instalacje elektryczne i teletechniczne
TRANSCRIPT
Przykładowy rozdział pochodzi z publikacji:
Instalacje elektryczne i teletechniczne
Poradnik montera i inżyniera elektryka
Zespól autorów pod redakcją dra inż. Jana Strzałki
http://www.dashofer.pl/Instalacje-elektryczne-i-teletechniczne/8/4
Zespó∏ autorów pod redakcjà dra in˝. Jana Strza∏ki
INSTALACJEELEKTRYCZNE
i TELETECHNICZNEPoradnik montera
i in˝yniera elektryka
ObliczanieProjektowanie
Monta˝Eksploatacja
stan prawny na sierpieƒ 2011 r.
Andrzej Dubrawski, Zbigniew Gabryjelski, Witold Jab∏oƒski, Alfred Ka∏u˝ny,Antoni Klajn, Fryderyk ¸asak, Krzysztof Majos, Edward Musia∏,
Ryszard Niedzielski, Wies∏aw Nowak, Pawe∏ Petykiewicz, KrzysztofSa∏asiƒski, Stefan Siemek , Aleksander Skibiƒski, Edward Skiepko,
Jan Strza∏ka, Janusz Strzy˝ewski, Krzysztof Wincencik
WydawnictwoVerlag Dashofer
Warszawa 2011
tytulowa.qxd 8/3/11 7:45 AM Page 3 (Black plate)
Copyright © 2001
Dashöfer Holding Ltd. & Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. Warszawa
ISBN 978-83-88285-11-0
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. al. Krakowska 27102-133 Warszawatel.: (22) 559 36 80, fax: (22) 829 27 00; 829 27 27
www.dashofer.pl
Redaktor odpowiedzialny: Bart∏omiej Stasiake-mail: [email protected]
Opracowanie redakcyjne: Wojciech Niemiec, Joanna Czarnecka-Lewandowska, Karolina Maƒkowska
Sk∏ad: Dariusz Ziach
Druk: SEMAFIC
Wszelkie prawa zastrze˝one, prawo do tytu∏u i licencji jest w∏asnoÊcià Dashöfer Holding Ltd.Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie ca∏oÊci lub fragmentów niniejszej publikacji,równie˝ na noÊnikach magnetycznych i elektronicznych, bez zgody Wydawcy jest zabronione.Ze wzgl´du na sta∏e zmiany w polskim prawie oraz niejednolite interpretacje przepisów Wydaw-nictwo nie ponosi odpowiedzialnoÊci za zamieszczone informacje.
tytulowa.qxd 8/3/11 7:45 AM Page 4 (Black plate)
Mo˝na sprecyzowaç kilka zasad bezpiecznego wy-konywania oraz u˝ytkowania instalacji i urzàdzeƒelektrycznych w domu jednorodzinnym, a tak˝e w jego otoczeniu:
1) roboty nale˝y realizowaç w oparciu o dokumen-tacj´ projektowà sporzàdzonà przez projek-tanta z uprawnieniami budowlanymi,
2) wykonawstwo instalacji elektrycznych nale˝ypowierzaç tylko uprawnionemu specjaliÊcie,
3) po zakoƒczeniu robót nale˝y zadbaç o ich pro-fesjonalny odbiór poprzedzony pomiarami,
4) w warunkach zwi´kszonego zagro˝enia w takichpomieszczeniach jak ∏azienka, piwnica czy te˝gara˝ oraz na zewnàtrz budynku stosowaç nale˝y,urzàdzenia z podwójnà izolacjà oznaczone natabliczce znamionowej znakiem podwójnegokwadratu lub urzàdzenia pracujàce przynapi´ciu 24 V lub nawet 12 V np. przenoÊnelampy w specjalnej obudowie wzgl´dnie narz´-dzia zasilane z w∏asnych akumulatorów pracu-jàce tak˝e przy niskim bezpiecznym napi´ciu,
5) w pomieszczeniach wilgotnych i na zewnàtrzbudynków instalowaç tylko osprz´t elektryczny
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.1, str. 1
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
2.8.8. WARUNKI BEZPIECZNEGOU˚YTKOWANIA INSTALACJIELEKTRYCZNYCH W BUDOWNICTWIEJEDNORODZINNYM
2.8.8.1. Wprowadzenie
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 1 (Black plate)
w szczelnej obudowie o odpowiednim stopniuIP,
6) nie u˝ytkowaç sprz´tów klasy 0,
7) unikaç wszelkiego rodzaju prowizorek,
8) wsz´dzie tam gdzie to mo˝liwe stosowaç wy-∏àczniki ró˝nicowopràdowe – w nowych insta-lacjach montowane na sta∏e i chroniàce ca∏yuk∏ad, a w starych wy∏àczniki przenoÊne zabez-pieczajàce okreÊlony odbiornik np. betoniark´,kosiark´ lub urzàdzenia w kuchni czy w ∏azience,
9) eksploatowaç tylko w pe∏ni sprawnà instalacj´i zasilane z niej urzàdzenia,
10) stosowaç gniazda wtyczkowe tylko ze stykiemochronnym,
11) ka˝de uszkodzenie w instalacji usuwaç nie-zw∏ocznie zatrudniajàc wykwalifikowanegospecjalist´.
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.1, str. 2
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 2 (Black plate)
Bezpieczeƒstwo u˝ytkowania urzàdzeƒ elektrycz-nych i instalacji elektrycznych zale˝y od zastoso-wanych Êrodków technicznych chroniàcymi przed:
1) pora˝eniem pràdem elektrycznym,
2) pràdami przecià˝eniowymi i zwarciowymi,
3) przepi´ciami ∏àczeniowymi i pochodzàcymiod wy∏adowaƒ atmosferycznych,
4) skutkami cieplnymi.
Wprowadzona stopniowo od 1999 roku normaarkuszowa PN-IEC 60364 „Instalacje elektrycznew obiektach budowlanych” stanowi aktualizacj´arkuszy normy PN/.../E-05009 z lat poprzednich.Oprócz zaktualizowanych arkuszy, norma zawieranowe postanowienia dotyczàce mi´dzy innymiochrony instalacji niskiego napi´cia przed przepi´-ciami powstajàcymi w sieciach wysokiego napi´-cia, d∏ugotrwa∏ej obcià˝alnoÊci pràdowej przewodów,uziemieƒ w instalacjach urzàdzeƒ przetwarzaniadanych, instalacji elektrycznych w przestrzeniachograniczonych powierzchniami przewodzàcymi,ochrony przed zak∏óceniami elektromagnetycz-nymi oraz uk∏adów uziemiajàcych i po∏àczeƒ wy-równawczych instalacji informatycznych.
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.2, str. 1
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
2.8.8.2. Uregulowania normatywne w zakresie Êrodkówochrony od pora˝eƒ elektrycznych stosowane w budownictwie jednorodzinnym
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 3 (Black plate)
Nowa norma wprowadzi∏a szereg wymagaƒ doty-czàcych ochrony przeciwpora˝eniowej w instala-cjach elektrycznych do 1 kV, czyli takich jakiewyst´pujà tak˝e w jednorodzinnych budynkachmieszkalnych.
Postanowienia ogólne normy odnoszà si´ do nor-malnych warunków Êrodowiskowych, tj. takich jakiewyst´pujà w pokojach mieszkalnych (arkusz 41).Natomiast w przypadku warunków Êrodowisko-wych stwarzajàcych zwi´kszone zagro˝enie, normawprowadza odpowiednie obostrzenia. Umieszczonoje w odr´bnych arkuszach normy (grupa 700).W budynkach mieszkalnych dotyczy to przedewszystkim takich pomieszczeƒ jak ∏azienka, sauna,basen itp.
Konsekwencjà postanowieƒ nowej normy jestkoniecznoÊç:
1) wykonania ca∏ej instalacji w budynku jakotrójprzewodowej (tzw. obwody jednofazowe –przewód fazowy L, neutralny N i ochronnyPE) lub pi´cioprzewodowej (tzw. obwody trój-fazowe – przewody fazowe L1, L2, L3, neu-tralny N i ochronny PE),
2) stosowania we wszystkich pomieszczeniach,tak˝e w pokojach, gniazd wtyczkowych zestykami ochronnymi do których przy∏àczonyjest przewód ochronny PE,
3) stosowania opraw oÊwietleniowych o I lub IIklasie ochronnoÊci i doprowadzenie do wszyst-kich wypustów oÊwietleniowych przewoduochronnego PE,
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.2, str. 2
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 4 (Black plate)
4) wyeliminowania wszystkich odbiorników o klasieochronnoÊci 0,
5) wykonania w ∏azienkach miejscowych po∏à-czeƒ wyrównawczych (tzw. dodatkowych),
6) zabezpieczenia obwodów zasilajàcych gniazdawtyczkowe w ∏azienkach wy∏àcznikami ochron-nymi ró˝nicowopràdowymi na pràd ró˝nicowynie wi´kszy ni˝ 30 mA,
7) instalowania gniazd wtyczkowych w ∏azien-kach i innych pomieszczeniach podobnegotypu poza strefami szczególnego zagro˝enia.
W jednorodzinnych budynkach mieszkalnych i w ich otoczeniu stosuje si´ (tabela 2.8.8.2/1) Êrodkiochrony przed dotykiem bezpoÊrednim (ochronapodstawowa), Êrodki ochrony przed dotykiempoÊrednim (ochrona dodatkowa), Êrodki jednoczes-nej ochrony przed dotykiem bezpoÊrednim i poÊred-nim (równoczesna ochrona podstawowa i dodat-kowa).
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.2, str. 3
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 5 (Black plate)
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.2, str. 4
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
Tabela 2.8.8.2/1. Rodzaje stosowanych Êrodków ochrony od pora˝eƒw budownictwie jednorodzinnym (wg PN-IEC 60364)
Ochrona przed dotykiem bezpoÊrednim – ochrona podstawowa
Ochrona przed dotykiem poÊrednim – ochrona dodatkowa
Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpoÊrednim i poÊrednim
– izolacja cz´Êci czynnych (normalnie znajdujàcych si´ pod napi´ciem),– stosowanie obudów o stopniu ochrony co najmniej IP2X;Jako uzupe∏nienie:– stosowanie wy∏àczników ochronnych ró˝nicowopràdowych na pràd ró˝nicowy nie
wi´kszy ni˝ 30 mA.
– stosowanie urzàdzeƒ II klasy ochronnoÊci (oznaczenie na tabliczce znamionowejznakiem ,
– stosowanie separacji elektrycznej odbiorników (zasilanie za poÊrednictwem trans-formatorów separacyjnych),
– samoczynne wy∏àczenie zasilania w przypadku przekroczenia wartoÊci dopuszczal-nego napi´cia dotykowego, wspó∏dzia∏ajàce z dodatkowymi (miejscowymi) po∏àcze-niami wyrównawczymi.
– ochrona równoczesna podstawowa i dodatkowa,– stosowanie napi´ç nie przekraczajàcych wartoÊci napi´ç dotykowych dopuszczal-
nych d∏ugotrwale w okreÊlonych warunkach otoczenia – obwody SELV – np. 25 Vpràdu przemiennego.
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 6 (Black plate)
Izolacja cz´Êci czynnych
Izolacja cz´Êci czynnych jest realizowana przezproducentów urzàdzeƒ, przewodów i sprz´tu. Ka˝defabrycznie wykonane urzàdzenie elektryczne posiadaizolacj´ chroniàcà u˝ytkownika przed dotkni´ciemcz´Êci znajdujàcych si´ normalnie pod napi´ciem.
Podobnà rol´ spe∏niajà obudowy urzàdzeƒ i tablicz zabezpieczeniami. Obudowy te w zale˝noÊci odmiejsca u˝ytkowania urzàdzenia muszà mieçodpowiedni stopieƒ ochrony okreÊlony w normiePN-EN 60529: 2003 Stopnie ochrony zapewnianeprzez obudowy (Kod IP). Zadaniem obudowy jestuniemo˝liwienie dotkni´cia cz´Êci czynnych przezcz∏owieka, a tak˝e ochrona przed dostawaniem si´do jej wn´trza cia∏ sta∏ych oraz wody. Podstawoweoznaczenia Kodu IP sk∏adajà si´ z liter i cyfr (tab.2.8.8.3/1). Po literach IP nast´pujà dwie cyfry, z których pierwsza okreÊla stopieƒ ochrony przeddostaniem si´ cia∏ sta∏ych, a druga wody. Np.oznaczenie IP45 dotyczy obudowy chroniàcej przeddost´pem cia∏ sta∏ych o Êrednicy wi´kszej lub rów-niej 1 mm (cyfra 4) oraz wody lanej strugà (cyfra 5).
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 1
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
2.8.8.3. Ârodki ochrony od pora˝eƒ elektrycznych stosowanew budownictwie jednorodzinnym
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 7 (Black plate)
Oznaczenie IP 2X oznacza, ˝e okreÊla si´ tylkoochron´ przed dost´pem cia∏ sta∏ych o Êrednicy≥12 mm (dotyk palcem).
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 2
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
Tabela 2.8.8.3/1. Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy – KodIP (wg PN-EN 60529:3003)
Ochrona przed cia∏ami sta∏ymi
Stopieƒ ochronyPierwsza cyfra charakterystyczna
0 Bez ochrony
1 O Êrednicy 50 mm i wi´kszej
2 O Êrednicy 12,5 mm i wi´kszej
3 O Êrednicy 2,5 mm i wi´kszej
4 O Êrednicy 1 mm i wiekszej
5 Ochrona przed py∏em
6 Ochrona py∏oszczelna
Ochrona przed wnikaniem wody
Stopieƒ ochronyDruga cyfra charakterystyczna
0 Bez ochrony
1 Przed padajàcymi kroplami
2 Przed padajàcymi kroplami do kàta 15°
3 Przed natryskiwaniem
4 Przed bryzgami
5 Przed strugà
6 Przed silnà strugà
7 Krótkotrwa∏ym zanurzeniem
8 Ciàg∏ym zanurzeniem
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 8 (Black plate)
Uzupe∏niajàce Êrodki ochrony
Przy ochronie podstawowej jako Êrodek uzupe∏-niajàcy, norma przewiduje stosowanie, wy∏àcznikówochronnych ró˝nicowopràdowych. Powinny byç towy∏àczniki na pràd ró˝nicowy nie wi´kszy ni˝ 30 mA.
WÊród Êrodków ochrony przed dotykiem poÊred-nim – ochrony dodatkowej stosuje si´ w budynkachmieszkalnych urzàdzenia o II klasie ochronnoÊci,czyli z tzw. podwójnà izolacjà.
Drugim Êrodkiem ochrony jest samoczynne wy∏à-czenie zasilania. Samoczynne wy∏àczenie zasilaniajest realizowane za poÊrednictwem wy∏àcznikównadpràdowych, bezpieczników topikowych orazwy∏àczników ochronnych ró˝nicowopràdowych.
Warunkiem dzia∏ania tego typu ochrony jest wy-konanie dodatkowych po∏àczeƒ wyrównawczych(miejscowych, m.in. w ∏azienkach).
Jednoczesna ochrona przed dotykiem bezpoÊred-nim i poÊrednim
Dla zapewnienia równoczesnej ochrony przeddotykiem bezpoÊrednim i poÊrednim czyli równo-czesnej ochrony podstawowej i dodatkowej nale˝ystosowaç urzàdzenia elektryczne zasilane bardzoniskim napi´ciem SELV. Przy pràdzie przemien-nym jest to wartoÊç 50V, 25V lub 12V. W warun-kach domowych b´dà to np. przenoÊne lampy zasi-lane z transformatora ochronnego (bezpieczeƒstwa)220/24V. Innym rozwiàzaniem coraz powszechniejstosowanym sà urzàdzenia r´czne z wbudowanymw∏asnym êród∏em zasilania w postaci akumulatora,pracujàce przy pràdzie sta∏ym 12V lub 6V.
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 3
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 9 (Black plate)
W sieciach bardzo niskiego napi´cia – SELV (ang.Safety extra-low voltage) gniazdka wtyczkowe i wtyczki nie mogà pasowaç do sprz´tu zasilanegonormalnym napi´ciem.
Ârodki ochrony w obostrzonych warunkachÊrodowiskowych
W domu jednorodzinnym, w zale˝noÊci od jegostandardu wyposa˝enia mamy szereg pomieszczeƒw których wyst´pujà obostrzone warunki Êrodowis-kowe. Nale˝à do nich ∏azienki, baseny, sauny itp.Norma w arkuszach grupy 700 okreÊla obostrzenia,które muszà spe∏niaç umieszczone w tych pomiesz-czeniach urzàdzenia i instalacje elektryczne.
Obostrzenia te polegajà przede wszystkim na:
1) zakazie umieszczania urzàdzeƒ elektrycznychw okreÊlonych strefach,
2) stosowaniu urzàdzeƒ o zwi´kszonym stopniuochrony,
3) koniecznoÊci wykonywania dodatkowych(miejscowych) po∏àczeƒ wyrównawczych,
4) koniecznoÊci obni˝enia napi´cia dotykowego(dopuszczalnego d∏ugotrwa∏e) do wartoÊci 25 Vlub nawet 12 V (w zale˝noÊci od warunkówotoczenia),
5) koniecznoÊci stosowania uzupe∏niajàcegoÊrodka ochrony przed dotykiem bezpoÊrednimw postaci wy∏àczników ochronnych ró˝nico-wopràdowych na pràd ró˝nicowy nie wi´kszyni˝ 30 mA.
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 4
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 10 (Black plate)
W odniesieniu do konkretnych pomieszczeƒ posta-nowienia normy sà nast´pujàce:
¸azienki
W arkuszu 701 normy ∏azienki sà okreÊlone jakopomieszczenia wyposa˝one w wann´ lub/i basennatryskowy (brodzik).
W rzeczywistoÊci arkusz okreÊla tak˝e strefy wokó∏zraszacza lub basenu natryskowego, a tak˝e prefab-rykowanej kabiny natryskowej.
W pomieszczeniach tego rodzaju norma rozró˝nianast´pujàce strefy:
1) strefa 0 obejmuje wn´trze wanny lub basenunatryskowego,
2) strefa 1 jest ograniczona p∏aszczyznà prze-biegajàcà wzd∏u˝ zewn´trznej kraw´dzi wannylub basenu natryskowego, a w przypadku prysz-nica bez basenu natryskowego w odleg∏oÊci0,6 m od prysznica, si´ga ona do wysokoÊci2,25 m od poziomu pod∏ogi,
3) strefa 2 to przestrzeƒ o szerokoÊci 0,6 metrawokó∏ strefy 1,
4) strefa 3 obejmuje przestrzeƒ o szerokoÊci 2,4 metra wokó∏ strefy 2.
W omawianych pomieszczeniach obowiàzujà okreÊ-lone zasady w zakresie ochrony od pora˝eƒ. Doty-czà one m.in. instalowania osprz´tu, przewodów i odbiorników energii elektrycznej.
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 5
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 11 (Black plate)
W ∏azience muszà byç wykonane dodatkowe(miejscowe) po∏àczenia wyrównawcze ∏àczàce zesobà oraz z przewodami ochronnymi takie przed-mioty jak: metalowe wanny, brodziki, rury, bateriekrany, grzejniki wodne, podgrzewacze wody, kon-strukcje i zbrojenia budowlane.
Nowoczesne instalacje ciep∏ej i zimnej wody sàobecnie wykonywane przy zastosowaniu rur z two-rzyw sztucznych. W takim przypadku po∏àczeniamiwyrównawczymi nale˝y objàç wszelkie metaloweelementy takiej instalacji (mogàce mieç stycznoÊçz wodà) na przyk∏ad baterie i krany. Gniazda wtycz-kowe z bolcem ochronnym mo˝na instalowaç w stre-fie 3 oraz w odleg∏oÊci 0,6 metra od otworu drzwio-wego wolnostojàcej prefabrykowanej kabiny natrys-kowej. Obwody zasilajàce te gniazda nale˝y zabez-pieczyç wy∏àcznikami ochronnymi ró˝nicowoprà-dowymi na pràd ró˝nicowy nie wi´kszy ni˝ 30 mA.Gniazda te mogà byç równie˝ zasilane bardzoniskim napi´ciem SELV nie przekraczajàcym 25Vlub indywidualnie z transformatora separacyjnego.
W ∏azience mo˝na stosowaç elektryczne ogrzewa-nie pod∏ogowe, pod warunkiem pokrycia elementówgrzejnych metalowà siatkà lub blachà przy∏àczonàdo miejscowych po∏àczeƒ wyrównawczych.
W poszczególnych strefach mo˝na instalowaç urzà-dzenia elektryczne spe∏niajàce warunki okreÊlonew tabeli 2.8.8.3/2.
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 6
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 12 (Black plate)
Baseny p∏ywackie, brodziki, fontanny i kaskadywodne
Arkusz normy PN-IEC 60364-7-702 dotyczy base-nów p∏ywackich, basenów fontann i brodzików,oraz otaczajàcych je przestrzeni. (Postanowieniazawarte w tym arkuszu nie dotyczà basenów docelów leczniczych).
Norma okreÊla strefy zagro˝enia:
1) strefa 0 obejmuje wn´trza basenów, brodzików,fontann i kaskad,
2) strefa 1 – obejmuje przestrzeƒ wokó∏ strefyzerowej o szerokoÊci 2 metrów w ka˝dà stron´oraz w gór´ do wysokoÊci 2,5 metra dla base-nów wyposa˝onych w wie˝e, trampoliny itp.norma okreÊla odpowiednio granice strefy 1 uwzgl´dniajàce to wyposa˝enie,
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 7
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
Tabela 2.8.8.3/2. Warunki instalowania urzàdzeƒ elektrycznych w stre-fach zagro˝enia w ∏azience budynku jednorodzinnego
Strefa Urzàdzenia elektryczne
OUrzàdzenia zasilane napi´ciem nie wy˝szym ni˝ 12 V (êród∏o poza strefà) o stopniu ochrony nie mniejszym ni˝ IPX7 (odporne na krótkotrwa∏e zanurzenie w wodzie)
1Elektryczne podgrzewacze wody, w obudowie o stopniu ochrony IPX5 (odpornej na wod´ lanà strugà)
2Elektryczne podgrzewacze wody jak dla strefy 1 oraz oprawy oÊwietleniowew obudowie o stopniu ochronyIPX4 (odpornej na bryzgi wody) w II klasie ochronnoÊci (podwójna izolacja)
3Gniazda wtyczkowe z bolcem ochronnym zabezpieczone wy∏àcznikami ochronnymi ró˝nicowopràdowymi na pràd ró˝nicowy nie wi´kszy ni˝ 30 mA,w obudowie co najmniej IPX1 (odporne na spadajàce krople wody)
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 13 (Black plate)
3) strefa 2 – obejmuje przestrzeƒ o szerokoÊci1,5 metra wokó∏ strefy 1. Wyjàtek stanowiàfontanny, dla których norma nie przewiduje tejstrefy.
W pomieszczeniach w których wyst´pujà baseny,brodziki i inne okreÊlone w arkuszu 702 urzàdzeniaobowiàzujà obostrzone zasady ochrony od pora˝eƒ.
Niezb´dne jest wykonanie po∏àczeƒ wyrównaw-czych dodatkowych (miejscowych) na tych samychzasadach co w ∏azience.
Ponadto obowiàzuje stosowanie Êrodków ochronyw poszczególnych strefach oraz dobór i monta˝wyposa˝enia elektrycznego zgodnie z wytycznymizwartymi w arkuszu 702 normy.
Pomieszczenia wyposa˝one w ogrzewacze dosauny
Arkusz normy PN-IEC 364-703 dotyczy instalacjielektrycznych w pomieszczeniach wyposa˝onychw ogrzewacze do sauny.
W pomieszczeniach tych rozró˝nia si´ cztery strefy:
1) strefa 1 rozciàga si´ w odleg∏oÊci 0,5 wokó∏obrysu ogrzewacza sauny – wolno w niej insta-lowaç tylko urzàdzenia z nim zwiàzane,
2) strefa 2 obejmuje przestrzeƒ wokó∏ strefy 1 odpod∏ogi do wysokoÊci 0,5 m w której nie maspecjalnych wymagaƒ dotyczàcych odpornoÊcicieplnej urzàdzeƒ,
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 8
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 14 (Black plate)
3) strefa 3 rozciàga si´ powy˝ej strefy 2 do wyso-koÊci 0,3 m poni˝ej sufitu – urzàdzenia w niejinstalowane powinny mieç wytrzyma∏oÊç cieplnàco najmniej 125°C, a izolacja przewodów po-winna mieç wytrzyma∏oÊç cieplnà co najmniej170°C,
4) strefa 4 obejmuje przestrzeƒ 30 centymetro-wej wysokoÊci usytuowana przy suficie ponadstrefami 1 i 3 w której nale˝y instalowaç tylkourzàdzenia sterujàce ogrzewaczami sauny(termostaty i wy∏àczniki termiczne) i przewodynale˝àce do tych urzàdzeƒ. Wytrzyma∏oÊçcieplna powinna byç taka, jaka jest wymaganaw strefie 3.
W pomieszczeniach z ogrzewaczem do sauny obo-wiàzujà nast´pujàce podstawowe zasady ochronyprzeciwpora˝eniowej oraz instalowania sprz´tu,osprz´tu, przewodów i urzàdzeƒ elektrycznych:
1) instalowanie wy∏àcznie na zewnàtrz pomiesz-czeƒ aparatury nie wbudowanej w ogrzewaczesauny,
2) nie instalowanie w pomieszczeniach gniazdwtyczkowych,
3) instalowanie przewodów wielo˝y∏owych izo-lowanych, w pow∏oce izolacyjnej lub przewo-dów jedno˝y∏owych w rurach z materia∏u izo-lacyjnego,
4) instalowane urzàdzenia elektryczne powinnymieç stopieƒ ochrony nie mniejszy ni˝ IP24,
5) urzàdzenia elektryczne nale˝y chroniç przezzastosowanie samoczynnego wy∏àczenia zasi-
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 9
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 15 (Black plate)
lania, wraz z wykonaniem po∏àczeƒ wyrów-nawczych dodatkowych (miejscowych) albozasilaç indywidualnie z transformatora sepa-racyjnego lub napi´ciem nie przekraczajàcymnapi´cia dotykowego dopuszczalnego d∏ugo-trwale,
6) êród∏a napi´cia zasilajàcego nale˝y instalowaçna zewnàtrz pomieszczeƒ.
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.3, str. 10
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 16 (Black plate)
W zale˝noÊci od rozwiàzaƒ konstrukcyjnych urzà-dzenia elektryczne zalicza si´ do 4 klas ochron-noÊci. Od tego do jakiej klasy ochronnoÊci nale˝ydane urzàdzenie zale˝y mo˝liwoÊç jego stosowaniaw okreÊlonych warunkach:
1) Do klasy 0 zalicza si´ urzàdzenia elektryczneo izolacji podstawowej, bez styku ochronnego,∏àczone z siecià zasilajàcà przewodem bez ˝y∏yochronnej, zakoƒczonym wtykiem bez stykuochronnego, zgodnie z wymaganiami normyPN-IEC 60364 urzàdzenia tej klasy mo˝nastosowaç jedynie przy izolowaniu stanowiskalub przy u˝yciu indywidualnej separacji elek-trycznej, wykluczone zatem jest stosowanietakich urzàdzeƒ w domu jednorodzinnym;
2) Do klasy I zalicza si´ urzàdzenia elektryczne o izolacji podstawowej z dodatkowymi Êrod-kami bezpieczeƒstwa, co powoduje, ˝e dost´pnecz´Êci przewodzàce pràd elektryczny sà po∏à-czone z ˝y∏à ochronnà, która jest zawarta w przewodzie ∏àczàcym ze stykiem ochronnym.Symbol graficzny uziemienia umieszczany natakim sprz´cie cz´sto jest traktowany jako znakinformacyjny I klasy ochronnoÊci. W budynkujednorodzinnym urzàdzenia tej klasy wyma-
STAN PRAWNY Dzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.4, str. 1
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 2.8. Wymagania BHP
2.8.8.4. Klasy ochronnoÊci sprz´tów elektrycznych
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 17 (Black plate)
gajà po∏àczenia z przewodem ochronnym.Mogà byç u˝ytkowane w pokojach mieszkal-nych i podobnych pomieszczeniach z izolo-wana pod∏ogà;
3) Do klasy II zalicza si´ urzàdzenia elektryczneo izolacji podstawowej i dodatkowo o izolacjipodwójnej lub wzmocnionej. Poniewa˝ urzà-dzenia tej klasy nie wymagajà po∏àczenia z przewodem ochronnym, ich gi´tki przewódpo∏àczeniowy jest dwu˝y∏owy. Symbolemgraficznym II klasy ochronnoÊci jest podwójnykwadrat Symbol ten umieszczany jest nazewnàtrz i wewnàtrz obudowy urzàdzeniaelektrycznego, gdy spe∏nia ona warunki IIklasy ochronnoÊci lub izolacji równowa˝nej.Urzàdzenia tej klasy mo˝na stosowaç w po-mieszczeniach o zwi´kszonym zagro˝eniupora˝eniem, zalecane jest stosowanie ichzamiast urzàdzeƒ I klasy, tak˝e w pozosta∏ychpomieszczenia domu jednorodzinnego;
4) Do klasy III zalicza si´ urzàdzenia elektrycznezasilane bardzo niskim napi´ciem SELV a w szczególnie uzasadnionych przypadkachbardzo niskim napi´ciem PELV. Wtyk przewodugi´tkiego przy∏àczeniowego nie ma stykuochronnego i nie powinien pasowaç do gniazdwtykowych o napi´ciu wy˝szym ni˝ bardzoniskie napi´cie SELV lub PELV. Symbolemgraficznym III klasy ochronnoÊci sà trzy pio-nowe kreski umieszczone w rombie. Urzàdze-nia tej klasy nale˝y u˝ytkowaç przede wszyst-kim w pomieszczeniach o szczególnym zagro-˝eniu pora˝eniem.
STAN PRAWNYDzia∏ 2, rozdzia∏ 8, podrozdzia∏ 8.4, str. 2
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE2.8. Wymagania BHP
2.8.8 7/25/07 6:13 PM Page 18 (Black plate)
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJI Dział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 1
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
elementy instalacjiZgodnie z normą [25] w skład instalacji elektrycz−nych wchodzą:
1) obwody elektryczne zasilane napięciem zna−mionowym do 1000 V prądu przemiennegolub do 1500 V prądu stałego,
2) obwody nie będące obwodami wewnętrznymiurządzeń, pracujące przy napięciu przekracza−jącym 1000 V, lecz zasilane napięciem nie−przekraczającym 1000 V prądu przemiennego,
3) oprzewodowanie obejmujące przewody insta−lacyjne, kable i przewody szynowe,
4) obwody odbiorcze instalowane na zewnątrzobiektów budowlanych,
5) oprzewodowanie przeznaczone dla teleko−munikacji, sygnalizacji i sterowania,
6) zespoły wyposażenia elektrycznego instalacji.
W skład instalacji elektrycznych obiektów budow−lanych wchodzą przede wszystkim:
1) przewody,
2) elektrotechniczny sprzęt instalacyjny,
3.2. ELEMENTY SKŁADOWEINSTALACJI ELEKTRYCZNYCH
3.2.1. ELEMENTY INSTALACJI
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJIDział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 2
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
3) rozdzielnice,
4) urządzenia automatyki i sterowania.
W zależności od zadań spełnianych przez poszcze−gólne elementy instalacji, zgodnie z rys. 3.2.1/1 wy−różnia się w instalacjach (głównie mieszkaniowych):
1) przyłącze,
2) złącze,
3) rozdzielnicę główną,
4) wewnętrzne linie zasilające (WLZ),
5) instalacje odbiorcze.
Rysunek 3.2.1/1. Elementy instalacji elektrycznej w budynkuzasilanym linią kablową niskiego napięcia
WWLLZZ
WLZ
WLZ
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJI Dział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 3
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
przyłącza
złącze
Przyłącze jest to linia elektroenergetyczna łączącazłącze (odbiorcę) z siecią zasilającą, czyli zwyklez siecią energetyki zawodowej. RozporządzenieMG [3] definiuje przyłącze jako odcinek sieci słu−żący do połączenia instalacji lub sieci jednegopodmiotu z siecią. Każdy obiekt budowlany powi−nien być zasilany za pomocą jednego przyłącza.Przyłącze może być wykonane jako kablowe lubnapowietrzne. Instalacja elektryczna każdegoobiektu budowlanego powinna być zasilana, w za−sadzie, z odrębnego złącza. Dopuszcza się jednakzastosowanie jednego złącza dla budynkówmieszkalnych bliźniaczych lub szeregowych.Przyłącza napowietrzne należy wykonywać za po−średnictwem samonośnych przewodów izolowa−nych typu AsXS.
Złącze z jednej strony jest końcowym elementemsieci zasilającej, zaś z drugiej – początkiem insta−lacji elektrycznej obiektu budowlanego.
Rozporządzenie MG [3] wymaga, aby złącze byłousytuowane w miejscu ogólnodostępnym, uwzględ−niającym wymagania wynikające z rodzaju przyłą−cza (kablowe lub napowietrzne) i konstrukcji bu−dynku. Zazwyczaj złącze zlokalizowane jest w za−mykanej skrzynce lub szafce we wnęce, usytuowa−ne w ścianie zewnętrznej lub na klatce schodowejbudynku. W przypadku wolnostojących budynkówzłącze w postaci wolno stojącej szafki może byćusytuowane w linii ogrodzenia działki.
W budynkach jednorodzinnych rozdzielnice głów−ne umieszcza się najczęściej we wnęce ściennej,w budynkach wielorodzinnych i użyteczności pu−
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJIDział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 4
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
blicznej rozdzielnice te sytuowane są w wolno sto−jącym przejściowym zestawie skrzynek. Jeżeliz rozdzielnicy głównej są zasilane bezpośrednio in−stalacje odbiorcze, to może ona zawierać licznikienergii obwodów odbiorczych.
W budynkach wielorodzinnych, w których wystę−pują pomieszczenia techniczne i gospodarcze orazpomieszczenia komunikacji ogólnej, integralnączęść rozdzielnicy głównej stanowi rozdzielnicaadministracyjna, umieszczona obok rozdzielnicygłównej, z której zasilane są wewnętrzne linie za−silające administracyjne występujące w wymienio−nych wyżej pomieszczeniach.
W zabudowie wielorodzinnej stosuje się zazwyczajsieci zasilające kablowe w rozwiązaniach magi−stralnych. Wówczas konstrukcja złączy powinnaumożliwiać usuwanie awarii, na przykład wymianęuszkodzonego odcinka kabla, bez przerwy w zasi−laniu sąsiednich obiektów. Na rys. 3.2.1/2 przed−stawiono różne układy złączy kablowych [7], mię−dzy innymi układ z rezerwowym zasilaniem, którypowinien być stosowany w takich obiektach uży−teczności publicznej jak szpitale, sanatoria, dużeobiekty handlowe ze względów bezpieczeństwaciągłości zasilania w energię elektryczną.
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJI Dział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 5
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
rozdzielnicagłówna
Rozdzielnica główna jest to element instalacjielektrycznej występujący w przypadku, gdy z jed−nego złącza zasilana jest więcej niż jedna we−wnętrzna linia zasilająca. W rozdzielnicy głównejusytuowane są zabezpieczenia poszczególnychwewnętrznych linii zasilających. Rozdzielnicęgłówną budynku umieszcza się zwykle w pobliżuzłącza.
Rysunek 3.2.1/2. Układy połączeń złączy kablowych
a) złącze pojedyncze końcowe, b) złącze pojedyncze przelotowe, c) złącze pojedyncze przelotoweumożliwiające sekcjonowanie sieci i przyłączenie złącza do wybranego kabla zasilającego, d) złączepodwójne (możliwe zasilanie z dwóch kabli oraz sekcjonowanie sieci), e) złącze podwójne dwuprze−lotowe z zasilaniem rezerwowym
RG – rozdzielnica główna, Z – złącze, 1 – zwora
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJIDział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 6
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
W budynkach jednorodzinnych rozdzielnice głów−ne umieszcza się najczęściej we wnęce ściennej;w budynkach wielorodzinnych i użyteczności pu−blicznej rozdzielnice te sytuowane są w wolno sto−jącym przejściowym zestawie skrzynek. Jeżeli in−stalacje odbiorcze są zasilane bezpośrednio z roz−dzielnicy głównej, to może ona zawierać licznikienergii obwodów odbiorczych. W budynkach wie−lorodzinnych, w których występują pomieszczeniatechniczne i gospodarcze oraz pomieszczenia ko−munikacji ogólnej, integralną część rozdzielnicygłównej stanowi rozdzielnica administracyjna,umieszczona obok rozdzielnicy głównej, z którejzasilane są wewnętrzne linie zasilające admini−stracyjne występujące w wymienionych wyżej po−mieszczeniach.
W dużych budynkach zasilanie odbiorów admini−stracyjnych odbywa się z rozdzielnicy administra−cyjnej, zwanej „główną rozdzielnicą administra−cyjną” (GRA) i stanowiącej integralną część zesta−wu wchodzącego w skład rozdzielnicy głównej bu−dynku. Z GRA bezpośrednio zasilane są obwodyoświetlenia pomieszczeń ogólnie dostępnych, kla−tek schodowych, korytarzy i oświetlenia zewnętrz−nego budynku. Zasilanie pozostałych odbiorów ad−ministracyjnych, takich jak: dźwigi osobowe, wę−zły cieplne, pompownie wody, wentylatory i inneodbywa się z rozdzielnic administracyjnych miej−scowych, ulokowanych w pomieszczeniach z tymiodbiorami lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie, na−tomiast w GRA znajdują się zabezpieczenia liniizasilających te rozdzielnice. Przykład rozwiązaniaGRA z licznikiem energii elektrycznej zużywanejprzez wszystkie odbiory administracyjne pokazanona rys. 3.2.1/3. [7].
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJI Dział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 7
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
wewnętrzna liniazasilająca
Wewnętrzna linia zasilająca (WLZ) jest to ob−wód zasilający tablice rozdzielcze (rozdzielnice),z których zasilane są instalacje odbiorcze.
Rysunek 3.2.1/3. Schemat głównej rozdzielnicy administracyjnej(GRA)
– wyłączniki nadmiarowe
– bezpieczniki (3)
– licznik energii elektrycznej
– łącznik jednobiegunowy grupowy (hotelowy)
– łącznik jednobiegunowy grupowy (czasowy)
– łącznik trójbiegunowy
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJIDział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 8
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
Wewnętrzne linie zasilające wykonywane są w do−mach wielorodzinnych w celu elektrycznego połą−czenia złącza i odległych od złącza instalacji od−biorczych. Są to więc obwody rozdzielcze instala−cji budynku.
Wewnętrzne linie zasilające powinny być prowa−dzone wewnątrz budynków w miejscach łatwo do−stępnych, przeważnie w rurkach elektroinstalacyj−nych, w których są również prowadzone inne insta−lacje (telefoniczne, domofonowe, oświetlenia klat−ki schodowej).
W budynkach wielorodzinnych zamieszkania zbio−rowego i użyteczności publicznej, w których wystę−puje na ogół duża liczba mieszkań lub lokali użyt−kowych, przewody WLZ tworzące tzw. główne cią−gi pionowe instalacji prowadzone są przed lokalamimieszkalnymi i użytkowymi, w wydzielonych ka−nałach lub szybach instalacyjnych, w których sąrównież prowadzone inne instalacje (telefoniczne,domofonowe, oświetlenia klatki schodowej i inne).
W budynkach do pięciu kondygnacji najczęściej sto−suje się jedną WLZ na każdej klatce schodowej, na−tomiast w budynkach wyższych stosowane są roz−wiązania z większą liczbą WLZ na każdej klatce.
Na każdym piętrze następują odgałęzienia od WLZdo poszczególnych lokali użytkowych zrealizowa−ne za pomocą tzw. tablic piętrowych.
Przykładowy schemat tablicy piętrowej pokazanona rys. 3.2.1/4. W tablicy tej umieszczone są za−bezpieczenia przedlicznikowe i liczniki energii po−szczególnych instalacji odbiorczych wyprowadzo−nych z tablicy.
RODZAJE, ELEMENTY SKŁADOWE I SYSTEMY ZASILANIA INSTALACJI Dział 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 9
INSTALACJE ELEKTRYCZNE I TELETECHNICZNE 3.2. Elementy składowe instalacji elektrycznej
instalacjaodbiorcza
WLZ wykonywane są przewodami z żyłamio przekroju zależnym od obciążenia, jednak niemniejszym niż 4 mm2.
Instalacja odbiorcza jest to część instalacji znaj−dująca się za układem pomiarowym służącym dorozliczeń między dostawcą a odbiorcą energii elek−trycznej, a w razie braku układu pomiarowego – zawyjściowymi zaciskami pierwszego urządzenia za−bezpieczającego instalację odbiorczą od strony za−
Rysunek 3.2.1/4. Schemat tablicy piętrowej z pionemsygnalizacyjnym [7]
TP – tablica piętrowa, B – bezpieczniki topikowe podlicznikowe, W·h – licznik energii elektrycznej,WLZ – wewnętrzna linia zasilająca
WLZ