inhoud - paleis het loo...2019/05/22 · paleis het loo belangrijke schilderijen en interieurs die...

3

Inhoud

1. Renovatie en uitbreiding Paleis Het Loo ........................................................................... 5

2. Restauratieprojecten Paleis Het Loo ................................................................................ 6

Schilderijen ................................................................................................................ 7

Interieurs ................................................................................................................ 18

3. Begroting en dekkingsplan .......................................................................................... 24

4. Investeren in de toekomst ........................................................................................... 25

5. Contactgegevens ....................................................................................................... 26

6. Notities .................................................................................................................... 27

4

Betreft: restauratieprojecten Paleis Het Loo

Apeldoorn, mei 2019

Geachte lezer,

Met veel plezier en ook trots presenteren wij u hier een overzicht van een aantal voor

Paleis Het Loo belangrijke schilderijen en interieurs die gerestaureerd moeten worden.

Het betreft stuk voor stuk werken, die onmisbaar zijn in onze collectie en een essentiële rol

spelen in het verhaal dat wij vanaf 2021 in het vernieuwde museum gaan vertellen.

De geraamde totale kosten van de restauraties bedragen ruim € 1 miljoen euro. Ondanks dat

het museum financieel gezond is en een fors deel van de kosten van restauraties uit eigen

middelen betaalt, is het beschikbare budget niet toereikend om alle noodzakelijke

restauratieprojecten te kunnen realiseren.

Paleis Het Loo doet daarom een beroep op fondsen, sponsors en particulieren om een bijdrage

te leveren aan het behoud van de unieke collectie zodat wij deze kunnen blijven tonen aan de

toekomstige generaties.

Wij hopen van harte dat één van de projecten u zal aanspreken. Hiermee helpt u ons geweldig

bij het realiseren van de toekomstplannen van Paleis Het Loo.

Voor nu wensen wij u veel leesplezier.

Met vriendelijke groet,

Heleen ten Heggeler

Hoofd Commercie & Innovatie

+31 (0)6 51 81 71 46

[email protected]

Annemarie Dalenoord

Senior fondsenwerver

+31 (0)6 12 78 94 75

[email protected]

mailto:[email protected]


5

1. Renovatie en uitbreiding Paleis Het Loo

Vanwege groot onderhoud, het groeiend aantal bezoekers en veranderende behoeften en

wensen wordt Paleis Het Loo vernieuwd en verbouwd. Aan de voorzijde van het paleis wordt

een grootschalige ondergrondse uitbreiding van het museum gerealiseerd, met goede

publieksfaciliteiten en extra ruimte voor tentoonstellingen, zodat we veel meer van onze

eigen collectie kunnen tonen aan onze bezoekers.

De vier grasparterres op het voorplein worden van glas, waarover een dun laagje water stroomt.

De combinatie van glas en water levert een bijzondere lichtinval in de nieuwe ondergrondse ruimten.

Foto: artist impression KAAN Architecten

Behalve de ondergrondse uitbreiding worden ook de veertig historische paleisvertrekken

gerenoveerd en heringericht. Hier worden straks met heldere publieksroutes de verhalen verteld

van de belangrijkste bewoners van het Paleis. Er is aandacht voor koning-stadhouder Willem III en

zijn echtgenote koningin Mary II Stuart, de bouwheer en –vrouw en eerste bewoners van Paleis

Het Loo in de 17de eeuw, maar ook voor recentere bewoners zoals koningin Wilhelmina, die vanaf

haar geboorte in 1880 tot aan haar dood in 1962 vaak op haar favoriete paleis verbleef.

In 2021 is het vernieuwde, verbouwde en verbeterde paleis klaar. De bezoeker wacht een warm

welkom in een vorstelijke entree en in de nieuwe ondergrondse tentoonstellingsruimte is de eerste

grote expositie te zien. De historische paleisvertrekken zijn volledig heringericht en de tuinen,

stallen en het paleis vormen opnieuw een prachtig en logisch geheel. Museum Paleis Het Loo is

klaar voor de toekomst. Maar voordat het zover is, moet er nog veel gebeuren.

Een belangrijk onderdeel van de renovatie en uitbreiding is de restauratie van schilderijen en

collectiestukken die we willen terugbrengen in de historische vertrekken en in het nieuwe

gedeelte van het museum. paleishetloo.nl/vernieuwing

https://www.paleishetloo.nl/vernieuwing/

6

2. Restauratieprojecten Paleis Het Loo

Paleis Het Loo beheert een omvangrijke collectie schilderijen, sculpturen, meubelen, textiel,

tekeningen, aardewerk, glas, planten en rijtuigen. Voor de herinrichting van de historische

vertrekken en de nieuwe tentoonstellingsruimtes moet een groot aantal schilderijen en

interieurstukken worden gerestaureerd om deze vanaf 2021 weer in volle glorie te kunnen

tonen aan ons publiek. De muurschildering van de monumentale staatsietrap is ongetwijfeld

het meest in het oog springende project dat met grote urgentie gerestaureerd moet worden.

Maar er zijn ook losse schilderijen en belangrijke onderdelen van de interieurs die een

opknapbeurt nodig hebben.

Schilderijengalerij van Koning Willem III op Paleis Het Loo

Deze jaren van vernieuwing en verbouwing biedt ons de ideale gelegenheid de meest urgente

restauraties uit te voeren. Eenmaal gerestaureerd krijgen de stukken een prominente plek in het

verhaal dat Paleis Het Loo wil vertellen aan zo veel mogelijk toekomstige bezoekers.

Hierna geven wij u een overzicht van de meest urgente restauratieprojecten van schilderijen en

interieurstukken van Paleis Het Loo. Het gaat hier om de belangrijkste en meest in het oog

springende objecten die op korte termijn moeten worden gerestaureerd.

7

Langdurig bruikleen Geschiedkundige Vereniging Oranje Nassau (A3633),

olieverf op doek, 84,5 x 113,5 cm

1. Het Witte Loo vanuit het park gezien

Andreas Schelfhout, 1838

Wat maakt dit schilderij zo bijzonder

Dit is het bekendste schilderij dat Het Witte Loo toont. De karakteristieke rode bakstenen van

Paleis Het Loo werden rond 1806, toen Lodewijk Napoleon kortstondig Nederland bestuurde, wit

gepleisterd naar de Franse mode van die tijd. Van de baroktuin liet hij een landschappelijk park

maken. Dit schilderij van de beroemde schilder Andreas Schelfhout geeft een beeld van het paleis,

zoals het zich koestert in de namiddagzon tussen de bomengroepen, slingerende paden en

grastapijten van de landschapstuin. Een leuk detail op dit schilderij is de trojka die vanaf de

linkerzijde het bos uit komt rijden. In de wagen zitten drie personen, waaronder vermoedelijk

Anna Paulowna, de Russische dochter van de tsaar Paul I, die met koning Willem II trouwde.

Dit schilderij komt na restauratie in de vaste presentatie van de Oostvleugel te hangen.

Wat moet er gebeuren

Het doek kent een flink vergeelde vernislaag met daaronder storende verkleurde retouches van

eerdere restauraties. In het verleden zijn er vernistesten uitgevoerd in het midden van de

voorstelling. Deze zijn zeer storend, waardoor het schilderij nu niet toonbaar is.

Raming kosten € 10.000,- @GERESERVEERD (door een geïnteresseerde partij)

Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

8

Langdurig bruikleen van de Stichting Koninklijke Verzamelingen, (SC/0594-a-b), olieverf op doek, 262 x 339 cm

2. Koningin Wilhelmina, prins Hendrik en prinses Juliana

in 17e-eeuwse kostuums - Thérèse Schwartze, 1915


Dit schilderij van de beroemde portretschilderes Thérèse Schwartze wordt gezien als het laatste

historiserende portret dat van de koninklijke familie is gemaakt. De aanleiding ervoor was de

viering van de vijfde verjaardag van prinses Juliana op 30 april 1914. De kleine Juliana

bewonderde de portretten van stadhouder Frederik Hendrik en Amalia van Solms en vond 'de

kleederdrachten uit vorige eeuwen zoveel mooier dan de tegenwoordige'. Daarom liet koningin

Wilhelmina als verrassing voor haar verjaardag een set kostuums in 17de-eeuwse stijl maken.

Schwartze werd gevraagd een schilderij van de koninklijke verkleedpartij te maken. Eerst kreeg

het een plaats in de Oranjezaal in Huis ten Bosch, daarna hing het vele jaren in het trappenhuis

van paleis Soestdijk. Sinds 2007 heeft het een ereplaats in de vestibule van Paleis Het Loo gehad.

Na de heropening is het schilderij te zien in de vaste presentatie van de Oostvleugel.


Er zitten verschillende deformaties (golvingen) in het doek, wat op termijn schade aan de verflaag

kan geven. Ook is er sprake van plaatselijk loszittende verf en zijn al kleine stukjes verf verloren

gegaan. Plaatselijk moet de verf worden gestabiliseerd. Daarnaast zit het schilderij niet meer in

zijn originele vergulde lijst, maar in een nieuwe zwarte lijst. Om het schilderij in al zijn glorie te

kunnen tonen, moet de originele lijst worden gerestaureerd en worden samengevoegd met het

schilderij.

Raming kosten € 15.000,-

Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

9

Langdurig bruikleen van het Mauritshuis, (B2383), olieverf op doek, 174x110,5cm

3. De orang-oetan van stadhouder Willem V

Tethardt Philipp Christian Haag, 1777


Stadhouder Willem V hield een verzameling levende, exotische dieren op het terrein van Het

Kleine Loo in Voorburg. Deze orang-oetan kwam in juni 1776 aan en was beroemd. Zij was de

eerste orang-oetan die de lange reis uit Borneo had overleefd. Zij werd de lieveling van de

hovelingen die haar verwenden met aardbeien, slagroom en cognac en haar leerde met bestek te

eten. Het dier was door dit ongezonde dieet geen lang leven beschoren. In januari 1777 overleed

zij. In de dierentuin kwamen onder de bezoekers meerdere kunstenaars, die de dieren tekenden.

Door de portretten van de schilder Tethardt Haag (hij maakte er tenminste drie) is de bijzondere

orang-oetan onsterfelijk geworden.


Dit schilderij heeft een dikke, vergeelde vernislaag, waardoor dit zeer kleurrijke schilderij bruin en

dof is geworden. Ook zijn er vele verkleuringen van vorige restauraties storend zichtbaar. Na

restauratie zal dit weer een sprankelend, vrolijk schilderij zijn. Een ware eyecatcher, die in de

vaste presentatie in de Oostvleugel zal worden getoond.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

10

Langdurig bruikleen van het Mauritshuis (X20120003),

olieverf op doek, 176 x 189 cm

4. De raaf wordt beroofd van de veren waarmee hij

zich had getooid - Melchior ‘d Hondecoeter, 1671


Dit doek is geschilderd door de beroemde dierenschilder Melchior ‘d Hondecoeter. Hij behoorde tot

de favoriete schilders van prins Willem III, de bouwheer van Paleis Het Loo. ‘d Hondecoeter blonk

uit in de levensechte weergave van vogels en door het verhalende element dat hij in zijn

schilderijen verwerkte, zoals ook in dit doek. Het schilderij heeft een bijzondere geschiedenis. Het

heeft in de 18de eeuw op Het Loo gehangen. In 1795, toen de Fransen over Nederland regeerden,

werd het als roofbuit meegenomen en belandde het in het Louvre. Toen het schilderij weer in

Nederland terugkwam werd het opgenomen in de collectie van het Koninklijk Kabinet van

schilderijen, het tegenwoordige Mauritshuis. Sinds 2014 is het schilderij als langdurig bruikleen

van het Mauritshuis weer ‘thuis’ gekomen. Het zal na de verbouwing een prominente plek innemen

in de schilderijengalerij, waar Willem III zijn mooiste schilderijen toonde.


Het schilderij kent een vieze vergeelde vernislaag. Oude retouches zijn verkleurd en de verflaag is

sleets. Ook de fraaie lijst is door de tand des tijds erg beschadigd en dient te worden opgeknapt.

Het resultaat zal een sprankelend schilderij zijn waarin de vogels weer hun oorspronkelijke kleur

zullen krijgen en levendig worden.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

11

Langdurig bruikleen van het Mauritshuis (M60),

olieverf op doek, 169 x 156,5 cm

5. Uitheemse dieren - Melchior ‘d Hondecoeter, 1692


Toen Melchior ‘d Hondecoeter dit schilderij maakte, werkte hij al meer dan twintig jaar voor

koning-stadhouder Willem III. Dit doek maakte hij speciaal voor Paleis Het Loo. Hij schilderde een

bergachtig landschap met uitheemse dieren zoals een Indische olifant, een moeflon, de Noord

Afrikaanse bubalis, verschillende exotische antilopen, gazellen, rammen, en allerlei soorten

eenden. Vermoedelijk waren veel van deze dieren afkomstig uit de menagerie die de koning-

stadhouder op zijn paleis Huis Honselaarsdijk. Na de renovatie zal dit schilderij een ereplaats

krijgen in de schilderijengalerij van Willem III, waar hij zijn dierbaarste en mooiste schilderijen

aan zijn bezoekers toonde.


Het schilderij kent een flink vergeelde vernislaag, waardoor de dieren en de omgeving in de

voorstelling er dof en doods uitzien. Oude retouches zijn verkleurd en de verflaag is sleets. Het

schilderij moet worden herenigd met zijn originele fraaie lijst, die momenteel flink beschadigd is

en ook zal moeten worden gerestaureerd. Als de vernislaag wordt verwijderd zal een zeer fraai en

kleurrijk schilderij te voorschijnkomen, met veel details die tot nu toe niet zichtbaar waren.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

12

Langdurig bruikleen van de Stichting Koninklijke Verzamelingen, (PL271), olieverf op doek, 185 x 204 cm

6. Prins Willem III op zwijnenjacht - Dirk Maas, 1693


Op dit schilderij zien we koning-stadhouder Willem III op zwijnenjacht bij Hoog Soeren, in de

nabije omgeving van Paleis Het Loo. Willem III was een fervent liefhebber van de jacht en de

omgeving van Het Loo bood hem daarvoor alle ruimte. Het schilderij zit vol dynamiek en de

figuren zijn fraai uitgewerkt. Het schilderij heeft altijd op Het Loo gehangen en verschillende

Oranjevorsten koesterden het. Zo liet Koningin Wilhelmina het in haar Groene Salon hangen, waar

ze thee dronk. Ook na de renovatie zal dit schilderij in het ‘Corps-de-Logis’, het centrale

hoofdgebouw van het paleis, worden getoond.


De vernislaag van dit schilderij is zwaar vergeeld. Het doek is voor het laatst in 1964

gerestaureerd, op een vrij ingrijpende manier, waardoor delen van het origineel zijn overschilderd.

Deze retouches zijn nu deels verkleurd en zeer storend. Met een grondige restauratie kunnen de

originele kleuren weer worden teruggebracht en zal er veel diepte in de voorstelling ontstaan. De

figuren zullen beter uitkomen en het schilderij zal aan levendigheid winnen.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

13

Collectie Paleis Het Loo (RL6672), olieverf op doek, 114 x 79 cm

7. Mary II Stuart, koningin van Engeland en prinses van Oranje,

als jong meisje - Adriaen de Hennin, 1677


Dit schilderij is gemaakt door de Engelse portretschilder Adriaen de Hennin. Hij kwam naar

Nederland om de jonge Engelse Prinses Mary te schilderen op de vooravond van haar huwelijk met

stadhouder Willem III van Oranje. Ze wijst naar een bloeiende sinaasappelboom, het symbool van

de Oranjes. Ze duidt daarmee op haar voorgenomen huwelijk. Het is een uniek portret in de

collectie van Paleis Het Loo. Geen ander portret maakt haar connectie met de Oranjes zo duidelijk

als dit schilderij. Het zal dan ook een prominente plek in het ‘Corps-de-logis’ van het paleis

krijgen.


De vernislaag van dit schilderij is problematisch. Onder de vergeelde bovenste vernislaag, zitten

meerdere, deels verwijderde, oudere lagen. Hierdoor is het schilderij bruin en ondoorzichtig

geworden. Door een restauratie zal dit schilderij veel aan helderheid winnen en zullen de kleuren

van Mary’s kleding en van de sinaasappels beter tot hun recht komen. Ook zal er veel meer diepte

in het schilderij zitten.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

14

Langdurig bruikleen van de Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau

(A866), olieverf op paneel, 76,5 x 134 cm

8. Ruiterstoet van Nassause vorsten - Gerrit Claesz. Bleker, 1621


De ruiterstoet op dit schilderij heeft er nooit op uit getrokken. Sommigen van de geportretteerden

waren al overleden toen dit schilderij in 1621 werd gemaakt. Wat we hier zien zijn de zonen van

Willem van Oranje: Philips Willem (1554-1618), Maurits prins van Oranje (1567-1625), Frederik

Hendrik (1584-1649), en hun neven Willem Lodewijk (1573-1620) en Ernst Casimir (1573-1632),

graven van Nassau-Dietz, stadhouders van Friesland, Groningen en Drenthe. Het schilderij is

gemaakt door Gerrit Claesz. Bleker en is bedoeld als een eerbetoon aan de prinsen van Oranje en

hun neven, de graven van Nassau, die hun lot hadden verbonden aan de vrijheidsstrijd in de

Nederlanden en door wier inzet de opstand tegen Spanje tijdens de Tachtigjarige Oorlog zich ten

goede had gekeerd. Na de renovatie zal dit schilderij onderdeel uitmaken van de vaste presentatie

Het Geheim van Oranje in de vernieuwde Oostvleugel, waar de geschiedenis van de Oranjes zal

worden verteld.


Dit schilderij heeft een storende gele vernislaag, waardoor de frisse kleuren van het schilderij

bruin zijn geworden. De verlaag is sleets en kent veel lacunes, ook zijn eerdere restauraties

storend verkleurd. Het paneel waarop het schilderij is geschilderd heeft een ongewenste spanning,

die verholpen dient te worden. De lijst is instabiel en kent slijtage. Na restauratie zal dit schilderij

met deze rijders in het oog springen door zijn frisse kleuren en fraai geschilderde figuren en

dieren.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

15

Langdurig bruikleen van het Rijksmuseum

(X19970007), olieverf op doek 112,5 x 88,5 cm

9. Portret van Willem I (1533-1584), prins van Oranje

Michiel Jansz. van Mierevelt, ca. 1632


Dit is een fraai portret van Willem van Oranje, ook wel Willem de Zwijger genoemd. Hij leidde als

stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht het verzet tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen de

Spaanse bezetter. Het is geschilderd door de talentvolle en bekende portretschilder Michiel Jansz.

van Mierevelt. Het portret is na de dood van Willem van Oranje gemaakt en toont hem als

zelfbewust staatsman. Dit droeg bij aan zijn naam en faam na zijn dood als Vader des Vaderlands.

Dit portret zal een prominente plek krijgen in de presentatie in de Oostvleugel van Paleis Het Loo,

waar het verhaal over de Oranje-vorsten zal worden verteld.


Dit schilderij heeft een gele vernislaag, die deels ondoorzichtig is geworden. Hierdoor zijn de

oorspronkelijke kleuren verbruind en zijn details als plooien en stiksels slecht zichtbaar, evenals de

manier waarop verschillende stoffen worden uitgedrukt. Eerdere restauraties zijn storend

verkleurd en dienen te worden verwijderd. Daarnaast zitten er deformaties in het doek, die

aangepakt moeten worden. Ook de conditie van de lijst moet verbeterd worden. Bij een

restauratie zal dit portret een feest zijn om naar te kijken. Kleurnuances en details zullen in het

oog springen en het portret zijn levendigheid terug geven.

Raming kosten € 18.000

Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

16

Langdurig bruikleen van de Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau,

(A5), olieverf op paneel, 57,5 x 104 cm

10. Frederik Hendrik, prins van Oranje (1584-1647), bij de belegering

van ’s-Hertogenbosch in 1629 - Paulus van Hillegaert, 1631


Dit is een fraaie afbeelding van het beleg van Den Bosch in 1629. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog

hadden de Spanjaarden Den Bosch veroverd en werd door de Republiek der Zeven Verenigde

Nederlanden een grote belegering opgezet onder leiding van stadhouder Frederik Hendrik, zoon

van Willem van Oranje. De belegering was moeilijk maar succesvol. Deze episode uit de

Nederlandse geschiedenis werd op dit schilderij levendig weergegeven door Paulus van Hillegaert.

Links op de voorgrond de stadhouder te paard tussen zijn officieren. Daarachter is het legerkamp

te zien met zijn met dansende, drinkende, gokkende soldaten. In de verte een perspectief van de

stad met de vestingwerken en wallen. Na de renovatie zal dit schilderij onderdeel uitmaken van de

vaste presentatie Het Geheim van Oranje in de vernieuwde Oostvleugel, waar de geschiedenis van

de Oranjes zal worden verteld.


Dit schilderij heeft een vergeeld en vuil vernis, waardoor de heldere kleuren zijn verbruind. De

verflaag is fragiel en dient te worden gestabiliseerd. Ook de inlijsting van het werk zal moeten

worden verbeterd. Na restauratie zal dit schilderij zijn oorspronkelijke kleuren en helderheid terug

hebben en zal het op een sprankelende manier deze succesvolle episode uit de Nederlandse

geschiedenis tonen.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

17

Collectie Paleis Het Loo (PS89), olieverf op doek, 150 x 200 cm

11. De Heilige Bron op Java - Mari ten Kate, 1886


Koning Willem III was zeer geïnteresseerd in kunst en kocht graag werk van levende kunstenaars.

Met Mari ten Kate bouwde hij een bijzondere band op. Hij nodigde de kunstenaar geregeld uit om

op Het Loo te komen logeren en de koning te vergezellen tijdens de jacht. De koning stimuleerde

de kunstenaar om een reis te maken naar Nederlands-Indië. Ten Kate kreeg zelfs een koninklijke

aanbevelingsbrief mee, waardoor hij met grote hartelijkheid werd ontvangen en allerlei deuren

opengingen. Hij deed er veel inspiratie op en maakte verschillende schilderijen. Hij schilderde in

1886 het werk ‘De Heilige Bron’ van een bron te Bodjong, Midden-Java, waar inlandse vrouwen en

kinderen naartoe gingen om de geesten van hun voorvaderen aan te roepen, verlossing te vragen

van hun nood of genezing te zoeken voor kwalen en gebreken. Koning Willem III kocht het

meteen aan en hing het op Paleis Het Loo. Na decennia in depot te hebben gehangen vanwege de

slechte conditie van doek en lijst, willen we dit kunstwerk in ere herstellen om het daarna terug te

brengen in de vertrekken van Willem III.


Dit schilderij heeft een zwaar vergeeld vernis, waardoor de heldere kleuren aan helderheid hebben

verloren. De verflaag heeft hechtingsproblemen en schilfert af, waardoor de voorstelling verloren

dreigt te gaan. Dit schilderij dient dan ook snel gerestaureerd te worden om dit proces te stoppen.

De inlijsting van het werk zal moeten worden verbeterd. Na restauratie zal dit schilderij bijzonder

kleurrijk zijn en een eyecatcher worden in de nieuwe kleedkamer van koning Willem III.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| S

childerije

n

18

Zitkamer Prins Bernhard (situatie 1950-1977)

1. Zitkamer van Prins Bernhard (1950-1977)

Wat maakt dit interieur zo bijzonder

Hoewel de jongste generaties Oranjes niet meer op Het Loo wonen, is de inrichting van de

zitkamer van Prins Bernhard, de grootvader van onze huidige koning, gelukkig nog wel bewaard

gebleven. Het Loo was de officiële zomerresidentie van koningin Juliana, die in de maand augustus

de koninklijke vertrekken op de hoofdverdieping bewoonde. Op de benedenverdieping werden

vertrekken voor Prins Bernhard ingericht in een typische jaren ’50-sfeer. De Zitkamer van de Prins

bevond zich in de ruimte die tijdens de laatste restauratie werd ingericht als een salon van

koningin Emma. Grote delen van de meubelen, de geprepareerde dierenkoppen en de fraaie 18de-

eeuwse schilderingen van de Prins bleven evenwel in de depots van Het Loo bewaard. Voordat

alles uit deze ruimte werd weggenomen, dus ook de eikenhouten betimmeringen en het

kenmerkende jaren 1950-stucplafond met ingebouwde tl-buis-verlichting, is de kamer uitgebreid

gefotografeerd. Het terugbrengen van deze ontvangstruimte van een spraakmakende prins-

gemaal betekent een versterking van de vertrekken uit de 20ste eeuw.


Helaas zijn de oorspronkelijke groene velours gordijnen niet meer toepasbaar door de slechte

staat van het materiaal. De gordijnen, maar ook de vitrages moeten worden vervangen. Het

bewaard gebleven kleed lag oorspronkelijk op een eigentijds, kamerbreed geknoopt wollen kleed,

dat opnieuw moet worden vervaardigd. Een grote geprepareerde kop van een buffel is in een

slechte staat. Om de bestaande, beschilderde lambrisering weer te laten aansluiten op de nieuw

aan te brengen betimmering voor de geschilderde doeken, zal deze van een nieuwe eikenhout-

beschildering worden voorzien, precies zoals dat was in de tijd van Prins Bernhard.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| I

nte

rieurs

19

Zitkamer Koningin Wilhelmina (1897-1977) Reconstructie zitkamer Koningin Wilhelmina

(1984-2017)

2. Blauwe Salon van Koningin Emma (1888-1900)


In 1888 gaf koning Willem III zijn jonge echtgenote koningin Emma een bijzonder cadeau: zij

mocht haar Blauwe Salon geheel opnieuw inrichten! Zij riep daarbij de hulp in van Louis Majorelle,

een meubelmaker uit het Franse Nancy. Later zou Majorelle een vooraanstaande Art Nouveau-

kunstenaar worden, maar in 1888 vervaardigde hij voor de koningin een elegant gesneden en

geheel verguld ameublement in de Franse Louis XV-stijl. De kamer kreeg een prachtige –maar

kwetsbare- wandbespanning van zijden velours, beschilderd met olieverf. De koningin en Majorelle

plaatsten de nieuwe meubelen in diverse ‘spontane’ zitjes. Het gaf de salon een informele

uitstraling. Tijdens de vorige restauratie werd deze salon, waarvan koningin-moeder Emma de

inrichting in het jaar 1900 overbracht naar haar paleis in Den Haag, op het Loo gereconstrueerd in

een ruimte die in feite haar slaapkamer is geweest. Maar nu keert de Blauwe Salon in zijn geheel

terug op de locatie die hij echt innam. Een fraaier voorbeeld van die zeldzame ‘Victoriaanse’ salons

in ons land is niet denkbaar!


De oorspronkelijke ruimte waarin de Blauwe Salon terugkeert, is groter dan de ruimte waarin hij

was gereconstrueerd. Slechts de helft van het wollen kleed is bewaard gebleven. Om dit kleed aan

te vullen, maar ook om het oude materiaal te behouden, zal een reconstructie in wol worden

gemaakt. Ook de fluwelen wandbespanning moet worden aangevuld: maar liefst 25 vierkante

meter. Op basis van oude foto’s van de oorspronkelijke situatie zullen de draperie en de

gordijntjes van blauwe zijden fluweel van de schoorsteenmantel worden gereconstrueerd, alsook

de bijbehorende koorden en kwasten,. Ook de blauw fluwelen gordijnen (twee gordijnen voor drie

ramen) en de vitrages moeten worden vervangen. De gordijnroeden zullen weer aan het oog

worden onttrokken door de drie monumentale en paleisachtige, gebeeldhouwde sierlijsten, die

deels incompleet zijn en opnieuw moeten worden verguld. De schilderijen komen weer te hangen

aan stangen die weer worden beëindigd met vergulde, gietijzeren knoppen, 34 in totaal!


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| I

nte

rieurs

20

Zitkamer Koningin Wilhelmina (1897-1977) Reconstructie zitkamer Koningin Wilhelmina

(1984-2017)

3. Zitkamer van Koningin Wilhelmina


Koningin Wilhelmina heeft Het Loo altijd als haar ‘thuis’ beschouwd. ‘Luilekker-Loo’, noemde zij

haar lievelingspaleis en haar Zitkamer op de hoofdverdieping was daarvan de kern. Hier ontving

zij haar gezin en haar familieleden. De jonge prinses Juliana werd tijdens haar vioollessen in dit

vertrek van haar moeder op de vleugel begeleid. Wilhelmina wist wat zij deed, toen zij op 18-

jarige leeftijd werd ingehuldigd: Het Loo zou een ode worden aan haar roemruchte voorganger

koning-stadhouder Willem III. Dit vertrek was ooit zijn ontvangstkamer. De schoorsteenpartij, de

lambrisering en de deuren, kregen een beschildering in 17de-eeuwse stijl. Die is nog steeds

aanwezig, net als het beschilderde plafond. Boven alle deuren zijn schilderingen aangebracht met

portretten en de monogrammen van Willem III en Mary II. Wilhelmina richtte haar salon in met

elegante meubeltjes in alle denkbare Franse hofstijlen. De salon is bijzonder, omdat koningin

Wilhelmina altijd vorstin was, óók in huiselijke kring!


De zitkamer van Koningin Wilhelmina werd tijdens de vorige restauratie ingericht in een vertrek op

de benedenverdieping, een kamer die bestemd was voor de hofhouding. Bij de huidige renovatie,

wordt de salon van Koningin Wilhelmina weer in de oorspronkelijke ruimte op de hoofdverdieping

terug gebracht. Aangezien de wanden van dit vertrek hoger zijn, moet het zeldzame en kostbare

Japanse imitatie-zilverleerbehang weer worden aangeheeld. Het oude kamerbrede wollen kleed is

nagenoeg vergaan en moet worden vervangen. Dit geldt ook voor de vitrages en twee stellen

gordijnen. De gebeeldhouwde en vergulde kappen waar de gordijnen aan behoren te hangen,

moeten worden gerestaureerd.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| I

nte

rieurs

21

Visualisatie toekomstig interieur werkkamer Koning Willem I

4. Groot Kabinet van Koning Willem I


In 1815 werd Willem I als eerste koning van Nederland ingehuldigd. In dat jaar werd besloten

Paleis Het Loo als zomerverblijf aan het staatshoofd ter beschikking te stellen. In de Audiëntiezaal

hield hij zijn wekelijkse audiënties en tekende er in 1840 zijn troonsafstand. Koning Willem I – de

‘Koopman-koning’ - is een belangrijke persoon in de geschiedenis van Nederland: hij heeft

gezorgd voor de aanleg van kanalen en spoorlijnen, investeringen in nieuwe industrie en de

oprichting van belangrijke instituten, zoals de Nederlandse Handelsmaatschappij. De kamer van

Willem I toont hoe de koning zich voor het land inzette in een passend decor. Alle elementen, van

de verfijnde wandbekleding tot de inktpot en de archiefmap, maken duidelijk: hier werd gewerkt

door een vorst.


De werkkamer van de eerste Oranje-koning wordt opnieuw ingericht, zodat het vanaf 2021 voor

de bezoeker duidelijk wordt hoe de koning aan het werk was en hoe Paleis Het Loo op dat moment

letterlijk het centrum van de macht was. Omdat van alle historische vertrekken inventarislijsten,

afbeeldingen en foto’s bewaard zijn gebleven, is het mogelijk de werkkamer van koning Willem I

te reconstrueren. Veel van de meubelen die worden genoemd in de inventaris zijn bewaard

gebleven. Al het textiel uit de kamer – de vloerbedekking, gordijnen en de wandbekleding – is

helaas al lang geleden verloren gegaan. Deze onderdelen zijn echter essentieel en moeten worden

gereconstrueerd, omdat ze beeldbepalend zijn. De reconstructie van het tapijt en het satijnen

kamerbehangsel met paarse biezen en de vitrages naar het originele model zijn arbeidsintensief

en moet worden uitgevoerd door specialisten.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| I

nte

rieurs

22

De Staatsietrap als entree van Paleis Het Loo

5. Staatsietrap, muurschildering van Willem Adrianus Fabri


De Staatsietrap is als entree van het Paleis een van de meest indrukwekkende ruimtes van

Paleis Het Loo. Vanaf het ontwerp uit 1692 eeuw was het de opzet om met deze ruimte de

bezoeker te imponeren. De originele 17de-eeuwse fresco-schilderingen van de trap zijn verloren

gegaan. Aan het einde van de 19de eeuw heeft de jonge Koningin Wilhelmina de trap in ere

hersteld en heeft Willem Adrianus Fabri tussen 1898 en 1902 de ruimte gereconstrueerd met grote

olieverf schilderingen op doek. In totaal beslaan de schilderingen 550 m2 en is daarmee het op een

na grootste schilderij van Nederland (na Panorama Mesdag in Den Haag). Na 2021 vormt de

gerestaureerde Staatsietrap een belangrijke spil in de nieuwe publieksroute van het paleis. Het

publiek betreedt dan, net zoals de 17e-eeuwse bezoekers van Paleis Het Loo dat deden, via de

majestueuze trap het paleis. Dat is voor het eerst, want sinds Paleis Het Loo een museum is,

kunnen bezoekers de trap alleen van onder- of bovenaf bewonderen.


De schilderingen hebben dringend een restauratie nodig omdat in een eerdere restauratie in de

jaren 1980 een schadelijk synthetisch vernis is gebruikt die zich de komende jaren onherroepelijk

aan de verflaag zal gaan hechten, waardoor het niet meer verwijderd kan worden. Bovendien kent

het schilderij veel instabiele plekken waar verfverlies plaatsvindt. Naast deze specifieke

problematiek kennen de schilderingen van de staatsietrap ook andere problemen. Het gehele

oppervlak is vervuild en oudere lagen vernis zijn mat en dof geworden. Ook zijn oude retouches

en overschilderingen storend verkleurd. Plaatselijk zijn er blazen ontstaan omdat de verflaag niet

goed aan het doek hecht. Op een aantal plekken is de verflaag zeer fragiel. De verf is sterk

gecraqueleerd en schilfert af. Hierdoor dreigt de originele schildering van Fabri verloren te gaan.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| I

nte

rieurs

23

6. Het Keuken-keldertje van Mary


In de boedelinventaris van Het Loo uit 1713 worden in het souterrain een ‘Keldertje van Haer Maj’

en een ‘Keuken-keldertje’ genoemd. Het ‘Keuken-keldertje’ is uniek in Nederland. Er is geen ander

keldertje uit de 17de of 18de-eeuw bewaard gebleven dat van boven tot onder betegeld is met

tegels beschilderd met bloemenvazen, landschappen en geometrische patronen. Het behoorde tot

de privé-vertrekken van prinses Mary II. Hier kon zij zich terugtrekken uit het drukke Haagse

hofleven en opgaan in het pastorale landleven dat in die tijd ‘en vogue’ was bij adellijke en

aanzienlijke dames. In het keldertje schikte ze bloemen in prachtige Delftsblauwe vazen en

maakte zij confituren van op Paleis Het Loo gekweekte citrusvruchten en ander fruit. Ook werd er

in dit soort keukenkeldertjes melk gemaakt, vandaar dat in de overlevering het keldertje ook wel

melkkeldertje wordt genoemd. In verschillende paleizen waren luxueuze melkkamers ingericht.

Mary II had er bijvoorbeeld een in Hampton Court bij Londen, maar deze is niet bewaard

gebleven. Met de restauratie van het keldertje kunnen al deze bezigheden van prinses Mary weer

voor een breed publiek toegankelijk worden gemaakt en een unieke ruimte voor het nageslacht

worden bewaard.


Deze belangrijke ruimte is al geruime tijd niet toonbaar voor het publiek, vanwege de slechte staat

waarin het keldertje zich bevindt. Tegels laten los doordat ze door uitkristalliserende zouten van

de muur worden gedrukt (zie inzet, rechtsonder). Het project dat geleid wordt door een team van

deskundigen, behelst het uitvoeren van klimaatmetingen en onderzoek naar eventuele

vochtbronnen en typen zouten in de tegels, mortel, muren en vloer. Op basis van die gegevens

wordt een behandelingsplan opgesteld en worden de tegels, mortel en muren behandeld, de tegels

gerestaureerd en teruggeplaatst. Deze restauratie zal voorbeeldstellend zijn voor andere,

soortgelijke tegelproblematiek in Nederland.


Resta

ura

tiepro

jecte

n P

ale

is H

et

Loo

| I

nte

rieurs

24

3. Begroting en dekkingsplan Begroting Restauraties Paleis Het Loo Schilderijen

1. Het Witte Loo, A.Schelfhout (1838) € 10.000

2. Koningin Wilhelmina (..), T.Schwartze (1915) € 15.000

3. De Orang-oetan, T.P.C.Haag (1777) € 10.000

4. De Raaf (..), M.'dHondecoeter (1671) € 25.000

5. Uitheemse dieren (..), M.'dHondecoeter (1692) € 25.000

6. Prins Willem III, D.Maas (1693) € 21.000

7. Mary II Stuart, A.de Hennin (1677) € 15.000

8. Ruiterstoet, G.Clzn. Bleker (1621) € 20.000

9. Portret Willem I, M.Jansz. van Mierevelt (1632) € 18.000

10. Frederik Hendrik (..), P.van Hillegaert (1631) € 15.000

11. De Heilige Bron op Java, M. ten Kate (1886) € 15.000

Totaal Schilderijen € 189.000

Interieurs

1. Zitkamer Prins Bernhard € 50.000

2. Salon Koningin Emma € 180.000

3. Zitkamer koningin Wilhelmina € 200.000

4. Groot Kabinet Koning Willem I € 180.000

5. Staatsietrap, muurschildering € 120.000

6. Keuken-keldertje van Mary € 150.000

Totaal Interieurs € 880.000

TOTAAL SCHILDERIJEN EN INTERIEURS

€ 1.069.000

Dekkingsplan

Eigen bijdrage Paleis Het Loo € 569.000

Fondsen € 350.000

Bedrijven € 100.000

Particulieren € 50.000

TOTAAL DEKKING

€ 1.069.000

25

4. Investeren in de toekomst

Paleis Het Loo is een verzelfstandigd rijksmuseum en behoort niet, zoals velen denken, tot de

paleizen die door de Staat aan de Koning ter beschikking worden gesteld. Naast publieks-

inkomsten uit kaartverkoop, ontvangt Paleis Het Loo voor het beheer en presentatie van de

collectie en voor de huisvestingskosten een jaarlijkse subsidie van het Ministerie van Onderwijs,

Cultuur en Wetenschap (OC&W).

Sinds 2017 zijn alle rijksmusea zelf verantwoordelijk voor het onderhoud en de instandhouding

van de panden. Dit is geregeld in de Erfgoedwet. Museum Paleis Het Loo ontvangt sindsdien

jaarlijks een bedrag voor verbouwing, onderhoud en instandhouding van het complex. In dit

bedrag is het achterstallig onderhoud verdisconteerd. Uit deze vastgoedsubsidie kan een groot

deel van de Renovatie & Uitbreiding worden betaald. Tegelijkertijd blijft er jaarlijks voldoende geld

voor het reguliere onderhoud beschikbaar.

De kosten voor de gehele Renovatie & Vernieuwing zijn geraamd op € 123 miljoen (inclusief

asbestsanering en vervanging van installaties). Het museum heeft een lening van € 68 miljoen bij

de Nederlandse Staat afgesloten om deze investering te financieren, het zogenaamde

‘schatkistbankieren’. Paleis Het Loo lost deze lening binnen 25 jaar af met de dekking uit de

jaarlijkse subsidie die het museum ontvangt, waarin een component voor de huisvesting is

opgenomen. Voor restauratiewerkzaamheden en duurzaamheidsmaatregelen voor de renovatie

heeft Paleis Het Loo tevens een bijdrage ontvangen van de Provincie Gelderland.

Ondanks dat het museum financieel gezond is en een fors deel van de kosten van restauraties ten

behoeve van de collectie uit eigen middelen betaalt, is het beschikbare budget bij lange na niet

toereikend om alle noodzakelijke restauratieprojecten te kunnen realiseren. Paleis Het Loo doet

daarom een beroep op fondsen, sponsors en particulieren om een bijdrage te leveren aan het

behoud van de unieke collectie zodat wij deze kunnen blijven tonen aan de toekomstige

generaties.

Voor informatie over de jaarcijfers zie paleishetloo.nl/organisatie/publicaties

26

5. Contactgegevens

Stichting Paleis Het Loo

Nationaal Museum

Koninklijk Park 1

7315 JA Apeldoorn

+31(0)55 577 24 00

paleishetloo.nl

Development-Partnerships

Annemarie Dalenoord

+31(0)6 12 78 94 75

[email protected]

IBAN: NL07INGB0002307136

RSIN/fiscaal nummer: 80288437

Paleis Het Loo luchtfoto: Maarten van de Biezen

http://www.paleishetloo.nl/


27

6. Notities

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

inhoud - paleis het loo...2019/05/22 · paleis het loo belangrijke schilderijen en interieurs die...

Documents