LIFEInformatiemiddag

Astrid HamerDen Haag, 12 februari 2019

Rol National Contact Point, adviseurs RVO.nl

• Voorlichting over LIFE• Adviesgesprekken over hoe uw doelen passen binnen het fonds,

1-op-1• (Mee)zoeken naar internationale partners, cofinanciering of

alternatieve fondsen• Uitleg over typisch NL-se dingen (jaarrekening moedermij., VOF)• Kritisch meelezen met uw projectvoorstel

Inhoud

• Onderdelen LIFE• Call 2019• Prioriteiten en topics• Voorbeelden projecten• Slaagkans• Goede LIFE aanvraag• wat levert LIFE subsidie op• Hulp RVO.nl

LIFE L’instrument financier pour l'environnement

• Veeleisend, maar met duidelijke toetsingscriteria

• Gedetailleerde subsidieaanvraag

• 55/60/75 % subsidie mogelijk

• Brug tussen beleid en uitvoering: direct toepasbare oplossingen

• Voor heel Europa

• Iedereen kan indienen: overheid, bedrijf, NGO, behalve natuurlijke personen (VOF, ZZP-er, maatschap)

Projectfasen

ideeonderzoek

testdemo

uitrolproductie

Horizon

LifeCEF

Interreg

Soorten LIFE steun

• Traditionele projecten• Integrale Projecten IP: groot (8-12M€ subsidie), strategisch

plan afval, natuur, klimaat, heel NL, hele rivier.• Technical Assistance : schrijfsubsidie voor IP, 1 ton• NGO bureaukosten. Call in maart, steun voor 2 jaar• Voorbereidende projecten (EU milieubeleid), 1 project per

specifiek thema, paar ton.• Daarnaast ook kredieten via Europese Investeringsbank:

Natural Capital Financing Facility (NCFF, o.a. Rewilding Nature)Private Finance for Energy Efficiency instruments (PF4EE)

Onderwerpen LIFEMilieu

Natuur &Biodiversiteit

N2000 gebieden verbeteren

Omstandigheden voor soorten uit Vogel- en habitatrichtlijn verbeteren

Milieu & Grondstof-efficiency•Water•Afval •Grondstoffen/groene en circulaire economie•Milieu & gezondheid•Luchtkwaliteit/Stedelijk milieu

Milieu Informatie en BestuurCampagnes over water, afval, grondstof/circulair, luchtkwaliteit, milieu & gezondheid, natuur/biodiversiteit.

Handhaving, ervaringen delen N2000 beheerders, vrijwilligersnetwerken, duurzaam inkopen.

Klimaat

• Broeikasgas reductie

• Aanpassing aan klimaatverandering

• Informatie en bestuur

Call 2019: natuur en milieutwee-traps indienenOpen 4 april 2019: guidelines met topics Concept note (10 blz): deadline half juni 2019Full proposal: eind jan 2020. Uitslag: mei 2020

60% subsidie nat/bio, 75% voor prioritaire soorten/habitats.55% subsidie voor milieutechnische projecten

n 2018 €317 voor ENV waarvan 60,5% naar natuur.

Call 2019 Klimaat: 1 traps

Open: 4 april 2019. Guidelines met topics Full proposal: half september 2019 indienen. Uitslag: februari 2020, contract in mei.

55% subsidie Budget voor hele EU in 2018 was €80 miljoen

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Natuur

Natuur Verbeteren beschermingsstatus soorten en habitats• uit de Vogel- en Habitatrichtlijn door aanpak N2000

gebieden• die van Europees belang zijn en onder druk staan.

Implementeren mariene component Hab/Vog.:• Afronden nationale verkenning N2000 netwerk op zee• Herstel en management mariene N2000 gebieden• conflicten oplossen tussen natuurbescherming en

gebruik/visserij• Nieuwe manieren om effect van menselijke activiteiten

op kritieke mariene habitats/soorten te monitoren en toe te passen

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Biodiversiteit

Biodiversiteit• Groene infrastructuurplannen ontwikkelen en realiseren• Toestand ecosystemen en hun services verbeteren• Verbinding maken tussen N2000- en/of andere beschermde

gebieden • Repliceerbare, kosteneffectieve manieren ontwikkelen en

toepassing om negatief effect van energie- en transport-infrastructuur op biodiversiteit te verminderen, door betere verbinding

• Tools om biodiversiteit te integreren in financiële en bedrijfsbeslissingen

• Bedreigde soorten Eur/IUCN rode lijst• Aanpak invasieve exoten:

1. preventie 2. vroege detectie3. uitroeien

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Water

Water, overstroming en droogte• Natuurlijke waterretentie• Tools beleidsondersteuning voor landgebruik, risicoreductie, noodsituaties• Risico management• Stroomgebied management, renaturalisatie morfologie• Geïntegreerd beheer nutriënten, chemische verontreiniging• Waterbesparing

Kustgebieden en zee • Druk van economische activiteiten verminderen (“topics of high concern”: geluid,

bodemverstoring, diepzee mijnbouw, visserij, aquacultuur, navigatie)• Zwerfvuil en verontreinigingen bij de bron aanpakken

Water Industrie• Drinkwater, zuivering stedelijk afvalwater• Efficiënte levering waterdiensten in dunbevolkte gebieden• Recycling van water

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Afval

Innovaties voor preventie, hergebruik en gescheiden inzameling van

• Elektronisch afval (WEEE), afval van batterijen en accu’s

• Ontmantelen en recyclen van voertuigen• Sloop resulterend in gerecyclede materialen• Sorteren en recycling van plastics• Bio-afval o.a. van voedsel in de voedselketen• Terugwinnen van kritische grondstoffen• Nieuwe businessmodellen gericht op resource

efficiency

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: GrondstofefficiencyCirculaire economie invoeren(EU Action Plan) Gebruik van secundaire bronnen van binnen of buiten de waardeketenMoet resulteren in veranderingen binnen MKB

Bodem

Bodemafsluiting (soilsealing guidelines) met verbeterde effectiviteitverontreinigde gebiedenvermindering van soil sealingcompensatie voor soil sealing

Beter bodemmanagement (Voluntary Guidelines for Soil SustainableManagement…)

Bossen

“Close to nature forest management” benadering

Management benadering monotone bossen (zelfde leeftijd en boomsoort)

Brandgevaarlijke bossen aanpassen

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Milieu en gezondheid

Chemicaliën: reduceren impact op milieu en gezondheid gevaarlijke stoffencombinatie-effecten van chemicaliënnanomaterialenbiociden of pesticiden

Vervanging door veiligere stoffen of niet-chemische oplossingen

Lawaai: stedelijke gebieden, reductie lawaai van wegen in dichtbevolkte gebieden

Industriële ongelukken (Seveso richtlijn): ontwikkeling methodes voor risico mapping en aanpak domino effecten

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Luchtkwaliteit

• Gericht op stedelijke gebieden

• Energieprojecten (lokaal, regionaal) gericht op fijn stof in gebieden waar nog veel steenkool en biomassa wordt verbrand voor verwarming

• Toepassing van hoge kwaliteit biomassaverbranding

• Duurzame mobiliteit (via de weg en via de lucht)

• Vemindering ammoniak en fijnstof emissies landbouw

• Ontwikkelen en testen van preventie en reductietechnieken voor industriële emissies

• Implementeren van integraal beleid voor duurzame stadsplanning (OV, bouw, energiebesparing, biodiversiteit in de stad)

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: GIEnvGovernance & InformatieCampagnes over Groene groei -duurzame consumptie (plastic- en voedselafval, zwerfvuil in zee)-transitie naar circulaire economieContact met de burger (N2000, invasieve soorten, veilig gebruik chemicaliën, voordelen van natuur)

Ondersteuning controle proces:-verbetering milieu informatie systemen overheden-capaciteit en kwaliteit van overheden vergroten in relatie tot o.a. nitraat actieplannen, N2000 managementplannen, bos, -ondersteunen handhaving, toegang tot rechtsspraak, klachten-afhandeling

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Klimaat adaptatie

Voorrang voor:- Groene infrastructuur en ecosysteem-aanpak van

adaptatie, innovatief- Mobilisatie private sector, Covenant of Mayors, - synergie adaptatie en mitigatie, risico op rampen verlagen

Topics: adaptatie in- Steden en R.O. die de impact vermindert van

klimaatverandering.- veerkrachtige infrastructuur, o.a groen-blauwe infra

en eco-systeemgebaseerde aanpak - Duurzaam watermanagement in droge gebieden,

overstromings- en kustmanagement- Veerkrachtige landbouw, bosbouw en toerisme, ook in

eiland- en berggebieden- Overzeese gebieden, voorbereiding op extreem weer in

kustgebieden

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Klimaatmitigatie

• Terugdringen uitstoot broeikasgassen in transport, brandstoffen, landbouw, gebouwde omgeving (bijv. energie efficiency), landgebruik, LUChange en bosbouw door rijk, regio’s en gemeenten

• Ontwikkeling en toepassen van GHG-accounting en klimaatmitigatie in landgebruiksector

• Ontwikkeling van landbeheerpraktijken die een impact hebben op emissies en verwijdering van emissies

• Verbetering van de werking van het emissiehandelssysteem en impact op energie en broeikasgasintensieve industriële productie;

• Fluorgassen en ozonafbrekende stoffen, in het bijzonder projecten ter ondersteuning van de uitvoering van het Protocol van Montreal en de bijbehorende Kigali-wijziging en de EU-verordening betreffende gefluoreerde broeikasgassen;

• Broeikasgasmonitoring en rapportage door autoriteiten.

Prioriteiten werkprogramma 2018-2020: Klimaat bestuur en info

• Ontwikkelen en implementeren nationale strategie voor klimaat en energie voor 2030 en/of 2050

• Gedragsverandering stimuleren, emissiereductie en grondstofefficiency mainstreamen in sectoren

• Toetsen van functioneren EU ETS door overheden• Capacity building en bewustzijn vergroten bij gebruikers en in

productieketen van fluorgassen• Monitoring van klimaatbeleid, assessment en evaluatie• Activiteiten rondom goede voorbeelden en voorlichting over de noodzaak

voor adaptatie

Projecten natuur

Vismigratierivier, provincie FrieslandOvergang zoet/zout in AfsluitdijkFish migration and birdlife€7M/€3,5M subs2016

LIFE against bird crime (GIE)Bird Life EuropeTegengaan illegaal doden van trekvogels in Cyprus,Griekenland, Italië en Kroatië. Monitoring en campagne€1,9M/€1,1 subsidie2017

Projecten milieu

GRASS2GRIT, Provincie NHBermgras: sap ipv strooizout,vezel opgewerkt tot bio-granulaat voor verkeersborden, paaltjes, beschoeiing en wegwijzers.Demonstratie bij proefboerderij. Circulair.€3,9M/€2,2M subsidie. 2017

SouPLess, Allseas engineeringHotspots plastic afval in rivier voorspellen met software. Plastic verwijderen uit rivieren met bellengordijn en helixstroom. Testen in de Nieuwe Maas.€3,1M/€1,8M subsidie. 2017

Project klimaatmitigatieOptimelt, Libbey Holland (v/h Glasfabriek Leerdam)Demo van innovatief gebruik restwarmte€8,3M/€2,3 M subsidie(27,5%). 2015

Met restwarmte smeltproces hoog calorisch Syngas maken, waarmee weer glas gesmolten wordt. 60% energiebesparing

Nieuwe BAT (Best Available Technique)-> input EU Best References Technologies (BREF)Industrie panel met stakeholders: transferReplicatie van de technologie

Project Klimaatadaptatie

URBAN-ADAPT: Gemeente Rotterdam, WNF en RWSKlimaatadaptatie in binnenstad, 2014€10,4 miljoen, €2,7 miljoen subsidie

In Zomerhofkwartier 11500 m2 groene infrastructuur erbij100 smart regentonnen, 800 m3 extra waterberging0,5 graad koeler, 10% reductie NO2

Meer groen en natuur op, in en direct langs de Nieuwe Maas: langzaam oplopende rivieroever voor golfbreking bij hoger water

Farm LIFE: agroforestry stimuleren bij boeren dmv workshops en demo op bedrijven. Hogeschool Van Hall Larenstein, 2017€2,4M/€ 1,5M subsidie

Ingediend EU Toegekend EU Ing NL Toe NL

Totaal 1159 248 (21%) 33 8 (24%)

Natuur/bio 258 82(36%) 6 2 (33%)

Milieu 743 146 (20%) 22 6 (27%)

Inf & comm 158 10 (6%) 5 0

Slagingskans: NL in ENV gem. 26%, CLI 35%

EU in EU toe NL in NL toe2014 ENV 1117 123 (11%) 29 3 (10%)2014 Klimaat 189 26 (14%) 3 1 (33%)

2015 ENV (6 nat) 963 106 (11%) 13 3 (23%)

2015 Klimaat 119 32 (27%) 4 2 (50%)

2016 ENV 734 121(16%) 15 4 (27%)

2016 Klimaat 133 31 (23%) 3 1 (33%)

2017 ENV 507 114 (22%) 9 4 (44%)

2017 Klimaat 122 34 (28%) 8 2 (25%)

2018 ENV ? ? 29 11 CN √(38%)

2018 Klimaat ? ? 3 1

Slagingspercentage per land (2017)(bron: EASME)

Een goed Life projectvoorstel

• Het juiste probleem

• Effectieve oplossing

• Deskundige partijen

• Acceptabele kosten

• Voor anderen bruikbaar

• “Goed geschreven”

• Een zéér goede aanvraag krijgt subsidie!

Een goed Life projectvoorstel

• Past bij topic/prioriteit

• Milieuprobleem, gekwantificeerd

• Weinig onderzoek, je weet al hoe het probleem op te lossen

• Groot project, vanaf €1 miljoen

• Verwachte resultaat concreet maken, impact

• Betrokkenheid essentiële stakeholders

• Uitproberen: innovatief (pilot, demonstratie)

Een goed Life projectvoorstel

• Monitoring: toon aan dat het werkt

• Resultaten uitdragen

• Meerwaarde voor Europa, value for money

• Draagt bij aan versnelde realisatie EU milieubeleid

• Effect, geen tools

• Niet in aanmerking voor ander EU programma’s

• Geen grote infrastructuur!

Kruip in ‘de huid’ van de EU

Hoeveel natuur-/milieuwinst krijgt de EU per geïnvesteerde Euro?

Risico: Grote kans van slagen / kleine kans van mislukken?

Rendement: Grote kans op grote positieve en aantoonbare bijdrage aan EU Milieu-; Natuur en/of Klimaatbeleid?

Scoor op alle criteria:Award Criteria Concept

Note ENVFull proposalENV/CLI

1. Technische kwaliteit: wat, wie, waarom, hoe5/20

10/20

2. Financiële kwaliteit: value for € 10/203. Bijdrage aan doelen LIFE sub-programma

10/30

10/20

4. Gaat het verder na LIFE? 8/15

5. Bijdrage aan topics/beleid/werkgebieden -/5/10

6. synergie (8), duurz inkopen (1), Ecolabel (1), uptake H2020(1), transnationaal (4)

- -/15

Overall (pass) scores 15 50/100

Drempelscore CN 2018: Env 25, Nat 29, GIE 38

Kwaliteit van de aanvraag (bron: EASME, preliminary long list 2017)

programma LIFE granttoegekendHoogste score

LIFE granttoegekendLaagste score

Reservelijst ja/nee

Aantal projecten

Climate Action

Climate change Adaption 82 55 x 15

Climate change mitigation 79 69 ja 12

Climate governance & Information

79 67 ja 4

Environment

Environment & Resource Efficiency

81 64 x 55

Governance & Information 86 68 ja 53

Natuur 85 67 ja 15

Wat levert LIFE je op?

• 55% projectbudget van je Europese opdrachtgever• Alle neuzen dezelfde kant op• Dwingt je tot goede projectopzet, logica,

resultaatgericht werken, lastige vragen over zwakke plekken• Begeleiding vanuit Brussel, internationale aandacht en allure, oog

voor je eigen unique selling point• Netwerk in Brussel

Adviseurs LIFESchakel onze hulp in: projectidee, bellen, meelezen concepten.

Natuur en klimaat: Astrid Hamer 088-6022 730Mayke Derksen 088-6022434

Milieu en klimaat: Teun Bolder 088-6022594John Heynen 088-6022527

life@rvo.nl

www.rvo.nl/life

Guidelines in application packages http://ec.europa.eu/environment/life/funding/life.htm

Vragen, opmerkingen?