inkilap ve kadro

7/28/2019 Inkilap Ve Kadro

1/185

K A D R O S E R S N D E N : 1

NKILPVE

KADRO.( NKILBIN DEOLOJS )

EVKET SREYYA

A N K A R A 1 d 3 2


2/185

MUALLM AHMET HALIT KiTAPHANESI

st an bu l M L L Y E T M at ba as


3/185

K A D R O S E R S N D E N : 1

NKILPVE

KADRO.( NKILBIN DEOLOJS )

EVKET SREYYA

A n k a r a 1 9 3 2


4/185

MUALLM AHMET HALT KTAPHANESI

stanbul MLLYET Matbaas


5/185

indekiler -

n sz

Methal:

inklp yryor

Buhran iinde Trkiye

Mill kurtulu hareketlerinin cihan telkki tarz

inklbmzn ideolojisi: ^nklp ve ideoloji

nklbmzn beynelmilel mahiyeti

Mill kurtulu hareketlerinin bize ve bakalarna gre

telkk isi.

Tkkiye ve mill kurtulu hareketleri

nklp mefhumu ve mill kurtulu hareketleri

nklbn hacmi ve hududu

nklbn nizam((Millet mefhumunu telkki tarz hakknda

Devlet,, mefhumunu telkki tarz hakknda

Mill sermayenin terakm bahsi

Mill sanayi sistemi

Gmrk istiklli

Mill kurtulu hareketlerinin ana prensipleri

Kadro :

Kadro,, mefhumu hakknda

Antuzyazm nklp heyecan,,

Otokritik Kendi kendini murakabe,,

iar, taktik ve Strateji.

Son sz.


6/185


7/185

N SZ

Bu kitabn kk bir hikyesi vardr:

nklp ve Kadro nun nklp ksm - vakiolan teklif zerine - 15 Knunusani 1931 de Anka-rada Trk Ocaklar umum merkezinde verilen bir

konferansn tevsi edilmi eklidir. O zaman bu konferans, Trk Ocaklar merkez heyetinde alan veOcan kurulduu gndenberi Ocak hareketlerinde reh-perlik mevkiini hakl bir erefle muhafaza etmi olanbaz zevat tarafndan tenkit olunmutu. Bunun zerineTrk Ocaklar merkez heyeti reislii, burada balyantenkit ve mnakaalarn btn Ocak ubelerine siraye

tini faideli bularak konferansn tabma ve ubeleretevziine karar vermiti. Fakat Ocakta baiyan mnakaalarn Ocak haricine intikalile beraber aldistikamet ve biShara baz gazeteler tarafndan konferansn, yeni bir ideoloji cereyannn balangc suretindetefsiri ile varlan eksik hkmler bizi, mnakaadanitinap etmiye ve mevzuu, daha anlalr bir ekildeileraiye ve geniletmiye evketti.Yaplan ilk tadil ve ilvelerden sonra meydana gelenbror, mahdut miktarda teksir olunarak, fikir veinklp ilerinde rehber mevkiinde bulunan zevatntenkidine arzedildi. te gerek b suretle alman intihalardan, gerek 1931 senesi zarfnda H a k i m i y e t i

Mi l l i y e , , de n k l b m z n i d e o l o j i s i , ,zerindeki neriyatmzn uyandrd akislerin bizdebrakt tesirlerden istifade edilerek, imdi nerettiimiz nklp,, meydana gelmitir.


8/185

II

CKadro ksmna gelince gsterilen arzu dahilindeevvelce bir muhtra olarak yazlan bu ksm nklp

ve Kadro ya ikinci para olarak ilve edilmi venerinde faide grlmiyen baz paralan hazf ve czilveler yaplmak suretle esas ksmlar aynen ipkaedilmitir.

1931 de H a k i m i y e t i M i 11 i y e de yazlanve inklbmzn nazari esaslarnn tahliline mteallikbulunan baz yazlar bu kitaba para para alnmtr.

Biz mill inklbmzn, kemiyet hacmi itibariledeilse bile, keyfiyet ve mahiyeti bakmndan, harpsonj ile balyan tarih * devrinin en mhim ve dikkateayan hadiselerinden biri olduuna kaniiz. Hatt onunTrk milletinin mukadderatna istikamet verici bir

hareket olmak itibarile sadece mill deil, ayni zamandacihann dier noktalarnda mill kurtulu mcadelesinegiren veya bu mcadele safhasna yaklaan btn bizebenzer memleketler iin karakteristik bir misal arzet-mek itibarilerde ayni zamanda alemmul bir hdiseolduuna inanyoruz.

Ve yine inanyoruz ki, Trk inklb gnden gneilerliyor ve derinleiyor, llerliyen inklp, derinleenve mrekkepleen inklptr. Derinleme, zorlama vemrekkepleme, inkilbm shhat ve isabetine delildir.Trk inklb da zorlayor, mrekkepleyor, u haldeyayacaktr.

Evet, biz eminiz ki inklbmz yayacak, onun temsilettii btn davalar, zatnda mndemi btn prensipler safha safha tahakkuk edecektir. nklbmzninkiaf, bir taraftan hudutlarmz iinde yksek tek-


9/185

III

niki, yeni ve organize bir millet bnyesi yaratrkendier taraftan, hudutlarmz haricinde kendi manevitibarn adm adm arttracak, fikr intiar sahasnyapacaktr. Biz inanyoruz ki, bize gzel mcadelegnlerinden miras kalan yaratc bir inklp heyecan,yeni bir zindelikle btn ruhlara sirayet edince, buheyecan iinde yetiecek disiplinli, kendinden emin vehdisata nfuz etmesini bilir bir inklp nesli elinde

bu prensipler daima taarruzdan masun kalacak ve busuretle de inklbmz btn imtidadnca arzasz vereaksiyonsuz aknn madd ve manev unsurlarn yinekendi seyri iinde yaratm olacaktr.

F i k i r h a r e k e t i ve f i k i r a r a y , y a a ma ve y a r a t m a k a b i l i y e t i n d e o l a n c e m i y e t l e r i n ve i n s a n l a r n i i di r .

Dahil bnyesi, lde kalan bir s r a i l s b t n nmekanizmas kadar basit bir iptida cemiyette fikirhareketi yoktur.

Eir din hiyerarisinin her eyi ebed kaidelere rapteden muzlim skolastisizmi altnda donmu ve terakkidenkalm bir o r t a a, , cemiyeti, fikir hareketi

dourmaz.Fikir hareketi vermiyen, durduu noktada kalan, yeniftuhat peinde yeni hamleler yapmyan bu* durguncemiyetin havasnda ise ancak i n h i l l u n s u r l a r gda bulabilir.

Biz, inklabmz ilerledike ve derinletike o n u n

n a z a r m a h i y e t i ve i d e o l o j i k e s a s l a r etrafnda yryen fikir taharri ve hareketlerinin degeniliyeceine ve derinleeceine eminiz.

deoloji, bizi ihata eden cemiyet artlarnn bizim di-


10/185

IV

inamza iniks ve bu inikslarm muayyen formllerve doktrinler eklinde ifadesidir. Bizi ibate eden ce

miyet artlarn balca iki kategori altnda toplya-biliriz:

1. Bu artlarn birincisi cemiyetle tabiatn, yahutinsanla tabiatn, mnasebeti artlardr. Bunlara teknikartlar denir. Binaenaleyh teknik, cemiyet hayatnnbeks iin, cemiyetle tabiatn, yahut insanla tabiatntemasna vasta olan istihsal kuvvetleri demektir.Tarihte her cemiyetin inkiaf seviyesi, teknik kuvvetlerin inkiaf seviyesine tbidir. Geri teknik, geri bircemiyet ekli, ileri teknik, ileri bir cemiyet ekli verir.E l d e i r m e n i n i n Y u n a n s i t e s i n i veb u h a r d e i r m e n i n i n on d o k u z u n c u a s rc e m i y e t i n i v e r m e s i g i b i ,

2. kinci ksm artlar da insann tabiatla mnasebetiesnasnda dier insanlarla tesis ettii cemiyet mnasebetleridir. Bunlara s o s y a l a r t l a r derler.

tima mnasebetler, istihsal, mbadele iktisat, mlkiyet, hukuk, siyaset, hars sahalarnda tecelli eder.

Cemiyet iinde teknik artlarn deimesile t a h a v v l

e d e n ve fakat bizzat bu teknik artlar zerinde bilmukabele messir olan bu sosiyal artlarn hey'etimecmuas, cemiyetin manev nescini verir.

t e b i r c e mi y e t i n , i d e o l o j i s i o c e m i y e t i n i i n d e y a a d bu t e k n i k ve s o s i y a l a r t l a r n , k e n d i i n k i a f i s t i k a m e t l e r i n e g r e i f a d e s i d i r .

Fakat u da aikrdrki, fikir aray ve fikir hareketi^menbalar kuruyan ve yosunlaan br suyun, hissolun-maz ak gibi sessiz sedasz cereyan etmez.


11/185

V

Fikri taharriye sevkeden asl mnevverlik heyecan, bu

heyecana yol gsteren ve anasr biribiriai nakzetmiyenbir lm usul elde baki kaldka, yani aray tereddetmedike fikir hareketlerinin iddetinden cemiyeta n c a k i s t i f a d e e d e r . F i k i r h a r e k e t i n d e n k o r k a n c e mi y e t , a n c a k k e n d i n e u y g u n vek e n d i n e h s o 13 n "lemi telkki tarz n 1 b u 1a-m y a n , y a n i k e n d i i d e o l o j i s i n i y a pa t n -

y a n c e m i y e t t i r .Biz inanyoruzki, Trk inklb kendi ideolojisini tedvinedecek ve Trk cemiyetinin lemi telkki tarz, hibirtima telkki sistemi karsnda zayf, elverisiz vemcadeleden mtenip kalmyacaktr.


12/185

Methal.

nklp yryor.

Buhran iinde Trkiye.Mill kurtulu hareketinin cihan telkki tarz.


13/185

nklp yryor.

Trkiye bir inklp iindedir. Bu inklp durmad.Geirdiimiz hareketler, ahit olduumuz kyam ve inhidam manzaralar onun yalnz bir safhasdr. Bir ihtill, inklbn gayesi deil, vastasdr.

nklbmz bir ihtill safhasnda dursgyd, akim kalrd.

Halbuki o geniliyor, derinleiyor. O henz son sznsylemi, son eserini vermi deildir. Bu tesviye edilmizemin stnde yarnki Trk cemiyetinin kendine hsve kendine uygun bnyesi kurulabilmek iin, inklbmzn genilemesi ve derinlemesi lzmdr.

nklp, bitaraf bir nizam deildir. Onun iinde ya-

yanlarn taraftar olsunlar veya olmasnlar, ona intibaketmeleri lzmdr. nklp, ona taraftar olmyanlarniradelerinin, ona taraftar olanlarn iradelerine kaytszbalanmas demektir.

9nklbn irade ve menfaati, inklb duyan ve yrten

azlk fakat uurlu bir avangardin , azlk fakat ilerive disiplinli bir kadro nun iradesinde temsil olunur. Bu kadro, inklbn realitesinden karlan ve onunseyrine uygun bir ekilde izah edildike ekilieen venazariyeleen prensipleri kendine uur edinir. nklbnrealitesinden karlan ve onun seyrine uygun bir ekilde izah edildike ekilieen ve nazariyeleen prensipler

sisteminin ana hatlar etrafnda, t a k t i k ve s t r a t e j i k z i k z a k l a r y a p l a b i l i r , f a k a tr i c a t l a r y a p l a m a z .

e 7


14/185

nklbn derinlemesi demek, her eyden evvel, itebu inklp uurunun, i n k l p a h l k ve d i s i p l i n i n i n , onu temsil eden azlk kadronun dimandan

gen neslin, geni ky ve ehir kalabalklarnn dimana inmesi, yerlemesi demektir.

Trkiye bir nklp iindedir. Bu inklp ne sadecebir r e f o r m , ne de bir i d a r i i s t i h a l e d i r .nklbmz, kendine prensip ve onu yaatacaklarauur olabilecek btn nazar ve fikr unsurlara maliktir.Ancak bu nazar ve fikr unsurlar, inklba ideolojiolabilecek bir fikirler sistemi iinde terkip ve tedvinedilmi deildir.

Binaenaleyh, para para tetkik edildike grleceigibi, gerek mill tesirleri, gerek beynelmilel manasitibarile tarihin en umull hareketlerinden biri olan

inklbmzn fikir ve prensip unsurlarnn, imdi inklbn seyri iinde izah ii, bugnk inklp mnevverlerine den vazifelerin en cil ve en ereflisidir.

nklbmzn zatnda mndemi bu ileri fikir ve nazariye unsurlar inklbn icaplarna uygun bir ekildeizah edildike bu esaslar, inklb yaatan i l e r i

k a d r o ve onu istihlf edecek gen nesil iin kriteriyum 1ar olacak, yeni ve s t a n d a r t l a m i n k l p t i p , , byle doacaktr. Butip her nerede ve her ne erait altnda olursa olsunkarlat ayni hadiseleri, ayni kriteriyumlarla lecek, ayni neticelere varacak, inklbn kendine hs veonu dier inklplardan mahiyet itibarile ayrt eden

l e mi t e l k k i t ar z , , byle vcut bulacaktr.imdi her admda grdmz fikir teetttleri,

8


15/185

bu fikir teetttlerinden gelen ruh dknlkleri vebozgunculuklar, inklbn, herkes iin stnde mutabkkalnmas zarur olan prensiplerinin b i r i d e o l o j i

s i s t e m i halinde tedvin olunmamasndan douyor.Bu prensipler birer birer tayin ve terkip edildike,yani inklbmzn lemi telkki tarz bizzat inklbnseyri iinde izahn bulduka, trk entellektelleri iindebir tefaruk ( differenciation ) olacak, bu prensipleriidrak ve ihata edenler bir tarafa, idrak ve ihata ede-miyenler dier tarafa ayrlacak, onlar kabul edenler

iradelerile, kabul etmiyenler iradeleri haricinde buprensiplere tab olacaklardr.

Bu gnn inklp kadrosunu yarm istihlaf edecek olangenliin ancak ve kaytsz, artsz inklp esaslarnagre tekili ve inklp fikriyatnn ona uur olarak

verilmesi lzmdr.Bilhassa o c o k l u k ve g e n l i k a n d ab u l u n a n m i l l e t n e s l i n i n m a d d ve ma n e v v a r l c e m i y e t i n m a l i d i r .

nklbmzn zatnda mndemi ileri prensipleri veonlarn ifadesi olan fikriyat sistemi, memleketimizin

hakik kesafeti olan kylln objetif irade ve menfaatini temamile ve kl halinde temsil eder. Bu hakikatin, ferd dertler ve menfaatler gzetilmeksizin kylln kitlei azimesine mstemirren telkin ve izahlzmdr.

K y e g i r mi y e n , k y d e h a d i s e l e r y a pm y a n v e o r a d a y e r 1e m i y e n b i r m i l l e ti n k l b n n t a s a v v u r u m k l d r . Btn asrlar imtidadnca metruk kalan, yaratt fazla

9


16/185

kymetler u veya bu kanaldan asrlardanberi hebaolan, yahut harice akan ve bu yzden daima iptida,,daima terakmsz, daima geri teknikli kalan trk k

ynn, gerek iktisat, gerek cemiyet bnyesi, kl halinde bir inklba muhtatr.

uurlu fakat msamahasz bir disiplin demek olaninklp nizam iinde, anarik bir matbuat sistemi, inklbn mana ve mahiyetiyle tam bir tezat tekil ^eder.Bir inklba atlm ve mukadderatn bu inklbn sey

rine balam bir memleket iinde matbuat, bizzatinklbn sevk ve idare kuvvetlerinden biri ve halk terbiyesinin - b ir m e r k e z e t a b i - bir cidal organdr.

Bir takm vre ruhlarn bu organ istismar etmesi,inklbn intizam ve selmeti hesabna menf bir hadisedir. nklp, onun zaferinde messir olabilecek btnkuvvet ve vastalarn muayyen bir nizam altnda mu

ayyen hedeflere tevcih edilebilmesiledir ki muzafferolabilir.

10


17/185

Buhran inde Trkiye.

nklp atmosferini namahsus, fakat bozguncu birhava ile zehirliyen bedbin telkkilere kar kat bircephe almak lzmdr. Bugn bu bozguncu hava bilhassa memleketin iinde yaad iktisat artlarnnmsaadesizlimden istifade edilerek yaratlyor.

Filhakika cihan, beer tarihinin henz kaydetmedii birbuhran iindedir. Byk sermaye ilerindeki zararlardan sarfnazar, ehirlerde yirmi be milyon amele ailesini isiz ve kylerde, dnyann her ktasna dalmmilyonlarca koy halkn muztarip brakan bir muazzam ve cihanmul depresyon iinde inklbmz yaamak ve mevki almak mecburiyetinde bulunuyor.

Filhakika zahir erait kamilen aleyhimizde gibidir.Fakat u da var ki, inklbmzn tam mcadele ve kurulu ama rasthyan bu cihanumul karkln milliktisat bnyemiz bakmndan yalnz menfi deil, inklbmzn emniyetle inkiaf noktai nazarndan bir demspet ve mes'ut manas vardr.

Bu noktai nazarn lykiyle tavazzuhu iin buhranmefhumu,, zerinde biraz duralm:

Cihan iktisat nizamnn bugn iinde yaad arvaziyeti buhran diye tavsif ederken ancak umum:bir teamle uymu oluyoruz. Yoksa buhran dediimizvaziyetin, klsik * i k t i s a t b u h r a n , , mefhumuile ne mahiyet ne de istikamet itiraki vardr.

Klsik manasiyle buhran, iktisat faaliyetleri kontrolsuziliyen liberal fakat ileri bir cemiyette, makinelerdeki

11


18/185

tarakklerle mstehliklerin alm kabiliyetleri arasndakinispetsizliin bir neticesidir.

Filvaki, ba bo bir cemiyette teknik mtemadiyenterakki eder. Makinalar ilerler. Yeni istihsal vastalarimalt mtemadiyen artar. mal olunan bu makinalar,i s t i h l k , , eyas meydana getiren sana>ie de tatbikolunur. Fakat makina terakkiyatnn istihlk eyasyapan sanayie tatbiki, bir taraftan bu nevi eyannhacmini ve arzn arttrrken, dier taraftan Bu teknik

terakkiler, bir ksm mstahsilleri isizletirir ve onlarn ahm kabiliyetini azaltr. Klsik buhran nazari-yesine gre, bir taraftan istihlk eyasnn, mevcutalm kabiliyetine nazaran fazla istihsal olunuu, diertaraftan alcnn alm kabiliyetinin mtemadiyen d,nihayet bir mbadele tkankl na meydan verir.Bu tkanklk ilk zamanlarda bir ksm sanayi ubelerinde grlr. Fakat tedricen, faaliyetleri biribirlerinebal dier sanayi ubelerine, nihayet zira memleketlerdeki ham maddeler istihsalttna sirayet edenBuhran,, denilen vaziyet husule gelir.

Bu suretle klsik bir iktisat buhrannn asl illeti birm b a d e l e t k a n k l , , olduu iin, istih-

salt ksmen durunca, bittabi bu tkanklk zail olur.Arada, bir takm geri teknikli sanayi messeselerikapanr. Bir takm sefaletler meydan alr. Fakat okgemeden cemiyet yeni ve grlmemi bir istihsal hzile, bu d e p r e s y o n u n tahribatn telfi eder vecemiyet yeni buhranlar istikametindeki mukadder

seyrine devam eder durur.ok basit olmakla beraber, klsik bir iktisat buhrannn asl hdiselerini tebarz ettirdiine kani olduu*

12


19/185

muz bu ksa iaretlerden de anlalaca zere buhran,f a a l i y e t l e r i b a b o d e v a m e d e nl i b e r a l s a n a y i m e m l e k e t l e r i n d e ,

zaman zaman vaki olan bir lsz maklna/ama hummasndan baka bir ey deildir. Ve bu neyi s a n a y im e m l e k e t l e r i n e h s bir eydir. Makina-lamam memleketlerde, mesel btn mstemleke veyar mstemlekelerde, yahut bu gnk Trkiye gibihenz h am m a d d e v e g d a m a d d e l e r iistihsal eden yerlerde klsik bir iktisat buhrannn

artlar yoktur. Buralarda buhran devirlerinde grlenfiyat dknlkleri ve bunlarla mterafik olan mbadele tkanklklar ve nihayet bu yzden tevellteden f a k i r l e m e v e g e r i l e m e , esasenbaka memleketlerde cereyan eden ktisad buhranhadiselerinin, d o l a y s i y l e buralarda uyandrdklar tesir akislerinden baka birey deildir.

Bir ktisad buhranda, mstemleke ve yar mstemlekelerle, T r k i y e g i b i ham madde ve gdamaddeleri istihsal eden memleketlerin, ancak bu tesir akisleri dolaysile ve o da t b ve t l o l ma k z e r e bir alkas vardr. Hatt buhrangeipte bir inkiaf balad zamanda da bu memle

ketler, sermaye terakm noktai nazarndan, cihaniktisadiyatnn bu inkiafna yine tb bir rabta arze-der. nk byle zamanlarda filvaki, mstemleke veyan mstemlekelerle gda maddeleri istihsal edenmemleketlerde, istihsat hacmi fevkalde geniler.Fakat bunun yaratt fazla kymetlerin, mhim ksm

muhtelif ve gze grnmez kanallardan daima hariceakar ve onlar yaratan memleketler haricinde braklr.Binaenaleyh, hdise bu noktai nazardan tetkik olu-

13


20/185

ursa grlr ki, Trkiye gibi memleketlerin, u n s u r * a r ve s e b e p l e r i k e n d i b n y e l e r i n d e n g e l e n bir takm iktisat buhranlarna sahne

olmas iin - o da memleketimiz eer liberal bir iktisatrejimi altnda sanayileirse - d a h a o k z a m a n l a r n g e m e s i icap eder. Bu itibarla bizim iindeyaadmz iktisadi dknl bir b u h r a n e k l i n d e izaha almamz, yersiz bir m e f h u mi s r a f n d a n baka birey olmaz.

Bugn memleketimizin maruz kald keskin fiyat sukutlarndan mtevellit k t i s a d f a k i r l e m ev e g e r i 1 e m e n i n sebeplerinden - hibiri di-yemezsekte - ancak pek cz bir km cihan buhrannn neticeleridir. Arz anaris/nden, ticar k a l i t ed k n l nden, hlsa danklktan, nizamszlktan ve mrakabesizlikten dolay, birok ihracat

maddelerimizin m b a d e l e s a h a s n d a n a t -1 i, birok i h r a c a t p a z a r l a r n n b a k a l a r n a t e r k e d i l m i elmas, hatt esasenbuhran iinde kalan bir takm spesifik gda maddelerimizin bile pazarsz kal veya istikrarsz pazarlarabalan, s e b e p l e r i h e p k e n d i b n y e

m i z d e n g e l e n bir takm hazin hallerden baka

bir ey deildir.Hulsa, cihann yaad buhran hadiseleri stnde nekadar derinleirsek, Trkiyenin bu buhranla alkasnnne kadar tl ve bu alkadan doan menf tesirlerinne kadar m u k a v e m e t e d i l e b i l i r , , olduunuo kadar daha iyi grrz, fvaldki, cihanm d klsik

bir iktisat buhran deil, derin bir b n y e t a h a vv 1 geirmekte olduunu, bu bnye deitirme seyrinin ise, inklbmzn selmetle inkiaf noktai nazarndan


21/185

hatt baz msait imknlar dahi dourduunu ayrcaiaret etmek icap eder.

Ancak u da aikrdr ki, bu bnye tahavvl ve istiha

lesinin mahiyet ve istikameti, bizzat onun iinde ya-yan Avrupal mahit nazarnda tamamen izaj ve tayinedilmi deildir. Bu mahidin de ryet ufku, h a r p t e n e v v e l k i i k t i s a t t e l k k i l e r i n i ndar ve ereveli llerile mahduttur. O da, byksanayi memleketlerinin iine dtkleri ihtilflar sadece klsik bir iktisat buhran zaviyesinden izaha a

lmakta ve vard hkmler hadisatm karsnda admadm tekzip olunmaktadr.

Adna hal buhran denilen cihan gidiini izah babnda,cihan iktisat leminin hal bir mebde stnde mutabkkalmamas, btn izahlarn ferd ve tek tarafl oluu,ortaya konan btn izah tarzlarnn birilirini nakz vesahiplerinin otoritesini perian etmekten baka bir netice vermeyii ve nihayet tu izah aczi karsnca biz-

xat buhran denilen hadisenin fetiletirilmesi ve esrarengizletirilmesi hep bu gr ve telkk darlnnbirer neticesinden baka bir ey deildir.

Halbuki byk sanayi memleketlerinin iinde yaadumum depresyonu, eski iktisat buhranlarndan ayran

ve yalnz k e mm i y et noktai nazarndan deil, k e yf i y e t bakmndan o a ayr bir mahiyet veren birokhusus artlar mevcuttur .Mesel, eski iktisat buhranlarbir istifsd fazlalnn, yani bir pazar darlnn ve mbadele tkanklnn neticesi idi. Bu buhranlarn izalesiareleri tabi olarak ya istihsalin azalmasnda, ya pazarngeniieme sinde, hlsa mbadele kanallarnn almasndagrlyordu. Bu itibarla eski zamanlarda, buhrandanmteessir olan btn memleketlerin menfaati, pazarlarn

15


22/185

almasnda, yani serbest pazar artlarnn masun kalmasnda mterek bulunuyordu.

Bu serbest pazarlar ya sanayi memleketlerinde liberal

bir siyasetle temin olunur, ya bir ksm mstemlekelermuayyen metrepollere garantili istihlk piyasalar eklinde tahsis edilir, ya kapitlasyonlarla bal bir ksmyar mstemlekeler, yani serbest pazarlar, mill sanayilerinden tecrit edilerek daima muhta ve daima sanayi maddeleri mstehliki memleketler haline getirilirdi.Halbuki bugn paralanmakta olan, serbest pazar vembadele tarzlar, yani cihanm eski artlarna uygundnya iktisat vahdetidir. Serbest pazar tarz her yerde*hatt cihann liberal iktisat nizamnn en klasik mmessiliolan memleketlerde bile paralanyor. Muhtelif metropollerin, yani byk sanayi memleketlerinin birbirlerineve mstemlekelerle yar mstemlekelerin metrepollere

kar pazar olmas keyfiyeti gnden gne eklini deitiriyor. Amerika ngiltereye, ngiltere Fransaya*Fransa Almanyya, nihayet btn yar mstemlekeler vebilhassa yeni mstakil memleketler de, btn metropollere kar kaplarn kapyor ve biribirlerine pazarolmaktan kyorlar. Bu kapan bu her memleketinyarn yeni ve bu gnknden baka bir iktisat cztam.

gibi meydana kmak iin imdi kendi kabuuna ekilii kendi kendine kifayet edii, hatt stlahn bilebulmutur: O T A R .

Liberalizm, yerini, her yerde otariye brakyor. Otari,bu gnk cihan gidiinin, mhim ve karakteristik birtemayldr. Bu temayl, her millet bnyesi iinde

kendine uygun bir iktisat nizamnn douuna sebepolacak ve yarma bir intikal safhas olan bu otarirtsnn altndan yarn bir baka mbadele nizam

16


23/185

altnda biribirleriie karlaacak olan yeni ve iktisadencztam millet bnyeleri kacaktr.

Harp sonunda meydan alan ve Osmanl Trkiyesinintarumar edilmi enkaz stne kurulan gen ve mstakilTrkiyede en karakteristik misalini bulan *M i I l k u r t u l u h a r e k e t i bu itibarla ayni zamandabir o t a r i hareketidir. Bu hareketin ktisadmanas, imdiye kadar ktisad bir t a b i i y e t altnda yayan mstemleke ve yar mstemlekelerle, zira

emtia mstahsili memleketlerin, bu artlardan kurtuluunu, yani imdiye kadar bu memleketlerin byksanayi memleketlerile mnasebetlerinde hkim olanktisad tbiiyyet yerine msav haklarn kaim oluunuve bu suretle de imdiye kadar bu memleketlerde yaratlp muhtelif kanallarla byk sanayi memleketlerineakan fazla kymetlerin artk memleket dahilinde ve

millet emrinde kaln ifade eder.Bu temayl, yani her milletin kendi sanayi ve ziraatinikendine yeter bir ekilde organize etmesi seyri, bugne kadar haric pazarlar hesabna inkiaf eden byksanayi memleketlerinin, fonksiyonlarndan mhim birksmn kaybetmelerini ve bu suretle de kendi bnye

lerinde bittabi bir takm derin istihaleleri icap ettirecektir.

Kuvvetle iddia edilebilir ki, bu otarik nizam yarn harclem istihlk eyas yerine daha ziyade her memleketinspesifik, yahut her memlekette dierine nazaran en elverili ekilde yaplan sanayi emtiasnn mbadelesi zerinemesses bir mbadele nizam istihlf edebilir. Fakat buyeni nizamda, bu gnki sanayiin hi olmazsa istihlk maddeleri yapan ksmile, bu gnk sanayie gre kurulmu

172


24/185

ticaret ve mnakalt teknii, imdiki sanayi memleketleri iin artk her halde fazla ve ksmen lzumsuz ka

lacaktr. Bittabi gene kuvvetle iddia edilebilir ki bilhassa Avrupada imdiye kadar, artk bu liizumsuzlaa-cak sanayi ve mbabele ilerile geinen ve hatt tabimstemleke ve yar mstemleke pazarlar hesabnabir takm sermaye terakmleri dahi yapan nfusunyaamas gleecek ve belki bir takm muhaceretler

bile balyacakhr. Hlsa daha ok uzatlabilecek dianbu iaretler de gsteriyor k iinde yaadmz cihandepresyonunun sadece fonksiyonel deil, daha ziyadeorganik, hatta sosyal bir mahiyeti vardr.

Klsik bir iktisat buhran daima, klsik iktisat nizamnn a n a s r a s 11 y e s i 1e , fakat daha zinde

ve daha mterekki olarak yeni bir inkiafile biterdi.Halbuki iinde yaadmz seyir, muasr iktisat artlarnn, btn anasr ashyese birer birer fakat iddet vekat'iyetle tasfiye edilmesi seyridir. Tasfiye edilmekteolan artlar, sanayii cihann bir ksmnda tekasf ettirip,dier ksmn iptida ham madde mstahsili ve geri

ak pazarlar halinde sanayiden mahrum brakan, yanicihann bir ksmn dier ksmna kar iktisaden tabiklan harpten evvelki zamana hs iktisat artlandr:Harpten evvelki zamanlarda iktisaden tabi yayanTrkiye ve Trkiyeye benzer memleketler iin, butabiiyet ve metbuiyet artlarn temdit veya yeniden

tesis edecek her tedbir ve her temayl, bil kayd artmrteci ve menfidir. Bu itibarla, byk sanayi memleketlerinin iinde yaadklar bnye istihalesinin Tr-kiyeye benzer memleketler bakmndan ancak mesutbir manas vardr.

18


25/185

Kald ki, bugiink cihann gidiini, klsik bir buhrandanayran, ve ona ayr bir keyfiyet baheden faktrler,

yalnz yukarda iaret olunanlardan ibaret deildir.Ancak u var ki, hl harpten evvelki iktisat ilmillerile hareket eden Avrupal mahidin lykilegzne arpmyan fakat herbiri dieri kadar mhimve herbiri dieri kadar manal olan bu faktrlerin,hatt bahcalar zerinde bile tevakkufa bu kitabnhacmi msait deildir. Mesel bu faktrlerin lalet*tayin bir tanesini alalm: Her klsik buhrannn entabi tedavi unsurlarndan biri emtia ve para sirklasyonlarnn kolaylamas ve alemmuUemesi idi.Halbuki iinde yaadmz cihan gidiinde para, birmbadele vastas olmak roln gittike kaybetmektedir. nki, bilhassa son senelerde, mill paralarn - bir

ka memleket mstesna olmak zere her yerde - ancakd a h i l t i c a r e t i tanzim eden bir bozuk paramevkiine d, haric mbadelelerin, cihann yalnzbirka parasile yaplnya balan ve bu suretlembadele ve kymet ls hegemonyasn tesis edenbu paralarn daha sonra bir s i y a s t a z y i k v a

s t a s olarak kulianlmya balanmas bu suretlebirok memleketlerin dorudan doruya p a r a t a-r i k i l e k t i s a d ve s i y a s e s a r e t e doru gtrl, nihayet en kuvvetli paralarn bile, yinemahza beynelmilel avantrler yznden ani sukutlarauramas, her tarafta bizzat paraya kar bir emniyet

sizlik uyandrmtr. Bilhassa bir taraftan da pazarlarnparalanmasna ve gittike daralmasna muvazi olarakilerliyen bu emniyetsizlik nihayet bizzat parann fonksiyonlarn kaybetmesini ve ksmen lzumsuzlamasmzarur kld.


26/185

Dikkatle tetkik olunursa grlr ki bugn artkmeydanda bir (para hegemonyas) kalmamtr ve dviz,hibir memleket iin artk bir tazyik vastas olmya-cak hale gelmektedir.

Her tarafta milletlerin akl selimi, banka speklasyoncularnn ve khne siyasetilerin entirikalarn yenmive byk sanayi memleketlerinin, hem zayf memleketlere, hem de biribirlerine kar kullandklar byktazyik ve istismar silhlarndan biri daha kuvvetinive keskinliini kaybetmitir.

Bu temayl, iinde yaadmz devrin karakteristikbir hdisesi ve bugnk depresyonu, dnn her hangi-bir iktisat buhranndan ayran bariz, vasflardan,biridir.

Daha evvel de iaret ettiimiz gibi, her biri dierindendaha mhim ve daha manal oan bu vasflar ve faktrler zerinde ayr ayr tevakkufa imkn yoktur. Ancak, buhran mevzuuna nihayet vermeden evvel, devrimizi btn devirlerden ayran ve onun gerek bugnkseyrinde gerek yarnki istikamet ve mukadderatndakat tesirleri haiz olan byk hdiselerden biri zerinde ksaca durmak zarureti vardr. Bu hdise, Rus-

yadaki sosyalist inklbdr.Rus inklbnn cihan iktisadiyatna ilk ktisad tesiri(170,000,000) insann beynelmilel mbadele mekanizmasndan ayrlmas eklinde tecelli etti. Byle ciddenmuazzam bir nfus kitlesinin cihan mbadelesindentecerrd, harp sonu gibi esasen nizam bozulmu

bir devirde deilde, hatt harpten evvelki devrin enrasin inkiaf senelerinde bile cereyan etseydi yinecihan nizamnda lsz bir buhran yaratmak iin kfigelebilirdi.

20


27/185

Maamafih bu tecerrt, Rus inklbnn cihan nizamzerine yapt birinci ve p a s i f tesirdir. Bu hdise

nin bir de a k t i f manas vardr ki inklbn ehemmiyeti de bilhassa bu manada mndemitir.

Yeni Rusya, cihan iinde kendine hs kanuniyetlerile,kendine hs bir nizam temsil ediyor. Hali hazrda bunizam, byk sanayi memleketlerinde grlen istihsalanarisini ve bu anariden doan ve anari nizamaltna alnmadka daima mukadder olan iktisadi buhranlar kendi bnyesinden tasfiye etmi grnmektedir.Filvaki yeni Rusyada baz limler ve mtehassslar,yeni Rus iktisadiyatnn da kendine hs bir kuvvetlermuvazenesi ve binaenaleyh bir spesifik iktisat kanuni-ydi, , bulunduunu, binaenaleyh p 1a n denilen eyin,her eyden evvel bu ktisad kuvvetler muvazenesinin,

Rus iktisadiyatnn spesfik kanuniyetlerine gre t e s-b i t i demek olduunu iddia ederler. Bunlara greyeni kuvvetler mvazenesi, yani muhtelif iktisat branlar, bilhassa toprak istihsaltile, sanayi mamut hacmiarasnda mevcudiyeti zarur olan ve gayet ince hesaplarla tesbiti kabil bulunan nisbet muhafaza edilemez

ve bir brann inkiaf, dier brann inkiaf ile mtenasip klnmazsa, kendine hs bir takm iktisat buhranlarnn Sovyet bnyesini de sarsacan iddia ederler.Gene onlara gre, Avrupada iktisat buhranlar i s t i fas a I f a z l a l , , ndan neet ettii halde Rusyadakiiktisat buhranlar bir i s t i h s a 1 k i f a y e t s i z -

I i i nden doacaktr. nk muhtelif branlar arasndaki istihsal hacmi nisbeti tam hesap olunamazsave daima nazar dikkatte tutulmazsa fazla inkiafettirilmi istihsal branlar karsnda, geri kalm ubelerin istihsal hacmi daima kifayetsiz kalacak ve bu

2 1


28/185

unisbetsizlik biri dierine tabi olan ve biri dierinibesliyen btn istihsal ubelerinin umum sarsntsny a n i S o s y a l i s t b n y e d e b u h r a n , ,

zarur klacaktr.Planda mvazene ve nisbet nazariyecilerine gre, halihazrda Sosyalist iktisadiyatnda aslolan bu " a d e m ik i f a y e t , , tir. Binaenaleyh onlarca plan bir d i-r e k t i f - y a n i h a r i t e n v e e r a i t er a m e n e m p o z e e di , , deil, bir w*n c e-

d e n g r , , , yani kuvvetler muvazenesinde nisbet-lerin ve muvazeneli inkiaf imknlarnn nceden tesbitedilii ve bu suretle de zaruretlere tabi oluudur.

Bir bakta tam deterministe ve binaenaleyh diyalektikmateryalizmin btn artlarna uygun grnen butelkki tarz, Rus iktisadiyatnn hali hazrda hkim

olan rehberleri ve nazariyecileri tarafndan mahkumklnmakta ve ktisad plan ilerinin sevk ve idarecihazlarndan bu nisbet ve muvazene taraftarlaruzaklatrlmaktadr.

Bu son nazariyecilere gre plan, ktisad artlara,hadisatn ramna bir mdahale edi, binaenaleyh bir

d i r e k t i ftir. Bu direktif unsurlarn, istihsal bran-larnn inkiaf nsbetleri biribirine uygun ahenklitekmlnden deil, inklp hayatnn bu nisbetler veartlarla hi mukayyet olmyan ve bu muvazenelerharicinde vcut bulan icaplarndan ve zaruretlerindenalr. Bu itibarla, i k t i s a t h a y a t n n m u v a

z e n e l i a k p l a n d e i l , i n k l b ni c a p l a r ve z a r u r e t l e r i i k t i s a tb r a n l a r n n i n k i a f d e r e c e l e r i n it a y i n e d e r .

22


29/185

Maamafih yeni Sosyalist iktisadiyatnn, kendine hs birkanuniyeti ister olsun ister olmasn u aikrdr ki, bunizam, kendi haricinde yayan ve kendi tezatlar elinde

zebun kalan klsik sermayedarlk nizamndan gayri veonun haricinde inkiaf edecektir. Bu inkiafn, cihanbuhrannn tasfiyesi ve sermayedarlk nizamnn yenidenresanet bulmas bakmndan msbet bir messir olmad phesizdir. Binaenaleyh, bugnk cihan gidiinin umum seyri tetkik olunurken, onun geirdii

bnye istihalesini btn klsik iktisat buhranlarndanayran bu husus faktr zerinde de u suretle tevakkufu faideli bulduk.

Hulsa, admd hl buhran denilen eyin nasl buhrandan gayri bir ey olduunu, cihan iktisat nizamnn

nasl derin bir bnye tahavvl iinde bulunduunugsterecek delillerin ve bulunabilecek misallerin hududu yoktur.

Bu delillerin ve misallerin herbiri, cihann yeni vebugne kadar olandan gayri bir cemiyetler mvaze-nesine doru gittiinin bir baka teyididir. Bu yeni

cemiyetler mvazenesinde Trkiye, hem kendi mevcudiyetini korumak, hem de o mvazeneye uygun btniktisat ve cemiyet artlarile mstakil bir ktisad vesiyasi cztam,, olmak mecburiyetindedir.

Btn on dokuzuncu asr mddetince ve hatt devrimizin son gnlerine kadar, mstemleke ve yar

mstemlekelerle geri ziraat memleketlerinden ekilenfazla kymetler hesabna yayan, byk sanayi kesafetlerini toplyan ve bu sanayi kesafetinin bnyesinden gelen bin bir illete sahne olan Avrupanm mukad

23


30/185

I

derat, Avrupa cemiyetinin kendi artlarna gre istedii ekilde hallolunabilir. F a k a t T r k i y e n i nt a l i i , A v r u p a d a v a s n n u v e y a bu

e k i l d e k i h a l l i t a r z i l e m u t l a k a bi rm u k a d d e r a t i t i r a k i a r z e t m e z . Filhakika modern tekniin, yeni istihsal vastalarnn,beynelmilel iktisat usullerinin, biitn cihan birletiren ve btn cihana bir tek mukadderat tayin edergibi grnen bir manzaras vardr. Fakat bu manzaraaltnda, bu zhir istikamet ve mukadderat birliininefi ve inkr eden tezatlar ve tecansszlkler yayor.Byk sanayi memleketlerinin, byk sanayi kesafetlerinden doan tezatlar ve bu tezatlarn zarur kldinkiaf istikametlerile, mesel mstemleke ve yar mstemlekelerin yahut Trkiye gibi siyaseten mstakil, fakatiktisaden henz geri bir ziraat memleketinin organik

meselelerini bir tutmak ve hepsi iin ayni mukadderatve ayni inkiaf istikametini zarur grmek feci bir telkki hatas olur.

Bze gre, cihann dier akamnda, u veya bu cemiyettarzlar, u veya bu istikametlerde inkiaf edebilir. FakatTrkiye ve Trkiyeye benzer memleketlerin, y^ni siyasve ktisad istiklli iin cehdeden btn mstemleke

ve yar mstemlekelerin herhalde kendilerine hs bir iktisat nizam olacak ve bu nizam cihann u veya bu ksmndaki cemiyet tarzlarndan herhalde farkl bulunacaktr.Bu itibarla yeni Trkiyenin yeri mill kurtulu hareketleri,, cephesindedir. Yeni Trkiye, metrepoi vemstemleke mnasebetleri yerine mstakil milleti, tabive metbu milleter nizam yerine s i y a s e t e n m a

s u n v e i k t i s a d e n k e n d i n e y e t e nm s t a k i l m i l l e t i temsil ediyor.

Ancak u da var ki, kendi hudutlar dahilinde kendineyeten ve cihan iinde siyas ve ktisad bir cztam

24


31/185

olan millet dnyadan mcerret ve kendi iine ekilmibir iptida cemiyet demek deildir.

Filvaki cihann yeni cemiyetler mvazenesinin unsurlarn tekil edecek olan bu cztamlarn herbirikendi hudutlar dahilinde kendilerine gre birer itimai ehre arzedebilirler. Fakat bu dahil bnye tefa-vt onlarn bugnk metrepol ve mstemleke mnasebetlerine mukabil, m s a v i h a k l a r ve a r t l a r d a h i l i n d e c e r e y a n e d e n

yeni ve ileri bir mbadele nizam stnde anlamalarna mani deildir. Trkiye bu yeni cztamalr muvazenesinde, kendi mikyasnda inkiaf ettirilmi ve tanzim edilmi mill sanayii, mill kredi ve emtia hare-ketlerile kendi kendine yeten ve mstesna iklim artlar sayesinde f a z l a i s t i h s a l e t t i i s p e s i f i k e m t i a s i l e yeni cihan mbadelesine

itirak edecek olan mstakil milleti, temsil edecektir.Cihan iinde Trk inklbnn, hatt yalnz Trkiye iindeil Trkiyeye benzer btn memleketler iin aslolanbyk manas budur.

Btn hadisat cihan buhrannn yahut - daha dorutabir ile - cihan m geirdii byk bnye tahavvlnn

btn seyri, bizim bu yeni ve cihan mikyasnda tesirlive manal misyonumuzu teyit edecek ekilde inkiafetmektedir.

Cihann yeni seyri iinde, cihanmul tesirleri haizmuazzam bir hareketin * mill kurtulu hareketlerinin manev bir mmessili, en tam ve en karekteristik bir

misali olmak talii, Trk milletine yakan ve inklbmzn yksek mahiyetine uygun bir tarih hediyesidir.Bu talii benimsemeyi bor biliyor ve inklbmzn buyksek manasnn, btn inklp nesli iin vuzuhlaidrak edilmesinde byk faideler buluyoruz.

25


32/185

Mill kurtulu hareketinin cihan telkkitarz.

Tekniksiz insan ancak antropolojik mahlktur. Dar-ven bu mahlku alr ve insan cemiyetinin kapsnakadar getirip orada brakr. Darvenin bu mahlku

bir cemiyet insan deil, ancak bir tabiat unsurdur.Bu unsurla tabiat arasnda hibir mutavasst yoktur.Bu unsurun hayat, ancak t a b i a t k a n u n l a r n agre izah edilir.

Tarih materyalizm Darvenin cemiyet kapsnakadar getirdii antropolojik mahlku alr ve onu cemiyet mekanizmas iinde, ve bir cemiyet unsuru gibitetkik eder. Tarih materyalizmin insan, bir cemiyetunsurudur. Ve bu unsurun hayat cemiyet kanunlarnagre iyzah edilir. Cemiyet insan ile tabiat arasndaartk bir mutavasst vardr. Bu mutavasstn adteknik tir.

Cemiyet insan, tabiata kar mcadelesini teknik, bakatabirle, i s t i h s a l a l e t l e r i vastasile yapar.Artkinsann ilk ta yonttuu, yahut ilk vahinin av hayvankarsnda dier insanlarla mterek ilk tedbiri aldzamandan tutunuz da, h a r e k e t i h a r a r e t e inklp ettirip atei, buhar gcn, infilk kuvvetini, nihayetelektrik enerjisini kefettii ve bu kuvvetler stndednya mikyasnda tecemmler yapt zamanmza kadargeen devirlerin tarihi, ksaca t e k n i i n , y a h u t

26


33/185

i s t i h s a l a l e t l e r i n i n i n k i a f t a r i h i dirdiyebiliriz.

Teknik, hem antropolojik mahlku bir cemiyet unsuruolan insandan hem mnhasran tabiat kanunlarna greharneir olan Mteknikten evvelki insan srs n cemiyet kanunlarna gre yryen bugnk insan cemiyetinden ayrr.

Tekniin inkiaf, cemiyetlemeyi icap ettirir. Teknikcemiyetin iskeletini tekil eder. nsanlar, ancak byle birteknik temel stnde ve t e k n i i n o a n d a k ii n k i a f s e v i y e s i n i n m s a i t o l d u un i s b e 11 e karlkl birtakm istihsal mnasebetleri ne girerler. Her cemiyetin kendine hs olan ve ocemiyetin bekasn temin eden istihsal usul yani

t k n i e t a h a k k m t a r z , , , Cemiyet eklibyle teekkl eder. Bu noktai nazara gre de, bircemiyetin ktisad terakki derecesi, o cemiyette tekniin o esnadaki terakki derecesi ile taayyn eder demek olur. Lisan, ahlk, din, hukuk, estetik mnasebetleri, yahut cemiyetin ideolojisi bu tekniin inkiafnaevvel tabi, fakat tedricen ve bilmukabele messirolarak, mtemadiyen ekil deitirip dururlar.

Hulsa istihsal vastalar zerindeki istihsal mnasebetleri, her zaman cemiyetin temelini ve bu temel stndeykselen ve ona irtikz eden, ahlk, din, hukuk, san-at... ilh.. telkkileri de, cemiyetin ust messeseler ini

yani sperstrktrn verirler.Temelde inhill olunca sper-strktr esasn kendiliinden kaybeder ve kendiliinden tebdili ekil etmiyebalar. Tarih materyalizmin, yahut t a r i h i n mater

27


34/185

yalist t e l k k i s i nin umum tezi ksaca budur.

Tarih materyalizmi bir tarihi gr metodu olarak alan Marksizm, Avrupada doan ve btnsermaye hareketlerinin teksf etmi olduuAvrupa artlarna gre inkiaf eden byk fikircereyannn sentezidir. On dokuzuncu asr ortasnakadar herbiri kendi sahasnda hkim kalan, Alman

felsefesinin, Ingiliz iktisad-siyasisinin ve Fransz sosyalizminin, tenkit tarikile terkibidir. Marksizm, Avrupacn ve Avrupadaki artlar dahilinde inkiaf edencemiyet ekillerinin inkiaf bahse mevzu oluncahi phesiz ret ve cerhi mkl bir fikir sistemi olarak ayakta durmaktadr. Fakat btn neticelerini,

mstemleke ve yar mstemlekelerle metrepoller arasndaki Mi l l k u r t u l u c i d a l l e r i ni lykolduu ehemmiyetlerile hesaba katmyarak, daha ziyademteksif bir snf cidali esas stnde yrten Marksizmi^ imdi Avrupannkinden gayr bir inkiaf seyritakip edecek gibi grnen bu mill kurtulu hareketlerinin seyri bahse mevzu olunca, bir takm izah mkllerce karlat da aikrdr.

Filhakika mill kurtulu hareketlerinin lemi telkkisilesnf mcadelelerinin cihan telkki tarz arasnda vecihann bugnk tezatlarn takdir hususunda b irh a d d e k a d a r telkki itiraki vardr. Hatt bu birhadde kadar mterek takdir ve telkki meselesi,davann nazar esasn lykile kavramyanlar iin,mill kurtulu hareketininin ideolojisi ile proletaryasnfnn lemi telkki tarz arasnda baz t e d a h l l e r e meydan vermekte hatt milli inklbn ideolo

2 8


35/185

jisini izaha alanlarn bir takm d a r s n f m c a d e l e c i l e r i zannolunmalarna sebep olmaktadr.Bu itibarla her ikisi de, cemiyetin bugnk teknie

tahakkm tarznn dourduu i k i a y r t e z a tolan ve herbiri ayr ayr kendi istikametinde inkiafedip giden snf mcadeleleri,, le Mill istikll cidal-eri nin cihan telkkide mterek kaldklar ve ayrldklar nazariye unsurlarnn vuzuhla tayini, davamzn selmet ve temamiyeti iin arttr.

Muasr cemiyetlerde filvaki teknik temel ileri, fakatteknie tahakkm tarz, yani istihsal vastalarn benimseyi, sevk ve idare edi ekli - tima mahiyetiitibarile - geridir.

Muasr cemiyette iktisat hayat, cemiyetin irad

mdahalesinden tamamiyle hari olarak yrr. Bugnc e m i y e t k t i s a d h a y a t n s e y r i n i de *i l , k t i s a d h a y a t n i n s i y k s e y r i ,c e m i y e t i n e k l i n i ve m u k a d d e r a t n t a y i n e t m e k t e d i r .

Halbuki mesel, btn istihsal vastalar av kpekle

rinden ve avclarnn okundan, btn istihsl usulleride mahdut ve muayyen bir takm av kaidelerindenibaret olan eski bir Hindu kabilesinde, btn iktisatmnasebetleri kabilenin, yani cemiyetin irad mdahalesi dahilinde cereyan ederdi. Bata btn av veistihsal hayatnn nzm olan bir i da re edicivard.

Hem istihsal ve hem istihlk mekanizmas, btn cemiyete malm bir kanuniyet iinde yrrd. Hulsabu cemiyette teknik temel ge r i , fakat teknietahakkm ekli p l a n l ve i l e r i idi.

29


36/185

B u i p t i d a f a k a t p l a n l teknie tahakkmtarz, cemiyet tarihinde, tekniin inkiafna muvaziolarak, cemiyetin planl mdahalesi iinde ilerlemi

olsayd, cemiyet iinde ne snflar ve ne de milletlerarasnda bir takm t e z a t l a r domyacak ve herteknik terakki, cemiyet iinde birtakm tima uygun*suzluklarm vcuduna sebep olmyacakt.

Tarih materyalizm, teknik temel stnde cemiyetleeninsanlar arasnda meydan alan ve teknie tahakkm

tarznn uygunsuzluundan doan bu tezad ve butezadn gittike nasl keskinletiini grr. Cemiyetiindeki dier btn tezatlarn anas olan bu anatezadn tasfiyesini, teknik terakkilerin, cemiyetin inkiaf ile muvazi klnmasnda, yani t e k n i k t e r a k k i l e r i n c e m i y e t i n p l a n l v e i r a d b i r

m d a h a l e s i i i n e a l n ma s n d a bul ur .Bu mebdeden hareket eden Marksizm (daha dorususosyalizm ) bu tasfiyenin ancak snflar arasndakimlkiyet tezadnn tasfiyesi suretile ve bir ihtill ileyaplabileceini syler.

Marksm l m s o s y a l i z m i n e yani tarihi ma

teryalizm mebdelerinden hareket edilmek suretile k a-p i t a l i z m i n m a h e d e s i n d e n k a r l a ndoktrinlere gre snf tezadnn ilgas, muasr cemiyetinbtn dier tezatlarn kendi peinden ve mihanikbir surette tasfiye edecektir.

Mill kurtulu hareketleri bakmndan cihan telkki

tarzna gelince:Filvaki bu hareketlerin tazammun ettii nazar manayave mill istikll cidalleri ideolojisinin umum telkkilerine gre de muasr cemiyette teknik inkiaf ile

30


37/185

teknie tahakkm tarz arasnda bir uygunsuzluk vardr. nk yalnz snf mcadeleleri deil, mill kurtu

lu cidalleri de, bizzat bu uygunsuzluun tarih neticesidir. Eer cihan stnde bir takm memleketlerinsanayiden mahrum braklmas iptidailetirilmesi hesabnadier ksam memleketlerde a n o r m a l b i r s e r m a y e k e s a f e t i meydan almasayd, hulsa istihslvestalar ve teknik kuvvetler cihan stnde rasyonelbir dala mazhar olsayd, bu ktisad nisbetsiziiin ve

adaletsizliin reaksiyonu olan mill kurtulu mcadeleleritabiatiyle vcut bulmazd.

Binaenaleyh yalnz muasr cemiyette teknik temel ileteknie tahakkm tarz arasndaki uygunsuzluunmahedesinde, iki telkki sistemi arasmda mevcutolan n a z a r i t i r a k bu byk tezadn tak

diri ve halli bahse mevzu olunca, derhal iki ayr telkki istikameti eklinde aprazlar.

Filvaki garpta raaknalarn sanayie tatbiki, makinalaryani istihsal vastalarn elinde biriktiren snfla, istihsal vastalarndan mahrum edilen snf arasnda vehududu byk sanayi memleketlerine amil olmak

zere bir tezat dourmu, bu tezat gittike keskinlemekte bulunmutur. Fakat ayni suretle, bir ksmmemleketlerde yine makinalarn sanayie tatbiki ve sanayiin cihann mahdut ksmlarnda terakm, b y ki s t i h s a l v a s t a l a r n e l i n d e b i r i k t i r e n m e m l e k e t l e r l e , mi l l s a n a y i d e n

m a h r u m k l n a n m e m l e k e t l e r a r a s n da dier bir tezat dourmu, bu tezat ta, gittike ge*Dilemekte bulunmutur.

Birinci tezat, takniin muteksif ve mnkeif olduumemleketlerin muhasm iki snf arasndadr.

31


38/185

kinci tezat, tekniin mteksif ve sanayiin mnke-if olduu memleketlerle, ( m e t r e p o l l a r l e ) eskisanayiini kaybeden fakat onu yeniden ve yeni esasla

ra gre kurmak davasn gden m s t e m l e k eve y a r m s t e m l e k e l e r ( y a h u t , z i -r a a t i m e m l e k e t l e r ) arasndadr.

Bu tezatlardan birincisi snf harbim , kincisi mill kur-tulu mcadelesin eklinde cereyan ediyor.

Her ikisinin de cemiyet bakmndan gayesi, tekniklecemiyet bnyesi arasndaki uygunsuzluun her-birinin kendi mahiyetine gre hallidir. nks n f h a r b i b a k m n d a n , ( byk sanayimemleketlerinde) s e r m a y e n i n b i r s n fe l i n d e t e r a k m , m i l l k u r t u l u h a r e k e t l e r i b a k m n d a n , c i h a n d a b y k

i s t i h s a l v a s t a l a r n n y a l n z m a h d u tm e m l e k e t l e r d e t e k a s f b a k i k a l d k a c i h a n n y e n i d e n k u r u l m a s i m k n y o k t u r . Bu noktaya kadar her iki tezadn nazariye-cileri iin tarihin materyalist telkkisi, cemiyeti tahrikeden kuvvetlerin materyaliste mtaleas, mterek bir

44c e m i y e t i t e t k i k u s u l , , dr.Bunun iindir ki, cemiyetin inkiaf kanunlarnn mta-leas bahislerinde, her iki tarafn lehesinde mterekszler ve hkmlerinde de mterek grler vardr.Fakat her iki tarafn gerek hareketlerinin, gerek telkkilerinin ayrl da yine ite bu noktadan balar.

nk tarih matryalizm esaslarn kendinden evvelki fikir sistemlerinden para para tevars etmi birsosyoloji sistemi, bir c e m i y e t i t e t k i k ra e t o*d uf, dur. Fakat Marksizm, yalnz tarih materyalizm

32


39/185

demek deildir. On beinci asrdan beri itibarnyeniden buimya balyan m a t e r y a l i z m , Mar-kasn sistemi iinde bir cemiyeti tetkik metodu

olarak kullanlm ve on dokuzuncu asrda Avrupadainkiaf eden sermayedarlk mnasebetlerini mtaleayatatbik olunan bu metodun zerine Marksn lm sosyalizm i bina edilmitir.

Binaenaley ilm sosyalizm snf mcadelelerinin inkiaf ettii yerlerde ve devirlerde, bu mcadelenin, ta

rih materyalizmin tetkik tarzna gre mtalea ve takdiridir. Fakat tarih materyalizm m n h a s r a n , snf mcadelelerinin inkiaf ettii yerlerde ve devirlerde ve mnhasran bu mcadelenin mekanizmasn mahedeye tahsis olunmu bir ilm usul deildir.

Tarih materyalizminin metodu sayesinde, bir cemi

yet tekil eden, yani bir teknik temel stnde birleen ve tabiatla karlaan her insan ynnn, tarihinhangi devrinde olursa olsun yaayna ve inkiaf ediineait kanunlarn mtalea edebiliriz.

Mesel iptida bir Hindu kabilesindeki tima ekilistihalelerinden tutunuz da, Romann inkraz sebeplerine,

Rnessansa, Fransz ihtilline, h a r p s o n u d e v r i n i n m i l l k u r t u l u h a r e k e t l e r i n ekadar her cemiyet hadisesini, tarih materyalizminadesesi nnde mtalea etmek ve btn bu hadiselerkarsnda biribirini nakzetmiyen mtecanis hkmleralmak kabildir.

Mesel Marksn ilm sosyalizmi, sy ve sermaye mnasebetlerinin yksek ekilde inkiaf ettii ve keskinletii yerlere ve devirlere hs ve binaenaleyh mevzuujdnyann yalnz muayyen yerlerinde, muayyen sebep-

333


40/185

Ierle keskinlemi muasr snf cidaller ile mahdut birfikr sistemi olduu halde, tarih materyalizm cemiyeti ve cemiyetle tabiat mnasebetlerini tetkik eden

bir sosyoloji metodu olmak itibarile, cemiyetle tabiatnkarlat her yer ve devir iin amil bir l e m it e l k k i t a r z dr.

Binaenaleyh M a r k s i z m d e t a r i h m a t e r y a l i z m , on dokuzuncu asr bidayetinden balayp,harp bana kadar inkiaf eden Avrupa nizamnn

keskin snf tezatlarna tatbik edilince ilm sosyalizminproleter diktatrl hkmlerine varlr. On doku~zuncu arn serbest rekabet sistemine gre inkiafetmi b y k s a n a y i m e m l e k e t l e r i n d e bu hkmlerin anasr vardr. Binaenaleyh ilmsosyalizm bakmndan cemiyetin yeniden kuruluu ve

teknik ile cemiyet nizam arasndaki tezadn halliiin asl olan, i s t i h s a l v a s t a l a r s t n d e k i m l k i y e t mnasebetlerinin d e i m e s i d i r . Bu telkkiye gre istihsal vastalarna sahip olan snfn tasfiye edilii bu hal tarznn anahtardr.

Bize gre ise, bu byk tezadn halli, her eydenevvel, s a n a y i c i m e m l e k e t l e r l e s a n a -y i d a n m a h r u m m e m l e k e t e l e r a r a s n d a k i k t i s a d t a b i i y e t ve m e t b u i y e t i nk a l k m a s n a , yani cihan iinde bugn messesolan k t i s a d i t a k s i m i n i n deime

sine, byk istihsal vastalarnn cihan s t n d eyeniden rasyonel bir tevezzne baldr.

B i n a e n a l e y h t a r i h m a t e r y a l i z mi n t e t k i k m e t o d u , b y k s a n a y i

34


41/185

m e m l e k e t l e r i n e t a t b i k e d i l d i i z a m a n l m s o s y a l i z m i n y u k a r d a i a*r e t o l u n a n n e t i c e l e r i n e v a r l d

h a l d e m s t e m l e k e v e m s t e m l e k e c i l i k t e z a d n n m a h i y e t i n i m a h e d e y e t e v c i h o l u n d u u z a m a n m i l l e t l e r ve m e m l e k e t l e r a r a s n d a k i k t i s a d v e s i y a s h e r t r l t a b i i y e t a r t l a r n n t a s f i y e s i n i g

d e n milli k u r t u l u h a r e k e t l e r i n i no b j e k t i f p r e n s i p l e r i n i t e y i t e d e r .Sanayii, yahut b y k i k t i s a t f o n k s i -y o l a r n y i n e d n y a n n b i r k s mm e m l e k e t l e r i n d e m t e k a s i f brakacak sosyal b i r b n y e d e i m e s i , b i -zitn v a z i y e t i m i z i k u r t a r a m a z . Fakatmstemleke artlarnn deimesi, yani her memleketinkendi mikyasnda bir ktisad cz'u tam,, haline gelmesi ve arz zerinde teknikin, mmkn olduu kadarrasyonel dalmas, Avrupann sanayi kesafetlerindendoan keskin snf mcadelelerini pek l ikinci planaatabilir.

Vaka ilm sosyalizme gre sermaye, mnhasran pro-leteryann gasbolunmu syidir, Bu telkkiye grePovperizasyon ve Proletarizasyon, yani makinenin sa-nayia tatbikiyle bir ksm ky ve ehir halknn fakirleip isizlemesi veya amelelemesi, teknik terakki ettikeservetin amele snf aleyhine mtemadiyen art bu

suretle cemiyetin, aralan gittike alan iki muhasmsnfa ayrlarak, btn fazla kymetlerin yalnz birsnf tarafndan benimsenii, bugnk sermaye terakmn tarznn balca ekilleri saylr.

35


42/185

Fakat u da var ki, yz milyonlarca mstemleke veyar mstemleke halknn, tam yz elli yldanberi faslasz devam eden vah istismar olmasayd, bu sermaye

terakm nasl vcut bulabilirdi?Cihanda hakkn ve mvazenenin temini iin, her eyinsahibi aslisine iadesi lazm gelirse, m s t e m l e k ev e y a r m s t e m 1 e k e 1 e r i n f a s l a s zi s t i s m a r h e s a b n a t e e s s s e d e nb u g n k A v r u p a s a n a y i i n i n de,

b t n m s t e m l e k e v e y a r m s t e m l e k e l e r e d a l n i s t e m e k , imdi bumemleketler iin bir hak tekil etmez mi?

Hatt bize kalrsa, harpten sonra garpta snf mcadelesinin keskinlemesi, u veya bu snfn haklarnn sonzamanlarda daha fazla alnmasndan ziyade, mstemle

kelerden ekilen fazla kymetlerin g i t t i k e a z a l m a s n d a n ve bu azalan gelirin, garp memleketlerinde burjuazi ve proletarya arasnda taksimi kavgasndan doyor!

Burjuazinin, mstemlekelerden ekilen fazla kymetlerhesabna proletaryay besleyebildii yerlerde ve bes-

liyebildii mddete s n f c i d a l i y e r i n es n f a n l a m a s hkimdir. Fakat bu gnn*mstemlekelerini kaybetmi Almanyasmda veya mstemlekelerini artk eskisikadar soyamyacak hale gelmi,ngilteresinde grld vehile bu yama gelirlerininarkas biraz k e s i l i r g i b i o l d u mu, s n f

u z l a m a s y e r i n i d e r h a l s n fh a r b i n e t e r k e d e r .

Anlalyor ki insaniyetin selmeti namna, mstemlekeve yar mstemlekelerle iktisaden tbi memleketler,

36


43/185

sanayiden mahrum braklmalar yznden garp memleketlerine kaptrdklar fazla kymetleri, kendi sanayi

lerini yaratmak suretiie kendilerine ekseler garptakikeskin s n f h a r b i n i n o b j e k t i f m e v zuu, k e n d i k e n d i n e o r t a d a n k a l k a c a k ve belki de insaniyet bir ihtill geirmedenmuvazenesini bulacaktr.Amma bu muvazeneye geerken, Avrupamn daha im

diden balam olduu- gibi kendi s a n a y i i n i k s me n k a y b e t m e s i , k t a n n k l h a l i n d ef a k i r l e m e s i c e s i m m u h a c i r k o l l a r n n t a r a f t a r a f d n y a y a y a y l m a s nevinden hadiseler phesiz ki mukadderdir.

Fakat ayn hal, bundan bir buuk iki asr evvel Avrupa

haricinde ve Avrupamn kendi sanayiini kurmas lehinevaki olmad m? Btn mstemleke ve yar mstemlekelerle, ak pazar haline getirilen memleketlerde kyler soyulup, senayi paralanp, mterakim servetlerAvrupaya akmad m? Btn mstemleke ve yar mstemlekelerden, dnyann drt bucandaki sermayeteebbsatma, maden kuyularna, liman iletmelerine,ller ve stepler ortasndaki yollar ve ehirler inaatna doru, u c u z i i g e k l i n d e muhacir kollan akmad m?

Binaenaleyh, memleketler arasnda, c o r a f a r t l a r a t a b i i y e t t e n m t e v e l l i t

i t a k s i m i n i haiile brakmak ve hatt inkiafettirmek, fakat bir takm s u n i k t i s a t a r t l a r n n d u u r d u u k t i s a d i t a k s i m i n i temamile ve yeni bir tarzda bina etmek,her milletin serbest inkiaf hakkm o millete brakmak,

37


44/185

butun bu halli gayri kabil gibi grnen cihan muammasnn kl halinde almas iin en zarur istikamet

gibi grnyor.Cihandaki Btn tezatlarn mnhasran snf mcadelesibakmndan yani s a d e c e t e k n i k s t n d e k im l k i y e t e k l i n i d e i t i r m e k su-

r e t i l e h a l l e d i l e b i l m e s i i i n b i z z a ts n f c i d a l i n i n c i h a n u m u 1 I e m e s i

v e b u m c a d e l e n i n c i h a n n h e r*n o k-t a s n d a a y n i i d d e t l e i n k i a f e t m e s i l z m d r .

Halbuki bu tezadn alemumullemesine, iinde yaanlan nizamn ( kapitalizmin ) iktisat b n y e s im a n i d i r .

Bu nizam, yani snf cidallerini douran ve besliyenAvrupa nizam itimaisi, sanayii ve balca sermayehareketlerini cihann birka noktasnda teksf ettirmek ve cihann yarsndan fazlasn koloniler ve gerimahreler eklinde k a p i t a l i z m d e n e v v e l k is a f h a d a kalmaa mahkm klmak suretiyle, snf

cidalinin alemumullemesine esasen imkn brakmamtn

Bunun iindir ki, imdi kolonilerin, yar kolonilerin vehenz mill sanayiini yapmam memleketlerin mcadelenizam snf harpleri deil mill kurtulu harpleridir.Bu harplerin en tam ve en dikkate ayan misalini

cihana memleketimiz vermitir.K e m i y e t itibariyle kk, fakat k e y f i y e titibariyle ok manal olan bu misal ile cihana, y e n ib i r l e m i t e l k k i n i n m e v z u u kendiliinden atlm oluyor.

38


45/185

Mill kurtulu hareketleri, cihann umum seyrinde, bugne kadar gizli ve bu gne kadar inkr edilmi kalan mhim ve kat bir tezad meydana atmtr.imdi cemiyet iindeki uygunsuzluun hal tarzm veistikametini, yalnz smf harpleri ve yalnz byk istihsal aletleri stndeki mlkiyet mnasebetlerinin dei-mesi bakmndan tayin etmek artk doru deildir.

Sanayiin inkiaf ettii her yerde ve sanayiin inkiafnamuvazi olarak snf cidalini douran o n d o k u z u n c u a s r v r i sanayileme sistemine mukabil, esasen mahrum olduu byk istihsal vastalarn milletin umum gc ile meydana getirecekolan bizim gibi yeni memleketlerin tezatsz vesnfsz inkiaf*, bu memleketlerde smf cidalini tabia-tiyle dumur a uratacaktr.

Yeni memleketlerin, yeni ve kendilerine yeten bir mikyasta tanzim olunmu ve faaliyeti c e m i y e t i ni r a d m d h a l e s i a l t n a a l n m p l a n l s a n a y i s i s t e m i , derece derece ta-azzuv ettike, bugn muayyen memleketlerde birikenve artk bizzat o memleketlerin zararna olan sanayikesafeti derece derece dalacak, cihanda y e n i ved a h a r a s y o n e l b i r t e k n i k t e v e z z -n z a r u r a r t l a r h a s l o l a c a k t r .Bu takdirde, filhakika Avrupa, harpten evvelki Av-rupaya nazaran ksmen fonksiyonsuzlaarak fakirleebilir; fakat cihann umum ahengi ve selmeti na

mna du akbet mukadderse buna ne denilebilir?Cihan, bir inhidam ile birden bir girdaba yuvarlanmazve insaniyet, meden kuvvetlerin birbirini tahribi neticesinde yeniden bir medeniyetten evvelki devre gitmezse,

39


46/185

cihann yeni muvazenesi ancak c i h a n s t n d et e k n i i n y e n i d e n r a s y o n a l b i r t e -v e z z n g d e n m i l l k u r t u l u h a r e k e t l e r i nin zaferiie teesss edecektir. Bu yenimuvazenenin ise bizim gr zaviyemizden halledicifaktr snf deil, s n f s z v e t z a t s z m i l le t i r.

Zaten snflar doamyan ve yksek istihsal vastalarndan mahrum kaldklar iin snf tezatlar v sertmlkiyet arpmalar olmyan btn yeni milletlerde y k s e k t e k n i i n m i l l e t g c i l ep l a n l b i r e k i l d e i n k i a f , yarnbize tezadsz, snfsz millet rejiminin mesut misalleriniverecektir. Bu suretle t a r i h t e h e r d e v r i na l n d a a l e m i n g i d i i n e h a r e k e t

v e r e n T r k m i l l e t i bu c i h a n m u lc e m i y e t i s t i h a l e s i n i n de e n t a m vee n y a r a t c m m e s s i l i olacaktr.

Biz inanyoruz ki, Trk inklbnn idealist nesli kendilemi telkki tarzm byle optimist ve materyalist birzemin stnde para para izah ettike, yliardanberisren t e k n i k g e r i l i i n i n ve yltardanberisren i k t i s a t v e k l t r t a b i i y e t i n i nruhlara sindirdii, pesimist, ahsiyetsiz, ve menf telkkilerden sratle kurtulacak Trk milletinin kendinehs ve btn bize benzer milletler iin de eniyetin

seyrine uygun olan cihan telkki sistemi byle vcutbulacaktr.

Hulsa, biz inanyoruz ki Trk inkiibnm, tarih iinde

40


47/185

kendine hs ve daima tarihe byk mdaheleler yapa-gelen Trk milletinin bu iticilik ve istikamet vericiliksfatna yakan byk bir misyonu vardr. nklbmz

beer tarihinde payine den ve kendisi tarafndanen manal bir ekilde temsil olunan bu ileri tekniklitezatsz millet tipini, Trk eniyeti iinde fakat cihaniin misal olacak bir ekilde tahakkuk ettirecektir.

Bu gn bir tarafta eski Osmanl Trkiyesinin maddbnyesi yeni Trk cemiyetine doru her n biraz dahabarizleen istihaleler yaparken, dier taraftan yenicemiyetin manevi nesi yeni cemiyetin alemi telkkitarz para para tekevvn etmekte devamlarn veunsurlarn bulmaktr.

Vaka unu da inkr etmiyoruz kit inklbmzn buheyecan verici enginliini iinde duymyan onun zatnahs manasna ve yaratclk kudretine inanmyan, hulsa ryet ufku gnlk vakayiin dar bulutlar ile mahsur kalpta hadisatm her gn yeni bir inkiaf iindeakn inkr edenler vardr.

Hadisatm ba dndren seyrini kendi kk ruhunun

bir damla su, yu andran durgunluu iinden seyre-dipte balarnda s k n u y k u l a r duyanlarksaca vekaiyin bu yaratc akndan bkanlar ve yorulanlar bulunabilir. Bunlar, bir takm kervana kar anlardr.Bunlar bir kprden geer gibi ve bir kprden gemek iin kartklar bu inklp kervanna bir dakikabile istins etmeden yoruldular. Dtkleri yol, kendi

r'yet ufuklarn oktan at. imdi kendi ruhlarnnyetitii ve alt cihan zlyorlar

Halbuki bizi o cihandan ayran kpr, oktan ykl*mtr.

41


48/185

NKILP.

inklbmzn ideolojisi.

nklp ve ideolojisi.

Her inklp bir fikir sistemini temsil veya bir fikirsistemine istinat eder.

Fransz inklb bir fikir sistemini temsil eden inklplardand. B u s i s t e m h a d i s a t n s e y r ii i n d e d s t u r l a t r l d ve inklbamesnet oldu.

Rus inklb bir fikir sistemine istinat eden inklaplardandr. P r e n s i p l e r i m u a y y e n v e nc e d e n t e s b i t e d i l m i o l a n bu fikirsistemi, inklbn seyri iinde, mhim bir keyfiyetistihalesine uramakszn, o inklbn, fikr istinatgholarak kald.

Bir inklbn fikir sistemi dsturlatrlmam, iyzabedilmemi olabilir. Bir inklb yrtenlerin, o inklbnseyrinde rey, irade, itihat sahibi olanlarn, kendicehitlerini, herkes iin idrki kabil iarlar eklindeformlletirmemi olmalar kabildir.

Fakat bu takdirde yani fikr sistemi tedvin olunmambyle bir inklbn seyrinde nihayet yle bir an gelirki, o inklb temsil ve ona mukadderatn raptedengen nesil, artk onun nnde komaktan ve inklbn rehberi olmaktan kalr. Hadisatn artk kendiiradesi haricinde akmya balyan selin arkasndan

42


49/185

srklenmiye balar. G e m i a z y a a l a ne s e r i n d e n a r t k k e n d i s i d e m e m n u n d e i l d i r . Artk eseri kendisinin reyinedeil, kendisi eserinin ( kendi mdahalesi haricindeyryen ) mukadderatna tabidir.

nklaplar tarihinde byle bir akibetin nadir, fakattetkike deer numuneleri vardr. Mesel Rusyada1 9 1 7 u b a t i n k l b , bu tasvir ettiimizeklin k a r a k t e r i s t i k bir misalidir:

1825 senesindenberi, 9 0 s e n e l i k e t i n b i rs t a j o l a n R u s d e m o k r a s i h a r e k e t i , 1917 ubatnda nihayet muvaffak olmu, ardevrilmi, m e s s i s a n m e c l i s i kurulmutu.Fakat bu demokrasi, temsil ettii ananav prensiplerigerek mecliste, gerek memleket muvacehesinde m -

d e v v e n b i r h a r e k e t p r o g r a m halinde, vuzuhla ve iddetle iln etmek cesaretini gsterememi, hesapsz kurbanlarna ve tecrbeli liderlerineramen y a l n z s e k i z a y i i n d e hadisa-tn nnden sprlm gitmiti!

Doksan yllk bir hazrlk devrinden sonra ancak sekiz

ay yayabilen bu demokrasi ihtillinde, onu yrtenler, demokrasinin hatt en basit problemleri, meselbir tek toprak meselesi stnde bile mutabk kalmadlar. htillden evvel mcahitlerini, nazariyecilerini, hattfeylesoflarn yetitiren cemiyet davalar, ihtilldensonra, mdevven bir hareket ve fikir sistemi haline

inklp edecek yerde, gnlk mnakaalar, dar parlamento oyunlar ve ihmaller iinde para para eridilerve itibarlarn gaybettiler.

nklbmza gelince:

43


50/185

nklabmz, bir fikir sistemini temsil eden inklplardandr. nklbnz:1. G a r p me ml e k e t i er i n d e m i l l e t l e r i n

m i l l e t l k t e n k t , y a n i m i l l e ti i n d e t e z a t l a r n b i z z a t m i l l e t i nb a k a s n t e b d i t e t t i i b i r z a m a n d am i l l e t i n Milet., h a l i n d e i s t i k l l i n i ;2. Cemiyet iinde her teknik tarakkinin kendi peinden bin bir yeni tezad srklemek suretile bizzat

tarakkiye engel olduu bir zamanda, yksek tekniincemiyetin irad mdahalesi yani planl bir devletkontrcl dahilinde inkiafn ve binaanaleyh y e n if a k a t t e z a t s z v e r e a k s i y o n s u zb i r m i l l e t n i z a m n ;

3. Bugn cihann biri dierine kar cephe alm

tabi ve metbu [*] milletler nizam yerinde, her birisiy a s ten ve iktisaden cztam h r v e m s a v ih a k l m i l l e t l e r d n y a s n ;

Ksaca cihann yeniden ve bir baka nizam altndakurulmas mefkresini manen ve tamamen temsil vemdafaa eder.

Milletin masuniyeti, millet bnyesinin tezatzs vereaksiyonsuz inkiaf, mstakil milletlerin mstakil siyaset ve iktisat cztamlar halinde cihan vahdetinikurmas mefkresi, tarihin hibir devrinde, T r ki n k l b n d a o l d u u k a d a r vuzuh veiddetle temsil olunamayacaktr.

[*] Bu tabiiyet bazan h em siyas, hem iktisadi olur. M stem lekelerdegrld gibi. Bazan siyas cep he si gizli kalmak suretiyle zahiren

yalnz ktisad olur. Yar m stem lekelerde grld j>ibi. Kazan

mn hasran ktisad olur. G eri ziraat m em leketlerinde ve m uahe

delerle balanm malup senayi memleketlerinde grld a;ibi.

44


51/185

arkl ve gayri mtecanis bir cemaatn millet, bir millet mcadelesinin iktisadi ve siyas bir sistem halinegetirilmesi ve bu sistemin, cihann muazzam bir tezadn, yani tbi ve metbu memleketler tezadnn halleyryen bir mefkure haline istihalesi demek olanTrk inklb, yalnz zamanmz ve yalnz memleketimiz iin deil, btn beeriyetin tisi hesabna dikkatlemahedeye deer bir davadr.

@Bu dava ilk defa ancak Trkiyede ve ancak Trk inktlbnn seyri iinde tetkik olunabilirdi.nk her haliyle yar mstemleke artlar iine emberlenmi arkl bir milletin, btn bu artlara karkuvvetini, yalnz kendi silhndan ve yalnz iindeyaad i c a p l a r n v e z a r u r t l e r i n i s a fa e 1 1 i i d r a k inden alarak isyan ve mstakil birdevlete istihalesi hadisesi, ilk defa olarak Trkiyedetahakkuk etti.

Bu hadisenin tahakkuku iin hereyden evvel m s t e m l e k e c i l i k t e z a d n n s o n h a d -d i n e k a d a r i n k i a f ve bu davaybaaracak y e i t b i r m i l l e t i n , bu m i l l e t i n b a n d a b i r m i l l r e h b e r i nvcudu artt.

ktisaden tbi klnm, geri teknikli bir milletin, metropollerin ktisad hakimiyetine btn cihan kap-lyan buhrana, ba ucunda kendine hs bir nizamhalinde seyrini yapan bir sosyalist alemin mteaddittisama ramen h e m m s t a k i l , h e mi l e r i t e k n i k l i , h e m c e m i y e t t e z a t l a r n d a n m a s u n y e n i b i r m i l l e t

45


52/185

t i p i haline gelmesi zaruretini tarih, ilk defa Trkmilletine tahmil etmi bulunuyor.

Binaenaleyh bu inklba karan, mukadderatn bu

inklbn mukadderatna balyan, onun temsil ettiifikir sistemini kendine telkki tarz edinen, onugtmek ve yrtmek davasnda bulunan her inklpnn vazifesi:

nklbn zatnda mndemi fikir unsurlarm, konkreprensipler halinde izah ve terkip etmek: +

nklbmz, bir "fikir sistemini temsil eden nklpolmaktan karp, bir fikir sistemine istinat eden inklphaline getirmek;Onun temsil ettii fikr unsurlar, bir ideoloji eklindeinklba mesnet yapmak;

nklbmz madd ve mnevi emin bir zemin zerineyerletirmek ve onu bizden sonra geleceklere bylecebtn izah ve tefsirlerile emanet etmektir.

Mahiyeti masun kalan, hadisatm bin bir eit tahav-vlt iinde mahiyeti menfi bir istikamette tayiredilemiyen inklp ancak, prensipleri hududu muayyen

ller halinde iyzah ve tedvin edilen inklptr.Btn taraftarlarna, hududu muayyen ller ve

gr tarzlar verebilen bir inklp, artk nusurunuyaratm demektir. Kendi unsurunu yaratan, kendiunsurunu standartlatran [ * j bir inklbn ise, mahiyetini menfi bir istikamette deitirmesi ihtimali artkvarit deildir.

n Standartlatrlm inklp unsurlar, inklbn icaplarna gre

gerek t'kr evsaf ve erek harek et kabiliyetleri m tecan is bir hale

getirilmi unsurlardr.

46


53/185

inklbmzn beynelmilel mahiyeti.

nklbmz, ne bir takm tesadfi vakayiin, ne de,sebepleri yalnz kendi hududumuz ve yalnz kendi irademizle mukayyet bir takm hadisatn eseridir. O n u n ,t a r i h o r j i n l e r i i t i b a r i l e b e y n e l m i l e l ve i n k i a f i s t i k a m e t l e r i i t i b a r i l e c i h a n m u l b i r m a h i y e t iv a r d r :

Trk cemiyeti bir keyfiyetten dier bir keyfiyetegeiyor. Cihan inde i p t i d a ve t b i b i ry a r m s t e m l e k e olmaktan karak, mstakilbir iktisad cz-tam olmya doru gidiyor.

Siyaseten ve iktisaden c z t a m T r k i y e , eskiTrkiyeden bambaka bir eydir. Ne mstemleke, ne demstemlekeci olan, hem mstemlekelii hem de mstemlekecilii r e d d e d e n , tezatsz ve tanzim o-lunmu iktisat cihazlariyle kendine yeten ve bu sfatlacihan nizam iinde yer alan bir millet ve cemiyet tipi,cihan iin yeni bir eydir.

Eski Trk cemiyetinin geri ve ktisad br yar mstemleke olmasnn, s e b e p l e r i y a l n z h u d u t l a r m z v e i r a d e m i z l e m u k a y y e t o l m y a n b e y n e l m i l e l b i r t e z a d n e s e r i idi.

On sekizinci arn sonlarndan itibaren, garp memle

* 47


54/185

ketlerinde makinanm sanayie tatbiki, makinalaan sanayiin u c u z v e m e b z u l e m t i a eklindepazarlara att istihsal fazlasnn ark pazarlarn ve

bu meyanda Trkiyeyi istils, memleketin i p t i d a j,' f a k a t n e d e o l s a m i l ] i istihsal cihaznparalam ve onu s a n a y i m e m l e k e t l e r i n i n k t i s a d t a h a k k m altna drm,mstemlekeletir initi.

Bir taraftan memlekette cari olan kapitlasyonjar, bu

ktisad tahakkmn daha ziyade teyidi ve sonunakadar masun kalmas iin vesileler ihzar ederken, diertarafta garp memleketlerinde delicesine inkiaf edensanayiin muhta olduu hammadde menbalar v e44mah-re 1er temini urunda meydan alan rekabetler, ktisad mstemlekelerin siyasi taksimine mncer oldu,

cihan, bir tarafta sanayici memleketler, yani mstem-lekeci devletler, dier tarafta mstemleke ve yar ms-temlekeler olmak zere iki karargha ayrld.

Garp memleketlerinde meydan olan s n a y i i n k l b (yani makinalarn sanayie tatbiki) karsndatamamiyle passif kalm fakat gene o memleketlerde

meydan alan asker yeniliklere, tarihini asker hakimiyetlerle geirmi olmann verdii insiyaki bir kabiliyetle intibak edebilmi olan eski O s m a n i T r k i y e s i bu y a r m s t e m 1e k e l e r-d e n b i r i idi.

Mamafih garp memleketlerinde tahakkuk eden ve

b e e r t a r i h i n i n p h e s i z k i e nm h i m b i r h a d i s e s i o l a n s a n a y i i n k l b bir taraftan, cihan ayni cemiyet artlarnave nizamlarna tabi bir camia iinde ihataya almak

48


55/185

suretiyle"yeni bir dnya vahdetini (bittabi iktisat art-lan itibariyle vahdet) kurarken, dier taraftan bizzatkapitalizmin bu vahdetini istihalelere ve inhilllereuratacak t e z a t l a r v e n e t i c e l e r i deyaratmaktan hali kalmamtr:Bir taraftan kejndi bnyesi iinden Proletarya,, y(yani istihsal aletlerinden mahrum kalanlar, mlkiyet*szleri) dourmak suretiyle kapitalizimin snf mcadelesi,, eklindeki birinci muazzam tezadn yaratt.

Dier taraftan, mstemleke ve yar mstemlekelerlemetropoller diye c i h a n i k i y e b l e r e ku mill istikll mcadeleleri eklinde, hatt birincisindenok daha alemumul, ikinci muazzam tezadm ruey-mini ortaya att.

Gerek proletaryann snf mcadelesi, gerek mstem

leke ve yar mstemlekelerin stikll mcadeleleri, ms*temlekeci memleketlerin kendi aralarndaki hammaddeveya mahre kavgalarnn dourduu s i y a s r e k a b e t l e r d e n k u v v e t a l a r a k her birimevzulanna gre kendi istikametinde inkiaf etti.

Cihan harbi, muasr nizamn kendi bnyesinden doan

ve mstemlekeci memleketlerin kendi aralarnda cereyan eden bu ham madde ve mahre mcadelelerininson ve ah eser tecellisi idi. Bu mcadelede, ihtilfnhakik mevzuu olan gasp ve garet endiesi, terakkide kemale ermi bir nizamn btn inceliklerinive fennin, ve ruh kuvvetlerin en hayrete ayan

m a s k e l e m e u s u l l e r i y l e gizli tutulmutur.Bu suretledirki ya kapitlasyonlardan ya dier mstemleke artlarndan bizar, yahut yeni istil tehditle-

49


56/185

rine maruz olan bir takm masum milletler de bizzatkendi aleyhlerine ileyen mthi bir harp makinasnnarklar arasna srklendiler.

Fakat kapitalizmin, inkiaf ettirici vasflarn artkkaybetmi ve beerin emniyetle terakisi hesabnaartk bir engel haline gelmi olduunun btn delilleriniveren bu son harp gerek proletaryann diktatrlkcehti, gerek iktisaden tabi ve geri memleketlerinmilli kurtulu mcadeleleri iin emsalsiz bir - i t i c i

kuv v et o ldu .Bu suretle harp sonu dediimiz devir, her biri kendiistikametinde inkiaf eden bu iki muazzam ve beynelmilel tezadn artk nasl derinlemi ve olgunlam olduunun btn alemetlerini meydana att veanlald ki:

Sanayiin plansz inkiaf ve cihann yalnz bir ksmmemleketlerinde tekasf neticesinde proletaryann da oralarda kesafet peyda etmesi ve snfmcadelesinin keskinlemesi nasl bir tarihi zaruretiser ayn suretle yksek tekniin bir ksm sanayimemleketlerinde anormal tekasfnden doan ms

temleke artlarnn mill kurtulu mcadelelerine imknve kuvvet vermesi de iinde yaadmz nizamn yinei t i n a p e d i l m e z dier bir zaruretidir.

Bu iinden klmas y a m e d e n i y e t i n l m b a h a s n a y a c i h a n d a s a n a y i i ny e n i d e n v e d a h a r a s y o n e l b i r t e -

v e z z n e bal olan vaziyet karsnda: birtaraftan proletarya kendi diktatorasn kurmak sure-tile istihsali plnlatrmak ve snf tezadn ilga etmekiin cephe alyor Fakat bugn cihann yalnz muay

50


57/185

yen ksmlarnda anormal bir surette teksf etmiolan sanayiin yeni ve rasyonel bir tevezz iinhibir ey vadetmiyor.

Dier taraftan mstemleke ve yar mstemlekelerleiktisaden geri memleketler, siyas ve iktisad istiklltarikiyle bizzat kendi sanayilerini kurmak ve bu suretle de sanayiin arz stnde muayyen mntakalardatemerkznden mtevellit anormal amele kesafetindendoan btn tezatlar e s a s n d a n ve k lh a l i n d e h a l l e t m e k iin mcadeleleriniilerletiyorlar.

6u suretle harp sonu devresi, cihana mill istikllcidallerinin, garptaki snf kavgalar kadar itinapedilmez, fakat onlardan daha amil bulunduununbir teyidi devri oldu. Bu tezadn bylece btn umu-liyle anlalabilmesi iin evvel btn bir ot dokuzuncu arn gemesi, muasr kapitalizmin um^m harpeklnde btn ufunetlerini ve illetlerini vermesi lzmd. Daha sonra bizzat iktisaden tbi memleketlerde yahut hi olmazsa bu memleketlerden birindesiyas ve iktisad istikll cehdinin, bizzat mstemleke

artlarna ksr msallah bir isyan ekline tahavvlve nihayet bu hadisenin ifadesi olan bir yeni cihantelkki tarz Mnn tekevvn artt.

On dokuzuncu arn ikinci nsf, Avrupada balyan sanayi inkiafnn neticesi olan snf tezadnn tetkikive smf tezad stne mstenit bir cihan telkki tarznn

vcut bulmas iin btn artlar ihtiva ettii halde,sanayici memleketlerle, sanayidan mahrum memleket'ler arasnda vcut bulan mstemleke tezadnn mahede ve tetkiki iin henz kfi malzemeye malik

51


58/185

deildi. nki o asr, henz kapitalizmin ittisa asridi. O asrda mstemleke ve yar mstemlekeletirilenmemleketlerde eski mill sanayi cihaz paralanyor,

bu paralan, gnden gne genileyen Avrupa sanayiiiin yeni istihlk pazarlar ayor, fakat sanayii paralanan bu memleketlerde, mill sanayidan mahrum olmann madd ve ruh sefaleti henz meydana akmambulunyordu. Bu devirde kapitalizm mnasebetlerininbtn cihana sar olaca ve sermaye muhaceretlerinincihann her noktasnda sermayedarlk nizamnn ktisadve tima kanuniyetlerini tesis edecei hakknda almetler vard. Daha sonra Amerika mttehidesinin veJaponyanm mill iktisatlarn kurma yolundaki muvaffakiyetleri kapitalizmin alemumulleeceini ve snfmcadelesinin beynelmilelleeceinin delilleri gibi alnd.Halbuki hadisat gsterdik, kapitalizm mnasebetleri

nin alemumulleraesi denilen hadise, cihann bir ksmmemleketlerinin, dier ksm memleketlerine iktisaden,hatt siyaseten tabi ve binnetice daimi bir iptidailiemahkm klmndan baka birey deildir.

Kapitalizm kan niyetler in in iktisaden tbi memleketlerde ancak ( menf) bir inikas vardr. Tbi memleket

btn syinin muhasslasn, yaratt btn f a z l ak i y m e t l e r i kl halinde metbuuna kaptrr. T b im e m l e k e t t e , m i l l s e r m a y e t e r a k m y o k t u r . Mill sermayenin vcut bulmad, yar feodal bir asya nizam altnda, i d a r ee d i l e n l e r i n i k t i s a d e n e s i r o l d u k

l a r b i r m e m l e k e t t e sanayici memleket -lerdeki manasiyle, s n f t a n , s e r m a y e h a r e k e t l e r i n d e n ve m o d e r n s o s y a z m d e n b a h s e t m e k a b e s t i r . nk

52


59/185

bu hadiselerin unsurlar bu vasatta vcut bulmamtr. ktisaden tbi bir memlekette d in r e f o r m u *

nun, i d a r e r e f o r m u n u n yannd inkilbmobjektif mevzuu, ancak, i k t i s a d e n v e y as i y a s e t e n t b m e m l e k e t i n , s i y a s iv e y a k t i s a d m e t b u l a r n a k a r i s y a n d r .

Bu isyan nasl bir nizam istihdaf eder? Bunu ayrca

ve daha ileride tetkike alacaz. Fakat aikr bireydir ki bu nizam, hem mstemlekelii, hem mstemlekecilii reddeden, hem millet iinde, hem milletlerarasnda ktisad tabiiyet tezatlarn tanmayan birnizam olacaktr.

Bu nizam Liberal kapitalizmin btn illetlerim gstermi

ve kontrolsuz inkiaf yerine, iktisadi hareketlerinicemiyetin irad mdahalesi altna koyan ve bilhassacihann bir ksm memleketlerinin dier ksm memleketlerine kar siyas ve ktisad tabiiyeti tarzm esasndantasfiye eden yeni bir cemiyet tarz olacaktr.

Yukarda Mill kurtulu hareketlerinin gayesi her eyden

evvel, cihan stnde b u g n m e s s e s e o l a nve k t i s a d i t ak s i m i n i n d e i m e s i d i r d e m i t i k . [*]

Proletaryann diktatrlk rejiminde sanayiin cihanstnde nasl dalaca ve sanayiin metrpollerdeki

anormal teksften doan mstemlekecilik ve mstem-[ * ] Go& rafi i taksimi. ktisad faaliye tlerin cihan stndeki co rafi

artlardan m tevellit tevezz eklinde ifade oluna bilir. ktisad

i taksimi ise, co raf zaruretlerden ziyade, bugn k ktisad m ahiyeti

yznden bir ksm mem leketlerin sanayici oluunu, dielerinin sanayi

si/ kaln ifade eder.

53


60/185

lekeiik tezadnn nasl bir tarz halle balanaca?meselesi bu rejimin mmessilleri tarafndan ilenmideildir.

Yine tekrar edelim: mstemlekecilii ve mstemleke tezadn yaatacak, bir ksm memleketleri ileri, bir ksmmemleketleri geri teknikli ilere mahkm klacak, b i rt a r a f t a i n s a n k a b i l i y e t i n i d a i m ap e s t, d a i m a g a y r m n k e i f b r a k a c a k o l a n monokltr d i e r t a r a f t a i n s a n k a b i l i y e t l e r i n i n e n " y k -s e k t e z a h r l e r i n e i m k n v e r e c e k

polikltr[**] mdafaa edecek bir cemiyet deimesi,mill kurtulu hareketleri bakmndan ileri bir cemiyetdeimesi deiidir.

Mill kurtulu mcadelelerine giren veya girmiye

namzet olan memleketlerde, b y k i s t i h s a lv a s t a l a r e s a s e n g a y r m n k e i fo l d u u , yahut ksmen devlet mlkiyyeti altndainkiaf etmi bulunduu ve m t e r a k i m m i l l s e r m a y e l e r z a t e n m e v c u t o l m a d i i n b u r a l a r d a , b y k i s t i h s a l v a

s t a l a r s t n d e k i m l k i y y e t d e i m e s i cemiyetin btn te zatlarn halledici birfaktr halinde ileri srlemez.

Buralarda memleketin kendi mikyasnda kendi sanayiinikurarak modern istihsal vastalarna malik bir memlekethaline gelmesi, esasen mill istikll mcadelesinin, si-

L*] Mon okltr T ek madde istihsali. M es eli bir mem leketin m nhasran pamuk memleketi olmas gibi.

!** ] Plikltr M uhtelif m addeler istihsali. Meseld memleketin?

her cins istihsal faaliyetlerine malik olmas.

54


61/185

yas! zaferden sonra tahakkuku kabil olon objektifmevzuudur.Ancak uda varki bu yeni inkiaf seyri muasr kapi-

talizm gibi iinden illetler ve tezatlar dourucu klasikbir inkiaf seyri olamaz.

nk iinde yaadmz devrin mill ve beynelmilelbtn artlar mill kurtulu cidaline giren veya girmee namzet olan memleketlerde, y e n i t e k n i i n d a h a i l k a d m d a n i t i b a r e n , ce

miyetin ileri menfaatlerini kl halinde ifade edenkurucu, iletici ve btn fazla kymetleri cemiyet namnabenimseyici yeni tip bir iktisat devletinin bilvasta veplanl bir mdahalesini zaruri klmaktadr.Bu arait altnda, ne snfn ne de bu gnk sanayimemleketlerini, a k i b e t i m e h u l k a t a s t -

r o f l a r a m a h k m k l a n s n f h a r b i -n i n esasen unsurlarn bdamyaca ve bu unsurlarnesasen doamyaca aikrdr.


62/185

Mill kurtulu hareketlerinin bize ve bakalarna gre telkkisi.

Mstemlekecilik ve mstemleke tezad m makul bir nizam gibi kabul ve onu mdafaa eden f a r p

i l m i iin, mstemfvkeilik bir temdin ii dir! Bylebir telkkiden, bu gnk cihann en byk hadisesive cihann yarnki mukadderatnda en byk messirolan bu tezadm o bjek tif izahm beklemek abestir.

Sosyalizm rehberleri arasnda ve sosyalizm edebiya*tnda ise * mill m e s e l e l e r ve hukuku takyit edilmi

milletlerin hak davalar filhakika yirmi be senedenberimevzubahis olmaktadr.

Fakat bu davann, gerek konuluu, gerek zemanlaistihalelere uryan izah tarz, daima hem eksik, hemyanl bir mahiyet arz etti.

Cihan harbinden evvel sosyalist edebiyatnda millmeseleler,, yalnz meden milletlere temas eden birtakm hukuk meselelerden ibaretti. Bu meden milletler erevesine yalnz Avrupamn mahdut ekalliyetler,, i, Mandallar, Lehliler, Macarlar, Finlandyallar,ekler gibi mill camialar giriyor, mstemlekelerin yzmilyonlarca insan metropollerin ktisad ve siyas he

gemonyas altnda yayan usuz, bucaksz insanlardnyas iin byle bir dava mevcut telkk i otanmyordu.

Kaldki Avrupah ekalliyet milletler iin dahi, mill da-

56


63/185

vann hududu okadar geni tutulmyordu. En ileri sos-yalizm rehberleri bile umill istikll mefhumunu, millmuhtariyet mefhumundan ok ayr bir ey telkk i

etmiyorlard. Byk ve hkim bir milletin siyas vehars hegemonyas altnda yayan bir mill ekalliyetiin dar muhtariyet,, ok mhim bir msaade saylyordu.

Hkim milletin lisan, resm lisan olarak kabul olunmak

artiyle ilk ve orta tedrisatn mill lisanda yaplmas,

hlsa ekalliyetlerin meden messeselerinin, ancak

hkim milletlerin siyas ve hars nufuz ve kontrol

altnda inkiaf zarur addediliyordu.

Byk ve gayri mtecanis imparatorluklarn btn sistemleriyle yklmas, byk milletlerin siyas ve hars!

hegemonyas yerine ekalliyetlerin tam istiklallerinin vemeden messeselerinin ikame edilmesi tarz g e n i k t i s a d m b a d e l e l e r i i h l a l e d i c ive c i h a n i p t i d a i l i e g t r c , re*aksiyoner bir usul gibi grliyordu.

Harpten evvelki baz sosyalist kongreleri zabtlarnda

yer bulmu olan baz perakende ve temenni mahiyetindeki msait kararlar bu kongrelerin idrak eserleriolarak almak hatadr. Bu kongreler mstemlekelerinistiklli hakkndaki kararlarn, sudan bir takm propaganda iarlar olarak ittihaz etm iler ve davann kendisi zerinde ne kararlardan evvel, nede kararlardan

sonra durmulardr.Harpten sonra da ikinci enternasyonal [*] frkalar ve

[* ] Bura da tnevzubas ola n enternasyo nal, muhtelit' m em leketlerdeki

sosyalist amele frka ve teekkllerinin bir merkez etrafnda beynel-

57


64/185

rehberleri, ark Avrupa da emrivakiler haline gelenekalliyetlerin istiklalini aynen kabul etmekle beraber,Avrupa haricinde kalan milletlerin istikll davalarna

kar muhafazakr noktai nazarlarnhemen aynen devam ettirdiler. Zaten harbi takip eden seneler, Avru-pada proletarya hareketlerinin iki ayr karargah olanikinci ve nc enternasyonal arasndaki nfuz vehakimiyet mcadelelerde geer.

Mamafih bir taraftan, Avrupa ktasnda harbin dourduu siyas ve ktisad buhranlar, dier taraftan

mstemleke ve yar mstemlekelerin gnden gnekeskinleen siyasi ve ktisad istikll mcadelelerinidaima gz nnde tutmak ve hesaba katmak mecburiyetinde kalan her iki enternasiyonahn mill mesele-

ler,, i telkki tarz, bu devirde k s m e n baka birmahiyet alm, bilhassa nc enternasyonalin mill

meselelerle, kendi noktai nazarna gre daha yaknbir alkas grlmtr.

Bu devir, bir taraftan Trkiyede mill istikll harbininbalad, dier taraftan Msr, Hindistan ve in'de

mill istikll mcadelelerinin, o p o r t n i s t zihni-yetlerden henz masun kaldi geni halk hareketleridevri idi.

Bu devrin sosyalist edebiyatnda mill meseleleritelkki hususundaki en karekteristik noktalar nc

m elel ittihaddr, ilk cnteru asiyona l ( 18 47 ) senesinde tesis o lu n

du. Merkezi Londrada idi.

kinci enternasiyonal (1889) da Pariste teekkl etti. Halen merkezi

Amsterdamdadr. nc enternasiyonal ( 1 0 1 9 ) da Moskovada

kuruldu.

58


65/185

entenasiyanal rehberlerinin yazlarndan karabiliriz.nc enternasyonal arktak i mill kurtulu mcadelelerinin manasn ve istikametini, evvelce hazrlanmbir tez zerinden ilk defa olarak ikinci kongresindemnakaa etti (1920).

Bu teze gre mstemleke ve yar mstemlekelerlektisad tabiiyeti devam ettirilmek istenilen ark memleketlerinde balyan mill istikll hareketleri, her ey

den evvel emperyalizme kar ve emperyalizmiinhil ettiricin birer hareket olarak alnyor ve buitibarla da proletaryann himaye ve mzaheretine lykgrliyordu. Bu muzaharet ise, mill istikll mcadelelerinin ancak bu emperyalizmi inhill ettirici*v a s f l a r n m u h a f a z a e t t i k l e r i md-d e t i i n varit telkki olunmutu.

Bu telkkinin bariz misallerini ikinci kongrenin bu tezzerindeki mnakaalarnda ve Rus inkilb rehberlerinden mill mesele ile alkadar olanlarnn btn

mteakip yazlarnda grrz. Mesel Rusyada millmeseleler zerinde en ziyade ihtisaslam ve hatt

Sovyetler hududu dahilindeki gayri Rus milletlerumurunu senelerce idare etmi bir ahsiyet olan S talin,bu noktay yle mtalea eder: Mill mesele umumiproleter inkilbn bir c z d r . Bu meselenin mev

zuu, mazlum milletlerin inklp kabiliyetlerindenp r o l e t a r y a i n k i l b h e s a b n a i s t i -

f a d e v e o n l a r b u u u r d a i s t i m a le t m e k mstemlekeleri ve yar tabi memleketleriburjuazinin rezervi olmaktan kararak, proletaryainkilabmn rezervi haline getirm ektir ( S talin Leninve Leninizm, 1924).

59


66/185

Bu suretle mill kurtulu hareketleri sosyalizmin rehberleri iin, ilk defa olarak H u k u k i bir davaolmaktan kyor, fakat ancak, proletaryann enter-kontinental sof mcadelesinin peyki ve proletaryainklbnn bir mzahiri olmak zere te

inkilap ve kadro

Documents