ANATOMYE GR VE TEMEL KAVRAMLAR Kinesiyoloji Nedir?
Kinesioloji; "hareket eden kaslardaki enerji aknn kontrolü" demektir.
Kinesioloji, “ akupunktur" gibi birçok bat ve dou tekniini kendi içinde barndrmaktadr. Kinesioloji' de kaslar çok önemli bir yer tutar. Çeitli kas hareketlerinin yardm ile bedendeki enerji blokajlar ortaya çkartlr.
Kiropraktik ( Yunanca : chiro- χειρο- "el-" + praktikós πρακτικς "ile yaplan") Sinir sistemini düzenlemek amacyla omurga , kemik ve kaslara müdahele etme yöntemidir. Genel hedef omurgada var olduu düünülen oynamalar ortadan kaldrmaktr.
Kinesioloji Teorisi Ve Tarihi Gelimesi
Kinesioloji, 1960'l yllarda Amerikal kripraktör Dr. George Goodheart tarafndan gelitirilmitir. Onun görüüne göre adalesel denge tüm organlarn doru çalmas için önemli bir önkouldur. Her adele bir çarka ve belirli organlarla iliki halindedir. Dolaysyla kaslardaki bir yorgunluk bir enerji tkanmasnn belirtisi olabilir ve buna bal olarak yorgunluklar, konsantrasyon bozukluklar ve psikosomatik ikayetler belirebilir. Goodheart' a göre vücuttaki her adaleye bir de kar adale karlk gelir. Buna göre bir adaledeki kaslmalarn ve kramplarn çözülmesi, ancak o adalenin kar adalesinin güçlendirilmesi ile mümkün olabilmektedir. Yllar içinde dier tekniklerinde eklenmesi ile uygulamal kinesioloji adn verdii tedavi yöntemini gelitirmitir.
Kinesioloji' nin Uygulanma ekli
Kinesioloji' nin Uygulama Alanlar
Canllar, hücre ad verilen en küçük yapsal birimlerin, çok karmak fonksiyonlar yerine getirebilecek ekilde bir araya gelmesiyle olumulardr. Hücre, gözle görülemeyecek kadar küçüktür ve çevresi yar geçirgen bir zarla kuatlm durumdadr. Hücreye eklini veren sitoplazma gerekli yaamsal öeleri içeren, yar sv bir maddedir. Ayn görevdeki hücrelerin kümelenmesi ile dokular; farkl dokularn belirli bir ilevi görmek üzere birlemesiyle de organlar oluur. Yapsal özellikleri farkl olan organlarn bir araya gelmesi sonucunda da belirli bir ilevsel bütünlük gösteren sistemler ekillenir.
Anatomi terimi, eski Yunanca Ana (=içinden) ve Tome (-Temnein) (=kesmek) kelimelerinin birlemesiyle olumutur. Keserek ayrma, parçalama anlamna gelmektedir. Anatomi teriminin Latince’deki karl dissection’dur. Günümüzde, kadavrann bölgelere ayrlmas ve bu bölgelerin kesilerek incelenmesi yöntemi için genel bir ifade olarak disseksiyon terimi kullanlmaktadr.
ANATOMNN ALT GRUPLARI
Tarihsel süreçte insan vücudunun tannmasna duyulan youn ilgi ve buna bal elde edilen bilgi birikimi nedeniyle anatomi alt gruplara ayrlmtr.
1. Makroskopik Anatomi (Gross Anatomi): nsan yapsn gözle görülebilen ekliyle inceleyen anatomi daldr. Bu amaçla kullanlan temel eitim arac, ilaçlanarak doku özelliklerinin uzun zaman kalcl salanan ölü insan vücududur (kadavra). Modeller, yazl gereçler (kitap, atlas, poster gibi), video görüntüleri ve bilgisayar programlarndan da eitimde geni ölçüde yararlanlmaktadr. Bilgisayarl eitim, baz eitim kurumlarnda kadavrann yannda en yaygn kullanlan yöntem halini almtr. Üç boyutlu görüntülerin elde edilmesi önemli bir avantajdr.
Manüel olarak tespit edilen ve düzeltilen kemik snrlar.
Colunma vertebralis’in 3B rekonstrüksiyon görüntüsü
2. Mikroskobik Anatomi (Histologia): Vücudu oluturan organlardan özel teknikler ile alnarak boyanan doku örneklerini mikroskop altnda inceleyen bilim daldr. Histoloji kelime olarak eski Yunanca’daki histos (=doku) ve logos (=bilim) sözcüklerinden olumutur ve doku bilimi anlamna gelir. Mikroskop, gözle görülemeyen varlklar deien oranlarda büyüterek görülebilmelerini salayan en önemli eitim aracdr.
3. Sitoloji: Histolojinin bir bölümü olarak da kabul görmekte olan hücre bilimidir. Hücreyi oluturan yaplarn ayrntl olarak incelenmesini temel alr.
4. Geliimsel Anatomi (Developmental Anatomy): nsan vücudunun ekillenmeye balad ilk andan ölümüne kadar geçirdii evreleri ve normal yapsal deiiklikleri inceler. Çeitli alt balklara ayrlabilir:
A-Doum Öncesi Dönemi Anatomisi (Embryologia): Dii ve erkek hücrelerinin birlemesi ile ekillenen zigot oluumundan douma kadar olan dönemi incelemeyi temel alr.
B-Çocukluk Dönemi Anatomisi (Child Anatomy): Doumdan itibaren puberte dönemi sonrasna kadar süren geliimi inceler.
C-Erikin Dönemi Anatomisi (Adult Anatomy): Erikin insan vücudunun yapsn inceler. Klasik ders kitaplarnda verilen bilgiler erikin insan vücudu temel alnarak hazrlanmtr.
D-Yallk Dönemi Anatomisi (Geriatric Anatomy) : Yal insanlardaki normal yapsal deiiklikleri inceler.
5. Patolojik Anatomi: Makroskopik ya da mikroskobik olarak insan dokusunun normal olmayan yapsn inceler.
Örenim yöntemlerine göre anatominin alt gruplar:
Anatomi eitiminde temel amaç örencinin kendisine gereken bilgiyi en etkili yolla elde etmesi ve bunu verimli bir ekilde deerlendirmesidir. Amaca ulaabilmek için gereken bilginin deiik yollarla verildii farkl öretim yöntemleri kullanlr. Bu yöntemlere göre de anatomi bir takm alt dallara ayrlr.
Sistematik Anatomi (Anatomia Systematica): Organizmay organ topluluklarndan oluan sistemlere ayrp, incelemeyi esas tutar. Bu öretim modelinde bir sistem içindeki organlar ve doku gruplar belirli bir srayla öretililir.
Bölgesel Anatomi (Anatomia Topographica-Anatomia Regionalis):
Vücut bölgelere ayrlarak buralarda yer alan doku ve organlar dtan içe incelenir.
Karlatrmal Anatomi (Anatomia Comparativa):
Cerrahi Anatomi (Anatomia Chirurgica): Cerrahi uygulamalar dikkate alarak organizmay topografik olarak inceleyen anatomi daldr.
Klinik Anatomi (Anatomia Clinica): Sistematik, topografik ve cerrahi anatomiyi kapsayan bilgilerin klinikte canl insan üzerinde uygulamasn yapan anatomi daldr.
Yüzeysel (Surface) Anatomi:
Kesitsel Anatomi (Radyolojik Anatomi): Günümüzde teknolojinin gelimesiyle ortaya çkan ve önemi giderek artan bir topografik anatomi eklidir. Çeitli hastalklarn tansnda kullanlan yeni yöntemlerden bilgisayarl tomografi (CT), nükleer manyetik rezonans görüntüleme (NMRI), pozitron emisyon tomografisi (PET) ve sintigrafide, vücudun deiik açlardan ve birkaç milimetrelik ince dilimlere ayrlmas ile elde edilen görüntülerin incelenmesi amaçlanr.
Estetik (Plastik-Artistik) Anatomi: Çeitli durumlarda vücudun d eklinde oluan deiiklikleri ve nedenlerini inceleyen daldr; daha çok ressam ve heykeltralar ilgilendirir.
Spor Anatomisi:
Anatomi bir tanm bilimidir. Vücudun bütününe ve yaplarn birbirlerine göre olan pozisyonlarn belirlemek için tek anlaml terimler kullanlr.
ANATOMK TERMLER VE KAVRAMLAR
YÖN BLDREN TERMLER
Bütün tanmlar ve terimler anatomik pozisyona göre yaplr. Ayakta dik duran, ba dik, yüz karya dönük, ayaklar bitiik, kollar iki yanda sarkk ve avuç içleri karya bakan bir insann durumuna “ANATOMK POZSYON” denir.
1. Superior / Inferior (üst / alt)
2. Anterior / Posterior (ön / arka)
3. Medial / Lateral (orta hatta yakn /orta hattan uzak)
4. Proksimal / Distal (üst yan / alt yan)
5. Superfisial / Profundus (yüzeyel / derin)
ANATOMK POZSYON
Baa daha yakn oluumlar için superior, kranial (cranial -baa veya kafaya yakn) veya sefalik (cephalic), altta kalanlar için inferior yada kaudal (caudal –kuyrua yakn) terimleri kullanlr. Örnein kalp midenin superiorundadr. Çünkü kalp baa daha yakndr. Kalp beynin inferiorundadr, mide ise kalbin inferiorundadr.
1. Superior / Inferior (üst / alt)
Vücudun ön cephesine yakn oluumlar için anterior yada ventral, vücudun arka cephesine yakn oluumlar için posterior yada dorsal terimleri kullanlr. Örnein mide Columna Vertebralis in anteriorundadr, Columna Vertebralis midenin posteriorundadr.
2. Anterior / Posterior ( ön / arka)
Median düzleme yakn oluumlar için medial, median düzlemden uzak oluumlar için lateral terimi kullanlr.
3. Medial / Lateral (orta hatta yakn / orta hattan uzak)
Ekstremitenin gövdeye yakn ksm için proksimal, daha uzak ksm için distal terimleri kullanlr. Örnein el kola göre distaldir. Uyluk bacaa göre proksimaldir.
4. Proksimal / Distal (üst yan/alt yan)
ki komu oluumdan vücut yüzeyine yakn olan için superfisial, derin olan için ise profundus terimleri kullanlr.
5. Supefisial / Profundus (yüzeyel/derin)
Anatomide Düzlem Bildiren Terimler
3 temel düzlem vardr ve herhangi bir anatomik tanm bu üç ana düzlem esas alnarak yaplr.
1.Sagittal Düzlem (Planum sagittale) : Vücudu önden arkaya dik kesen düzlemdir. Bu düzleme medial düzlem denir.
2.Transvers yada Horizontal Düzlem (Planum Transvarsum / Horizontale) : Yere paralel vücudu enine kesen düzlemlerdir.
3. Frontal yada Koronal Düzlem (Planum Frontale / Coronale) : Sadan-sola yada soldan-saa, yukardan aaya olan düzlemlerdir.
Anatomide Düzlem Bildiren Terimler
nsan vücudu balca aksial (axial) ve appendikular (appendicular) olmak üzere ikiye ayrlarak incelenir. Aksial parça; ba (kranium), boyun (servikal) ve gövde (trunkus), appendikular parça ise üst ve alt ekstremitelerdir.
Anatomik Bölgeler
ANATOMK BOLUKLAR
ç organlarn yerletii vücut içindeki boluklar, vücut kaviteleri-cavitas olarak adlandrlr. ki ana vücut boluu vardr. Arka boluk (cavitas dorsalis), Ön boluk (cavitas ventralis)
Arka boluk, kafatas ve omurga boluudur. Kafa kemikleri ve omurga kemikleri ile çevrilidir. Kafa boluunda (cavitas cranialis) beyin, omurga boluunda ise (cavitas spinalis) omurilik (medulla spinalis) yer alr.
Ön boluk, iki ksma ayrlr. Göüs boluu ve karn boluu. Bu iki boluk birbirinden diafragma (diaphragma) ile ayrlmtr.
Göüs boluu (torasik kavite-cavitas thoracis) arka-yanlarda, kaburga (kosta) larn, önde sternumun ve kaslarn oluturduu bir boluktur. Bu boluk pleura (plevra) ad verilen bir zarla çevrilidir. Her iki akcierde bu zarn içindedir. ki akcier arasnda kalan bolua mediastinum ad verilir. Mediastinumun içinde kalp, timus bezi, osefagus ve trakea bulunur. Kalp perikardium (pericardium) ile sarldr, onun bulunduu boluada perikardial boluk (cavum pericardii) ad verilir.
Karn boluunun, (cavitas abdominalis) altnda pelvis boluu (leen boluu-cavitas pelvis) bulunur. Karn boluunda sa üst ksmnda karacier (hepar) yeralr ve büyük bir alan kaplar. Geride kalan boluu ise mide, ince ve kaln barsaklar, pankreas, dalak, böbrekler, damar ve sinirler doldurur. Karn boluunun devam olan pelvis boluunda idrar torbas, kaln barsan son ksm, kadnda rahim ve erkekte prostat bezi vardr.
VÜCUDUN BÖLÜMLER (PARTES CORPORIS HUMANI)
ekil 5. nsan vücudunun bölümleri (partes corporis humani):
1- Ba (Caput), 2- Boyun (Collum), 3- Gövde (Truncus), a. Göüs (Thorax), b. Karn (Abdomen), c. Leen (Pelvis), 4- Üst taraf (Membrum superius/Extremitas superius), a. Kol (Brachium), b. Önkol (Antebrachium), c. El (Manus), 5-Alt taraf (Membrum inferius/Extremitas inferius),
a. Uyluk (Femur), b. Bacak (Crus), c. Ayak (Pes)
nsan vücudu (corpus humanum) be bölüme ayrlr
1- Ba (Caput)
2- Boyun (Collum)
3- Gövde (Truncus)
4- Üst taraf (Membrum superius/Extremitas superius)
a. Kol (Brachium) b. Önkol (Antebrachium) c. El (Manus)
5 Alt taraf - (Membrum inferius/Extremitas inferius)
a. Uyluk (Femur) b. Bacak (Crus) c. Ayak (Pes)
Ayrca omos (omuz) üst tarafa; gluteus (kalça) alt tarafa ait balant (kavak) bölümleri olarak kabul edilmektedir.
Anatomik yapda cinsler arasndaki en belirgin özellik, üreme organlarnn tamamen farkl olmasdr. Ya faktörünün ayn olduu var sayldnda her toplum için ortak olan ancak kiiden kiiye deiebilen bir özellik de boy, vücut arl, vücut kitlesi, merkezi sinir sisteminin toplam kitlesi gibi kriterlerin erkeklerde daha yüksek deerlerde olmasdr. Bu farkll temel olarak kas-iskelet sisteminin yapsal özellikleri belirler.
NSAN ANATOMS LE LGL DEKENLER
Erkekler kadnlara oranla daha geni omuzlu, daha dar kalçaldr. Kadnlarda derialt ya dokusu nispeten daha kalndr ve ya dokusunun dalm da erkeklere oranla farkllk gösterir. Bu dalm erkeklere oranla açsal deil, yuvarlak hatl bir vücut yapsnn ortaya çkmasna yol açar. Erkeklerle kadnlar arasnda en çok bilinen farkl özellikler içinde yüz görünümü, saç yaps, boyun çkntsnn varl da saylabilir.
Büyüme aamalarndaki farkl beslenme, fiziksel aktivite gibi çevresel faktörler anatomik yapda farkllk yaratabilir. Örnein ayn toplum içindeki iyi beslenen bireyler yeterince beslenemeyenlere oranla ya da youn spor yapan bireyler hiç sportif aktivitede bulunmayanlara oranla daha gelimi vücut yapsna sahiptir.
HANG VÜCUT TPNE SAHP OLDUUNUZU BLYOR MUSUNUZ ?
Sheldon’un (1954) insanlar; yallk kasllk ve kemik yaplarna göre snflandrd atlasn inceleyelim.
Mezomorf
Kasl vücut tipi : vücut tipinin hangi özelliinden bahsetsek azdr. Anatomik yap bakmndan düzgün vücutlar ve diri kaslar ile dikkati çeken atletik tiplerdir. Kemik yaplar çok gelimitir. Omuzlar geni ve dar kalça yapsna sahiptir. Atletik bir yapya sahip olan bu insanlarn enerji yakm sistemleri çok iyi çalr. Kas yaplar iyi olduu için bazal metabolizmalar hzldr. Gün içerisinde çok hareketlidirler bu yüzden çabuk yorulmazlar. Bu yüzden ayn anda birkaç ii yapabilirler fizik kondisyonlar çok iyidir. Bu hareketli yaplar frenlenirse saldrgan ve agresif olabilirler. Kas yaplarnn iyi olmas kuvvet antrenmanlarnda çabuk verim almalarn salar. Her türlü sporda baarl olabilecekleri fizik yapsna sahip vücut tipleri vardr. Anatomik olarak arlk çalmasna en yatkn vücut tipi bu tiptir.
Ektomorf
Bu vücut tipine sahip bireylere baktmzda anatomik yaplar ince ve uzun kemik yapsna sahiptirler. Uzun kemik yapsn takip eden zayf kas guruplar vardr. Vücutlar bu yüzden kilo almaya müsait deildir. Göüs kafesleri dar, omuzlar düük, kollar ve bacaklar uzun fakat gövde çok ksa veya uzun olabilir. Kuvvetli kaslara sahip olmamalarna ramen dayankl bir yapya sahiptirler.
Endomorf
Yal vücut tipi:  Bu vücut tipine sahip bireylere baktmzda vücutlarnn yuvarlakl ve yumuakl ile dikkat çekmektedirler. Kemik yaplar ksa ve kalndr. Kas yaplar bu kemik yapsna uyum salam ekilde hacimlidir. Çabuk imanlamaya eilimli ksa boylu ve salam yapl kiilerdir.
Vücutlarnda genetik olarak ya hücrelerinin says fazladr. Bu yüzden kalori almna çok dikkat etmeleri gerekir. Çünkü vücutlarnn ya depolama eilimi oldukça fazladr. Bu nedenle “ya depolama da ne içsem ne yesem yaryor” ama ya yakma konusunda “ne yapsam kilo veremiyorum” modunda kiilerdir.
Organizmadaki hareketi belirtmek için kullanlan terimler
nsan vücudunun bütün hareketleri eksenler çevresinde yaplr. Bu terimler unlardr:
flexion- bükme, bükülme. Herhangi bir uzvu sagittal planda ve horizontal eksende bükme ilemidir.
extention- germe, gerilme. Bükülü olan uzvun tekrar gerilmesidir.
abduction- uzaklatrma. Herhangi bir uzvun koronal planda ve sagittal eksende orta hattan uzaklatrlmasdr.
adduction- yaklatrma. Uzaklatrlan uzvun tekrar orta hatta yaklatrlmasdr.
Bu dört hareket açsal (angular) hareketler olarak bilinir. Angular hareketlerin kombinasyonu dairesel bir hareket salar. Buna da circumduction ad verilir.
rotation- dönme, döndürme.
Yaplan hareket anatomik pozisyona göre tanmlanr ve iki yönde gerçekleebilir. Bu hareketler external rotation (lateral rotation)- da döndürme ve internal rotation (medial rotation)- içe döndürme olarak isimlendirilir.
Hareket yetenei fazla olan baparman palmar yüzü ile dier parmaklarn palmar yüzlerinin kar karya getirilmesi opposition; normal konumuna getirilmesi ise reposition olarak isimlendirilir. Ayakta tanmlanan bükme ve germe hareketlerinin tanmlanmas iki ekilde yaplabilir.
Ayak tabannn arkaya bakacak ekilde bükülmesi, ayan fleksiyon hareketini; öne bakacak ekilde bükülmesi ise ekstensiyon hareketini oluturur. Bu hareketler ayan plantar fleksiyonu ve dorsal fleksiyonu (dorsifeksiyon) olarak da tanmlanmaktadr.
Özel tanmlanm rotasyon hareketleri
supinasyon- önkolun da döndürülmesi, su içme pozisyonu, avuç içinin öne bakmas
pronasyon- önkolun içe döndürülmesi, avuç içinin arkaya bakmas
inversion- ayak tabannn içe döndürülmesi
eversion- ayak tabannn da döndürülmesi
A) Gövde ve eklentilerinin hareketleri: 1- (Saa) Rotation, 2- Abduction, 3- Adduction, 4- External rotation (lateral rotation-supination), 5- Internal rotation (medial rotation-pronation -), 6- Flexion ve internal rotation, 7- Extention ve internal rotation, 8- Flexion, 9- Extention, 10- Lateral flexion
B) Ba parmak ve dier parmaklarn hareketleri 1- Extention, 2- Adduction, 3- Abduction, 4- Flexion, 5- Opposition, 6- Adduction, 7- Abduction, 8- Flexion
C) Ayan hareketleri: 1- Plantar fleksiyon, 2- Dorsal fleksiyon (dorsiflexion), 3- Eversion, 4- Inversion
Anatomi terminolojisinde sk kullanlan önekler
ante- ön, önde bulunan
sub- alt, altta bulunan
supra- üst, üstte bulunan
inter- ara, arasnda bulunan
epi- üst, üstünde, yaknnda
hyper- üst, üzerinde, yukarsnda; ar, fazla
hypo- alt, altnda, aasnda; eksik
mega- ar büyük, ar geni
macro- büyük, iri
a., aa. : - arteria, arteriae, atardamar, atardamarlar
art., artt. :- articulatio, articulationes, eklem, eklemler
cart., cartil.: - cartilago, kkrdak
for.: - foramen, delik
(sinir düümü)
memb.: - membrana, zar
pl., plex.: - plexus, a, a eklinde yap
proc., procc.: - processus, processi, çknt, çkntlar
r., rr.: - ramus, rami, dal, dallar
tub.: - tuberculum, kabart
oluturduu yol)
C - cervicalis boyun
T - thoracalis göüs
L - lumbalis bel
dext. : - dexter, dextra, dextrum; sa, sadaki
sin. : - sinister, sinistra sinistrum; sol, soldaki
inf. : - inferior, inferius; alt, alttaki
sup.: - superior, superius; üst, üstteki
superfic.: - superficialis, superficiale; yüzeysel
derinde olan
obl. :- obliquus, obliqua; eik, eik olan
dor. : - dorsalis, dorsale; srt ile ilgili
vent.: - ventralis, ventrale; ön yüz ile ilgili,
karnla ilgili
median.: - medianus, mediana, medianum; arada
olan
dist.: - distalis; merkezden uzakta olan
prox.: - proximalis; merkeze yakn olan