inspiratiedag samen nog sterker 6 oktober 2012 werksessie kijk over de grenzen van je dorp josien...
TRANSCRIPT
Inspiratiedag Samen nog Sterker6 oktober 2012
WerksessieKijk over de grenzen van je dorp
Josien Durieux – consulent VKK Gelderland
Overzicht werksessie
• Voorstellen en inventariseren verwachtingen / vraagstukken• Inleiding op krimp• Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie Winterswijk• Voorbeeld 2: project Burgerschap in Krimpregio’s • Nut en noodzaak voor een bovendorpse visie• Wat is nodig om over de grenzen van het eigen dorp te
kijken?• Noteren van tips en lessen
Voorstellen en verwachtingenNaam Verwachting / Vraagstuk
Bert De Wit
PM dorpshuis Het Hart Eefde. Handvaten nodig om ‘thuis’ met collega bestuursleden van dorpshuizen/kulturhusen een platform te vormen richting gemeente en exploitatie samen rondkrijgen, nu voelt het als concurrentie tussen de voorzieningen. Hoe kun je daar de gemeente in benaderen? Accommodatiebeleid gemeente moet aangepast worden. Daarom eerst zelf samen plan maken.
Christa Vogel Deskundigheidsbevordering participatie, burgerinitiatieven enz.
Hans Suurmond
PB’er bij VKK, actief in Tricht. Samenwerking tussen dorpen: Dynamiek is verschillend. Bijvoorbeeld Megchelen met Duitse dorpen en hulpdiensten. Achterhoek is anticipeerregio Krimp, loopt voor op ontwikkelingen ihkv krimp.
Herman MorsinkContact Barchem. Er is een dorpsplan, samenwerking en overleg wordt door de gemeente gestimuleerd zoals bij structuurvisie.
Jan AalbersAspirant Bestuurslid VKK. Op zoek naar creatieve oplossingen. Voorbeeld: watermolen Oost Duitsland.
Janneke van Marwijk
Kulturhus De Giesbeek, gemeente Zevenaar. Belang van kulturhus als spin in het dorp, maar ook tussen alle dorpen moet een web komen. Ieder dorp op eigen manier benaderen.
Peter Noordanus
Vz belangenver Exel e.o. Exel als kleinste kern. Leuk = de wereld om je heen is heel groot! Shoppen naar mogelijkheden. Ambulance bvb komt niet uit Markelo maar uit Zutphen of Borculo. Het is niet handig geregeld!
Peter Waterkoort PB’er bij VKK, actief in Rhenoy. Geïnteresseerd.
Joop DriessenKulturhus Bergharen. Acceptabel exploitatie. Dorpen op elkaar afstemmen; niet meer van hetzelfde doen, maar meer diversiteit in aanbod.
Mike Rijken Actief bij dorpsbelang Hees.
Rob Hendriksen (dh Aerdt)
Op zoek naar eye openers. Aerdt is krimpgebied en kampt met gemeentelijke herindeling, hoe kunnen we ons ertegen wapenen? financieel voordeel van samenwerking
Piet Wanders (vz dorpsraad Aerdt)
Convenant met gemeente: tussen burger en gemeente functioneren.. Dorp leefbaar houden. Dh en dorpsraad werken samen maar houden eigen functie. Klein dorp, krimp wordt merkbaar. Er wordt al samengewerkt.
KrimpInleiding
KrimpInleiding
• Krimp, wat is het?– Daling van het aantal inwoners; kleinere huishoudens– Minder jongeren (ontgroening)– Meer ouderen (vergrijzing)
• Krimp, wat merken we ervan?- Daling aantal leerlingen basisschool- Stijging van vraag naar levensloopbestendige woningen- Verenigingen krijgen minder jeugdige aanwas, maar wellicht meer ‘jeugdige
ouderen’- Bij huishoudenskrimp komen er ook woningen leeg te staan; in de Achterhoek is dit
echter (nog) niet het geval- Krimp blijft niet beperkt tot het eigen dorp; ook de buurdorpen krijgen met
dezelfde gevolgen te maken: de hele regio krimpt- Waardedaling woningen- Mensen kopen niet snel een woning als ze verwachten hem niet gemakkelijk te
kunnen verkopen.
Krimp: Afname voorzieningenVan autonoom dorp naar woondorp
Het ‘autonome dorp’ Het ‘woondorp’
Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’
Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving
Oordeel over de voorzieningen in het dorp is belangrijk
Oordeel over de eigen woning en de woonomgeving is belangrijk
Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’
Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp
Verdwijnen voorzieningen: voor het ‘autonome dorp’ een spiraal omlaag
Het versterken van sociale infrastructuur: een kans voor het ‘woondorp’!
Individuele aanpakOntwikkel het woondorp
Gemeenschapsinitiatieven versterken de sociale infrastructuur.
Bijvoorbeeld• een plaatselijke bibliotheek georganiseerd door vrijwilligers,• een dorpskrant, • het organiseren van gezamenlijk autovervoer (voor kinderen, ouderen)• een internetsite over het dorp, • jong leert oud en oud leert jong, • een eetcafé, • enz. enz.
Deze kleinschalige initiatieven versterken de sociale samenhang waardoor ook andere (grotere) voorzieningen gemakkelijker samen ontwikkeld kunnen worden.
Samenwerking tussen dorpenOntwikkel de krimpregio!
• Voorzieningenpeil• Zorg• Werkgelegenheid• Demografie
Hospers:
Zijn we verwend met het huidige voorzieningenniveau?
Retourmigratie: Hoe krijgen we de mensen die zijn vertrokken terug?
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijk
Om als inwoners van het buitengebied gehoord te worden door de gemeente en andere belang-hebbenden is protesteren of klagen vaak niet de beste methode. Veel effectiever, maarzeker ook positiever is het nemen van initiatieven en proactief denken.
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijk
Aanleiding = uitdagingen: • Inrichting van het buitengebied• Het behoud van de cultuurwaarden • Economische vraagstukken
Vele goedbedoelde (vaak landelijke) instanties worden opgericht om hierover na te denken en een visie te bepalen.
Echter de ruim 5000 inwoners uit het buitengebied zelf hebben het idee dat zij niet gehoord worden.
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijk
Geen reactieve houding meer, maar proactief!
Buurtschappenvisie
Met als uitgangspunt:
“Als de inwoners het zelf voor het zeggen hebben, hoe zal het buitengebied er dan uitzien?”.
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijk
De visie is geschreven vanuit de inwoners.
In het rapport staat:
“Hierbij hebben we ons niet laten hinderen door de ontwikkelingen die al gaande zijn, nog komen of nog niet bekend zijn. In de themagroepen en de uitwerkgroepen ontkomen wij er niet aan dat onze visie zal botsen met dergelijke plannen.”
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijk
Mening inwoners:• Het huidige coulissen landschap in stand houden met taken
voor de inwoners van het gebied en ruimte voor de economische agrariër.
• Vergroten van de leefbaarheid door verruiming van woon- en kleinschalige bedrijfsmogelijkheden in leegstaande boerderijpanden.
• Behoud van culturele erfgoederen zoals Noaberschap.• Benutting van het gebied op historische gronden / mooie
natuur.• Instandhouding van huidige sociale voorzieningen (scholen en
verenigingsgebouwen) en het bruisende verenigingsleven.
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkVAB: Vrijgekomen Agrarische Bebouwing
• Schaalvergroting in de agrarische sector leidt tot afnemend aantal boerenbedrijven.
• Boerenerven hebben hun oorspronkelijke bestemming verloren
• Boerenerven worden nog slechts (gedeeltelijk) gebruikt voor woondoeleinden of ze staan zelfs volledig leeg.
Speerpunten:- boerderijsplitsing- bewoning agrarische bebouwing- woningaanbod starters/senioren
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkBehoefteonderzoek wonen en werken
‘Behoefteonderzoek voor het wonen en werken in het buitengebied van de gemeente Winterswijk’
- leegstand en verpaupering kan worden voorkomen, - de boerderijen kunnen worden behouden - en de leefbaarheid van het gebied kan worden gewaarborgd.
- Krimp biedt kansen: - kleinere gezinnen- meer alleenstaanden
- Boerderijsplitsing- Thuiswerken
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkBehoefteonderzoek wonen en werken
Stagiaire VKK heeft onderzoek gedaan, i.s.m.Gemeente Winterswijk Werkgroep Wonen
Afname van het aantal landbouwbedrijven in de Achterhoek in de afgelopen tien jaar. Bron: CBS, bewerkt door Lier, Bugge, Eijsink & Schuerink, 2011)
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkBehoefteonderzoek wonen en werken
Met het slopen van herkenbare, karakteristieke panden kunnen bijzondere cultuurhistorische waarden en bestaande kwaliteiten van een streek verloren gaan. Uit onderzoek blijkt dat het cultuurhistorisch erfgoed voor Winterswijk een belangrijk onderdeel van de economische infrastructuur is.
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkBehoefteonderzoek wonen en werken
Hoe krijg je jongeren terug?- Woonruimte- Werkgelegenheid/thuiswerken, nieuwe media- Binding met de streekOok ouderen, alleenstaanden en kleinere gezinnen zijn doelgroep voor:- Meervoudige boerderijsplitsing- Creëren woon- en werkruimte
Regio Achterhoek: van 14.000 wooneenheden naar 5900En: nieuwe wooneenheid = nieuwe woning
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkBehoefteonderzoek wonen en werken
Resultaten enquete• 477 respondenten• 40 willen verhuizen, 58 misschien
– 18 willen binnen 1 jaar verhuizen– 24 willen binnen 6 jaar verhuizen
• Naar:
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkBehoefteonderzoek wonen en werken
Resultaten enquete• 477 respondenten• 67 willen werkruimte in het buitengebied• Met
– Voldoende ruimte– Snel internet
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkBehoefteonderzoek wonen en werken
Conclusie en vervolgVoldoende behoefte naar gebruik van vrijkomende agrarische en andere karakteristieke bebouwing voor woon- en/of werkplekken Voorwaarde daarbij is dat de panden betaalbaar blijven.
- Respondenten op de hoogte houden- Werkgroepen nodigen geinteresserden uit- Uitleg geven over CPO- Begin met kleine, experimentele initiatieven- Een meedenkende overheid!
- N.a.v. succesvolle pilots het beleid aanpassen
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkReflectie op proces met 8 buurtschappen
• Goede projectorganisatie van belang: een Stuurgroep en Themagroepen met voorzitters.
• Per buurtschap is een eigen startbijeenkomst noodzakelijk• Eigenheid van de buurtschap moet zichtbaar blijven
• Specifieke wensen van de buurtschappen mogen niet ondersneeuwen
• Identieke aanpak en verslaglegging• Niet teveel Thema’s• Zelfwerkzaamheid van de Themagroepen• Plenaire werkvergaderingen voor de binding• Achterbannen steeds op de hoogte met goede communicatie
Voorbeeld 1: Buurtschappenvisie W’wijkBehoefteonderzoek wonen en werken
Effect krimp:
Overheden zouden ruimhartig moeten omgaan met ideeën die aangedragen worden door burgers en ondernemers in de dorpen. Initiatieven van lokale ondernemers in krimpgebieden stuiten te vaak op ‘nee’, omdat het lokale bestemmingsplan het niet toestaat. Gepleit wordt voor versoepeling van regelgeving, minder angst en meer ruimte voor lokaal initiatief.
OverheidsparticipatieLokale producten bij tankstation
Voorbeeld 2: Burgerschap in krimpregio’sAchtergrond project Burgerschap in krimpregio’s
• Gevoel van urgentie rond krimpproblematiek• Meer ervaring nodig wat krimp in kleine kernen betekent• 14 clusters in NL: Gelderland, Friesland, Drenthe en Limburg • 3 clusters in Gelderland:
• Gelselaar, Geesteren en Noordijk • Westendorp, Halle en Varsseveld (studentenproject VHL Velp en HAN)• Buurtschappen Winterswijk (krimp en voorzieningen, jongeren)
• Clusters gebaseerd op sociaal-economische relatie
Voorbeeld 2: Burgerschap in krimpregio’sUitkomsten van het project
• Bewustwording tav krimp in het dorpencluster• Gevolgen van krimp voor het cluster in kaart gebracht• ‘Bovendorpse’ visie: op welke manier wordt samenwerking
tussen de dorpen in de toekomst vormgegeven?• Schat aan ervaringen voor VKK om in nieuwe dorpenclusters
in te zetten
Voorbeeld 2: Burgerschap in krimpregio’sAanpak
• Dorpsbelangenorganisaties (dbo’s) maken plan van aanpak• Ieder dorp vormt een werkgroep• 4 mensen van elke werkgroep in clusterwerkgroep
12 personen in Clusterwerkgroep
Onderlinge afstand ong. 4,5 km
Geesteren: 1200 inw.
Gelselaar: 700 inw.
Noordijk: 800 inw.
Voorbeeld 2: Burgerschap in krimpregio’sAanpak
• Clusterwerkgroepen maken een DER: Demografische Effect Rapportage1. Bewustwording2. Visievorming
• Begeleiding: SAB en VKK Gelderland Breed georiënteerd, onafhankelijk adviesbureau op het gebied van de
ruimtelijke ordening en richt zich op zowel de gebieds- en vastgoedontwikkeling als op de bestaande bebouwde omgeving.
Snel groeiende organisatie met 135 dorpsbelangenorganisaties als lid. Haar doel is de leefbaarheid van het platteland in Gelderland in stand te houden en te verbeteren.
Voorbeeld 2: Burgerschap in krimpregio’sAanpak
• Demografische Effect Rapportage1. Bewustwording
Inzicht in huidige en toekomstige knelpunten en kansenKwalitatief enKwantitatief
Demografische Effectrapportage (DER)
Wonen
Werken
Recreatie
Sociale voorz.
OnderwijsInfrastructuurGrondgebied
Brandweer
Medischeverzorging
Openbaarvervoer
Commerciëlevoorz.
Voorbeeld 2: Burgerschap in krimpregio’sAanpak
• Demografische Effect Rapportage1. Bewustwording2. Visievorming
Strategieën ontwikkelen voor de regio• opstellen van uiteenlopende denkrichtingen
(functioneel en ruimtelijk) op basis van de ideeën die er leven• ‘zweven’ mag om nieuwe kansen te ontdekken• zoeken naar mogelijkheden gericht op toekomstigbestendige
leefbaarheid
Voorbeeld 2: Burgerschap in krimpregio’sAanpak
• Demografische Effect Rapportage1. Bewustwording2. Visievorming
Weging strategieënDoel: onderzoeken welke strategie leidt tot de meest wenselijke visie voor toekomst
• ontwikkelde strategieën vergelijken• voor- en nadelen benoemen• onderzoeken effecten op langere termijn• vragen stellen zoals „Wat hebben wij echt nodig?” en „Wat is
onze basisbehoefte?” (Denk aan de verwennerij!)
Voorbeeld 2: Burgerschap in krimpregio’sAanpak
• Demografische Effect Rapportage1. Bewustwording2. Visievorming
Voorkeursstrategie-scenario• de voorkeursstrategie uitwerken naar een regionale/ bovenlokale
visie• benoemen concrete en afgebakende projecten• leidraad voor toekomstige ontwikkelingen
Nut en noodzaak voor een bovendorpse visie
Waarom over de grenzen van uw dorp kijken?Wat denkt u te kunnen bereiken?Wat is de meerwaarde van buiten de grenzen kijken?
Thema’s/onderwerpenWaar wilt u samen met de ‘buren’ naar kijken?
Activiteiten afstemmenbvb communicatietraining Neder-Betuwe
Waar is het wachten op?Persoonlijk communiceren, belangstelling tonen in elkaar.Durf te investeren in elkaar.
Wat is nodig om over de grenzen van het eigen dorp te kijken?
• Interne overlegstructuur• Overlegstructuur
• Bvb Wijchen• Mensen samen krijgen voor iets dat ze nog nooit hebben gedaan.• Overkoepeling voor dorpsraden binnen 1 gemeente . Zoeken naar win-win. (maar
je wil liever geen extra tussenlaag) Gemeente zou initiatief moeten nemen. Maar als je geen uitnodiging krijgt, wie neemt dan initiatief?
• Relatie• Cultuur van het dorp zelf. (Epse als voordorp van Dev) Iedereen vormt beeld van
het dorp, is niet feitelijk! Maak je los van die beelden die je hebt van je buren. • Samenwerkingssfeer creëren waarin je elkaar accepteerd. Hoor eens de beelden
die je van elkaar hebt. • Gezamenlijke thema’s Zoals een gedeelde voorziening. Vb: kunstijsbaan op plek van
zomerfeest en andere activiteit: gezamenlijke aggregaat kopen en geluidsinstallatie van Nuon delen!
• Kader maken van samenwerking. • Procesbegeleiding• Timing• Partners• Afspraken
Tips en lessenNoteer ze en deel ze zo met anderen!
ContactgegevensVKK Gelderland
Dr. Grashuisstraat 8
7021 CL Zelhem
www.vkkgelderland.nl
0314-631168