INHOUDSOPGAVE hVAN DE REDACTIE 2COLOFON 2INFO-SPECIAL ISRAËL 3

SF-WAPENS CONTRA KATOESHJA-DREIGING ? 3HET PROBLEEM 3DE (HUIDIGE) ISRAËLISCHE TACTIEK 4DE ISRAËLISCHE UAV'S 4LASER, DE OPLOSSING OF SF? 5RELATIVEREND: 6

INFO-SPECIAL ISRAËL 7GEWONNEN...MAAR HOE NU VERDER ? 7HOE NU VERDER ? 9EENHEID OF VERDEELDHEID: HAALT BOSNIË 14 SEPTEM-BER? 10

DE BOSNISCHE STAATSINRICHTING VOLGENS DAYTON 10BOSNIË ALS POLITIEKE EN ETNISCHE LAPPENDEKEN.. 10REPUBLIKA SRPSKA: DE SDS EN DE REST. 10DE MOSLIM-KROATISCHE FEDERATIE: EEN OPGEDRON-GEN HUWELIJK TUSSEN MOSLIMS EN KROATEN 11DE SDS, SDA EN HDZ VERSUS DE OPPOSITIE 11REPUBLIKA SRPSKA: KARADZIC RULES OK 12MOSTAR: HET VLUCHTELINGENPROBLEEM IN EENNOTEDOP. 13BRCKO: DE LONT IN HET KRUITVAT VAN DAYTON 1314 SEPTEMBER: WARE DEMOCRATIE OF FARCE? 14DE VERKIEZINGSUITSLAGEN 15

MACHTSWISSELING IN DE RUSSISCHE FEDERATIE 15INLEIDING 15DE TWEEDE RONDE 15ALEKSANDR LEBED 15GRATCHOV 16ONTSLAG HAVIKEN 16DE MACHT VAN KORZHAKOV 17SLOTCONCLUSIE: 17NOG EVEN OP EEN RIJTJE: 17

b-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

l VAN DE REDACTIE

\Maj H.J.Jacobs

\ u ligt alweer de nieuwe maandelijkse Info-Scoop. In de vorige Info-Special zijn we ingegaan op del verkiezingen in de Russische Federatie. In dit nummer wordt in het artikel van de tint J. Schouten de uitslag\van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen uiteengezet en gaat hij in op het kleine verschil tussen\Jeltsin en Zjoeganov.l De elnt D.A. van Amerom tracht u enige duidelijkheid te verschaffen in de wijze waarop Israël tot nu toe hetprobleem van de Katoeshj a-raketten heeft aangepakt en de Amerikaans - Israëlische poging om tot een oplos-sing te komen voor dit probleem.In zijn tweede artikel gaat de elnt van Amerom in op de verkiezingen in Israël en geeft hij reacties van enkelelanden en organisaties.De vdg drs. A. Dokter geeft een overzicht van de politieke partijen van de twee entiteiten (Moslim KroatischeFederatie en de Servische Republiek). Vervolgens worden de mogelijke invloeden op de komende verkiezin-gen in Bosnië-Herzegovina door het vluchtelingen probleem in Mostar en het lot van Brcko, de lont in het

f kruitvat van Dayton, in ogenschouw genomen.j Zoals ook aangegeven in de colofon is de Info-Scoop volledig samengesteld uit open bronnen. Indien er\ op- of aanmerkingen zijn over de inhoud van deze publikatie, wordt u verzocht contact op te nemen{ met één van de redactieleden van de Info-Scoop (zie colofon).

l COLOFON;il

j INFO-SCOOP Is een maandelijkse uitgave van 101 Mlpel* Adres: Simon Stevinkazerne, MPC 41 A, Postbus 9012, 6710 HC Ede

Telefoon: 0318-683055 ^Redactie: Maj H. J. Jacobs, Elnt P. W.T.S. Menting, Sgtl A. Wever

INFO-SCOOP wordt verzonden aan die instanties welke functioneel belang hebben bij actuele informatie

De inhoud van de INFO-SCOOP is volledig samengesteld uit open bronnen. Overname uit deze publikatie is toege-staan mits de bron wordt vermeld.

2. Info-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

INFO-SPECIAL ISRAËL

SF-WAPENS CONTRA KATOESHJA-DREIGING ?

Elnt D.A. van Amerom

18 april 1996: "Het hoofdkwartier•van de Fijische UNIFIL-eenheid bijQana in Zuid-Libanon ligt onderIsraëlisch vuur nadat Hezballah-strijders van 300 meter verderopkatoeshja-raketten hadden afge-vuurd; het bombardement duurdeeen half uur". Zowel UNIFIL alsIsraël meldde het incident, waarbij102 Libanese vluchtelingen in hetnabijgelegen vluchtelingenkampwerden gedood. Diezelfde dag be-zocht premier P er es de Israëlischeeenheid die, uitgerust met UAV's(Unmanned Aerial Vehicle), verant-woordelijk was voor deluchtv er kenning boven de plaatsvan het incident.

Een naar VN-begrippen opvallendsnelle opdracht om een onderzoeknaar de feitelijke toedracht te doen,werd door de Nederlandse genmvan Kappen uitgevoerd. Zijn voor-lopige rapport werd al (te) snelopenbaar en bevatte twee opmerke-lijke aandachtspunten, namelijk:1. De Israëliërs waren op de hoogtevan de juiste positie van de UNI-FIL-locatie en 2. een Israëlischonbemand verkenningsvliegtuigjewas ten tijde van het incident bo-ven het gebied (geweest). Schuld ofgeen schuld, (politiek) belangrijkervoor Israël is het voorkomen vansoortgelijke incidenten. De diepereachtergrond van alle ellende ligt

miuan airmy by rrnrvn

Israëlische Dagblad, 18 april 1996

echter in Israëls onmacht om deKatoeshja-dreiging definitief tekunnen uitschakelen.

Navolgend wordt getracht u enigeduidelijkheid te verschaffen in dewijze waarop Israël tot nu toe ditprobleem heeft aangepakt en deAmerikaans-Israëlische pogingenom tot een oplossing te komen...

Voor deze Special is gebruik ge-maakt van de volgende perio-dieken:De Volkskrant, NRC Handelsblad,De Telegraaf, Frankfurter Allge-meine, The Times, InternationalHerald Tribune, Middle East Inter-national, Janes Intelligence Review& Janes Sentinel Pointer en JanesInternational Defence Review.

HET PROBLEEM

Enkele gegevens uit de Info-scoopspecial (nr 07/4 apr 96) "wat zijnkatoeshj a-raketten?" van de hand vancollega Owi Danens, zijn hierbij essen-tieel. Immers, conform de huidigeIsraëlische tactiek, is het van belangom de lanceersystemen en/of de be-diening ervan uit te schakelen voor-dat de raketten worden gelanceerd.

INZETMETHODENTot nu toe maakten de Hezballah-strij-ders van twee inzetmethoden gebruik.Allereerst de meervoudige lanceer-buizen gemonteerd op de kleinevrachtauto of pick-up's, vóór de lance-ring keurig gecamoufleerd met eendekzeil e.d. Ook de, door een autogetrokken, éénassige lanceerinrichtingvalt hieronder. Gezien de max. drachtvan 10 km moesten deze voertuigenechter vaak binnen de UNIFIL-zone ofzelfs in de Israëlische veiligheids-zoneworden gereden, wat natuurlijk als on-veilig kan worden gekenmerkt. Een nade lancering(en) snel van deze opstel-ling wegrijdend voertuig is immers eengemakkelijk doelwit, zeker voor de snelleIsraëlische Cobra-heli's.

De tweede inzetmethode betreft deverplaatsing van de lanceersystemenmet behulp van ezels of mankracht.

jM>-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

Hetzij op het éénassige wagentje engecamoufleerd met bijvoorbeeld tak-kenbossen, hetzij gedemonteerd op derug van de ezel(s), bleek deze methodeuiterst effectief en nauwelijks te on-derkennen. Ook de enkelvoudigelanceerbuis op driepootaffuit (type 85)en de geïmproviseerde lanceerplaats(gewoon op de grond), vallen onderdeze inzetmethode.

DE (HUIDIGE) ISRAËLISCHETACTIEK

VOORWAARSCHUWINGDe Mossad (Israëlische GeheimeDienst Buitenland) was in staat omvast te stellen waar vandaan dekatoeshj a-raketten werden ingevoerd(Iran), welke invoerhavens (Syrië) endoorvoermethode naar Libanon werdgebruikt (wegtransport) en welke (tij-delijke) opslagplaatsen werden benut(in de Be'eka-vallei). Infiltreren tot enmet het niveau van de Hezballah-strij-ders, die de plaatselijke lanceringenuitvoerden, bleek echter een onmoge-lijkheid. Duidelijk was wel dat delanceerbemanningen zich verspreid,tussen de Libanese bevolking, in dedorpen en gehuchten bevond.

Inmiddels was een tot voor kort on-bekende Israëlische commando-een-heid ingezet, later bekend gewordenals het Egoz-eskader. In de trant van-guerilla's vangje met guerilla's-, had

deze in burger optredende Israëlische-commando-elite de opdracht deHezballah-strijders te lokaliseren enzo mogelijk te elimineren.

De geavanceerde opsporingsradarvan de Israëlische artillerie (in deveiligheidszone) werkte perfect, maarhet resultaat van de grondwapen-systeembestrijding bleek weinig effec-tief. Deels kwam dat omdat er vaakgeen bemanningen aanwezig warenvanwege het gebruik van tijdont-steking voor de lancering, deels ookomdat de lanceerplaatsen zich in dedorpen bevonden. Het beschieten vandeze dorpen leverde zo'n negatiefbeeld in de rest van de wereld, dathiermee doorgaan politiek niet haal-baar was.

UITVOERINGEr werd nu gekozen voor een anderetactiek (operatie "Druiven derWrake", omstreeks 10 april). DeIsraëlische luchtmacht en marine na-men de bekende munitie-opslagplaat-sen en Hezballah-commandocentra, inde Be'eka-vallei respectievelijk inBeirut, onder vuur. Via de media werdbekend gemaakt dat de Libanese be-volking zich uit de veiligheidszonemoest verwijderen, de dorpen werdenbij name genoemd. Het e.e.a. werdkracht bijgezet door beelden vanIsraëlische tanks die zich opmaaktenom Zuid-Libanon binnen te trekken(17 april). Het gevolg van deze maat-

Israeli drones fr— \\y battlefields "i

but cannot sendreal-time pictures back

"tor instant informationto gunners

Hezbollahfighters launch aKatyusha rocketor 82mm mortarartack f romabout 30O-350yards ff om theFijlan UnitedNationsheadquarters atQana

UN headquartersat Qana

i ?37'r\~

n2n

r>

LEInsrb(i-„ .w-.

'F^

From 1 1 miles the155mm gunswithout forwardspotters areaccurate in arectangle 70 yardsby 330 yards andeach shell'sexplosion can killpeople 100 yardsaway.

Football pitchesto scale

Israeli gunnersopen fire with155mm M109self-prop«lle<lartllIery.Thefeare reports thatthey firedupto^*25 shells wMch'can travel moVe'than1tmllés>C<

- f -t, '&&*>'

KATYUSHA ROCKETLength: 10ft7inRange: 8 milesSpeed: 1,500mphWarhead: 42.8lb //

82mm M-37 MORTARtength. 14ft8mRange11 9 milesBomb: 6.7lbRate of fire:15-25 roundsper minute

Israells use an AmerlcaivdesÏQnedweapons locatlon radar system called

<• AN/TPQ 36 to try and pinpoint thelaunch spot it can track end locale,weapons firing simultaneously f rom'different directlons but rockets with a

trajectory are difficurt to pinpolnL

The Times, 20 april 1996

regelen waren duizenden Libanesevluchtelingen en langzaam stroomdede veiligheidszone in noordelijke rich-ting leeg. De Hezballah-strijders, zowerd gedacht, moesten wel met devluchtelingen mee de zone uit. De -gehele 'leegveeg-procedure' moest •;nauwlettend vanuit de lucht wordengecontroleerd; deze taak kregen *gevechtshelicopters, aangevuld door •deUAV's.En zo zou het' katoeshj a-ge vaar' voor -Noord-Israël zijn opgelost. Te zijner ltijd kon de bevolking, in kleine contro- ;leerbare groepen, terugkeren. \E ISRAËLISCHE UAV'S

En zo kon het gebeuren dat een Fiji- (militair vanuit de VN-post te Qana,een Israëlische UAV voor zijn video-lens kreeg. Later, op 7 mei, ontstondin de internationale pers enige conster- ',natie naar aanleiding van deIsraëlische weerlegging van de VN-beschuldiging. De Israëlische artil-lerie-commandant (generaal Harel)gaf de schuld aan een topografische jfout op de kaart, daarbij de aanwezig- \d van twee heli's en de UAV (rond

het tijdstip van het incident) negerend.Interessant is vooral de UAV. Israëlbeschikt over twee typen, die beidenboven Libanon worden gebruikt.

DE RANGERAllereerst de UAV met de codenaamRanger. Het betreft hier een doorIsraël zelf ontwikkelde, tweede gene-ratie UAV. Met andere woorden, eenUAV die met een wielonderstel ge-bruikt maakt van een start- én lan-dingsbaan. De in het toestelletje aan-wezige waarnemingsapparatuur kanopnamen maken, die pas achterafworden ontwikkeld en geanalyseerd.De vluchthoogte is hierbij max. 14.000ft (4,2 km).Hoe vroeg Israël al met de ontwikke-ling van eigen UAV's was, getuige eenaardige anekdote. De VS kochten deIsralische UAV in de jaren '70, toende commandant van een Amerikaansvliegtuigmoederschip die voor de kustvan Libanon lag, om een briefing overhet vliegtuigje vroeg. Toen deIsraëliërs hem later op zijn schip brief

Info-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

Times, 29 april 1996

sn, toonden zij de verbouwereerdeommandant een door de UAV ge-naakte opname -vanaf het momentan vertrek tot en met zijn aankomstip de carrier.)e Israëliërs beweren nu dat de doore VN-soldaat gespotte UAV, dit type

was. Een tweede mogelijkheid (de VN-/eronderstelling) is dat de IsraëlischeJA V, de Searcher, is gebruikt.

DE SEARCHERDeze, ook door Israël zelf ontwikkeldeJAV (verbeterde versie van de

Ranger), is van de derde generatie.Iet heeft een max. vluchthoogte van8.000 ft (5,4 km) en kan 24 uur on-

afgebroken in de lucht blijven. Belang-rijker is dat de ingebouwde (video-)ap-paratuur, real-time opnamen kan door-;even aan het grondstation. Ook de

00U.N.

Compound

Searcher wordtboven Libanongebruikt en zendtde beelden directdoor aan decontrol-room inTel Aviv. Tevenskan dit vliegtuigjeuitgerust wordenmet laser-gelei-dingsapparatuur.Bevestigd is demelding van eenrecente actie inZuid-Libanon,waarbij de

Searcher de belangrijkste rol speelde.Nadat de UAV op een hoogte van15.000 ft een Hezballah-leider ont-dekte die in een Mercedes Beiroetverliet, werd hij ongemerkt gevolgd toten met het moment dat hij een hut ineen Hezballah-kamp binnen ging. Evenlater werd de hut door drie vliegtuigra-ketten getroffen, die op grote afstandwaren afgevuurd en lasergeleid warendoor dezelfde UAV. Tot zover het Israëli-sche UA V-verhaal.

LASER, DE OPLOSSING OF SF?

Belangrijker om bij stil te staan is, hoeeen oplossing te vinden voor de drei-ging die uitgaat van (alle) rakettenvoor de korte afstand. De basis vanhet probleem ligt bij de detectie envolging van het projectiel. De huidigeradar van de Isralische artillerie (hetAmerikaanse AN/TPQ-36 'Firefin-

der' systeem) is geen partij voor bij-voorbeeld de snelle katoeshja-raket.Niet alleen sinds de Hezballah-terreurvan april, maar al langer (Golf-oorlog)is dit lua-probleem internationaal on-derkent.

Als voorbeeld neem ik (natuurlijk) weerde actuele katoeshja-raket. Het Iraanseexemplaar (type 63) heeft een snelheidvan 375 m/s. Met de max.dracht van10 km (nieuwste versie) zal de inslag-explosie iets meer dan 26 seconden nade lancering plaats vinden. In die 26 se-conden moet de lancering tijdig zijn on-derkent, -de richting, hoogten en snel-heid bepaald, het afweersysteem ge-waarschuwd en geactiveerd worden-,voordat er überhaupt kan worden ver-nietigd. Toch schijnen de Amerikanenhierin te zijn geslaagd.

HET NAUTILUS-PROJECTEn zo dook in de pers de codenaam'Nautilus' op. Ook verschenen er ar-tikelen (28 april) over een militair ak-koord tussen Amerika en Israël. Pre-mier Peres had voor zijn ontmoetingmet president Clinton, in het Penta-gon met Perry (de Amerikaanse mi-nister van buitenlandse zaken) eenmilitair samenwerkingsakkoord gete-kend. Tevens werd afgesproken hetin ontwikkelingsfase verkerende la-ser-afweersysteem tegen rakettenvoor de middellange- en de korte af-stand (o.a de SCUD, FROG,KATOESHJA) te versnellen: hétNautilus-project!

Hizballah \

area

Impact-fuzed rounds:explode when they liit Iheground or

O Proximity-fuzed rounds:explode in the airabove the iarjet

Time, 20 mei 1996

jfo-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

Time, 20 mei 1996

Frankfurter Allgemeine Zeitung, 30 april 1996

Het eerstgenoemde akkoord behelsteen directe verbinding VS-Israëlwaardoor de Joodse staat satelliet-beelden van raketlanceringen kan ont-vangen, slechts enkele seconden nade lancering. Daarnaast krijgt Israëlsteun t.b.v. de versnelde ontwikkelingvan zijn ARROW-2 anti-raket-systeem. Op 20 februari werd detweede testfase van dit systeem al metsucces afgesloten; daarbij werd ookvoor het eerst het vuurleidings-controlesysteem ELTA gebruikt. Ver-der wordt door de Amerikanen onder-zocht of, als overgangsmaatregel, hetanti-raketsysteem PHALANX,-datop oorlogsschepen is geïnstalleerd-,aan Israël geleverd kan worden.

Het laatstgenoemde akkoord, betrofhet Nautilus-project. Ook dit systeemwerd in februari van dit jaar met suc-ces beproefd. Het proto-type, een z.g.directed-energy weapon, is doorIsraël en de VS samen ontwikkeld enzou oorspronkelijk in vliegtuigen wor-

den ingebouwd. Het prototype, geïn-stalleerd in HELSTF (High EnergyLaser Systems Test Facility) op detestranges in New Mexico, was in-staat om twee 122mm-raketten tijdensde vlucht te detecteren en te ver-nietigen. Het 'laser-kanon' berust ophet principe van het versmelten vanhet inwendige van de vijandelijke ra-ketten. Twee prototypen van de vol-gende THEL's (Tactical High EnergyLaser) zouden in 1999 worden getestin HELSTF en mogelijk in 2006 ope-rationeel zijn. Diverse bronnen meld-den evenwel dat de nieuwe systemeneind 1997 al kunnen worden ingezet.

RELATIVEREND:

Het (uitgelekte ?) nieuws over de ge-meenschappelijke defensieprojectenvan de VS en Israël was er mogelijkvooral op gericht de buitenwereld tetonen dat de VS zich nu én in de toe-komst achter Israël zal opstellen. Dat

kwam Peres goed uit voor zijn ver-kiezingscampagne en mogelijk ookvoordinton, straks in het najaar.

Door het akkoord, bereikt na de ope-ratie 'Druiven der Gramschap', deinstelling van de toezichtcommissie enhet sindsdien uitblijven van katoeshja-acties op Noord-Israël, lijkt 'de drukvan de ketel'. Het tegendeel is echterwaar. Na de succesvolle Hezballah-acties (binnen de veiligheidszone) inde eerste helft van juni, verklaarde dechef-staf van de IDF -Igen Lipkin-Shahak- in een vraaggesprek op deradio (11 juni) dat 'Israël maatrege-len zal treffen tegen de terroristen,waar ze zich ook bevinden, de dorpeninbegrepen en dat dit tot slachtoffersonder de (Libanese) burgers kan lei-den'. Een dag eerder waarschuwdeHezballah in Beiroet dat 'als IsraëlLibanese burgers doodt, de aanvallenmet katoeshja-raketten op Noord-Israël zullen worden hervat'.

Info-Scoop/nummer l 1 /27 j u n i 1996

INFO-SPECIAL ISRAËL

GEWONNEN...MAAR HOE NU VERDER ?Elnt D.A. van Amerom

29 MEI, DAG DER OVERWIN-NINGNa een ingewikkelde en langdurigetelprocedure werd in de middag van31 mei duidelijk dat de 46-jarigeBenjamin ('Bibi') Netanyahu, leidervan het rechtse Likud-blok, de ver-kiezing had gewonnen. Hij ver-sloeg in de eerste rechtstreekse pre-mier-verkiezing, de zittende leidervan het Arbeiders (Awoda)-blok,Shimon Peres. Spannend was het•wel. Prognoses gaven zelfs op destemdag Peres een lichte voor-sprong. Uiteindelijk won Bibi tochmet 50.44% van de stemmen, tegen49.5% voor Peres. Het verschilbleek uiteindelijk slechts 29.457stemmen te zijn. Toen eenmaalduidelijk was wie er gewonnen had,kwamen wereldwijd gemengdereacties los. Speculaties over eennieuwe regeringscoalitie en moge-lijke regeringsprogramma's vuldede ether en kolommen van de pe-riodieken....

Voor deze Special is gebruik ge-maakt van de volgende perio-dieken:De Volkskrant, NRC Handelsblad,De Telegraaf, Elsevier, het Alge-meen Dagblad, Frankfurter Allge-meine, Time, Le Monde en theMiddle East Observer.

GEMENGDE REACTIESOnmiddellijk nadat de uitslag bekendwerd, belde president ClintonNetanyahu op om hem te feliciterenen nodigde hem tegelijkertijd uit vooreen bezoek aan het Witte Huis. Ookde Franse president Chirac en zijnEgyptische ambtgenoot Mubarak in-viteerden Natanyahu. De Jordaansekoning Hussein werd door de over-winnaar zelf opgebeld om 'standpun-ten uit te wisselen over het vredes-proces in de regio en de noodzaak ditte vervolgen'.

HAMAS: De woordvoerdervan de moslim-extremistische Hamas-beweging, Ghazi Hamad, gaf een felleverklaring uit: "...een oorlogsverkla-

Door zijn afwezigheid (bezoek Enge-land) verklaarde zijn vrouw dat:' ...deweg naar de vrede, ondanks alles,verder gaat. Het gaat om internatio-nale afspraken'.

SYRIË: De Syrische radio ver-woordde het officiële standpunt doorte zeggen dat Damascus, ongeacht ofer in Jeruzalem een rechtse of linkseregering zetelt, alleen benieuwd isnaar: 'een nieuwe Israëlische positieover de vrede in het Midden-Oosten'.

LIBANON: De Libanese pre-mier, Rafiq Hariri, verklaarde dat:'Netanyahu zijn verantwoordelijkhe-den moet nemen. Wij zullen zijn op-stellingen en keuzes nauwlettend in degaten houden'.

DE ARABISCHE LIGA: Deondersecretaris-generaal, Mouaffaqal-Allaf verwoordde het LIGA-stand-punt als volgt: "De Arabieren hebbenreden genoeg zich ongerust te maken,wanneer Netanyahu de nieuwe rege-ring van Israël zal vormen.

IRAN: Iran liet weten dat doorde winst van Netanyahu: 'het zionis-tisch regime de toezeggingen aan deverschillende partijen (in het vredes-proces) zal terugdraaien, wat de VSen de Arabische landen in grote ver-legenheid zal brengen'.

ring aan het adres van de PalestijnenThe number of seats each party will hold in the next Knesset (Current totals are in parentheses)

C E N T E R RIGHÏL E F TLahor 34 (44)

Yisrael ba-AIiya 7 (Q)

ThirdWay4(0)

UnitedArabüst4(2)

Times, 10 juni 1996

Time, 10 juni 1996

en de Arabieren...de uitslag is eenschok voor de hele wereld".

PALESTIJNSE AUTORITEI-TEN: In kringen van president Arafatwerd zeer voorzichtig gereageerd.

COALITIE VORMINGInmiddels werd ook duidelijk hoe hetzat met de winst of het verlies van departijen die aan de verkiezing haddenmeegedaan. Awoda, de Arbeiders-

3-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

partij van Peres, bleek l O parlements-zetels te hebben verloren, maar blijftmet 34 zetels de grootste partij. HetLikud-blok (Likud-Tsomet-Gesher) is,met een verlies van 8 zetels, op 32zetels uitgekomen. Teneinde eenmeerderheidskabinet te kunnen vor-men was Netanyahu op maandag 3juni begonnen met de noodzakelijkecoalitie-besprekingen. Allereerst von-den gesprekken plaats met de verte-genwoordigers van vijf kleine partijen,waaronder de drie religieuze partijen(Shas, de Nationale Religieuze PartijNRP en Verenigd Tora Judaïsme).

En toen ontstonden de te verwachteproblemen. De orthodoxe rabbijnenwilden ministersposten, vooral op dedepartementen die het sociale levendirect beïnvloeden. Onderwijs (meerstudie in de Tora op de scholen) bij-voorbeeld en Huisvesting (meer wo-ningen voorde orthodoxe kinderrijkegezinnen, uitbreiding nederzettingen).Ook wilden ze een totaalverbod op deinvoer van niet-koosjere (onreine) le-vensmiddelen. Kortom, het beloofdeland (Israël) moest weer worden wathet volgens de Tora beoogde te zijn,een echt joods land.

Tegelijkertijd zat Netanyahu met eenaantal lastige 'luizen in eigen pels'.Ariel Sharon ( de oud-minister vandefensie en kandidaat-minister voorfinanciën) bijvoorbeeld. Hij zei o.a. datals het aan hem lag, Likud deIsraëlische terugtrekking uit Hebronen dus voortzetting van het vredesak-koord (Oslo), zal stoppen. Ook ex-generaal Refael Etan, leider vanTsomet en kandidaat voor een zwareministerspost, is tegen elke terug-trekking. Netanyahu had echter inmid-dels afstand genomen van dergelijkeharde uitspraken. Een ander probleemwas dat kandidaat-minister Olmert(burgemeester van Jeruzalem) van-wege fraude was aangeklaagd. Ookkandidaat-minister Refael Etan (voor

buitenlandse zaken) dreigde aange-klaagd te worden, omdat hij geheimeinformatie zou hebben gebruikt om eenpolitieke tegenstander het leven zuurte maken. Op het laatste moment wistNetanyahu zich nog de steun van deimmigrantenpartij Yisrael Ba'alyateverzekeren, door een kabinetszetelaan Sharansky toe te wijzen en hier-door dus een regeringsmeerderheidvan 62 leden (van de 120 parlements-zetels) ontstond.

HET NIEUWE KABINETHoe het ook zij, na een voorNetanyahu inspannende week, werdallereerst in een korte plechtigheid op17 juni het nieuwe parlement, deKnesset, geïnstalleerd. De afname van

...Netanyahu klem door toezeggingen en beloften...

Netanyahu despises him, hutthe moderate bprn in Morocco

f could end up Foreign Minister

Forced to reslgn in 1983, thetruculent extremist expects akeyCabinetpost

BENNY BEGINThe son of Menachem is true tohis father's fdeology but lackshis politica! showmanshfp

The 67-year-old hard-Einerwants to rot) back theprovisions of the Oslo accords nm lui in-ini w

Time, 10 juni 1996 Israëlisch Dagblad, 18 april 1996

8.

j£ eed werd door ex-premier Peres,als oudste parlementslid, uitgevoerd.Een dag later, in de middag, presen-teerde de premier aan de Knesset zijn(onvolledige) nieuwe kabinet, dat na-tuurlijk met 62 voor, -en 50 stemmentegen-, werd geaccepteerd. De be-langrijkste ministers zijn: David Levy(buitenlandse zaken), YitzhakMordechai (defensie), AvigdorKahalani (binnenlandse veiligheid),Dan Meridor (financiën), Refael Etan(landbouw en milieu), Natan Sha-ransky (handel en industrie) en ArielSharon (mogelijk het ministerie vannationale infrastructuur).

PROBLEMEN ALOMTeneinde zich van de steun van deorthodoxe joden te verzekeren, hadNetanyahu aan hen diverse ministers-posten beloofd. En toen na lang ge-heim overleg de namen van de diverseministers bekend werden, voeldenenkele prominente Likud-kandidaten('haviken'), zich te kort gedaan c.q.gepasseerd. Ariel Sharon bijvoorbeeld'ging over de rooie' toen hij hoorde

'dat hij zou worden gepasseerd. Dankzij hem immers was het Likud-blokontstaan, waardoor o.a. de zege vanNetanyahu mogelijk werd. Hieropdreigde David Levy zijn ministerspostterug te geven, als Sharon geen mi-nisterie zou krijgen. Netanyahu zochtde oplossing in een, speciaal voorSharon gecreëerde ministerie van na-tionale infrastructuur, samengesteld uitafdelingen van diverse andere minis-teries, wat ook weer kwaad bloedzette. Teneinde het vredesoverleg ineigen hand te houden heeft Netanyahu

rde afdelingen Verenigde Staten en•Arabische aangelegenheden onttrok-ken aan het ministerie van buiten-landse zaken. Ook dat zit de ambiti-euze havik, David Levy, helemaal nietlekker. Kortom, problemen alom !

Het is duidelijk dat meerdere nieuweLikud- ministers weliswaar meewer-ken (om hun post te behouden), maar°p het vinkentouw zitten om bij groteProblemen het roer over te nemen. Datwetende, heeft Netanyahu geprobeerdhen vooraf buitenspel te zetten. En datis hem niet gelukt.

rfo-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

HOE NU VERDER ?

Op het bureau van Netanyahu ligt eenhoge stapel problemen. Voor een er-varen politicus is dat al een hele toerom daar doorheen te komen. MaarBenjamin Netanyahu, met zijn 46 jaarde jongste premier die Israël ooit heeftgehad, is helemaal geen ervaren poli-ticus. En bovenop die stapel liggentwee vette problemen. Ten eerste:'hoe blijf ik het nu al scheuren verto-nende kabinet de baas' en ten tweede:'hoe geef ik een vervolg aan het lo-pende vredesproces'. Vooral hettweede probleem wordt steeds gro-ter. Immers, juist de door het vredes-proces verdeeld geraakte Arabierendreigen nu door Netanyahu de gele-deren te sluiten. Zijn regeringsverkla-ring is door Syrische, Libanese enPalestijnse leiders een oorlogsverkla-ring genoemd. En zaterdag 22 junibegon, voor het eerst sinds zes jaar, inCaïro een topconferentie waar alleArabische landen (m.u.v. Irak) aanmeedoen.

Stoppen met het vredesproces, zoalsmeerdere Likud-haviken enorthodoxen willen? In de ijskast zet-ten? Een vredesoverleg op voorwaar-den? Volgens mensenrechtenactivistMilad Hanna kan Netanyahu niet langmeer wachten. Hij moet wel met deArabieren onderhandelen. Zo niet, danis dat nadelig voor Israël en kan zelfszijn ondergang betekenen. Toont hijgeen flexibiliteit, dan zal het radica-lisme en met name het moslimfunda-mentalisme in de regio enorm toene-men. Arafat loopt dan het gevaar doorHarnas op een zijspoor te worden ge-zet, de tronen van de 'vredesvrienden'koning Hussein en president Mubarakkunnen gaan wankelen en de bandenmet de landen Marokko, Mauretanië,Tunesië, Oman en Qatar zullen mo-gelijk verbroken worden. En dat is welhet laatste wat Israël overkomenmag... hoe het verder ook loopt!

De president van Israël, Weizman, heeftooit eens gezegd: "Wie in Israël nietin wonderen geloofd, is geen realist".

Juni

Frankfurter Allgemeine Zeitung, 10 juni 1996

EENHEID OF VERDEELDHEID: HAALTBOSNIË 14 SEPTEMBER?

Vdg drs. A.E. Dokter

De kleine letters van de in novem-ber 1995 in Dayton gesloten ak-koorden gaven in ieder geval dui-delijk aan, dat de deadline voor deverkiezingen in Bosnië is gesteld op14 september 1996. De vraag, ofdeze verkiezingen daadwerkelijkop 14 september plaatsvinden, valtmoeilijk te beantwoorden. Devraag, of deze verkiezingen vrij endemocratisch zijn, is een gewetens-vraag. Een verslag over een poli-tiek waagstuk van de internationalegemeenschap en een verdeelde na-tie.

Voor dit verslag is gebruik gemaaktvan intsums/intreps vanaf 3 mei toten met 18 juni 1996, Now future!,E.I. U. Country report.

DE BOSNISCHE STAATSIN-RICHTING VOLGENSDAYTON.

Bosnië-Hercegovina is in Dayton ver-deeld in twee zogenaamde entiteiten:de Moslim-Kroatische Federatie(MKF) en de Servische Republiek(RS). Als overkoepelend orgaan bo-ven deze entiteiten komt een Huis vanAfgevaardigden, waarin kandidatenvan de drie etnische groepen gekozenzullen worden. Daarboven komt eenpresidentieel driemanschap, met eenServische, Kroatische en een Moslim-president. Elke entiteit heeft verdereen eigen parlement en een eigen pre-sident. Daaronder volgen de Kan-tonnale Raden en de Gemeenteraden.Tijdens de verkiezingen moeten deinwoners van Bosnië meerdere ma-len hun stem uitbrengen: voor het par-lement en de president van de eigenentiteit en voor het presidium en hetHuis van Afgevaardigden van de re-publiek Bosnië-Hercegovina.De verkiezingen voor de parlementen,de Kanton- en Gemeenteraden en hetHuis van Afgevaardigden wordengehouden met toepassing van het sys-

teem van evenredige vertegenwoor-diging. Op lijsten met kandidaten kun-nen zowel partij- als onafhankelijkekandidaten voorkomen. De presiden-ten van beide entiteiten en de drie le-den van het presidium worden recht-streeks gekozen.

Om als politieke partij deel te kunnennemen aan de verkiezingen en om alszodanig te worden geregistreerd moe-ten tenminste 10.000 handtekeningenworden verzameld.

De registratie van kiezers is gebaseerdop lijsten met gegevens uit 1991. Indat jaar werd de laatste volkstelling inde republiek Bosnië-Hercegovina ge-houden.

BOSNIË ALS POLITIEKE ENETNISCHE LAPPENDEKEN.

Van alle republieken van het voorma-lige Joegoslavië is geen republiek inpolitiek en etnisch opzicht zo diversals Bosnië-Hercegovina. In deze et-nische diversiteit van Moslims, Kro-aten en Serviërs heeft de oorlog zelfgeen verandering gebracht. Wel heeftdeze bijna vijfjaar durende strijd vooreen radicale herverdeling van de ver-schillende etnische groepen over dekaart van Bosnië-Hercegovina ge-zorgd. Om inzicht te kunnen krijgenin de politieke verhoudingen in Bosnië-Hercegovina is een goed overzicht vande politiek partijen van beide entitei-ten noodzakelijk. Als goed begin eenoverzicht van de in de RepublikaSrpska actieve politieke partijen; deMoslim-Kroatische Federatie volgtdaarna.

REPUBLIKA SRPSKA: DESDS EN DE REST.

SDS De Servische Democra-tische Partij van Radovan Karadzic.De grootste partij van de RS. De voor-naamste aanhang bevindt zich rondBanja Luka en Pale. In het oostelijkegedeelte van de RS bevindt zich on-

geveer 70 % van de SDS-getrouwen,in het westelijke gedeelte van de RSbevindt zich vermoedelijk 30 %.

SRS De Servische RadicalePartij. De leider is Vojislav Seselj. DeSRS is ook politiek actiefin Servië. In1993 deed de SRS het tijdens deverkiezingen in Servië niet goed.Milosevic is een grote rivaal vanSeselj. De grootste aanhang van deSRS bevindt zich rond Prijedor enBosanski Novi. Onder andere-in Palewerkt de SRS samen met de SDS.

SPRSDe Socialistische Partijvan de RS. Deze partij is ook in derepubliek Servië politiek actief. Er issterke twijfel over de keuze van poli-tieke richting: het politieke centrum ofde isolationistische politiek van deSDS/SRS. De aanhang bevindt zichvoornamelijk rond Banja Luka. DeSPRS wordt gesteund door Milosevic.

SSJ De Servische Eenheids-partij. Werd gevormd in 1992 en offi-cieel opgericht in juli 1994. De SSJwordt door de leiding beschouwt alseen partij van het midden. In werke-lijkheid is de SSJuItranationalistisch.De leider is Zeljko Raznatovic, aliasArkan. De SSJ is ook politiek actiefin Servië. Voorzitter van de SSJ in deRS is Radan Peric. Hij heeft zich ver-kiesbaar gesteld en legt verantwoor-ding af aan Arkan. De SSJ is, net alsvrijwel alle andere politieke partijen inde RS, een aanhanger van de groot-Servische gedachte. Deze gedachtehoudt in, dat de RS op zijn minst eenzelfstandige, soevereine staat moetworden. Het ideaal is uiteindelijk devereniging van de RS met de repu-bliek Servië.

RPNP Radicale Partij vanNikola Pasic. De president is de heerPrstojevic. Deze partij was vroegerextreem rechts, maar neigt nu meernaar het politieke centrum.

SNS Partij van Onafhanke-lijke Sociaaldemocraten. De SNSwordt, evenals de SPRS, gesteunddoor Milosevic.

SLP De Sociaal Liberale Par-tij. De voorzitter is MiodragZivanovic.Zivanovic is tevens voorzitter vanLFOR, het liberaal forum voor recon-structie. De SLP vertegenwoordigthet politieke midden. Men is voorstan-

10 Info-Scoop/nummer l l/27juni 1996

der van de privatisatie van onderne-mingen en het aantrekken van Wes-terse ondernemingen en investe-ringen. De voornaamste aanhang be-vindt zich in het noordwesten van de

RS.JUL Joegoslavisch Verenigd

Links. De partij van de echtgenote vanMilosevic. De JUL is eveneens poli-tiek actiefin de republiek Servië. Departij streeft naar een herstel van eenop socialistische leest geschoeid sa-menwerkingsverband van voormaligJoegoslavische deelstaten.

Na Dayton zijn meer dan 25 politiekepartijen opgericht. Deze partijen zijnveelal actief rond de stad Banja Luka.De SDS is veruit de grootste partij encontroleert bovendien alle staatsin-stellingen en de publieke media, waar-door de andere partijen nauwelijks eenbedreiging vormen voor de SDS. Tij-dens de oorlog voerde de SDS onderleiding van Radovan Karadzic een ab-solute dictatuur. Bovendien geniet deSDS steun van de Servisch Orthodoxekerk.

Vrijwel alle partijen in de RS hangende Groot-Servische gedachte aan. DeGroot-Servische gedachte houdt in,dat men in ieder geval streeft naar eenonafhankelijke Republika Srpska. Vol-gens de Groot-Servische gedachtehoort de RS niet thuis in een federatiefverband met de Moslim-KroatischeFederatie. Het werkelijke ideaal is devereniging van alle Serven in éénServische staat. De enige partij, diehet ideaal van een verenigd Servië nietaanhangt, is de SLP van MiodragiZivanovic.

DE MOSLIM-KROATISCHEFEDERATIE: EEN OPGE-DRONGEN HUWELIJK TUS-SEN MOSLIMS EN KROATEN.

SDA De Partij van Democra-tische Actie. De grootste Moslimpartijin de MKF. De voorman is presidentIzetbegovic. De SDA heeft de abso-lute meerderheid in Bosnië, behalvem Tuzla. De partij kan op een meer-derheid van stemmen van de Moslimsrekenen en wordt gesteund door het

^™*«frlifc •£,.;- . . . - - . - . . , . -

afafo-Scoop/nummer l l/27juni 1996

leger, de politie, de Islamitische ge-meenschap en de publieke-door deoverheid gecontroleerde-media.

Partij voor Bosnië-Hercegovina Een nieuwe, doorvoormal ig SDA-premier HarisSilajdzic opgerichte partij. Deze partijkan op een deel van de SDA-stem-men en een groter deel van de "ci-viele" partijen rekenen. De aanhangbevindt zich voornamelijk in steden alsTuzla en Sarajevo.

SDP De Sociaal-democraten.De leider is Nijaz Durakovic. De SDPis voortgekomen uit de vroegere Com-munistische partij.

UBSD Unie van Bosnische So-ciaal-democraten. De voorzitter isSelim Beslagic, die tevens burgemees-ter van Tuzla is. Tuzla is de enige stadin Bosnië-Hercegovina waar de op-positie een meerderheid heeft. Dit kantot spanningen leiden met het kantonTuzla en met de overheid in Sarajevo.

Aan Moslimzijde zijn verder nog en-kele kleine partijen actief. Hiertoebehoren onder andere de LiberalePartij, de Republikeinen, deGroene Volkspartij en de BosnischeMoslimorganisatie MBO. Deze par-tijen zullen tijdens de verkiezingenhooguit een enkele zetel halen.Aan Bosnisch-Kroatische zijde spe-len de volgende partijen een rol vanbetekenis:

HDZ De Kroatische Demo-cratische Partij. De grootste partij vande Bosnische Kroaten met een zeergrote kans op een absolute meerder-heid van stemmen tijdens de verkie-zingen. De partij wordt gesteund doorde Kroatische regering, de Katholiekekerk en de door de Kroatische over-heid gecontroleerde publieke media.De Bosnische Kroaten toonden zichtijdens de verkiezingen in Kroatië mas-saal aanhanger van de HDZ van pre-sident Tudjman.

HSS De Kroatische Boeren-partij. De leider is Ivo Komsic. Demeeste aanhangers zijn door deServiërs uit midden en noord Bosniëverdreven. Deze partij zal tijdens deverkiezingen waarschijnlijk geen rolvan betekenis gaan spelen.

Andere kleine en veelal kansloze par-tijen zijn onder meer de KroatischeVolkspartij, de Unie van Hervor-mers en het Servisch ConsulterendPlatform, dat het opneemt voor deweinige Serviërs die in de Moslim-Kroatische Federatie zijn achtergeble-ven.

DE SDS, SDA EN HDZ VER-SUS DE OPPOSITIE.

In Bosnië-Hercegovina hebben dezogenaamde etnische partijen SDS,HDZ en SDA verreweg de grootstekans op een meerderheid van stem-men van hun eigen aanhang. Een fac-tor van belang is de beperkte toegangdie de oppositiepartijen hebben tot depublieke media, die worden beheerstdoor de drie regeringspartijen. Toe-gang tot de media is van essentieelbelang voor partijen, die zich willenrichten tot hun toekomstig kiezers-publiek. Eén van de tactieken die deregeringspartijen toepassen om de op-positie de wind uit de zeilen te nemenis bijvoorbeeld de weigering om zend-tijd op radio en televisie te verlenenaan oppositiepartijen. Een ander voor-beeld is het stellen van uitzonderlijkhoge en nauwelijks te verwezenlijkenmilieu-eisen aan organisaties en instel-lingen, die een eigen uitgeverij willenoprichten. Het meest wrange voor-beeld van tegenwerking van de oppo-sitie door de gevestigde partijen is detegenstand, die voormalig premierHaris Silajdzic ondervond toen hij inCazin op 15 juni de plaatselijke afde-ling van zijn partij, de Partij voorBosnië-Hecegovina, wilde openen.Silajdzic werd aangevallen door eengoed georganiseerde groep van onge-veer 150 SDA-aanhangers. Hij raaktelicht gewond tijdens schermutselingentussen SDA-aanhangers en de men-sen van zijn eigen partij. De lokalepolitie ondernam volgens ooggetuigenniets.

De Bosnische MoslimorganisatieMBO verkreeg meer dan 10.000handtekeningen in het kanton UnaSana, voldoende om als geregistreerdepolitieke partij mee te doen aan deverkiezingen. In Cazin werden posters

11

van de leider van de MBO, Sladic, doorSDA-medewerkers verwijderd. InCoralici werd een MBO-medewerkeraangevallen door een fanatieke SDA-aanhanger. Dit zijn slechts enkelevoorbeelden van intimidatie van deoppositie door aanhangers van de drieregeringspartijen.

REPUBLIKA SRPSKA:KARADZIC RULES OK.

Op 18 mei werd bekend, dat RadovanKaradzic premier Kasagic had vervan-gen door Gojko Klickovic. Tot vice-president naast Nikola Koljevic be-noemde hij Biljana Plavsic. Plavsicwerd tevens benoemd tot onderhan-delaar met de Internationale Gemeen-schap. Kasagic stond bij de Inter-nationale Gemeenschap bekend alseen redelijk gematigd man, met wietot op zekere hoogte kon worden on-derhandeld. Volgens Karadzic pleeg-de hij door zijn gematigde houdingverraad aan de Republika Srpska. Bo-vendien genoot hij goedkeuring vanMilosevic. Klickovic en Plavsic staanbeiden bekend als nationalisten van deharde lijn. Klickovic, een socioloogvan in de veertig, was burgemeestervan Bosanska Krupa in het noordwes-ten van Bosnië voordat het in 1995door de Bosnische Kroaten werd ver-overd. Hij was betrokken bij de exo-dus van Serviërs uit Sarajevo van be-

| gin 1996. Ook was hij één van deorganisatoren van de verhuizing van

i Serviërs naar Brcko. Tegenwoordig ishij onder meer belast met de opvangvan Servische vluchtelingen.

j- Biljana Plavsic is de enige vrouw inj de politieke top van de RS. Ze werd

geboren in Tuzla in juli 1930. Ze washoogleraar biologie aan de universiteitvan Sarajevo. Haar opvattingen zijnultranationalistisch en naar verluid nogradicaler dan de denkbeelden vanKaradzic. Plavsic was in 1990 na deeverkiezingen samen met NikolaKoljevic Servisch lid van het presidiumvan de republiek Bosnië-Hercegovina.Ze vertegenwoordigde Karadzic inSarajevo in 1992 tijdens de onderhan-

* delingen over het staakt-het-vuren.

Daarna was ze onderhandelaar metde UNHCR en het Rode Kruis. Nade uitroeping van de RS vertrok ze sa-men met Koljevic naar Pale. Plavsicstaat zeer kritisch tegenover Milosevicen de Servische president Lilic van-wege de economische en politiekesancties die de Servische republiekhandhaaft tegen de RS. Ze is, net alsvele andere radicale politici in de RS,tegen de door het Dayton Agreementgegarandeerde Freedom of Movement(FOM) en beschouwt de Inter-entityBoundary Line (IEBL) als een staats-grens. Bovendien heeft de vrouwelijkevice-president van de RS goede con-tacten met Arkan. Vice-presidentKoljevic wordt naar men vermoedtsteeds meer op een zijspoor gezet tengunste van Plavsic vanwege zijn rela-tiefgematigde opstelling en vermeendecontacten met Milosevic.

De vervanging van Kasagic doorKlickovic brengt twee zaken duidelijknaar voren: ten eerste heeft Karadzicnog steeds een zeer grote invloed ophet politieke leven in de RS. Zijn po-pulariteit is groot. Ten tweede is ersprake van onenigheid en een machts-strijd binnen de top van de SDS. Opl O juni werd de oprichting van eenBosnisch-Servische coalitie van oppo-sitiepartijen bekend. Vijf partijen ne-men deel aan de coalitie: de Partij vanhet Democratisch Centrum, de Boe-ren-arbeiders Partij, de RadicaleVolkspartij, de Vaderlandpartij en deDemocratische Partij. De collectievenaam is het Democratisch PatriottischBlok (DPC). De kern van de coalitiewordt gevormd door de Democrati-sche Partij, die werd opgericht doorPredrag Radic, burgemeester vanBanja Luka. Radic is nog steeds lidvan de SDS. Hij steunt Kasagic en iseen tegenstander van het in Pale ge-vestigde regime van Karadzic. Radiczet zich af tegen het extreme natio-nalisme van de SDS, maar is eenvoorstander van etnische zuiveringvan Banja Luka. De door hem geleidecoalitie beweert het politieke middente vertegenwoordigen, maar hangteveneens de Groot-Servische ge-

dachte aan. De DPC is, evenals veleandere politieke partijen, een voor-stander van een onafhankel i jkeRepublika Srpska. De indruk ontstaatechter dat de DPC geen goed georga-niseerde oppositie is, maar een pogingvan een politieke rivaal van Karadzicom enige invloed uit de oefenen op hetpolitieke toneel van de RS. De oppo-sitie in de RS staat bekend om haarzwakheid en onderlinge verdeeldheid.De enige bindende factor is tegen-stand tegen het SDS-regime vanKaradzic. Rest nog de vraag, of Radiczijn positie als SDS-lid en burgemeestervan Banja Luka kan blijven behouden.

De Internationale Gemeenschap metals vertegenwoordiger Carl Bildt pro-beert op een aantal manieren de voorde Bosnische eenheid ongunstigegang van zaken in de RS te beïnvloe-den: ten eerste probeert men, doormateriële en financiële steun aan groe-pen die bijvoorbeeld een eigen uitge-verij of radiostation willen beginnen,de oppositie meer ruimte te geven.De publieke media worden gedomi-neerd door de SDS en de oppositieheeft nauwelijks toegang tot dezemedia. Ten tweede probeert men hetpolitieke leven in de RS te beïnvloe-den door contacten te leggen met ge-matigde SDS-politici, waar Kasagic eréén van was. Deze politici bevindenzich voornamelijk in en rond BanjaLuka. Banja Luka geniet bij de Inter-nationale Gemeenschap de voorkeurals nieuwe hoofdstad van de RS, integenstelling tot Pale, waar immers hetregime van Karadzic is gevestigd. Debepaling, dat oorlogsmisdadigers zichniet verkiesbaar mogen stellen, is ookeen poging om het tij tegen de vanoorlogsmisdaden verdachte Karadzicte doen keren.

De huidige stand van zaken in de RSnodigt echter niet uit tot enig opti-misme. De populariteit van Karadzicblijft onaangetast, terwij l de zwakheiden verdeeldheid van de oppositie doorgebrek aan middelen en een bemoei-lijkte toegang tot de publieke mediaduidelijk is.

12 Info-Scoop/numrner 11/27 juni 1996

MOSTAR: HET VLUCHTELIN-QENPROBLEEM IN EEN NO-TEDOP.

Toen het door bijna vijfjaar oorlogveroorzaakte stof was opgetrokken3leef Mostar, de grootste stad van^ercegovina, over met twee elkaarnaar het leven staande gemeenschap-pen: de Moslims op de oostelijke oevervan de rivier Neretva, en de Kroatenop de westelijke oever. Tussen beidestadsdelen was geen vrijheid van be-weging (FOM). De door de EU inge-stelde administrateur van Mostar,Hans Koschnik, ontwierp een planwaarbij in Mostar een centrale regioonder gezamenlijk Moslim-Kroatischbestuur zou worden gesteld. Dit planondervond vooral in het begin veeltegenstand van Kroatische zijde. Omhet doel van een Moslim-Kroatischestadsraad te bereiken hadden op 31mei verkiezingen gehouden moetenworden. De verkiezingsdatum werdechter door een geslaagde boycotactievan de Moslimpartij SDA verschovennaar 30 juni. De Moslims verzettenzich tegen de OVSE-bepalingenaangaande de verkiezingen in Mostar,waarin werd gesteld dat vluchtelingenuit Mostar hun stem niet uit mochtenbrengen, tenzij ze aangaven naarMostar terug te willen keren. Inmid-dels zijn de regels aangepast: vluchte-lingen uit Mostar mogen per post, perfax of in speciale in Noorwegen, Zwe-den, Duitsland en Zwitserland voor deverkiezingen geopende stembureaushun stem uitbrengen. De Kroaten zijnniet erg ingenomen met deze aange-paste regelgeving, omdat deze nieuwetegels volgens hen de Moslims zullenbevoordelen. Bovendien beschouwende Kroaten Mostar als Kroatisch poli-tiek en cultureel centrum van de Mos-lim-Kroatische Federatie.Het vluchtelingenprobleem kende ookeen andere dimensie: in Mostar wo-nen momenteel ongeveer 20.000 Mos-üms, die in 1991 elders in Bosnië-Hercegovina woonden. Zij mochtenaanvankelijk tijdens de verkiezingen"Un stem niet uitbrengen.

Op 31 mei werd door de OVSE vast-gesteld, dat kiezers zich in de periode

van 3 juni tot en met 19 juli kunnenlaten registreren. Bovendien werdende regels voor de verkiezingen op-nieuw aangepast. De volgende regelsworden nu gehanteerd:- De kiezer stemt persoonlijk of schrif-telijk in de plaats, waar hij in 1991woonachtig was.- Mensen, die in 1991 uit hun woon-plaats werden verdreven, kunnenstemmen in de plaats waar zij op 6april 1992 (de erkenning van Bosniëdoor de EU) woonden.- Vluchtelingen mogen stemmen in deplaats waar zij in de toekomst willenwonen. Dit kan echter alleen in per-soon.- Als de kiezer in een andere woon-plaats dan zijn woonplaats in 1991verblijft, moet hij zelf aangeven of hijin zijn woonplaats van 1991 wilstem-men.

Vóór de aanpassing van de regelsdoor de OVSE was het grote pro-bleem, dat vluchtelingen niet schrifte-lijk of in het buitenland voor hun plaatsvan herkomst hun stem mochten uit-brengen. De kritiek was, dat etnischezuiveringen zo werden beloond. Menvreest nu dat het grote probleem zalworden gevormd door groepen kie-zers, die in een andere plaats dan hunoorspronkelijke woonplaats op eentactische manier zullen stemmen omzo de verdeeldheid van Bosnië-Hercegovina langs etnische lijnen tebevestigen.De verkiezingen in Mostarworden beschouwd als een generalerepetitie voor de verkiezingen op 14september. De uitslag van deze ver-kiezingen zullen als leidraad wordengehanteerd voor de toekomst vanBosnië-Hercegovina na deze datum.

BRCKO: DE LONT IN HETKRUITVAT VAN DAYTON.

Op 18 juni werd bekend, dat totServisch vertegenwoordiger voor dezogenaamde Brcko-arbitratie profes-sor Popovic was benoemd. Brcko iseen centraal in de Posavina-corridorgelegen stad. De Posavina-corridor iseen zone, die het westelijke en hetoostelijke deel van de RepublikaSrpska met elkaar verbindt. Vóór de

oorlog woonde in Brcko een aanzien-lijke Moslim-gemeenschap, terwijl nuhet Servische bevolkingsdeel de meer-derheid vormt en de stad behoort totde entiteit van de RS. Brcko is echtervoor de Moslims een belangrijkeplaats. Regelmatig overschrijden groe-pen Moslims de Inter-entity BoundaryLine (IEBL) om de graven van hunfamilieleden in Brcko te bezoeken. Inde bepalingen van het DaytonAgreement stond niet aangegeven, totwelke entiteit Brcko zou moeten be-horen. Over het lot van Brcko zou mid-dels een arbitratie moeten wordenbeslist. Vóór 19 juni moesten Moslimsen Serviërs een vertegenwoordigerbenoemen. Beide vertegenwoordigersmoeten een afgevaardigde benoemenvoor de arbitragecommissie, die gaatbeslissen over de toekomst vanBrcko. De arbitragecommissie heeftde keuze uit twee mogelijkheden:Brcko blijft in Servische handen in dePosavina-corridor óf de stad wordtteruggegeven aan de Moslims en gaatdeel uitmaken van de MKF. Blijft destad in Servische handen, dan moetmen rekening houden met een grotegroep ontevreden Moslims, die deIEBL zal blijven overschrijden en zovoor de nodige spanningen en conflic-ten zal zorgen. Wordt de stad verge-ven aan de Moslims, dan zal dat groteproblemen met het Servische bevol-kingsdeel veroorzaken. Beide partijenproberen politieke munt te slaan uit dekwestie Brcko. De Moslims trachten,door regelmatig goed georganiseerdeen massale bezoeken aan Brcko tebrengen, de aandacht te vestigen ophun standpunt. De Serviërs organise-ren politieke manifestaties in Brcko.Op 12 juni werd in deze stad een po-litieke rally gehouden, waarbij 3000mensen hun steun aan Karadzic en deSDS betuigden. Burgemeester vanBrcko Miodrag Pajic, leider van deSDS in Brcko Simo Kojic, ministervanonderwijs Nedelijko Rasuia en devoormalige voorzitter van de SDS inTeslic en de huidige leider van de Ver-nieuwingspartij Mirko Jovic behoordentot de prominente aanwezingen.

Het is duidelijk, dat elke beslissing diede arbitrage-commissie neemt, voor

problemen en conflicten zal zorgen.Een escalatie van deze problemen enconflicten behoort tot de mogelijkhe-den. In dat geval zal de kwestie-B rckozeer zeker de eenheid van de repu-bliek Bosnië-Hercegovina bedreigenen een lont in het kruitvat van hetDayton Agreement zijn.

14 SEPTEMBER: WARE DE-MOCRATIE OF FARCE?

De republiek Bosnië-Hercegovina iseen verdeelde natie; de RepublikaSrpska wordt door het merendeel vanhaar inwoners en de politieke top nietals een entiteit, maar als een soeve-reine staat beschouwd. Uiteindelijk ishet doel de aansluiting van de RS bijServië, om gezamenlijk een groot-Servië te vormen.

De Moslim-Kroatische Federatieblijkt een min of meer opgedrongenverbond tussen Moslims en Kroaten

te zijn. De vijandigheid russen beide-bevolkingsgroepen is groot. Men ver-wacht, dat de meerderheid van deKroaten tijdens de verkiezingen op deHDZ zal stemmen. De HDZ in de re-publiek Bosnië-Hercegovina is ver-bonden met de regeringspartij HDZin Kroatië. De Kroatische presidentTudjman geniet een aanzienlijke po-pulariteit bij de Bosnische Kroaten.De meerderheid van de BosnischeKroaten is voorstander van de zoge-naamde groot-Kroatische gedachte.Aanhangers van deze gedachte beplei-ten aansluiting van de door BosnischeKroaten gedomineerde gebieden inBosnië bij de republiek Kroatië.

Een ander voorbeeld van de moeizameverhouding tussen Moslims en Kro-aten is de bekendmaking op 17 junivan de oprichting van een Kroatischeseparatistische staat op het territoriumvan de MKF. De naam van de staatis de republiek Herceg-Bosna. De

hoofdstad is Mostar en de presidentis de Kroatische nationalist PeroMarkovic. In 1993 werd al een mini-staatje met de naam Herceg-Bosnaopgericht. Het staatje werd begin ditjaar ontbonden, maar bleef de factovoortbestaan. Men moet de aankon-diging van de hernieuwde oprichtingvan Herceg-Bosna beschouwen alseen uiting van de machtsstrijd tussenMoslims en Kroaten, die op dit mo-ment gaande is in de MKF. De pre-mier van de MKF Hasan Muratovicbeschouwt Herceg-Bosna net als deRS als een valse entiteit.

Brcko, Mostar, het Servische en hetKroatische nationalisme: al deze fac-toren zijn van een beslissende invloedop het verloop van de verkiezingen op14 september. Op het spel staat deeenheid van de republiek Bosnië-Hercegovina en daarmee het be-staansrecht van deze verdeelde natie.

Info-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

MACHTSWISSELING IN DERUSSISCHE FEDERATIE

Tint J. Schouten

Yoor de totstandkoming van dit ar-tikel is o.a. gebruik gemaakt vande volgende periodieken: NRCHandelsblad, De Volkskrant, Alge-meen Dagblad, De Telegraaf, DeGelderlander, The Times, The

hfoscow Times, The Herald Tribune,Frankfurter Allgemeine Zeitung.

INLEIDING

De presidentsverkiezingen in deRussische Federatie zijn rustig verlo-pen. Hoewel de uiteindelijke uitslagvoor zowel Jeltsin als Zjoeganov geenverrassing was, kreeg de voormaligcommandant van het 14e leger, gene-raal Aleksandr Lebed een onverwachtgroot aantal stemmen. Lebed eindigdehierdoor achter de communistZjoeganov. In het Kremlin was het af-gelopen week alles behalve rustig: pre-sident Jeltsin heeft het langverwachteontslag van 'collega' minister vandefensie Pavel Gratchev eindelijkdoorgezet, stelde 'rivaal' Lebed aanals secretaris van de veiligheidsraaden ontsloeg nog in dezelfde week eendrietal invloedrijke personen, waaron-der zijn persoonlijke 'vriend' en lijf-wacht Aleksandr Korzhakov.

Zjoeganov is na de eerste ronde (zo-als verwacht) een feit. Beide presi-dentskandidaten kregen het niet voorelkaar om in de eerste ronde de beno-digde vijftig procent aan stemmen tebehalen. Een tweede ronde zal uitein-delijk de beslissing brengen.Daar de Russische kieswet vereist datverkiezingen op vrije dagen wordengehouden, stond de tweede ronde aan-vankelijk gepland op zondag 30 juni,danwei zondag 7 juli.Na een voorstel van het Kremlin aande Doema (het Russische parlement)zal woensdag 3 juli uitgeroepen wor-den tot nationale vrije dag, waarop detweede ronde gehouden wordt. Dereden hiervoor is dat aangenomenwordt dat een groot deel van de kie-zers op de vrije zondagen vakantie zalvieren in hun datsja (Russisch voorbuitenhuisje) en zodoende niet zal ko-men opdagen om hun stem uit te bren-gen. Met name voor Jelstin zou ditnadelige gevolgen kunnen hebben. Decommunisten worden doorgaans alstrouwe stembusgangers gezien.

De uitslag van de verkiezingen op 16juni j 1. was in zoverre verrassend datkandidaat Aleksandr Lebed eindigdeop de derde plaats. De tweede beslis-sende ronde, die gehouden wordt op

DE VERKIEZINGSUITSLAGEN

JelstsinZjoeganovLebedJavlinskiZhirinovskiFjodorovGorbatchevShakkumVlasovBryntsalov

Totaal

DE TWEEDE RONDE

De nek-aan-nekrace tussen

•—

25.147.036 stemmen23.206.245 stemmen10.627.098 stemmen5.349.802 stemmen4.218.889 stemmen672.876 stemmen365.124 stemmen260.897 stemmen143.777 stemmen111.966 stemmen

70.103.710 stemmen

34,82%32,13%14,71%7,41%5,84%0,93%0,51%0,36%0,20%0,16%

97,07%

3 juli a.s., zal derhalve een ronde wor-den om de gunsten

Jeltsin en gezinden.van de Lebed-

Opvallend is dat Lebed sterk naarvoren is gekomen en de plaats van deultra-nationalist Zhirinovski lijkt te heb-ben overgenomen.Zhirnovski eindigde op een vijfdeplaats, na de hervormingsgezinde eco-noom Javlinski.Zhirinovski lijkt een groot deel van zijnaanhang te zijn verloren aan de cha-rismatische ex-generaal AleksandrLebed, maar ook aan nieuwkomerszoals Bryntsalov en Vlasov.Het is hierdoor dus niet vanzelfspre-kend dat deze kiezers hun stem on-voorwaardelijk uit zullen brengen opde huidige president, Boris Jeltsin. Hetis best mogelijk dat een deel van deLebed-aanhang in de tweede rondeniet zal kiezen voor Jeltsin, maar juistvoor Zjoeganov. Het is echter nietwaarschijnlijk dat de aanhangers vande hervormingsgezinde econoomJavlinski hun stem zullen uitbrengenop Zjoeganov. Op deze stemmen kanJelstin in ieder geval wél rekenen.

ALEKSANDR LEBED

Boris Jeltsin benoemde dinsdag 18 junioud-generaal Lebed tot secretaris vande nationale veiligheidsraad en presi-dentieel veiligheidsadviseur.

Met deze dubbele benoeming heeftoud-generaal Lebed verregaande be-voegdheden gekregen en kan hijrechtstreeks invloed uitoefenen op deministeries van defensie en binnen-landse zaken, de veiligheidsdienst FSBen de buitenlandse inlichtingendienstSVR.De macht die Lebed hiermee heeftgekregen doet alleen onder voor dievan de president.

Jeltsin heeft gezegd dat Lebed's pro-gramma het zijne verrijkt. Hij voegdehieraan toe Lebed te zien als een op-volger. Men kan zich echter afvragenof dit geen voorbarige uitspraak is, dieveel weg heeft van een verkiezings-stunt van de huidige president, bedoeldom de Lebed-kiezers, die op 3 juli hunstem wederom moeten uitbrengen,naar zich toe te trekken.

Wat geen twijfel leidt is dat Jeltsin's

Èjfo^coop/nummer 11/27 juni 1996 15

Gra tchov . Eenaan t a l kerenkwam Gratchovnegatiefin de pu-bliciteit: juwelen-smokkel door hetRussische leger,corruptie, moordopeen Moskousejournalist die on-derzoek deednaar zwendel-praktijken in delegertop en niet inde laatste plaatshet hem persoon-lij k aangerekendefiasco in Tsjetsje-nië, zijn slechtseen paar voorbeel-den van de aanGratchov ten lastegelegde zaken.

De door het volk'Pasja Mercedes'genoemde minis-ter van defensie

Aleksandr Lebed op verkiezingscampagne in Archangelskoje. genoot bij het volk

weinig aanzien. Om zijn ontslag wasal meerdere malen verzocht, echterpresident Jeltsin leek hem steeds dehand boven het hoofd te houden.Analytici beweren dat Gratchov isgebruikt als troefkaart van Jelstin inhet spel om het presidentschap.Zijn post zal hoogstwaarschijnlijk wor-den overgenomen door generaalMichail Kolesnikov.

positie ten opzichte van Zjoeganovaanzienlijk lijkt te zijn versterkt doorhet benoemen van Aleksandr Lebed.

GRATCHOV

Al maanden werd er gespeculeerdover het op handen zijnde ontslag vanRusland's defensieminister Pavel

ONTSLAG HAVIKEN

President Jeltsin heeft donderdag-nacht 20 juni j l . drie vooraanstaandepolitici ontslagen.

Jels t in s tuurde zijn vice-premierSoskovets, zijn lijfwacht en hoofd vande presidentiële garde Korzhakov enhet hoofd van de staatsveiligheids-dienst Barsoekov donderdag de laanuit.

Michail Kolesnikow Folo AP

Deputy Prime Minister Oleg Soskovets

De drie conservatieven, ofwel 'havi-ken' zouden uit zijn op het verhinde-ren van de presidentsverkiezingen, omzo hun machtspositie veilig te stellen.Dit zou feitelijk neerkomen op eenstaatsgreep. Volgens Jeltsin echterwaren de ontslagen nodig om zijn teamte verjongen en te versterken en om-dat deze personen meer namen daninbrachten.

De ontslagen waren volgens Jeltsingeen reactie op de arrestatie van Ser-gei Lisovski en Arkadi Jevstavjev,twee van Jeltsins campagnemede-werkers, die beiden verantwoordelijkwaren voor Jeltsins (succesvolle)campagne "Kies of verlies", waarinjongeren m.b.v. popmuziek werdenopgeroepen om op de president testemmen.

Lisovski en Jevstavjev werden doorde veiligheidsdienst van Korzhakovgearresteerd nadat zij met 500.000US$ verpakt in kartonnen dozen het

' Witte huis verlieten. Vervolgens wer-

I

Info-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

den zij gedurende elf uur ondervraagd.De twee zouden zijn verhoord over deverkiezingen en tevens zou hen ge-vraagd zijn belastende verklaringen afte leggen over liberale regeringsfunc-tionarissen en over premierTsjernomyrdin.

DE MACHT VANKORZHAKOV

Vanwege zijn grote politieke machtwerd Korzhakov door het volk ook-wel 'de nieuwe Raspoetin' genoemd.Korzhakov was niet alleen Jeltsin'spersoonlijke lijfwacht, maar ook zijntennispartner en drinkmaatje. In zijnautobiografie zegt Jeltsin over hem:"(...) een zeer fatsoenlijke, intelligente,sterke en moedige man. Terwijl hij ervan buiten zeer simpel uitziet, schuilter achter deze simpelheid een scherpegeest en een excellent en helderhoofd."

Major General Alexander Korzhakov

Korzhakov was hoofd van depresidentiële garde, een elite-eenheidvan ongeveer 25.000 man, waaronderook een anti-terreur eenheid.

Korzhakov trad in 1969 als dienst-plichtig soldaat toe tot het Kremlin-regiment In 1970 trad hij toe tot hetlegende hoofddirectoraat van deKGB. Deze afdeling had als taak debeveiliging van Soyjet-leiders. In 1985Werd hij als KGB-officier als lijfwachttoegewezen aan Jeltsin. Nadat Jeltsinm 1987 door Gorbatchov werd gede-

£TnTo-Scoop/nummer 11/27 juni 1996

gradeerd bleef Korzhakov zijn baaszelfs zonder salaris trouw. De KGBstuurde Korzhakov vervolgens metpensioen. In 1991 stond hij zij-aan-zijmet Jeltsin toen deze vanaf een tankzijn verordeningen uitsprak. In 1993zou Korzhakov een doorslaggevenderol hebben gespeeld bij het overhalenvan de strijdkrachten naar de kant vanJeltsin.Korzhakov heeft zijn profiel aanzien-lijk versterkt toen zijn veiligheidstroe-pen op 3 december '94 de MOST-bank in Moskou bestormden, waarbijeen aantal bank-employés lichamelijkletsel werd toegebracht. Sommigenwerden gearresteerd. Over de redenvan de actie is nooit een officiële uit-spraak gedaan.

In april van dit jaar kende JeltsinKorzhakov middels een decreet meermacht toe en benoemde hem tot eer-ste adviseur.

In hoeverre deze verandering zal gel-den voor het beleid dat Jeltsin in detoekomst gaat voeren is nog de vraag.In ieder geval zal deze 'stoelendans'tijdens de tweede verkiezingsronde op3 juli zeker een toenemend aantal kie-zers voor Jeltsin tot gevolg hebben.

Generaal Lebed (Russisch voorZwaan) heeft zijn koers aanzienlijkveranderd: noemde hij Jeltsin voordeverkiezingen nog een minus, een uit-gebluste president die maar beterplaats moest maken voor hem, gene-raal Aleksandr Ivanovich Lebed, zo-dat die de orde zou kunnen herstellen,nu, na de eerste ronde van de verkie-zingen lijkt hij zich op te stellen aan dezijde van president Jeltsin.

Lebed zegt te hebben gekozen voorJeltsin omdat hij werd geconfronteerdmet twee ideeën: een oud idee dat veel

NOG EVEN OP EEN RIJTJE:

Minister van defensie:Voorheen: Pavel Gratchov.Nu: MichailKolesnikov

Generaal-secretaris van de nationale veiligheidsraad:Voorheen: OlegLobovNu: Aleksandr Lebed

Vice-premier (met nog niet nader omschreven taken):Voorheen: Oleg SoskovetsNu: Oleg Lobov

Presidentieel.veiligheidsadvisèur:Voorheen: JuriBaturinNu: Aleksandr Lebed

Presidentieelassistent:Voorheen: Aleksandr Korzhakov (?)Nu: JuriBaturin

SLOTCONCLUSIE:

Met het vervangen van een aantal in-vloedrijke personen in het Kremlin enhet aanstellen van Aleksandr Lebedals secretaris-generaal van de natio-nale veiligheidsraad, is er een nieuweverdeling van de macht en invloed inhet Kremlin ontstaan.

bloed heeft gekost en een nieuw ideedat op dit moment zeer slechtten uit-voer wordt gebracht maar een toe-komst heeft. Lebed koos voor hetnieuwe.

Hoe groot zal de invloed van de nu almachtigste generaal van het Kremlinzijn op deze toekomst?

17