İnsan anatomİsİ ve fİzyolojİsİ -...
TRANSCRIPT
![Page 1: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/1.jpg)
İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ
Dr. Ahmet U. Demir
![Page 2: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/2.jpg)
• Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını taşır.
• Anatomi kısaca yapının incelenmesidir. • Fizyoloji ise bu yapıların işlevinin
incelenmesidir.
![Page 3: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/3.jpg)
• Örnek olarak anatomi akciğerin konumunu, kısımlarını (loblarını) tanımlar; fizyoloji ise solunum işini, soluk alış veriş düzenini, solunum sayısını, gaz değişimini tanımlar.
![Page 4: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/5.jpg)
• Organ ortak bir işleve sahip dokular topluluğu olarak tanımlanmaktadır.
• Organ >>> doku >>> hücre
![Page 6: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/6.jpg)
• Vücutta 78 farklı organ yer almaktadır. • İnsanlardaki temel 11 organ sistemi:• kas, • endokrin, • sindirim, • dolaşım, • lenfatik, • deri, • sinir, • üreme, • solunum, • iskelet ve • ekzokrin sistemi
![Page 7: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/8.jpg)
• Bazı organ sistemleri birlikte çalışır. Örnek olarak kas ve iskelet sistemi verilebilir.
• Çoğunlukla bu iki sisteme birden kas-iskelet (muskuloskeletal) sistem denir.
![Page 9: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/10.jpg)
• Yaşamsal organlar beyin, kalp, böbrek, akciğer ve pankreastır.
![Page 11: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/11.jpg)
Konu başlıkları
• homeostaz, • oksidatif solunum, • solunum fizyolojisi, • sinir sistemi ve • uyku fizyolojisi ve solunumsal
değişiklikler şeklindedir.
![Page 12: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/12.jpg)
Homeostaz
• Homeostaz: “aynı durum” anlamına gelmektedir.
• Aynı durum ~ aynı durumu korumak• Basitçe, vücudun denge içinde kalmasını
ifade etmektedir.
![Page 13: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/13.jpg)
• Vücut içinde hücrelerin işlevlerini sürdürebilmeleri açısından ortamdaki değişikliklerin kontrol edilmesi gerekir.
• Değişiklik yaratan uyarıya tepki oluşturan iki türlü kontrol sisteminden söz edilebilir.
![Page 14: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/14.jpg)
Homeostaz
• Negatif kontrol sisteminde tepki, uyarıya ters yöndedir.
• Homeostazda vücut işlevlerinin dengesi sağlanmaya çalışılır:
• örneğin şekerli bir şey içtiğimizde kandaki şeker düzeyi yükselir
• >>> Artan glukoz düzeyi pankreastan insülini uyarır >>> insülin glukozun hücrelere alınmasını sağlar >>> kan glukoz düzeyi normale gelir.
![Page 15: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/15.jpg)
Negatif kontrol
glukoz
uyarı
tepki tepki
![Page 16: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/16.jpg)
• Pozitif etki tepki sisteminde ise tepki uyarı ile aynı yöndedir.
• Uyarıyı pekiştirir. • Etkisini çoğaltır. • Dengeyi bozan bu sistem daha çok
hastalıklar için söz konusudur.
![Page 17: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/17.jpg)
Örnek olarak…
• Damar sertliği (ateroskleroz) verilebilir. • Damar sertliği, damar duvarının elastik
yapısını bozar, daralmasına yol açar. • Daralan damar, direnç artışı ile basıncı
arttırır.
![Page 18: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/18.jpg)
• Gözlere, böbreklere, uzuvlara giden dolaşım bozulur.
• Kalbin önündeki yük artar, dolaşımın bozulması belirginleşir.
• Diabet (şeker) hastalığı kan basıncını arttırarak damar sertliğini, damar sertliği kan basıncını arttırır.
![Page 19: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/19.jpg)
• Pozitif etki tepki mekanizmasının normal, sağlığa zarar göstermeyen bir işleyişi için doğum sırasındaki uterus (rahim) kasılmaları gösterilebilir.
![Page 20: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/20.jpg)
• Uterusun (rahimin) kasılması ile oksitosinhormonunun salgısı artar.
• Oksitosin uterusun kasılmasının arttırtır. • Bu şekilde uterusta tekrarlayan güçlü
kasılmalar doğum olayını kolaylaştırır.
![Page 21: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/21.jpg)
Pozitif kontrol
tepkitepki
tepkiuyarı
kasılma
doğum
![Page 22: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/22.jpg)
Sonuç 1.
• Vücut dokularının yaşamaları için ortamdaki kimyasal dengelerin sağlanması önemlidir.
• Homeostaz bu dengeyi sağlayan, dengeyi bozucu etkenlere/uyarılara karşın normal durumu korumaya çalışan sistemi tanımlar.
![Page 23: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/23.jpg)
Yaşam - Enerji
• Yaşamak için enerji• Enerji için beslenme• Enerjinin depolanması
![Page 24: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/24.jpg)
• Besinlerden alınan glukoz 6 karbonlu bir moleküldür.
• Glukoz içindeki kimyasal bağlar kırılınca enerji ve CO2 açığa çıkar. Glukozun yıkımı glikoliz ve sitrik asit siklusu ile olur.
• Besinlerden alınan bir çok molekül glukoza çevrilebilir
![Page 25: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/25.jpg)
Oksidatif solunum • Bu döngü aşağıdaki şekilde şematize edilebilir: • Besin >>>> NADH (indirgeyen ajanlar) >>>> ATP >>>>
enerji • Oksidatif fosforlasyona eşlik eden reaksiyonlar• ADP3- + HPO42- + H+ >>>> ATP4- + H2O
(Fosforilasyon, enerji gerekli, Go= +30.5 kJ) • İndirgenme reaksiyonu: NADH >>>> NAD+ + H+ + 2e-
(kendiliğinden, , Go= -158.2 kJ)• ½ O2 + 2H+ + 2e->>>> H2O (kendiliğinden, Go= -61.9
kJ)• (Go enerji gereken reaksiyonlarda pozitif olarak, enerji
veren reaksiyonlarda ise pozitif olarak ifade edilmektedir)
![Page 26: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/26.jpg)
Krebs döngüsü
![Page 27: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/27.jpg)
Elektron taşıma zinciri
![Page 28: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/28.jpg)
Sonuç 2.
• Vücudumuzda hücrelerin, organların işlevi için enerji gereklidir.
• Enerji kaynağı olan besinlerden enerji elde etmenin en verimli yolu oksijen aracılığı ile ATP oluşturulmasıdır.
• Oksidatif fosforilasyon olarak bilinen bu işlem hücresel solunuma denk düşmektedir.
![Page 29: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/29.jpg)
Solunum fizyolojisi
![Page 30: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/30.jpg)
Bronş Ağacı
![Page 31: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/31.jpg)
Bronş sistemi
• İleti havayolları: trakea (1) – bronşlar (2-7) – non respiratuar bronşioller (8-19)
• Gaz değişimi: respiratuar bronşioller (20-23) –alveoler duktus (24-27) - alveoller
![Page 32: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/32.jpg)
Ventilasyon
• Akciğer hacimleri: Ekspiryumda küçük havayollarının kapanması nedeniyle tüm hava dışarı atılamaz (rezidüel volüm)
• Akciğerlerin genişleyebilmesi, elastik doku
![Page 33: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/33.jpg)
Gaz değişimi
• Oksijen kanda büyük oranda hemoglobine bağlanarak taşınır.
• Oksijen saturasyonu: Hemoglobinin oksijene bağlanma oranı
![Page 34: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/34.jpg)
I ... Solunum• Solunum sistemi• Solunum kontrolü (SSS)• Ventilatuar pompa • Gaz değişimi (alveoller ve pulmoner
kapilerler, Oksijen alımı ve Karbon dioksit atımı)
![Page 35: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/35.jpg)
Solunum Sistemi• Solunum düzeni
– solunum merkezi, – beyin korteksi ve – çevre dokulardan gelen
mekanik ve kimyasal uyarılar ile şekillenmektedir.
• Solunum merkezi medullada,
• İnhibe edici olduğu düşünülen pnömotaksik merkez ponsta yer almakta.
Korteks
Karotidcisimcik
ÜstHavayolu
MekanoşimikReseptörlerAkciğer-göğüs duvarı
Medullakemoreseptör
Medulla Respiratuarnöron
Nöromusküleruyarı
![Page 36: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/36.jpg)
… İşlev
• Solunum sisteminin/akciğerlerin işlevi: ventilasyon, gaz değişimi (Oksijen alımı ve Karbon dioksit atımı)
• O2: yaşamsal metabolizma/enerji üretimi/ATP/oksidatif fosforilasyon
• CO2: metabolizma >>> solunum merkezini uyarır
![Page 37: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/37.jpg)
Alveoler Ventilasyon
• VA = K x VCO2/PaCO2
• VA: Alveoler Ventilasyon• VCO2: CO2 üretimi• PaCO2 alveoler ventilasyonla ters
orantılı (alveoler ventilasyonu yansıtıyor)
![Page 38: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/38.jpg)
Ventilatuar Pompa
• Göğüs duvarı kasları• … iskelet sistemi (kaburga, kıkırdak,
omurga)• … bağ dokusu• Havayolları• Plevra • Omurilik ve periferik sinirler
![Page 39: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/39.jpg)
Oksijenin Dokulara Taşınması
Oksijenin taşınması (DO2, ml/dk): kalp debisi (Qt) x arteriyel oksijen içeriği/ hacmi (Cao2) CaO2: arteriyel oksijen saturasyonu (Sao2) x hemoglobin
konsantrasyonu x hemoglobin- oksijen bağlama kapasitesi.
![Page 40: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/40.jpg)
Arteryel Oksijen Saturasyonu
![Page 41: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/41.jpg)
Kanın Oksijen Taşıma Kapasitesi
• Kanda Oksijenin çoğu hemoglobine bağlı olarak taşınır
• Normalde, (Pao2<14 kPa/~250mmHg) sadece küçük bir kısmı (<%2) plazmada çözünmüş halde taşınır
• Hemoglobinin oksijen bağlanma oranı: oksijen saturasyonu
• Oksijen saturasyonu %90’dan az ise hipoksemi derindir
![Page 42: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/42.jpg)
Oksijenin Dokulara Ulaşmasında Sorunlar
• Kalp debisinde ↓ (düşük akım hipoksemisi)• Hemoglobin konsantrasyonunda ↓ (anemi) veya
oksijen bağlanmasında veya serbestleşmesinde sorun (hemoglobinopati)
• Oksijenin kana karışmasında sorunlar (hipoksi/doku hipoksisi) (hipoventilasyon, V/Q dengesizliği, düşük oksijen konsantrasyonunda solunum)
![Page 43: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/43.jpg)
Solunumun Kontrolü
• Metabolik: Kemoreseptörler (CO2, O2), vagal sinirler (intrapulmoner reseptörler)
• Davranışsal: konuşma, yemek yeme vb. • Uyanıklığa bağlı (serebral korteks)
![Page 44: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/44.jpg)
Uykuda Solunumun KontrolüMetabolik: Kemoreseptörler (CO2, O2), vagal sinirler (intrapulmoner reseptörler)
Duyarlılık azalıyor
Davranışsal: konuşma, yemek yeme vb.
Azalıyor
Uyanıklığa bağlı (serebral korteks) Ortadan kalkıyor
CO2: karbon dioksit, O2: oksijen
![Page 45: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/45.jpg)
Sonuç 2.• Solunum sistemi Yaşam için gerekli olan
oksijenin alınması, metabolizma sonucu oluşan karbon dioksitin uzaklaştırılması işlevini yerine getirir.
• Oksijen kanda büyük oranda Hemoglobine bağlı halde taşınır.
• Oksijen saturasyonu Hemoglobinin oksijene bağlanma oranını ifade eder.
• Oksijen saturasyonunun %90’ın altında olması kanda oksijenin yetersiz olduğu (hipoksemi) anlamına gelir.
![Page 46: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/46.jpg)
Sonuç 2.
Solunum sistemi akciğerler, göğüs kafesiningenişlemesini sağlayan başta diyaframolmak üzere kaslar, sinir kas iletisi,beyinde solunumum merkezleri, arteryelkandaki pH, PaCO2, PaO2 gazdeğişiklikleri ile yönetilir.
![Page 47: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/47.jpg)
Sonuç 2.
Dokulara yeterli düzeyde oksijen gitmesi –yeterli oksijen içeriği sağlanması- içinsolunum sisteminin yanı sıra kalp vedolaşım sisteminin, kanda Hemoglobinmolekülünün yeterli düzeyde olmasıgerekir.
![Page 48: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/48.jpg)
Sinir Sistemi
• Sinir sisteminin organizasyonu: vücuttan beyine bilgi yollanması ve beyinden alınan bilgilerin vücuda iletilmesini sağlayan nöronlar aracılığıyladır.
![Page 49: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/49.jpg)
• Nöronlar sinyal alma, işleme ve iletme konularında uzmanlaşmış hücrelerdir. Glial hücreler nöronların işlevi için gerekli ortamı sağlar.
![Page 50: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/50.jpg)
• Merkezi sinir sistemi: glial hücreler ependimal hücreler, astrositler, oligodendrositler ve mikrogliadır.
• Periferik sinir sisteminde glial hücreler Schwann hücreleri ve satelit hücrelerdir.
![Page 51: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/51.jpg)
• Nöronların uyarı iletimi diğer nöronlarla buluştukları sinaps noktalarında nöronun terminal dalları ile diğer nöronun dendritleri arasında olur. Bu şekilde sinyal alınması ve yollanması gerçekleşir.
![Page 52: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/52.jpg)
• Myelin kılıf aksonun çevresindeki yağlı membran (zar) elektrik iletkenliğini, uzun mesafelerde hızlı şekilde sağlar.
• Aksondan sinyal geldiğinde terminal dallardan salınan moleküller nörotransmitter olarak adlandırılır.
![Page 53: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/53.jpg)
• Santral sinir sistemi beyin ve omurilikten (spinal cord) oluşur.
• Beyin ise serebrum, serebellum, hipotalamus ve beyinsapından oluşur.
![Page 54: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/54.jpg)
• Omurilik periferik sinir sisteminden veri alıp (ses, görüntü, dokunma duyusu) merkezi sinir sistemine işlemesi için gönderir. Merkezi sinir sisteminden bu girdilere yanıt olarak gelen komutlar (örneğin bacağı veya kolu hareket ettirmek, göz kırpmak) periferik sinir sistemine ulaştırılır.
![Page 55: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/55.jpg)
![Page 56: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/56.jpg)
![Page 57: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/57.jpg)
• Periferik sinir sistemi: vücuttan girdiler alarak kontrolünü sağlar. Çevreden veri sağlayan duyu organları duyusal sinir sistemini oluşturur. Bu verileri merkezi sinir sistemine iletirler.
![Page 58: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/58.jpg)
• Motor sinir sistemi ise ikiye ayrılır. • Somatik sistem: istemli hareketleri kontrol
eder (iskelet kaslarının kasılması, örneğin kol, bacak kasları).
• Otonomik sinir sistemi: istemsiz (otonomik) hareketleri (kalbin atması, damarların büzülmesi/kontraksiyonu vb) kontrol eder.
![Page 59: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/59.jpg)
Beynin elektriksel aktivitesi• Alfa: uyanık, gözler
kapala• Beta: uyanık, gözler açık• Teta: uyku başlangıcında
görülür• Delta: derin uyku
dalgaları, süt çocuğu döneminde uyanıkken normal, erişkinde uyanıkken anormal
![Page 60: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/60.jpg)
Sonuç 4.
• Sinir sistemi beyin, beyin sapı, periferik sinirler, sinir kılıfları, bağ dokudan oluşur.
![Page 61: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/61.jpg)
Sonuç 4.
• İstemli hareketleri yürüten merkezler, fizyolojik değişiklikleri düzenleyen merkezler vücut organlarından aldıkları uyarılarla biçimlenir.
![Page 62: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/62.jpg)
Sonuç 4.
• Tüm bu değişiklikleri yöneten (orkestra şefi gibi) merkezi sinir sistemidir.
• Merkezi sinir sitemi ile organlar ve kaslar arasındaki iletişimi sağlayan ( trafiği düzenleyen) periferik sinir sistemidir.
![Page 63: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/63.jpg)
uyku fizyolojisi ve solunumsal değişiklikler
![Page 64: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/64.jpg)
Niçin Uyuruz?
• Yaşamımızın nerede ise üçte birini oluşturan uykunun işlevi hakkında kesin bir bilgi yoktur.
• Basit bir anlatımla (gündüz) uykulu olmayı engellemek için uyuduğumuz söylenebilir.
![Page 65: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/65.jpg)
Uyku Neden/Nasıl?
• Uyanıklık sırasında aktif olan beyin merkezlerinin yorularak inaktif hale geldiğini öne sürmüştür.
• Beyin sapı midpontil alanda kesi oluşturulan hayvanlarda uykuya dalmanın ortadan kalkması bu savı geçersiz kılmıştır
![Page 66: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/66.jpg)
Uyku
• Uyku çevresel uyaranların pek algılanmadığı bir dönemdir
• Komadan farkı:– bu durumun çok hızlı bir şekilde
“düzelebilmesi” – kişinin uykulu olduğunu ve– uyuduğunu bilmesidir.
![Page 67: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/67.jpg)
4 saat
10 saat
8 saat
Günlük Uyku Gereksinimi
1910’lar ortalama uyku süresi: 9 saat, Günümüzde: 7 saat!
![Page 68: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/68.jpg)
Uyku Fizyolojisi
• Uzun süre uykusuz kalmak hayvanlarda öldürücü olabilirken insanlarda zihinsel ve davranışsal bozukluklara yol açar.
• Uykusuzluk uyku ihtiyacını, “uykuya meyilli” olmayı arttırır.
![Page 69: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/69.jpg)
Uyku - Uyanıklık• Uyku uyanıklık döngüsünü sağlayan sistemler: • Homeostatik sistem: uyku ile uyanıklıkta geçen
sürelerin dengesini sağlamaya çalışır. • Uyku baskısı uyanıkken artar, uykuyla çözülür• Sirkadiyen sistem: beyindeki biyolojik saat
tarafından geliştirilen ritim günün saatiyle (sosyal olarak kabul edilen zaman) uyum sağlamaya çalışır.
• Uyanıklık baskısı gündüz artar, gece azalır.
![Page 70: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/70.jpg)
Uyku Uyanıklık Döngüsü
• Homeostaz vücut işlevlerinin dengesini sağlamaya çalışır
• (S): uyku baskısı • Sirkadiyen işleyişte vücutta gece gündüz arasında
değişiklikler oluşur (C): uyanıklık baskısı
![Page 71: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/71.jpg)
Uyku - Uyanıklık
• Bilişsel işlevler/evde işten ayrı kalıp uyuyabilme yetisi
• Dış etkenler: – iş ortamı (iş yükü) – İkincil işler (hobi, ek iş)– Ev ortamı (uyku, ev
işleri)– Sosyal etkenler (ev ve
işte sosyal destek)
• İçsel etkenler• Kişinin vardiyalı iş
koşullarına dayanıklılığı
![Page 72: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/72.jpg)
Memelilerde uyku uyanıklık
• Gündüz aktif: diurnal • Gece aktif: noktürnal • Duyu sistemleri: diurnal memelilerde görme,
noktürnal memelilerde koklama ve işitme
![Page 73: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/73.jpg)
Sirkadyen Ritm Yönlendirme +/-
• İlk 10 gün düzenli uyku uyanış (2300-700) ‘‘entrained’’ rhythm.
• 11. günden sonra: aydınlık karanlık uyarısı ortadan kaldırılmış. İstediği saatte ışığı yakıyor, saati görmüyor
• Ritmin peryodu >24 sa: ‘‘free-running’’
(——: uyanık - - - : uyuyor)
![Page 74: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/74.jpg)
Sirkadiyen Ritm
• Zamanı belirleyen dışsal uyarılar olmadankendiliğinden işleyebilir. Dışsal uyarılarınyokluğunda sirkadiyen ritme göre günuzunluğu tam 24 saat değildir
• (circa: etrafında-civarında, dies: gün).• Normal koşullarda sirkadiyen ritmi
aydınlık-karanlık döngüsü belirler(suprakiazmatik nükleus).
![Page 75: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/75.jpg)
Suprakiazmatik Nükleus (SKN)
• Ana ritim düzenleyici• Hücre düzeyinde genetik ve moleküler
düzenleniş • Hormonların sirkadiyen kontrolü
![Page 76: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/76.jpg)
Melatonin
• Hipofiz bezi: SKN ile fizyolojik ilişki içinde melatonin üretimi ve salgısını düzenler
• Posterior diensefalik germinal epitelden köken alır
![Page 77: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/77.jpg)
Melatonin
• Melatonin hemen hemen tüm memelilerde sirkadyen şekilde üretilir
• Yüksek seviyeler: gece • Düşük seviyeler: gündüz
![Page 78: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/78.jpg)
Melatoninin Uyku Başlangıcındaki İşlevi
• Üretiminin başlaması: Suprakiazmatik nükleusda uyarı çıkışında azalma ile akşama doğru artar
• >>> sempatik aktiviteyi uyarır >>> Melatonin üretimi ve salınması
• >>> Suprakiazmatik nükleusda uyarı çıkışını inhibe eder
• >>> Uyanık kalma için sirkadyen güdüyü azaltır
![Page 79: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/79.jpg)
Uyku – Uyanıklık - Beyin
• Uyku-uyanıklık siklusu sirkadiyen bir ritim gösterir
• Hipotalamusta suprakiazmatik nukleus
• Retino-hipotalamik traktus
![Page 80: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/80.jpg)
Uyku - Uyanıklık
• Önbeyin ve kortikal arousal/uyanmadavranışı >>> beyinsapı üst kısmında pon-midbrain bileşkesi yakınından çıkan yolaklar
• Talamus ve bazal forebrain’e uzanan projeksiyonlarıyla farklı bir çok nöron topluluğu uyanıklığı yönetir
![Page 81: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/81.jpg)
Asendan Retiküler Aktive edici Sistem (ARAS)
• Asendan Retiküler Aktive edici Sistem (ARAS) >>> korteks ve önbeyin alanlarında yaygın uyarı
• ARAS’dan projeksiyonlar: • 1. beyin sapından bazal önebeyin ve
serebral kortekse – Raphe’nin serotonin nöronları – Locus coeruleus’un noradrenalin
nöronları – substantia nigra ve ventral
tegmental alanın dopamin nöronları
• 2. diensefalik ve bazal önbeyine ve sonrasında kortekse
Sleep Medicine 8 (2007) S27–S33
![Page 82: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/82.jpg)
Asendan Retiküler Aktive edici Sistem (ARAS)
JOURNAL OF BIOLOGICAL RHYTHMS, Vol. 21 No. 6, December 2006 482-493
![Page 83: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/83.jpg)
Ventrolateral Preoptik Nükleus
• Ventrolateral preoptik nükleus: uykuyu uyarma etkinliğine sahip
• Hasar >>> insomni ve uyku bölünmesi
JOURNAL OF BIOLOGICAL RHYTHMS, Vol. 21 No. 6, December 2006 482-493
![Page 84: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/84.jpg)
Uykunun Fonksiyonları
• Yaşamsal enerji depolanır• REM: sinir sisteminin aktif gelişimi• Yavaş dalga uykusu sırasında önemli
ölçüde büyüme hormonu salgılanır• Dokular onarılır, yaşlanma gecikir
![Page 85: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/85.jpg)
Uykuya Dalarken
• Solunum uyarısı için gerekli PaCO2 eşik düzeyi artmakta,
• Tidal volümde dalgalanmalarla (periyodik solunum) azalma
• Solunum hızı pek değişmemekte,• Hipoventilasyon (evre I ve II’de %13, evre
III ve IV’de ise ek olarak %15 azalma) gelişmekte
![Page 86: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/86.jpg)
Uyku ve Solunum
• Alveoler ventilasyondaki azalma sonucu– PaCO2’de 3-7 mmHg yükselme, – PaO2’de 3.5-9.4 mmHg azalma, – Oksijen saturasyonunda yaklaşık %2’lik azalma olur
• Bu değişikliklerin normalde klinik bir önemi yoktur.
• Ancak gün içinde oksijen saturasyonu sınırda olan hastalar için (kronik obstrüktif akciğer hastalığı vb) uyku (özellikle REM dönemi) solunum açısından zorlu bir dönemdir.
![Page 87: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/87.jpg)
Uyku ve Solunum
• Uyku sırasında apne eşiği artmaktadır• Apne eşiği: karbon dioksit belirlir bir
düzeyin altına inerse solunumun durması
![Page 88: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/88.jpg)
REM Döneminde
– Göğüs kafesinin solunuma katılımı azalırken batın kaslarının solunuma katkısı artar.
– Kas lifleri fazla sayıda olmadığından diyafram çok etkilenmez.
– Diyaframın kasılma etkinliğindeki azalma nöromusküler (kas ve sinir) hastalığı olanlar dışında pek önemli sonuca yol açmaz.
![Page 89: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/89.jpg)
Uykuda Fizyolojik DeğişikliklerNREM REM
Kalp hızı ↓ ↑↓Solunum hızı ↔ ↑↓Kan basıncı ↔ ↑↓Beynin O2 tüketimi ↓ ↑Vücut ısısı ↓ ↑↓Solunum merkezinin PO2 ve PCO2’ye yanıtı
↓ ↓
Vagal tonus ↑ ↓Sempatik tonus ↓ ↑
![Page 90: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/90.jpg)
Sonuç 5.
• Uyku uyanıklığı sağlayan merkezlerle, uykuya geçişi düzenleyen sistemler arasındaki etkileşimle düzenlenir.
• Gün ışığı uyku saatlerinin düzenlenmesinde, güne uyum sağlanmasında önemlidir.
![Page 91: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/91.jpg)
Sonuç 5.
• Uyku sırasında metabolizmada azalma, solunum merkezinin uyarılabilirliğinde azalma ve sonuçta solunumda azalma (hipoventilasyon) görülür.
![Page 92: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/92.jpg)
Sonuç 5.
• Çizgili kas etkinliğinde azalma görülen REM döneminde yarımcı solunum kaslarının solunuma katılması azalmıştır.
• Solunum hastalığı olan bireylerde REM döneminde belirgin oksijen saturasyon düşmeleri görülür.
![Page 93: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/93.jpg)
Sonuç 5.
• Dolayısıyla fizyolojik değişikliklerin görüldüğü uyku dönemi kronik havayolu hastalığı, motor nöron hastalığı olanlar için solunum açısından zorlu bir dönem haline gelebilir.
![Page 94: İNSAN ANATOMİSİ ve FİZYOLOJİSİ - 78.189.53.6178.189.53.61/-/uyku/11uykusunu/6_a_u_demir.pdf · • Anatomi: kelime kökeni olarak “kesmek, parçalara ayırmak” anlamını](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022021606/5c86937a09d3f2bb528c4e76/html5/thumbnails/94.jpg)