Afrika en het Midden-Oosten en immigranten uit Oost-Europa naar Nederland getrokken.

In de jaren ‘80 en ‘90 en ook daarna zag ik dat er – om verschil-lende redenen – sprake was van een bescheiden vorm van etnisch-culturele verzuiling. Turkse, Marokkaanse en in mindere mate Surinaamse Nederlanders gingen vooral om met mensen uit hetzelfde land van herkomst. Datzelfde gold voor grote groepen traditionele Nederlanders zonder migratieachtergrond.

Velen hebben in de afgelopen decennia geprobeerd onderlinge contacten tussen de verschillende bevolkingsgroepen te bevorderen. Dat gebeurde door initiatieven van migranten-, bewoners-, en welzijnsorganisaties en met hulp van ingeschakelde organisatie- en adviesbureaus. Ook ontstonden er interreligieuze initiatieven, zoals bijvoorbeeld moskeeën die hun deuren openstelden voor niet-moslims. Veel interculturele contacten ontstaan ook spontaan, zonder dat instellingen, de overheid of organisaties daar een rol bij spelen. Zoals de Surinamer die via zijn vrienden ook Arabisch leert spreken en mensen die een vluchteling in huis nemen.

Mijn persoonlijke ervaring met interculturele ontmoetingen schets ik hier in het kort. Als student woonde ik in Amsterdam in een huis met bewoners uit zes landen en ik kreeg muziekles van muzikanten uit Zuid-Afrika, Italië, Curaçao en Guinee, en volgde Senegalese, Roma en Colombiaanse danslessen.

I N T E R C U LT U R E E L P I O N I E R E N

I N L E I D I N G & A A N L E I D I N G

8

In 1979 werd ik actief in een antiracisme, antifascisme platform in mijn wijk in Amsterdam Oud-West. Later vloeiden daar (wijk) Solidariteitsfestivals uit voort die twintig jaar lang hebben plaatsgevonden. Wie samen optrekt, léért ook van elkaar. Soms gaat het om kleinigheden, soms om universele waarden. Ik sloot vriend-schappen met mensen uit bijvoorbeeld Griekenland, Frankrijk, Bolivia, Soedan, Verenigde Staten, Trinidad, Zambia en Turkije. En ik had goede Marokkaanse, Italiaanse en Jamaicaanse buren. De Koerdische buurvrouw knipte mijn haar.In het Amsterdamse ruilnetwerk NOPPES ontmoette ik mensen uit alle hoeken van de wereld. Bij de Solidariteitsfestivals maakte ik kennis met DIDF, een vereniging van progressieve Turkse arbeidsmigranten in Nederland. Zij zet zich onder meer in om de tweedeling tussen allochtonen en autochtonen in Nederland tegen te gaan.

Een intercultureel hoogtepunt uit mijn leven was de kolossale West-Indische Parade in 2005 in New York, waar vier miljoen mensen bijeen waren en sámen feestvierden. Een ander hoogtepunt was het eendaagse festival Wereldburgers van Amsterdam in 2010. Ik was ook een van de initiatiefnemers in de totstandkoming van het Vredespleintje in Amsterdam in 2016 en kwam in contact met de multiculturele vriendschapsvereniging Assadaaka.

Mijn werk als sociaal fotograaf heeft de afgelopen vijftien jaar vooral in het teken van interculturele ontmoetingen gestaan. Toen ik dan ook in 2007 op het Journaal hoorde dat Amsterdam de meest multiculturele stad ter wereld was, heb ik het initiatief genomen voor een bijeenkomst in 2010 (Wereldburgers van Amsterdam) met de 178 nationaliteiten die destijds in de stad woonden. Doel van deze nationaliteitendag was om te vieren dat er zoveel nationaliteiten in Amsterdam vreedzaam samenleefden.Mijn fotografie is atypisch, en aan mijn tijd als fotojournalist heb ik een stijl overgehouden die als journalistiek gezien kan worden. Later ben ik ook studioportretten gaan maken. Ik heb door de variërende omstandigheden geen gestandaardiseerde foto’s gemaakt.

VAN MULTICULTURELE NAAR INTERCULTURELE SAMENLEVINGEen multiculturele samenleving is niet automatisch een wij-samenleving. De mensen uit vele culturen kunnen langs elkaar heen leven in plaats van mét elkaar. Hier geef ik verschillende visies weer op beide samenlevingsvormen.Koningin Beatrix zei in haar troonrede in 1995 nog: “Het multiculturele karakter van onze samenleving is in menig opzicht verrijkend”.

Maar wat is een multiculturele samenleving eigenlijk? De discussies van de afgelopen jaren hebben geleerd dat er verschillende zienswijzen mogelijk zijn. Het begrip multiculturele

9

samenleving is in 1984 voor het eerst in de Dikke Van Dale opgenomen en werd destijds gedefinieerd als: “bestaande uit culturen of elementen daarvan”. Het is een beknopte definitie, die al snel kan leiden tot bijvoorbeeld de vraag: hoeveel culturele elementen telt Nederland dan? Het is ongebruikelijk om cultuur te kwantificeren en pogingen daartoe zullen falen: je kunt bijvoorbeeld alle woorden van elke taal van de 190 nationaliteiten in Nederland beschouwen als culturele elementen. En dan ben je er nog lang niet: culturen zijn veel méér dan taal en omsluiten eindeloos veel gebieden. Alle elementen meegeteld, zouden we misschien op miljoen(en) culturele elementen in Nederland komen! 1

Programmamaker Guilly Koster, een van de door mij geportret-teerden, zegt: “Elke samenleving is multicultureel. Multicultureel is net zoiets als nat water, een pleonasme. Er is altijd diversiteit. Een Fries is anders dan iemand uit Amsterdam-Zuidoost.” 2

Verschillende Europese politici, vooral conservatieven, hebben hele multiculturele samenlevingen ongenuanceerd met één pennenstreek voor mislukt verklaard. Niet alleen de Duitse bondskanselier Merkel, maar ook haar Britse collega premier Cameron, de Franse president Sarkozy, de Nederlandse minister Donner en onlangs ook nog Nederlands minister van Buitenlandse zaken Stef Blok. Deze laatste zei in juli 2018 dat hij geen enkel land kende ‘waar etnische groepen vreedzaam met elkaar samenleven’ en dat daar een genetische reden voor zou zijn. Suriname verklaarde hij tot een ‘failed state’.De multiculturele samenleving wordt van meerdere kanten aangevallen. Een van de punten van kritiek is dat mensen uit diverse culturen te veel ‘in hun eigen bubbel’ blijven.

Recordaantallen in diversiteit Nederland telde in 2011 inwoners uit 190 van de 194 inter-nationaal erkende landen in de wereld! In 2015 was Amsterdam een stad met een recordaantal van 180 nationaliteiten.De Amerikaanse schrijver, historicus en journalist Russell Shorto schreef in zijn boek Amsterdam: A History of the World’s Most Liberal City over de Nederlandse diversiteit: “Diversity is not the point, it’s your openness that counts.”

Naast positieve ontwikkelingen zijn er ook tendensen waardoor bevolkingsgroepen verder uit elkaar worden gedreven. Discriminatie en racisme behoren helaas ook tot onze samenleving. Ewoud Butter, geportretteerd in dit boek, zet de feiten daarover geregeld op een rij op de website Republiek Allochtonië. Xenofobie, racisme, moslimhaat, homofobie en antisemitisme zijn schering en inslag en beperken verschillende minderheden in hun vrijheid. De debatten over racisme en de

1 Geparafraseerd uit mijn artikel Multicultureel erfgoed, Republiek Allochtonië, 20-6-2012

2 Wereldburgers van Amsterdam. Viering van 178 nationaliteiten in 2010. Marjan Borsjes en anderen. Stichting Interculturele Stad in beeld, 2011

10

multiculturele samenleving worden feller. Driekwart van de ondervraagden in een onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau naar de Nederlandse identiteit, ziet toenemende tegenstellingen in de Nederlandse samenleving als de grootste bedreiging voor Nederland (juli 2019) en 62% ziet islamisering als bedreiging.3

Ik zie het als een probleem dat veel traditionele Nederlanders nog weinig openstaan voor mensen uit andere culturen. Daarom schreef ik in 2011: “Immigratie en integratie zijn niet altijd gemakkelijk. Mogen daarbij de kernwaarden die minister Donner noemt in zijn integratienota (o.a. gelijkwaardigheid, tolerantie, en solidariteit) ook bij autochtonen ruimhartige weerklank vinden!” 4

Het in gebreke blijven van veel traditionele Nederlanders om andere culturen te accepteren, wordt in juli 2018 door Hassnae Bouazza zelfs ‘Het autochtone drama’ genoemd.5

En dr. Gloria Wekker, die eveneens door mij werd geportretteerd, wijst in dit verband op het bestaan van een ‘cultureel archief’, een geheel van racistische attitudes die zijn achtergebleven na ons koloniale verleden. Zij schrijft ook dat racisme niet bepaald wordt door huidskleur.6

Voor mij en anderen in dit boek, is het belangrijk dat we niet in de valkuil van wij-zij denken vallen. De schrijver Babah Tarawally is ook iemand die zich daar in zijn boeken en columns in Trouw tegen afzet.7

Ik streef naar een wij-samenleving, ik wil mensen bewust maken van, en bijdragen aan het bestrijden van onrecht. Mensen inspireren en hun creativiteit en zelfvertrouwen versterken, vooral die van de minst machtige groepen mensen (zoals bijvoorbeeld mensen van kleur, witte vrouwen en LHBTI-ers. Zie de analyse van Usha Marhé over machtigen en minder machtigen bij haar portret).Mijn constatering is dat groepen nog te veel langs elkaar heen leven en een multiculturele samenleving met goede onderlinge contacten nog lang geen vanzelfsprekendheid is.

INTERCULTURELE SAMENLEVINGENMisschien een betere omschrijving van een wenselijke samenleving is het begrip ‘interculturele samenleving’. Bij mijn weten is een van de eersten die heeft geschreven over ‘interculturele westerse maatschappijen’ de historicus en filosoof dr. Henk Haenen, die de inleiding schreef van het

3 De Groene Amsterdammer, 4 juli 20194 Wereldburgers van Amsterdam. Viering van 178 nationaliteiten in 2010.

Marjan Borsjes en anderen. Stichting Interculturele Stad in beeld, 20115 Het autochtone drama, artikel in Aicha Quandisha, Hassnae Bouazza,

juli 20186 Witte onschuld. Paradoxen van kolonialisme en ras, Gloria Wekker, AUP,

20187 Gevangen in zwart-wit denken: En hoe we kunnen ontsnappen.

Babah Tarawally, uitgeverij Ten Have, 2018

11

boek Ubuntu (2017) door prof. Mogobe Ramose (beiden door mij geportretteerd) en daarbij Nelson Mandela citeert: “De spirit van Ubuntu – dat diepe Afrikaanse besef dat we slechts mens zijn via de humaniteit van andere menselijke wezens – is geen plaatselijk fenomeen, maar heeft wereldwijd bijgedragen aan onze gemeenschappelijke zoektocht naar een betere wereld.”

Dan stelt hij:

“Deze universaliteit van Ubuntu betekent een steun in de rug voor westerse landen, die worstelen om hun samenleving van multi-cultureel tot inter-cultureel te transformeren. ‘Multicultureel’ impliceert immers een veelheid van naast elkaar bestaande culturele achtergronden. Het begrip verwijst naar een gefragmenteerde werkelijkheid, waarin ‘naast elkaar’, mede onder druk van immigratiestromen, steeds sterker ’tegenover elkaar’ dreigt te worden. ‘Intercultureel’ geeft een Ubuntu-perspectief aan en zinspeelt op het streven om er als maatschappelijke groepen ‘samen uit te komen’, via dialoog, via discussie en via een actieve interesse in elkaars waardenpatronen.” 8

Interculturaliteit is een begrip dat op Wikipedia wordt beschreven als “een maatschappelijk en politiek concept, waarbij men ervan uitgaat dat de verschillende levende culturen naast elkaar kunnen bestaan, elkaar wederzijds zullen beïnvloeden, zonder echter geheel te verdwijnen”. In een interculturele samenleving is er dus dialoog, discussie en sterke interesse in elkaars waardenpatronen, zoals Henk Haenen het benoemt.

PIONIERS EN VISIONAIRSIn dit boek Intercultureel pionieren zijn 100 personen bijeen-gebracht, die wat mij betreft inspirerende voortrekkers zijn binnen onze interculturele samenleving. Ik koos voor variëteit en uniciteit. Mensen die meestal origineel intercultureel werk doen, waarbij ze vaak een bijzondere, originele, visie hebben. Zij houden zich bezig met verbinding tussen bevolkingsgroepen uit uiteenlopende cultu-ren. Sommigen geven ons inzicht in mechanismes van onderdruk-king. Zo zijn er honderd mensen geportretteerd, die zich op een unieke manier bezighouden met vrede, verbroedering, verzoening, interculturele en interreligieuze ontmoeting en dialoog, cross-cul-tureel ondernemen, muziek, kunst, theater, literatuur, visionairs uit de zwart-wit discussies, strijders tegen racisme, pioniers van ‘zwarte programma’s’ in de media en uit het vluchtelingenwerk. Sommigen bewegen zich op internationaal terrein. Alle personen zijn afzonderlijk of in dubbelportretten geportret-teerd, met op de naastliggende bladzijde een begeleidende tekst over hun achtergrond, visie, interculturele activiteiten en maatschappelijke betekenis. Zo vormt zich een ketting van verhalen.

8 In de inleiding van het boek Ubuntu. Stroom van het bestaan als ­levensfilosofie. prof. Mogobe Ramose, uitgeverij Ten Have, 2017

12

Er zijn twintig dubbelportretten opgenomen, van mensen die van elkaar verschillen (zoals moslims en Joden) of juist overeenkomsten hebben. De alfabetische lijst loopt van patatbakker Abi tot koningin Máxima Zorreguieta. Het is een rijkgeschakeerd gezelschap geworden, met verhalen die veel kansen voor bewustwording van knelpunten en oplossingen in het intercultureel samenleven bieden en die de rijkdom van de interculturele samenleving tonen.

Mijn eigen netwerk was het startpunt en ik ben veel dank verschuldigd aan Karolina Spaić, Jaap Hamburger, Ibrahim Özgül, Dineke Stam, Ivette Forster, Melvin Tjoe Nij, Max van den Berg en Rens den Hollander voor verdere tips. Ook dank ik Ewoud Butter, Heidi Lobato, Mehtap Gürsel, Jet Kat en Frederike de Jong voor het kritisch lezen van de inleiding.

Ik dank daarnaast iedereen voor de inspirerende en ook leerzame samenwerking. Graag wil ik nog wijzen op de prachtige levensmotto’s van de hoofdpersonen in dit boek. Ik eindig met een credo van de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb:

Solidariteit is wederkerig. We gaan met elkaar op weg naar de wij-samenleving. Niet verdeeld, maar samen. Niet met wapens, maar met liefde. Laat dit het nieuwe keerpunt in de geschiedenis zijn.9

Marjan Borsjes, 2019

9 Ahmed Aboutaleb bij de herdenking van de Kristallnacht in 2015

I N T E R C U LT U R E L E O N T M O E T I N G &

D I A L O O G

I N T E R C U LT U R E L E O N T M O E T I N G &

D I A L O O G

D E E L I

14

15

Marten Bos & Redouane Amine

M A R T E N B O S (geboren in Nederland, vooraan op de foto) is het negende kind uit een gereformeerd, klein middenstandsgezin in Friesland. In de jaren ’80 wordt hij vrijwilliger bij het Marok-kaans WAO Comité en COC Amsterdam. ‘Vanaf het eerste moment voelde ik me geaccepteerd en gewaar-deerd in de Marokkaanse gemeenschap. Mijn homo seksualiteit was geen enkele belemmering, ik werd juist gevraagd te spreken op manifestaties tegen discriminatie. Ook kreeg ik contact met Turkse, Marokkaanse en Surinaamse jongeren die binnen de eigen gemeenschap worstelden met de acceptatie van hun ho-moseksualiteit. Als trainer bij Vluchtelingenwerk, bij Rotterdam Verkeert en bij het Amsterdamse jongerenwerk kon ik bruggen slaan tussen gemeenschappen. Ik begeleidde dialogen met ruim-te voor beide verhalen, van pijn, uitsluiting en onbekendheid tot stereotype beeldvorming. In 2013 richtten we Alle Kleuren Oost op, een netwerk van alle gemeenschappen in Amsterdam-Oost, www.allekleuren.amsterdam. We herdenken en vieren samen 4 mei, Keti Koti en Tula. En elk jaar is er Pride Oost, een heerlijk feest op het Javaplein, in het hart van de buurt.’

R E D O U A N E A M I N E (geboren in Marokko) is de oudste uit een gezin met vijf kinderen, allemaal jongens. ‘Toen ik vijf was ben ik naar Nederland gekomen in het kader van gezinshereniging. Een jaar later, op mijn zesde, ging ik weer terug naar Marokko om daar te leven, te studeren en om de taal en cultuur tot mij te nemen. Toen ik elf jaar was kwam ik toch weer terug naar Nederland en sindsdien is Marokko een vakantiebestemming. Het feit dat ik mijn jeugd in Marokko heb doorgebracht en op een cruciaal moment in mijn ontwikkeling, de middelbare school, naar Nederland ben gekomen heeft ervoor gezorgd dat mijn leven bestaat uit de “best of both worlds”. Diversiteit was, onbewust, altijd een onderdeel van mijn leven. Dat was te zien aan mijn vrienden en hoe wij van elkaar verschilden. Mijn maatschappelijke betrokkenheid begon toen ik actief werd in Amsterdam-Oost. Vanaf dat moment is het balletje gaan rollen en tot op heden is het niet gestopt met rollen. Ik ben als ambassadeur betrokken bij Alle Kleuren Oost en ik mag constant genieten van al het moois dat wij kunnen neerzetten om de samenleving, die schatrijk is aan diversiteit, te verbinden.’

‘Vanaf het eerste moment voelde ik me geaccepteerd en gewaardeerd in de Marokkaanse gemeenschap’

‘Mijn leven bestaat uit de “best of both worlds”’

16

17

Ahmed El Mesri

Toen A H M E D E L M E S R I (geboren in Marokko) in de jaren ‘70 naar Nederland kwam, ervoer hij openheid, tolerantie en solidariteit. Nadat hij gehandicapt raakte door een auto-ongeluk en zijn baan moest opgeven, werd hij de drijvende kracht achter de multiculturele vereniging voor vriendschap Assadaaka (het Arabische woord voor vriendschap, assadaaka.nl) en de Stichting Onze Hoop, die de belangen behartigt van migranten en niet-migranten met een handicap of chronische ziekte, en hun familie.‘Ik ben een Amsterdammer van Marokkaanse afkomst. Ik geloof dat je je als migrant alleen maar thuis kunt voelen in Nederland als je je ontwikkelt, de taal leert en participeert in de samenleving. Migranten zitten nog te veel in een isolement en ik probeer ze met Assadaaka te helpen om daaruit te komen. Er komen bij ons meer dan zeventig verschillende nationaliteiten samen. Als mensen bij Assadaaka komen, moeten ze zich aan twee dingen houden: Ten eerste tolereren wij geen discriminatie. Ten tweede spreekt iedereen Nederlands. Als iemand bijvoorbeeld alleen Frans spreekt, dan kan dat wel, maar er wordt geantwoord in het Nederlands. We willen dat bevolkingsgroepen meer gaan sámenleven. Daarbij moeten mensen die bij ons komen wel iets willen doen. We gaan niet zoals vroeger alleen maar koffie zitten drinken. Door taallessen te geven, maar ook door andere activiteiten te organiseren en het debat aan te gaan, proberen wij taboes zoals handicaps of homoseksualiteit of andere “moeilijke” onderwerpen te doorbreken. Het gaat erom dat je iedereen respecteert, ongeacht achtergrond of religie. Assadaaka doet ook veel voor arme mensen; er wordt vanaf 2018 dagelijks brood uitgedeeld dat bakkers ter beschikking stellen, en er zijn maaltijden voor vluchtelingen en mantelzorgers.’Ahmeds missie is ook om eenzamen uit hun isolement te halen. ‘Om mensen te laten participeren, moet je ze benaderen, ze zelfredzaam maken. Anders zijn ze verloren’, zei hij tegen Het Parool (26 november 2013).Assadaaka won de Diversiteitsprijs 2001 van de Gemeente Amsterdam. Voor al zijn inspanningen werd Ahmed El Mesri in 2007 geridderd in de Orde van Oranje-Nassau.

‘We willen dat bevolkingsgroepen meer gaan sámenleven’

18

19

Dewi van der Smitte

D E W I V A N D E R S M I T T E (geboren in Irian Jaya/Nieuw Guinea, Indonesië) is van Europees-Aziatische afkomst. Ze heeft haar geboorteland moeten verlaten doordat Indonesië onafhankelijk werd. Als Indische vrouw is Dewi opgegroeid met twee culturen. ‘Dit geeft een gevoel van ontheemding.’ Zij ervaart de rijkdom, maar ook de ballast van deze culturen. Zo zijn oorlog en kolonisatie twee belangrijke thema’s in haar leven. Ze benadrukt dat het voor iedereen belangrijk is om te weten wat je wortels zijn. “Zwart-wit” is een terugkerend thema voor haar. ‘Door je kleur heb je een andere positie … Je wordt niet vanzelfsprekend gelijk behandeld.’Van der Smitte is actief in de zwarte vrouwenbeweging en beoefent het sjamanisme. Ze organiseert volle maan-ceremoniën, sjamanistische sessies met healing. Ze kreeg lessen van sjamanen en spirituele leiders van inheemse stammen over de hele wereld. Met name de indianen uit Noord- en Zuid-Amerika en Siberische sjamanen inspireren haar om de natuur centraal te stellen in haar leven.Dewi heeft deelgenomen aan het Roots of the Earth Festival (2018), dat jaarlijks op verschillende plaatsen in de wereld gehouden wordt en dat uitgaat van universele waarden als respect en zorg voor de Aarde.

‘Door je kleur heb je een andere positie … Je wordt

niet vanzelfsprekend gelijk behandeld’