ingenaes सहकिमर्गैर सरकारी संथाहको लािग...

s[lif k|;f/ ;]jf leq n}+lus / kf]if0f kIfsf] Plss/0f (INGENAES)

INGENAES का सहकिमर् गैर सरकारी सं थाह को लािग संगठना मक क्षमता अिभिब्रदी कायर्शाला

सत्र २ गैर सरकारी सं थाका आधारअह

मथुसुामी कुमारन , िप एच िड (डा. के )पिरवार यवुा तथा सामदुाियक िबज्ञान िबभाग

यिुनभिसर्टी अफ लोिरडा

• सं थाका िबशषे िबशषेताह • किहले सं था सु गनुर् हुँदैन • िकन सं था सु गनुर् पछर्? • गैर सरकारी सं था थापनाका मुख्य चरणह • अब सं थाको आव यकताह लि यत बगर्ह उद्धे य , मुल मा यताह कसरी िबकास गन भ ने अ यास गरौ

सत्र २ का योजनाह

• उद्ध य

• दान तथा परोपकार

• वयमसेवा

• सहजातमक कर यव था

सं थाका िबशषे िबशषेताह

• तपाईं सँग समयको िसमा भएको कुनै योजना छ ज ले समुदायलाई फाईदा पुयार्उन सक्छ

• तपाईं कुनै आव यकता भएको पिरवार वा यक्ती िबशषेलाई सहयोग गनर् चाहनु हु छ

• तपाईंलाई सेवा प्रदान गनर् पयार् त मात्रामा अनुदान प्रात हु छ भ ने सो नु हु छ भने

• तपाईं सेवा िदन चाहनुहु छ तर कर मुक्त हुनचाहनुहु छ भने

• तपाईं सोचनुहु छ िक तपाईंको हालको काम अथर्पूणर्छैन

सं था सु गनर् नहुने कारणह

• हाल चिलरहेको सं थासँग काम गनुर्होस ्जहाँ तपाईंले अथर्पूणर् योगदान गनर्सक्नहुुनेछ

• नयाँ तथा निबन सेवा प्रदान गनर् चिलरहेको सं थासँग आबदध हुनहुोस ्

• पारीयोजनाको कर मक्त हुनका लािग आिथर्क सहयताको खोजी गनुर्होस ्

• नेपालमा कायर्रत अ तरराि ट्रय गैर सरकारी सं थाका िबशषे पारीयोजनह मा समदुायका मु ाह वा सम याह स बोधन गनर् स भावना खो नहुोस ्

सं थाह सु गनुर्का िबक पह( ोत: Action without Borders)

• तपाईं सँग ए ता लाभग्राही छन ज को आव यकता हालस म पुरा भएको छैन भने

• तपाईंसँग ित आव यकता पुरा गन नयाँ कायर्क्रम छ भने • तपाईंलाई थाहा छ िक तपाईं सँग सेवा िलने सेवाग्राही हुनेछ भने

• तपाईंले थािनय सहयोग प्रा त गनुर् हुनेछ भने • तपाईं र तपाईंको सहयोगीह ले लामो समयको लािग योजना बनाउन ुभएको छ भने

• तपाईंलाई थाहा छ िक सं थालाई सहायता गद दरुदशीर् ोतह को पिरक्षालन कसरी गन

गरै सरकारी सं था सु गन आदशर् शतर्ह

• चरण - १ सं थाले स बोधन गन आव यकताको पिहचान , ज ुर पिरभािषत गन

• सामुदाियक आव यकताको अनुस धान गन

• सं था सु गनर् प्रिरत गन कारकह को आव यकता कथन िनमार्ण गन

• सं थाको ल य, उद्धे य र मुख्य मा यताह को पिहचान गन

नयाँ सं था सु गदार्

िमसन

कायर्क्रम र सेवाह

• सं थाको उद्ध यको कथन • सं थाको अि त वकोलागी आधारभुत कारण िबशषे पले तोक्नु

• सं थाको क्षत्र थािपत गनुर् र य का अनुपम िबशषेताह को पिहचान गनुर्

• प ट, मरणयोग्य र सारांशमा हुनु पदर्छ • सं थाले के गछर् , क कालागी गछर् , य का फरक प्रित पधार्ह के हुन र य ले िकन यो गदर्छ

िमशन कथन

• असल उदाहरण :• “Alachua County का युबाह को(( क लाई ) ससिक्तकरण गनर् र प्रिरत गनर् ,उिनह को उ तरदायी , व थ , उ पादक र सफल नागिरक हुन सक्ने स भावनाको महसुश गराउन (िकन) – Boys & Girls Club of Alachua County

• खराब उदाहरणह : • बालब चाह को पढन सक्ने क्षमता सुधार गन • घरिबिहनह लाई सेवा गनर् • भोका बालब चाह लाई खुवाउन :

िमशन कथन

• सं थाले चाहेको भिब यको आ नो िचत्र • यदी सं थाले आ ना िमसन परु गरेमा य को भिब य क तो हुनेछ?

• यो सं थाको पथदशर्क िचत्र हो • भिब यमा हामी सं थाको भिब य क तो देख्न चाहनछौ भ ने कुरालाई समेटन ुपछर्

ददुर्िशर्ता कथन

• सं थाले च न सक्ने बाटो बनाउने िसद्धा तह र िब वासह

• जो सुकैलाई पिन सं थाको अङ ब न प्रिरत गन नैतीक ढाचा र िसद्धा तह

• सं थाका लािग कुन मु य मा यताह मह वोपूणर् छन र ते लाई हामी सं थाले कसरी िलयोस भ ने चाह छौ भ ने कुरालाई समेटनु पछर्

• असल उदाहरण :– Girls Place मा हामी हरेक बािलकाह प्रिरत हुनपुछर् , चनुौती िदन ु पछर् , र उतम हुनेगरी पालनपोषण गिरन ुपछर् भ ने िव वाश राख्दछौ

मख्य मा यताह

• चरण ३ : िनबेदनका सबै आव यकताह को पिहचानगरी योजना बनाउने

• चरण ४: िनदशक र संचालकह को प्रारि भक बोडर् गठन गन

• चरण ५: सं थाको लािग नाम चयन गन्र र सबै कागजातको लािग फायल तयार गन

• चरण ६: उपिनयमह को खे ा तयार गन र बोडर् वारा ि विक्रत गराउने

• चराण ७ : ल यह र उद्धे यह सिहतको कायर्क्रम योजना िनमार्ण गन

नयाँ सं था सु गदार् ….

• चरण ८: बजेट र आिथर्क योजनमा िनमार्ण गनुर् • चरण ९: कर चुक्ताका लािग सबै फायलह तयार गन

• चरण १०: कोष संकलन को स य त्र थािपत गन • चरण ११: कमर्चारीह िनयुक्त गन, वयमसेवकह भनार् गन र सेवाह प्रदान गन

• चरण १२: सध िमसनमा लािगराख्ने

नयाँ सं था सु गदार् ….

• कृयाकलापअको प नामा िन न जानकारीह प्रदान गनुर्होस ्(१५ िमनट ):

• समाजमा भएका स बोधन गिरनुपन सम याह • पुरा गिरनुपन िबशषे आव यकताह • सं थाका सेवाग्रािहह • सं थाको नाम • िमसन कथन : के , िकन र क का लािग भ ने सुत्र प्रयोग गनुर्होस ्

• मुख्य मा यताह : सं थाका पथदशर्क िसद्धा तह • समुह छलफल

कृयाकलाप

• िनदिशत समुहमा ब नुहोस ्:1. हरेकले आफुले लेखेको मुख्य बुदा प्र तुत गनुर्होस ्(

५ िमनटमा ) 2. समुहले एउटा प्र तुती छनौट गन र सुझाबह प्रदान

गन (५ िमनटमा) 3. प्रितबेदन पेश गन: हरेक समुहले छिनएको प्र तुती

प्र तुत गन (५ िमनट मा) :सं थाको नाम ,उद्धे य , ल य र मुख्य मु य मा यताह

कृयाकलाप समहु छलफल

Organizational Capacity INGENAES का सहकिमर् गैर सरकारी सं थाह को लािग

संगठना मक क्षमता अिभवद्धी कायर्शाला

मथुुसामी कुमारन , िप एच िड (डा. के )

साझदेार सं थाह

सत्र ३:गैर सरकारी सं थाह को लािग सुशासन

• गरै सरकारी सं थामा सशुासनको मह व • बोडर्को उ कृ टताका िबशषेताह • मख्य कागजातह • गरै सरकारी सं थामा प्रभावकारी बोडर्को िबशषेताह • बोडर् सद यह को िज मेबारी • बोडर्का १० अपिरहायर् भिूमकाह • एउटा आदशर् बोडर् िनमार्ण गन अ यास गरौ

सत्र ३ को योजना

• हरेक सं थाको एउटा िनय त्रक िनकाय हुनु ज री छ ,जुन सामा यतया य को िनदशक बोडर् हु छ

• सशुासन एउटा सं थाको पक्षमा बोडर्ले गन सामिुहक िनणर्य प्रकृया हो • सशुासन िदशा प्रदान गिरने एउटा प्रकृया हो जुन सं थालाई लामो समयस म प्रभाव पन गरी अ तिनर्िहत हु छ

• सशुासन सं थालाई रणिनतीक नेित्र वो प्रदान गन प्रकृया हो

गैर सरकारी सं थामा सशुासन

• िन कृय बोडर् • अपयार् त ोतह • कायर्कारी नेित्र वोले सिह मागर्िनदशन नगनुर् • सचंार सपंकर् मा असफलअता कमी • योिजत कागजात , िनती तथा प्रकृयाह िबना कायर् स चालन गनुर्

िकन केही गैर सरकारी सं थाह असफल हु छन?

• बोडर्को िबकासमा सहयोग गन र सं थाको िमसन पुरा गनर्/ िनदशन गन त पर बोडर्

• सिह बोडर्को गठन

• पयार् त ोतह यबि थत तथा पिरचािलत गनर्मा सलंग्नता• • प्रनखु कायर्कारीको दरुदिशर्ता

• सद यह र बोडर्को िबचमा राम्रो सचंार

बोडर्को उ कृ टताका िबशषेताह

१) थािपत गन िनय त्रक कागजातह • िनदिशत सरकारी सं थाका अनुसार यबि थत गिरएका

२) कानुनह • बोडर्को स चालनको लािग िनतीह तथा प्रकृयाह

सं थाका दईु प्रमखु कागजातह

• सामा यतया मुख्य कागजातह यस प्रकार हु छन ::• सं थाको नाम • सं था रहेको थान • यसको उद्धे यको सामा य कथन • दतार् भएको िनकायको नाम र ठेगाना • य का प्रारि भक िनदशकह को नाम र ठेगाना • सं थाको अवधी • सद यता प्रावधान • लागु हुने करको भाषा

मुख्य कागजातह

• सं थालाई िनय त्रण गन बोडर्लाई िनितह ,प्रकृयाह र िदशा प्रदान गछर् • सं थालाई मागर्दशर्न गन मुख्य कागजात

• नेपालमा आव यक नभएको तर य ले सिह िनय त्रक िनकाय थािपत गनर्मा मद्धत गछर्

सामा य त वह :१) सं थाको जानकारी २) बोडर्का िनदशकह र िमिटङ प्रकृया ३) आिथर्क िनितह ४) बोडर्का अिधकारीह ५) बोडर्का सिमितह ६) स सोधन र पुनबर्लोकनका िनितह

उपिनयमह

• प्रभावकारी िनय त्रक िनकाय नभए स म गैर सरकारी सं थाह सफल हुन सक्दैनन

• बोडर्को कायर् भनेको भिब यसँग स बि धत हु छ यसलैे भिब यलाई िदमागमा राखेर बोडर्को िबकास गिरन ुज री हु छ

• सं थाको बोडर् िबकासको लािग उ तम हुने कुन ैपिन एउटा मात्र बोडर् िबकासको नमनुा हुँदैन

• सबैको नेतृ व बोडर् िबकासको लािग मह वपुणर् हु छ

बोडर् िबकासका िसद्धा तह

• सं थाको काम प्रभावकारी पमा स चालन गनर् आफुलाई यबि थत गनुर्

• सं थालाई बनाउन लािगपन मािनसह लाई एकित्रत गरी समुह बनाउनु

• सद यह लाई सँगै समुहमा काम गनर् सहिजकरण गनुर्

• सिह मुद्धाह , सम याह र प्र नह मा सद यह को यान केि द्रत गनुर्

गैर सरकारी सं थामा प्रभावकारी बोडर्को िबशषेताह

• सद यह को संलग्नता र सेवाह लाई कायम राख्न उिनह लाई प्रिरत गनुर्, संलग्न गनुर् र फुतीर् प्रदान गनुर् • सद यह को िमिटङ तथा अ य िक्रयाकलापह को लािग समय यबि थत गनुर्

• समुहको पमा आ नै कायर्को मु याङ्कन गनुर् त य को नितजालाई सुधारा मक जानकारीको पमा प्रयोग गनुर्

गैर सरकारी सं थामा प्रभावकारी बोडर्को िबशषेताह

• नयाँ सद यह को लािग अिभमुखीकरणको कमी

• बोडर् सद यह िबच व द • सं थापकको लक्षण

• सोचाइ , ची र िबशेषज्ञता मा िबिभ नता को कमी

• कायर्कारी िनदशकको हेपाहा प्रब्रीती

• िन कृय सिमती

कमजोर बोडर्का स केतह

• नयाँ िबचारह र ताजा अ त र्ि ट प्रदान गनर् नयाँ िसपह र ि टकोणको खोजी गनुर् • सद यह को िबचको स ब ध िन कृय नहोस भ नको लािग उिनह िबचको उ साह र संलग्नतालाई

जगाउनु

• नयाँ सिमितहह बनाउन र भइरहेका सिमितह लाई ताजा गनर् नयाँ उपयुक्त सद यह थ नु

• सद यह को सिह कामको मेल को लािग अ यक्षको हरेक सद यह सँग संलग्नता

• तािलम ( सामा य तथा िबिश ट)

• सामािजक भेला

हालको बोडर्को पुनतार्जगी

• स ख्या :७-२० बोडर् सद यह , सबै सं थालाई लागु हुने सद यह को कुन ैआदशर् स ख्या हुँदैन • २-३ बषर्को अवधी

• िनर तरताको लािग एक ितहाई िनयमह

• िचह को िबिबधता ज ले सं थाको सेवालाई प्रितिबि बत गन

• सिह सद यताको लािग उपयक्त सिमितह

बोडर्को रचना तथा ढांचा

• सं थाको सफलताको लािग सं थाको िमसन प्रती प्रितबद्ध हुनु• सं थाको दैिनक कायर् स पादनमा संलग्न नहुनु • सं थाका सेवाह , कानुनी र आिथर्क मुद्धाह मा िबशषेज्ञ हु छन भनेर आशा गिरएको हुँदैन

• …. तर सुिचत िनणर्य गनर् मा उिनह को पि टकरणको आ शा गिरएको हु छ

• यदी कानुनी कतर् य तथा िज मेबारी िनभाउन नसकेमा ,रिजनामा िदनु पछर् वा स लाहकारको भूिमकामा ब नु पछर्

यिक्तगत बोडर् सद यह

१) सं थाको िमसन र उद्धे य िनधार्िरत गनुर् २) प्रमुख कायर्कारी अिधकािर छनौट तथा िनयुक्त गनुर्३) प्रमुख कायर्कारीलाई सहयोग गनुर् तथा उिनह को प्रदशर्नको िनयिमत सिमक्षा गनुर् ४) प्रभावकरी सं थागत योजना सुिनि चत गनुर्५) पयार् त ोतह पिरचालन सिुनि चत गनुर्

बोडर्का १० अपिरहायर् भूिमकाह

६) ोतह प्रभाबकारी ढंगबाट या थापन गनुर् ७) सं थाका कायर्क्रमह र सेवाह तोक्नु ,मु याङ्कन गनुर् ८) आव यक िनितह थािपत छन र कानुन स बत छन भनी सुिनि चत गनुर् ९) सं थाको सावर्जिनक छबीको िब्रद्धी गनुर् १०) नयाँ बोडर् सद यह िनयुक्त गनुर् र बोडर्का सबैको प्रदशर्नको िनयिमत मु याङ्कन गनुर्

बोडर्का १० अपिरहायर् भिूमकाह

• तपाईंको कृयाकलाप पा नामा िन न कुराह लेख्नुहोस ्:१. गरै सरकारी सं थाका बोडर् सद यह को स ख्या २. सबै स यह को उिनह को सं थाको सेवा प्रितको िचको िबिबधतालाई प्रितिबि बत गन गरी आव यक “योग्यता” लेख्नुहोस ् ३. उपयुक्त सद यह सिहतको आव यक सिमितको सचुी तयार गनुर्होस ्४. बोडर्को लािग िनितह िनमार्ण गनुर्होस ्: िमिटङ को बार बारता, िमिटङ को प्रकृया ( कायर्कारी िनदशक वारा िरपोटर् प्र तुत , आिथर्क ,कायर्क्रम र बजेटमा छलफल आदी)५. प्रितबेदन !


This presentation was produced as part of the United States Agency for International Development (USAID) and US Government Feed the Future project “Integrating Gender and Nutrition within Extension and Advisory Services” (INGENAES) under the Leader with Associates Cooperative Agreement No. AID-OAA-LA-14-00008. The University of Illinois at Urbana-Champaign is the prime awardee, and partners with the

University of California-Davis, the University of Florida, and Cultural Practice, LLC. www.ingenaes.illinois.edu

The research and this report were made possible by the generous support of the American people through USAID. The contents are the responsibility of the authors and do not necessarily reflect the views of USAID or the United States government.

© xxx and INGENAES

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 3.0 Unported License.Users are free:To share — to copy, distribute and transmit the work (without participant contact information)To remix — to adapt the work.Under the following conditions:Attribution — users must attribute the work to the authors but not in any way that suggests that the authors endorse the user or the user’s use of the work.


INGENAES का सहकिमर् गैर सरकारी सं थाह को लािग संगठना मक क्षमता अिभवद्धी कायर्शाला

सत्र ५कायर्क्रम योजना



• कायर्क्रम योजनाका उदे य तथा मह वपूणर् चरणह • कायर्क्रम योजनाका त वह • आव यकता मु याङ्कन • ल य तथा उदे यह को िनधार्रण • प्रभावकारी कायर्क्रम प्रबाहकालागी सुची• तािकर् क नमुना

सत्र ५ को योजना

केही िनयमह • समयमै आउनुहोस ्! • कायर्शाला अविधमा मोबाईल फोन प्रयोग नगनुर्होस ् • छेउछाउका साथीह सँग कुरा नगनुर्होस ् • सबैलाई आदर गनुर्होस ् • कायर्शाला जानकारीमुलक, अनौपक्षिरक र अ तकृर् या मक हुनेछ

• यसैले सकृय पमा भाग िलनुहोस ् • प्रदिशर्त सबै सामाग्रीह तपाईंलाई प्रदान गिरएका फाइलिभत्र छन, केही पिरवतर्न हुनसक्नेछन तेसैले यदी आब यक परेमा नोट िटपोट गनर् सक्नुहुनेछ

1) सेवाग्राहीको स तुि ट 2)कामदारको स तुि ट 3) संगठना मक प्रभावकारीता

गरै सरकारी सं थाको सफलता: मह वपणूर् त वह

• गैर सरकारी सं थाका कायर्क्रमह र सेवाह बारे सही मागर् िनदशन गनुर्

• कायर् वनमा आउने अिनसिचतता घटाऊनु • अनाव यक र दोहोिरने त वह घटाऊनु • िबिभ न कायर्क्रमका त वहह को तह िनधार्रण गनुर् • कायर्क्रम प्रगतीको िनगरानी गनुर्

कायर्क्रम योजनाका उदे यह

• सिह योजना समहु

• संगठना मक उदे यह को प ट बुझाई

• संगठना मक मु ाह को ज्ञान

• सिह पारीभािषत आव यकताह र ्प्राथिमकताह

• सेवाग्राही केि द्रत बैकि पक उपायह को िबकास

असल कायर्क्रम योजनाका लािग मह वपणूर् पक्षह

• िन न उ लेिखतमा आधारइत भै सिह उपायह को छनौट गनुर्..…– सफलताकालािग बाचाह ( धारणा ,राम्रा नमुनाह ) – यसका पयार् तताह – अ कायर्क्रम तथा सहकिमर्सङको अनु पता – कायर्क्रम लागु गदार्का यबहािरकपन – कायर्क्रमका आिथर्क सहजता – यसका सा भा य प्रभावह (छोटो , म यम , लामो )

असल कायर्क्रम योजनाका लािग मह वपणूर् पक्षह

• िबिश ट ल य र उद्धे य (अ य) तथा तािकर् क तथा याबहािरक कायर्योजना (मा यम) भएको कायर्पत्र हो

• एउटा कायर्पत्र ज ले प टसँग के, कसरी, र किहले कायर् योजना ( ज तै- बचाऊ, उपचार)

कायर्क्रम योजना भनेको

• सम याका समाधानह • उपयुर्क्त ल यह • माटर् (SMART) ल यह Specific‐ िबिस ट ,Measurable‐मापनयोग्य, Attainable‐ प्रा तगनर् सिकने Realistic‐यथाथर्परक, Timed‐ समयिसमा भएको

• रणिनतीह • योजनाका चराणह (को, किहले, कसरी, आदी ) • प ट उपज र नितजा को सुची • कायर्क्रमको सफलअताका िनधार्रकह • मु याङ्कनका लािग मापनह तथा सुचकह •

कायर्क्रम योजनाका त वह

• सेवाकोलािग आव यकता भनेको चाहना अनु प र वा तिवक अव थािबचको फरक हो

• आवसयकता अ ययन एउटा प्रकृया हो ज मा ……… • लिक्षत बगर्को मुख्य मुद्धाह को पिहचान गिर छ • िबचार तथा अवधारणाह को प्रमािणकरण गिर छ • उपल ध ोतह (स पती )ह को पिहचान गिर छ • लिक्षत बगर्को िबशषे आव यकता पिरभािशत गिर छ • यो कायर्क्रम योजना िनमार्णको एक त व हो

आव यकता मु याङ्कन/ अ ययन

1) सं थाले स बोधन गन हालका िबशी ट मुद्धाह को जानकारी िलने

2) सं थाले स बोधन गन हालका िबशी ट मुद्धाह को जानकारी िलने 3) लि यत समुदायको सम याह को गि भरता र प्रबलता पिहचान

गनुर् 4) समुदायका सम याह को कारणह कसरी स बोधन गिरयकाछन

भ ने प ट िववरण िलने 5) कायर्क्रमको इि छत परेखाको तह िनधार्रण गन

आव यकता मु याङ्कन/ अ ययनका चरणह

• कायर्क्रम यसकारण शु गिरनछ िकनकी यसले अर्थर्पूणर् ल यह पुरा गदर्छ

• ल यह पूवर् िनधार्िरत सम याह र आव यकताह बाट उतप न हु छन

• ल यह भनेको सामा यतया कायर्क्रमले उ लेिखतआव यकताह को आधारमा के प्रा त गनर् चाह छ भ ने हो

• • ल यह प ट तथा स छेपमा हुनु आव यक छ

• हरेक ल यले एउटा मात्र िबचारलाई स मेिलत गनुर्पछर् र अ ल यबाट िभ न हुनुपछर्

उद्ध य थापना

• सो नु पन प्र न : कायर्क्रमले के प्रा त गन उद्ध य राख्दछ

• ल य िनमार्ण िबकास गन नमुना:क को लािग…………लि यत बगर् ……….. के का लािग …………… ( सम या स बोधन गरी नाफा िलन)

• उदाहरणह : • काठमाड का सुकु बासी ब चाह लाई िशक्षा प्रदान गनर् • भुक प प्रभािबत ग्रामीण नेपालीह को बसोबास पुनिनर्मार्ण गनर्

उद्धे य थापना

• उद्धे यह भनेको कायर्क्रमको ल यलाई लि यत गन िबिष ट कथनह हुन

• हरेक ल य अनतरगत बहु उद्धे यह हुनुपछर् • उद्धे यह SMART हुनुपछर्

‐ Specific ‐ िबिस ट ,‐Measurable‐ मापनयोग्य, ‐ Attainable‐ प्रा तगनर् सिकने ‐ Realistic‐ यथाथर्परक, ‐ Time‐bound‐ समयिसमा भएको


• असल उद्ध य = पिरवतर्नको िदशा + पिरवतर्नको क्षेत्र + लि यत बगर्( जनसंख्या) + पिरवतर्नको मात्रा + समयिसमा

उदाहरणह :• पिरवतर्नको िदशा - िनरक्षता घटाऊनु • पिरवतर्नको क्षेत्र - पूवर् बा य िशक्षणको प्रबधर्न गनुर् • लि यत बगर् - काठमाड को सुकु बासी बि तमा ब ने २-५ बषर्का ब चाह

• पिरवतर्नको मात्रा - ताकी १००% शहभागीह िब यालय जान सक्नेछन

• समयिसमा - कायर्क्रम सु भएको १० मिहना िभत्र


• उद्ध यह ले मापनयोग्य नितजा प्रदान गछर्न ्ज ले गदार् कायर्क्रमका प्रापकलाई िनि चत समयिसमा िभत्रमा फाईदा प्रदान गछर्

उदाहरणह • काठमाड का १००० सुकु बासी ब चाह ले पूवर् बाल िशक्षा प्रा त गनछन

• १ बषर् िभत्रमा गोरखा िज लाका भुक प प्रभािबत १५०० पिरवारह लाई घर पुनिनर्मार्ण गनर् सहायता प्रदान गिरनेछ


• हरेक उद्ध यको स बि धत रणिनती र उपज हुनुपदर्छ • रणिनती भनेको कायर्क्रमको ल य प्रा त गनर् चिहने कायर् मक िववरण हो

• उदाहरणह :– कायर्क्रमको पाँचौ मिहनामा काठमाड का ७०० सुकु बासी पिरवारह लाई पूवर् बाल िशक्षण सैिशक सामाग्रीह प्रदान गिरनेछ

– पिरयोजनाको पिहलो मिहनामा १००० घर िनमार्णको आव यकता अ ययन गन नोक्सानको लेखाजोखा गन र िनिरक्षण गिरनेछ


1) कायर्क्रमको आव यकताको िनधार्रण गनुर् 2) कायर्क्रमको योजना िबकास गनुर् ( ल य, उद्धे य

आदी ) 3) कायर्योजना पूणर् गनुर् ( कहाँ,कसरी, किहले आदी) 4) बजेट िनमार्ण गनुर् तथा उपयुक्त ोत ह िनधार्रण

गनुर् 5) कायर्क्रमको िव वाशिनयता िनमार्ण गनुर् (उपयुक्त

कामदार, िनिरक्षक आदी ) 6) िनिरक्षण, मु याङ्कन तथा समायोजन गनुर्

प्रभावकारी कायर्क्रम प्रवाहका लािग सिुचह

• स लाहकार सिमती ‐ बोडर् सद यह , आ तिरक बािहय िबशषेग्यह , स भािभत प्रा तकतार्ह • प्रित पधार्- ‐अ क ले ते ताइ काम गदछ • सहकायर् ‐ के अ कुनै सं था वा समुहसँग सहकायर् गनुर् फाईदाजनक हु छ ज ले िसपह प्रदान गछर्न ् • लि यत समुदाय ‐कायर्क्रम िबकासका मुख्य कारकह समाबेश गनुर् ‐ िबिभ न समुदायका मा छेह का लािग काम सुि पनु वा कामको िज मा िदनु

केही मननह

• तािकर् क नमनुा भनेको कायर्क्रमको 'नक्सा ‘ हो • यो कायर्क्रमको ढाचा कसरी तयार गिर छ र ए ले क तो फरक पाछर् भनेर प्र ट पान सँिछ त तिरका हो

• यो सरल तथा तािकर् क यखया हो ज मा िय कुराह उ लेख हु छ :

‐ सम याको स बोधन गनर् के गनुर्पछर् ( उद्ध य) ‐कसरी गनुर्पछर् (िनबेश तथा कृयाकलापह ) ‐ सफल भएको कसरी थाहा पाउने (ततकाल वा लामोअविधमा

तािकर् क नमनुा भनेको के हो?

• ोतह कृयाकलापह िनबेश उपजह प्रभाव

आधारभतु तािकर् क नमनुा

तािकर् क नमनुा कसरी प ने बुझने ?

• कायर्क्रम के प्रा त गनर् िनमार्ण तथा लागु गिरएको हो भ ने यबि थत पमा सो ने

• ल य तथा उद्ध यह को पूणर् सुची तयार गन

• हरेक उद्ध यह को लािग ोतह ( िनबेश ) र कृयाकलापह को सुची बनाउने

• हरेक उपजह र उपजका मापनह को सुची तयार गन

तािकर् क नमनुाको िनमार्ण कसरी गन ?

• अ दाज गिरएका उपजह ( छोटो वा लामो अविधका) को सुची तयार गन

• छोटो अविधका उपजह -िसप ज्ञान तथा यबहारमा पिरवतर्न

• म यम अविधका उपजह - यबहार तथा िनणर्य गन क्षमतामा पिरवतर्न

• लामो अविधका उपजह - तर तथा ि थितमा पिरवतर्न

• तािकर् क नमुनाको सबै खाकाह मा सबै त वह िबचको अ तरस ब ध याखया गन ( प्रती उद्ध य एक )

• बा य त व, अनुमान र बाधाह लाई पिन समाबेश गन

तािकर् क नमुनाको िनमार्ण कसरी गन ?

सत्र दइुको कृयाकलाप पानाको पछािड १. तपाईंको सं थाको लािग एउटा कायर्क्रम ल य िनमार्ण गनुर्होस ्र लेख्नुहोस ् • फमुर्ला प्रयोग गनुर्होस ्: लि यत बगर् सम यालाई स बोधन गनर् फाईदा

िलने • उदाहरणह

‐काठमाड का सकुु बासी बि तका ब चाह लाई िशक्षा प्रदान गनर् ‐ भकु प वारा प्रभािबत ग्रामीण नेपालीह को बा थान पुनिनर्मार्ण गन

२. एउटा कायर्क्रम उद्धे य िनमार्ण गनुर्होस ्र लेख्नुहोस ् ‐ पिहलो १० मिहनािभत्रमा काठमाड का १००० सकुु बासी ब चाह ले

पूवर् बाल िशक्षा प्रा त गनछन ३. उद्धे य १।१ का लािग ोतह (रकम, कमर्चारीह , सिुबधाह , सामाग्रीह

आदी ) ४. सामिुहक छलफल गन र प्रितवेदन िदने …


• िनधार्िरत समुहमा ब नुहोस ्:1. हरेकले आफुले लेखेको ल य, उद्धे य र ोतह

प्र तुत गनुर्होस ्( ५ िमनटमा ) 2. समुहले एउटा प्र तुती छनौट गन र सुझाबह प्रदान

गन (५ िमनटमा) 3. प्रितबेदन पेश गन: हरेक समुहले छिनएको प्र तुती

प्र तुत गन (५ िमनट मा) :सं थाको नाम ,उद्धे य , ल य र आव यक ोत सिहत

कृयाकलाप समहु छलफल



सत्र ६कायर्क्रम मु याङ्कन



• कायर्क्रम मु याङ्कन भनेको के हो र यो िकन मह वपूणर् छ?

• मु याङ्कनका मुख्य आधारह • प्रकृया मु याङ्कन र नितजा मु याङ्कन

• मु याङ्कन योजनाका चरणह

सत्र ६ को योजना

• कायर्क्रम मु याङ्कन भनेको कायर्क्रमको बारेमा आव यक िनणर्य गन जानकारी संकलन तथा िब लेशण गन पदितगत प्रकृया हो

• कायर्क्रम मु याङ्कनले कायर्क्रमलाई अझ राम्रो बनाउन मदत गछर् • कायर्क्रम मु याङ्कनले ३५ वा अ य िबिभ न िकिसमका मु यानकनह समाबेश गनर् सक्छ

• कायर्क्रमह र सेवाह सुधार गन दईु मुख्य प्रकारका मु याङ्कनह :

‐ प्रकृया मु याङ्कन ‐ नितजा मु याङ्कन

कायर्क्रम मु याङ्कन भनेको के हो?

• सं था जे गनर् थािपत हो यही गदछ भ ने जु गनर्

• सेवा प्रदान गन प्रकृया सुधार गनर्

• दाताह को कायर्क्रमको सफलताको प्रमाणको बढदो मागको कारण

• कायर्क्रमह को िबच तुलना गरी सिह ोत िनधार्रण गन िनणर्य गनर्• • सावर्जिनक स ब ध यापािरक र सेवाह को प्रबधर्नमा प्रयोग हुनसक्ने त या क तथा नितजा उ पादन तथा जु गनर्

• • कायर्क्रम योजना प्रकृयाको मह वपूणर् भाग हुनुपदर्छ

कायर्क्रम मु याङ्कन िकन मह वपूणर् छ?

• मु याङ्कन के उद्धे यका लािग गिरदैछ?

• मु याङ्कनबाट आउने जानकारीका पाठक को हुनुपदर्छ?

• क तो जानकारी आव यक छ?

• जानकारी कुन ोतबाट संकलन गिर छ ?

• जानकारी कसरी संकलन गिर छ (िबधी )?

• मु याङ्कन गनर् के ोतह उपल ध छन?

मु याङ्कनका मख्य आधारह

• योजना अनु प कायर्क्रम लागु भएको छ छैन भनी जु गन प्रकृयागत िबधी

• िनणर्य मक मु याङ्कन पिन भिन छ • कायर्क्रम कुन हदस म लागु भयो भनी िनधार्िरत गनर्

• कायर्क्रमको गुण तरको बारेमा यब थापकह लाई स लाह-सुझाब प्रदान गनर्

• दाताह र सरोकारवलाह लाई कायर्क्रमको जवाफदेिहता प्रदान गनर्

• कायर्क्रम लागु गन बेला कायर्क्रमको गुण तर सुधार गनर् आव यक समायोजन गनर्

प्रकृया मु याङ्कन

• कायर्क्रमको प्रभाभकारीता मापन गनर् त या क सँग्रह तथा िब लेषण गन प्रकृयागत िबधी

• कायर्क्रम वारा याइएका पिरवतर्न मापन गनर् मात्रा नभैइ यो कायर्क्रमलाई पिरवतर्नअको योगदान गनर् थािपत गन

• छोटो अविधका उपजह -िसप ज्ञान तथा यबहारमा पिरवतर्न

• म यम अविधका उपजह - यबहार तथा िनणर्य गन क्षमतामा पिरवतर्न

• लामो अविधका उपजह - तर तथा ि थितमा पिरवतर्न

‐

नितजा/ प्रितफल मु याङ्कन

1) काम गन समुह िनमार्ण गन 2) मु याकन प्रकृया र सेवाग्राही िनधार्रण गन 3) तािकर् क नमुनाको सिमक्षा गन 4) मु याङ्कनका प्र नह पिहचान गन 5) िबिधको छनौट 6) त या क स कलन तथा िब लेशन गन 7) मु याकन प्रितबेदन िन कशर्

मु याङ्कन योजनाका चरणह

• बािहय मु याङ्कनकतार् िनयक्त गन – फाईदा- िबषयगत, िबशषेग्यता – बेफाईदा- महगो, सम या र सरोकारवलाह को बारे पयार् त ज्ञानको कमी हुन सक्ने

• बािहय सलाहकार र कायर्क्रमका कमर्चारीको सहयोगमा आ तिरक मु याङ्कन टोलीको प्रयोग गन :

- फाईदा- काम महँगो , कायर्क्रम उद्ध यह को ि थरता - बेफाईदा- कमर्चारीको समयको प्रितबधता ,काम िबषयगत तथा ब तगुत मु याङ्कन प्रितबेदन

• कमर्चारी वारा सहायता गिरएको आ तिरक मु याङ्कन दल

– फाईदा- काम महँगो, शाहअभागीता प्रबधर्न गछर् – बेफाईदा-िबशषेग्यता र िब वासिनयताको कमी

सिह मु याङ्कनकतार् र टोली वा दल

1. मु याङ्कनको स दभर्,कायर्क्रमको उद्धे य, कमर्चारी, सहभािगह , सेवाग्रािहह र अ सरोकारवलह को बारेमा छलफल

2. मु याकन ढाचाह : सामा यतय प्रयोग गिरने ढाचाह – कायर्क्रमा अघी र पछीको ि ठितको तुलना – िनय त्रण समुह प्रयोग गरी , कायर्क्रम अघी र पछीको तुलना

3. मु याकन प्र नह (पयार् तता, प्रभाभकारीता, उपयुक्तता र द यतामा केि द्रत )

मु याकन योजना

4. प्र यक उद्धे यका लािग योजनामा िन न बेहोराह को िववरण उ लेख गनुर् पछर् :

– जानकारीका प्रकारह ( आिथर्क ,सामािजक त याक ,ज्ञानको पिरबतर्नका सचुक मापकह , बानी यबहार ,चतेना )

– जानकारीका ोतह (कमर्चारीह ,सेवाग्रिहह ,तथा सरोकारवलाह – जानकारीका ोतह छनौट गन आधारह ( नमनुा ,कायर्क्रमको ल बाइ

,उमेर, िलङ इ यादी ) – जानकारी सङ्कलन गन िबधीह (अ तवार्ता ,अबलोकन ,लि यत समहु छलफल ,कागजातको सिमक्षा )

5. मु याकन प्रकृया यबि थत तथा रेखदेख गन कायर्िबधी

मु याकन योजना

सत्र दइुको कृयाकलाप प नाको पछािड िन न कुराह लेख्नुहोस ्( कायर्क्रम उद्धे य १.१ पछी ) …१. तपाईंको उद्धे य १.१ को लािग तीन िबशषे रणिनतीह कृयाकलापह लेख्नुहोस ्‐ उद्ध यका प्रितफल लेख्नुहोस ्• एउटा त कालको ( िसप , प्रिब्रती र ज्ञान मा पिरवतर्न ) • एक म यमको ( बानी तथा िनणर्य प्रकृयामा पिरवतर्न ) • एक लामो समयको ( तर र अव थामा पिरवतर्न )२ . तपाईंको समुहमा रणिनतीह र प्रितफलह प्र तुत गनुर्होस ्३. सामुिहक छलफल र प्रितबेदन पेश गन!




सत्र ७: गैर सरकारी सं था ह को लािग रणिनतीक योजना

मथुसुामी कुमारन , िप एच िड (डा. के )

पिरवार यवुा तथा सामदुाियक िबज्ञान िबभाग


• रणिनतीक सोचाइ • रणिनतीक योजना भनेको के हो? • गरै सरकारी सं थाह को लािग यो िकन आव यक छ?

• रणिनतीक योजन किहले बनाउन ुहु छ र किहले हुँदैन?

• रणिनतीक योजनाका मख्य चराणह

सत्र ७ को योजनाह

• रणिनतीक हुन ुभनेको सं थाको ल यह मा प ट हुन ु, य का ोतह को बारेमा जानकार हुन ुर सं थाका ोतह र ल यलाई य को बातावरणसँग िमलाउनु हो

• रणिनतीक सोचाइले सं थालाई अझ प्रभावकारी र लायक बनाउन पिरवतर्न गनमा जोड गदर्छ

• तीन प्रमखु आव यकताह :१) उद्ध य, २)बातावरणह को बुझाई , ३) प्रितकृयाह को िबकास / िनमार्ण मा िशजर्निशलता

रणिनतीक सोचाइ

• रणिनतीक योजना भनेको प्रणािलमा आधािरत प्रकृया हो

• रणिनतीक योजना भनेको “आधारभुत िनणर्यह र कायर्ह उ पादन गन अनुशािसत प्रय न हो ज ले सं था के हो, य ले के गछर् , िकन गछर् , भ ने कुराकोभिब यमा केि द्रत भै बाटो देखाउछ “ (Bryson)

• यो एउटा यब थापनको साधन हो ज ले सं थाको कायर् प्रकृयालाई पिरवतर्निशलबाट प्रितकृयातमकमा पिरवतर्न गछर्

रणिनतीक योजना भनेको के हो?

• यो लामो समयको योजना होइन • य ले भिब यका िनणर्यह गन प्रयास गदन

• यो नेतृ वको असल िनणर्यको िबक प होइन • यो प्रगितिसल प्रकृया होइन

रणिनतीक योजना के होइन ?

• यदी सं था संकटमा छ भने

• पुनसंगठन गनुर् अघी वा पछी

• आिथर्क अिनि चतता भोिगरहेको बेला

• यदी नेित्र वोमा केही सम या छन भने

रणिनतीक योजना किहले बनाउन ुहुँदैन?

• नयाँ अवधारणाह र पहुचलाई सिक्रय तु याउछ

• सं थामा सबैको सहभािगतालाई बढाउछ

• सामुिहक िबचार िनमार्ण गछर्

• मा यता र िव वाश ह प ट पाछर्

• अवसरह र बाधाह को पूवार्नुमान गछर्

• भैरहेका िनणर्यह को लािग ढाचा प्रदान गछर् र बजार रणिनती बनाउछ

रणिनतीक योजना िकन मह वपूणर् छ ?

• जब एउटा नयाँ सं था ि थर हु छ

• एक िन कृय अवधी पछी स थालाई पुन: जािग्रत गराउन

• नयाँ मुख्य फडकोको तयारी गनर्

• जब उ योगमा पूणर् मा ाश आउछ

• जब उधयोगमा मागमा आधािरत िब्रिद्ध उ च हु छ

• जब सरकार वारा ोतह को उ च तहह को समायोजन हु छ

रणिनतीक योजना किहले बनाउनु पछर् ?

• रणिनतीक यब थापन भनेको रणिनतीक सोचाइ र योजनाको उपयोग हो

• य ले सं था च ने उिचत पिरवतर्नको गितिसल बातावरणमा जोड िद छ

• यो समय अनुसार पिरवतर्न हुन सक्ने खालको हु छ र सं थालाई गितिशल राख्छ

रणिनतीक गरै सरकारी सं था यब थापन

१ . रणिनतीक योजना िनमार्ण गनुर्पछर् िक पदन िनणर्य गन

– सरोकारवालाह र िनणर्यकतार्ह को िबचमा सहमित र स झौता गन आव यकता

– सिह समुह , दल र ोतह

२. िमसन र ल यह प ट गन – सं था र यसका सेवाह को स तिु टको लािग सरोकारवालाह को क्षत्र पिहचान गन

– िमसन ल य र म यताह लाई पिरवितर्त बा य त वह को आधारमा प्रसोिधत गन

रणिनतीक योजनाका मख्य चरणह

३ . बल ,शक्ती ,कमजोरी ,अवसरह र चुनौितह को पिहचान गनर् आ तिरक तथा बा या बातावरणअलाई मु या कन वा लेखाजोखा गन


आ तिरक

बल/शक्ती कमजोिरह

बा य

अवसरह चुनौितह

• सं थाको ईितहास ,वा तिवक िमसन ,क्षेत्र र तहको पुनरबलोकन, सिमक्षाको सु वात हु छ

• आ तिरक ढाचा, प्रकृया र कायर्स चालनको मु याङ्कन

• पिरक्षण गनुर्पन क्षेत्रह : बोडर् , यिक्तह , वय सेवकह , आिथर्क पाटो ,सुिबधाह , प्रिबधी, कायर्क्रम तथा सेवाह को आिव कार

• हालको कायर्क्रमह को मु याङ्कन : िनबेश र पारीणाममा को पूणर्ता गुणा मक र परीमाणस ब धी तथया कह वारा िन चय गनुर्

• मु य-फाईदा िब लेशण • योग्यता, क्षमता िब लेषण र McMillan Matrix

आ तिरक मु याङ्कन

• सं थालाई प्रभाव पनर् सक्ने समाजका पिरवतर्नह को पिहचान गछर्

• चनुौती र अवसरह मािथ प्रकाश पाछर्

• ५-१०बषर्को समय िसमा हु छ

• अ य कुरा वा बातावरणमा पिरवतर्नले कसरी सं थालाई असर गछर् भ ने कुराको लेखाजोखा गछर्

बा य मु याङ्कन

• सं थाको बजार र क्षेत्रको आव यकअता र अनुभवको पिहचान गछर्

• बजारको माग र वभावको लेखाजोखा गछर्

• सं थाको बजार आशयलाई मह व िद छ

• पिरक्षण गिरनु पन क्षेत्रह : सेवाग्रिहह ,प्रित पिधर्ह , सरकारी यजे सीह आदी

बजार मु याङ्कन

• यो एउटा बा य चुनौितह तथा अवसरह र आ तिरक शक्ती, बलह बाट सं लेषण गिरयको स भािवत रणिनतीह पिरक्षण गन िबधी हो

• योजना प्रकृया ज ले पिहला सं था िभत्रको शिक्त,बल र कमजोिरह लाई खोत छ

• यो प्रकृयाले यसपछी सं था बािहरको शिक्त,बल र कमजोिरह लाई खोत छ

• बल र कमजोिरह बतर्मानका आ तिरक त वह हुन जबकी अवसरह र चुनौितह भिब यका बा य त वह हुन

SWOT िब लेशण

(S)शक्ती/ बल - सं थाका आ तिरक शिक्त,बलह के हुन?(िसपयुक्त कमर्चारीह ,बिलयो बोडर्, आदी )

(W) कमजोिरह - सं थाका आ तिरक कमजोिरह के हुन ?(पुराना प्रिबिधह ,अनुदान लेखनको िसपको कमी आदी )

(O)अवसरह - के बा य अवसरह ले सं थालाई अघी बढन म त गनर् सक्छन?(स जालका अवसरह , नयाँ िनती तथा िदशा, आदी)

(T) चुनौितह - सं थालाई अघी बढनबाट रोक्न सक्ने के चुनौितह हुन सक्छन? (ख कदो अथर्त त्र ,बढदो प्रित पधार्,आदी )

SWOT िब लेशण

४. सं थाले भोिगरहेका रणिनतीक मु ाह को पिहचान गनुर् – सं थासँग स बि धत कायर्क्रम तथा िनितह ले स थालाई अिहले र पछी

भिब यमा पिन असर गछर् – ितिनह ले के देखाउछन: सं थाका लामो समय स म रहने सम याह

,कायर्क्रम तथा आिथर्क सफलता पाउन हटाउनु पन बाधाह

५ . ल यह , उद्ध यह र रणिनतीह िनमार्ण गनुर्

• ल यह : प्रा त गिरनु पन सामा य उद्ध यह • उद्ध यह : प्रा त गिरनु पन िबिश ट उद्ध यह • रणिनतीह : समाबेश गिरनु पन िब्रहत पद्धती


• िमसन र मु य मा यताह ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐>"सदाका लािग “

• ल यह ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐>३-५ बषर्को ( उदाहरण - सद यता बढाउनु)

• उद्ध यह ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐>१ बषर्को ( उदाहरण- बषर्मा ५% का दरले सद यता बढाउनु)

• रणिनतीह - ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐> १-५ बषर्को (िनयुक्ती स य त्र )

रणिनतीक योजनाका समयिसमाह

६. रणिनतीक योजना अपनाउनु तथा सिमक्षा गनुर्– सबै सरोकारबालाह बाट ि विक्रती िलनु – रणिनतीक योजना अपनाइ अघी बढन सं थाको औपचािरक िनणर्य िलनु

७. सं थाको आदशर् ददुर्िशर्ता थािपत गनुर् • योजना सफल बनाउन ददुर्िशर्ताको सफलता आव यक हु छ • सरकारवालाह लाई सं था कता जादैछ बु न मद्धत गछर्


८. प्रभाबकारी कायर्योजना िनमार्ण गनुर्– स प न गिरनु पन मख्य ल यह र उद्धे यह – रणिनतीक ल यह प्रा त गनर् ोतह थािपत गनुर् – कुन उद्धे यको लािग को िज मेवार छ र किहले यो उद्धे य पुरा गिरनु

पछर् भ ने जानकारी िद छ – मु याङ्कनको लािग क्षत्र समेटनु

9. रणिनतीह र रणिनतीक योजना प्रकृयाह को पुन अवलोकन गनुर्

– रणिनतीक योजना चिक्रय हु छ – जब एउटा रणिनतीक योजनाको अ य हु छ ( ३-५ बषर्मा) तब अक

रणिनतीक योजना सु हु छ – रणिनतीह र प्रकृयाह को मु याङ्कनलाई अझ राम्रो बनाउन अक

योजनामा लाग ुगिर छ


१: प्रकृया

२ : उ पादन

३: योजना

४: कायर्योजना ५: मु याङ्कन

६: अक रणिनतीक योजना चक्रको लािग पृ ठपोषण

प्रभावकारी रणिनतीक सोचाइ

सत्र ३ को कृयाकलाप प नामा िन न कुराह …१. लेख्नुहोस ्.....…तपाईंको सं थाको ........ • एउटा शक्ती, बल • एउटा कमजोरी • एउटा अवसर • एउटा चुनौती२. सामुिहक छलफल र प्रितबेदन पेश गन!


INGENAES का सहकिमर् गैर सरकारी सं थाह को लािग

संगठना मक क्षमता अिभिब्रदी कायर्शाला


सत्र ८: :कृिष िब तारसँग रणिनतीक साझदेारी

सत्र ८ को योजना • सं थाका क्षमताह र क्षमता िनमार्ण िब्रद्धी • सं थाका मौलाउदा क्षत्रह • सरकारसँग अझ राम्रो स ब धको िनमार्ण • नेपाल कृिष िब तार प्रणािलसँग सहकायर् गदार्का बाधा तथा अवसरह बारे छलफल

• अ सं थाह सँग सहकायर् िनमार्ण गन • सं थाह को लािग संकट यब थापन

सं थाका क्षमता • सं थाको क्षमता भनेको यसको िमसनलाई प्रा त गनर् सक्ने क्षमता हो • क्षमताले सं थाको सेवाग्रािहह सँगको प्रदशर्नको मापन गदर्छ • सं थाका क्षमताका त वह : मािनस ,फाईदा,स प ती,मान,स मान • सं थाका िसपको सुिचह :

• िमसन/ शासन• सामदुाियक गठन र सहभािगता िबधी • यब थापन • कायर्क्रम योजना, लागु र मु याङ्कन • स जाल फैलाउन ुर जानकारी प्रदान गनुर्

गैर सरकारी सं थाको क्षमता िनमार्ण/ बिृद • गैर सरकारी सं थाह िबशषे सं थाहा हुन ज ले िबकासलाई सहिजकरन गनर् म य थको भूिमका िनबार्ह गछर्न ्र यक्ती, समुह र समुदायको क्षमता िब्रदी गछर्न ्

• यसैले सं थाको क्षमता िब्रधी अ को क्षमता अिभिब्रदी गनर् य को क्षमतासुधार गनुर् हो

• क्षमता अिभिब्रदी गदार् सं था क तो बातावरणमा स चालन भैरहेकोछ भ ने कुरालाई िबचार गनुर् पछर्

िमसन

गैर सरकारी सं थाको क्षमता िनमार्ण/ बिृद • सं थागत पिरवतर्नको व- यबि थत(किहलेकाही बा य प्रािबिधक सहायता प्रा त ) प्रकृया हो ज मा मुख्य सरोकारवलह र िलडरह ले िन न कुराह िसक्छन …

• शक्ती , बल पिहचान गनुर् - कमजोरी पिहचान गनर् • प्राथिमक मु ाह पिहचान गनर् • िय कायर्ह को योजना बनाउन, लागु गनर् र मु याङ्कन गरी स बोधन गनर्

• यिक्तको नयाँ यबहारमा िसप सँरचना,सं कृित,िनती र प्रकृया, रणिनतीह र िनणर्य प्रकृयामा पिरवतर्नको आव यकता खो छ

• स केतह /िच हह - ि जनिशलता, ोत स प नता

गैर सरकारी सं थाको क्षमता िनमार्ण/ बिृद का मौलाउदा क्षेत्रह

• सरकार सँगको स ब ध • स जाल िनमार्ण • कोष सकंलन • यबि थत िसपको िबिषि टकरण • वयमसेवक यब थापन • सकंट यब थापन • प्रिबधी योजना • मा यता

सरकार सँगको स ब ध अझ राम्रो बनाउन • चुनौितह

• िनती िनमार्ताह र कमर्चारीत त्रको यानअ◌ाकशर्ण पाउन • त लो तह स म जवाफदेिहता कायम राख्न • सरकारबाट गैर सरकारी सं थाको वत त्रता िनि चत गनर्

• फाईदाह • सामािजक मु ाह लाई समाधान गनर् सयोिजत ोतह को पिरचालन गन

• सामािजक मुदाह मा अझ राम्रो संगठना मक के द्र र जन सतकर् ता बढाउन सरकार र गैर सरकारी सं थाको िबचको स ब धलाई अझ बिलयो बनाउनु

• िनणर्य प्रकृयालाई सेवाग्रिहह को निजकमा राखी कायर्क्रममा सुधार याउनु

सरकार सँगको स ब ध अझ राम्रो बनाउन • िनती िनमार्ताह का लािग सम या र राजनैतीक अव थाह को वकालत गन

• सरकारमा मात्र भर परेर वा जोड िदएर सम या समाधान हुँदैन , गरै सरकारी सं थाह पिन समान पमा भागेदार हुनु पछर्

• सरकारी अिधकािरह सँग बिलयो स ब ध थािपत गनर् स जाल बढाउनु पछर्

• आशाह र िज मेवारीह को प ट िबभाजन हुनुपछर्

कृिष िब तारसँगका सहकायर्मा छलफल • बाधाह • के ले अिब वास उ प न गर् यो वा गछर् ?• सहयाित्रका पमा कृिष िबकास र िब तार सेवाह सँग सहकायर् गनुर्

• कृिष िब तार िनदशकका ब देजह • अवसरह - त कालका ( २ मिहना िभत्रमा) • अवसरह - म यम ( ३-१२ मिहना िभत्रमा) • अवसरह - लामो अविधका ( १ बषर् वा यो पछीका )

अ सं थाह सँगको सहकायर् • चुनौितह

• अ सं थाका प्रमुखह माझ िव वाश िनमार्ण गनुर् • ल य, उद्धे यह र रणिनतीह मा सहमित जुटाउनु • संचार र अ सेवाह को यब थापन गनुर् • ोतह को यब थापन र िनयमह मा सहमित • सहकायर्तमक िव वासलाई िदगो राख्नु

• फाईदाह • दाताको आकशर्ण • सं थाका सद यह को तर िब्रदी • नयाँ पारीयोजनाह स चालन गनर् अवसरह

अ सं थाह सँगको सहकायर् • सहकायर्को प्रकृयामा िव वास र पारदिसर्ता बनाइराख्नु

• भूिमकाह र आशाह प ट सँग पिहचान गनुर्

• समान मु य मा यता र िमसनमा जोड िदनु

• दबुै सं थाको साझदेारी फाईदामा जोड िदनु

• उ योगका अ सँग संपकर् थािपत गनुर् र िनर तरता

• एक अकार्लाई कायर्क्रमका उि तकै मु यवान र समान साझदेारका पमा यबहार गनुर्

•



सत्र ९ सगंठना मक नेतृ व

मुथसुामी कुमारन , िप एच िड (डा. के )

पिरवार युवा तथा सामुदाियक िबज्ञान िबभाग

युिनभिसर्टी अफ लोिरडा

• सं थाह को संगठना मक िजबन चक्र

• सं थाह को कायर्कारी• • असल कायर्कारी नेतृ वका िसद्धा तह

• सं था नेतृ व: कायर् , िसद्धा तह तथा िबशसेताह

• असल नेतृ वका मुख्य मु ाह / सम याह

सत्र ९ को योजना

शु वाती चरण :

• कारणमा िव वाश गन प्रिरत मा छेह वरा सु गिरएको; • सामा यतय एकमात्र सेवा वा िक्रयाकलापमा केि द्रत • यव थापना प ित नभएको वा आव यक नपन • धेरै िनणर्यह सं थापक मै केि द्रत • प्रारि भक कमर्चारी वा वय सेवक उद्धे यको ज्ञान र िव वाशमा मात्रा आधािरत ्हुने

• प्रशासिनक् र संरचना मक िववरणमा आधािरत ्सं थापक

सं थाको संगठना मक िजबन चक्र - चरण -१

िबि त्रितकरण विृद्धको चरण:• कायर्क्रम तथा फाईदाका विृद्ध वरा िचित्रत • सं थामा संरचना र सं कृितको ब दो जिटलता • प्राय अिनयोिजत विृद्ध • कायर्कारी नेतृ वकतार्को िनयुक्ती • कायर्क्रममा कायार्प्र ययोज को आव यकता• िसपसिहतको मुख्य यिक्तको आव यकता • अि थर िनितह ज ले सं थाको युिक्तसंगत िब तार चाह छन

• कायर्क्रम र सेवामा आधािरत ्कायर्क्रमको संरचना

सं थाको संगठना मक िजबन चक्र - -२

एकित्रत गन चरण:• योजना प्रकृया वारा िचित्रत • कायर्क्रमको तहबाट सं थागत तहमा थानतिरत • यब थापक कमर्चारीको ब दो मह व • तह तथा िबकेि द्रकरण ् • संरचना मक िनयुक्ती र तािलम • कमर्चारीह को लािग प्रदशर्न मापन वा मु याङ्कन • उ पादनमा भ दा नितजामा जोड • रणिनितक योजना प्रकृयामा सहभािगता

सं थाको संगठना मक िजबन चक्र -चरण ३

पिरवतर्नको चरण:

• कायर्क्रमको िबि त्रितकर बाट िचित्रत वा अ नाफारिहत ह सङको सहकायर्

• िब्रहत स झौता • मानब ोत स साधन • बािहय स जालह • सहकायर् िनयि त्रत क पनीह को लािग फाईदा • औधोिगक नेतृ व

सं थाको संगठना मक िजबन चक्र -चरण ४

• सं थाको नेतृ व भनेको मुलत कायर्कारी नेता र बोडर्को दािय व हो

• प्रमुख कायर्कारी अिधिक्रत सं थाको दैिनक प्रशासिकय कामको प्रमुख हो

• प्रमुख कायर्कारी अिधिक्रत िभत्र पन िशषर्कह - कायर्कारी िनदशक ,प्रमुख कायर्कारी अिधिक्रत , अ यक्ष आदी

• प्रमुख कायर्कारी अिधिक्रत र बोडर्को स ब ध अितनै मह वपूणर् हु छ र ए को जितलता एउटा सं थाबाट अक सं थामा फरक पछर्

सं थाका प्रमखु कायर्कारी

सं थाको नेतृ व• सं थाको िचनारी न ैिव वाश हो

• िव वाश िन निलिखत कुराह बाट उि ज छ :

– इमा दािरता – यान – बाचा – सकारा मक् सोचाइ र योजना – अ लाई प्रिरत गनर्सक्ने क्षमता – सं थाको पक्षमा काम गनुर्

• सं थाको नेतृ वका कायर्ह • सं थाको प्रभावकारीता सिुनसचीत गनुर् • उ पादन र उ पादन क्षमता दबुइ सिुनसचीत गनुर् • कायर्कुशलता द क्षता सिुनि चत गनुर्

सं थाको नेतृ व

• एउटा सं थाको असल नेताले…….• सं थाको दरुिद्र तीको लािग सहिजकरन गरी यस अनु प काम गनुर्पछर्

• हालको ि थती , चुनौती र अवसरह को बुझाई हुनुंपछर् • सकारा मक् यबहार प्रदशर्न गनुर्पछर् • नयाँ िबचार ह याउन अ सँग सहकायर् गनुर्पछर् • सबैलाई स झाउन र समेटन सक्ने हुनुपछर् • आ नो काम वारा अ लाई प्रिरत गनुर्पछर् • उदाहरिनय सं थाको नेताको उदाहरण – WangariMaathai

• The Leadership Challenge (Kouzes & Posner)

• २२५ मु या मा यता र िबशसेताह म य प्रमुख चार िनमनिलिखत छन……….

• इमा दािरता • दक्ष्

• ददुर्शीर्

• प्रभाव पानर् सक्ने

मािनसह िकन र के को लािग उिनह का नेतालाई आदर गछर्न?्

मािनसह सं थाको िलडर बाट के आशा गछर्न ्?

Korn‐Ferry अ तराि ट्रय सबछण

• इमा दािरता • दक्ष् • ददुर्शीर् • प्रभाव पानर् सक्ने • बौि हक • खु ला सोच भएको • िह मतवाला • िसधा, सरल • क पनािशल

• तािलम द ता र अनुभव • नेतृ व र िनितगत मागर्दशर्न प्रदान गनुर् • सबै कायर्क्रम र कृयाकलाप यब थापन र िनदशान ्गनुर् • िनितगत िनणर्यह लागु गनुर् • बोडर् िनदशकह लाई िनयिमत िरपोटर् गनुर् • आिथर्क खचर्ह ि विक्रत गनुर् • कमर्चारी िनयुक्त गनुर्, रेखदेख गनुर् र मु याङ्कन गनुर् • कागजा को रेकोडर् राखनु

कायर्कारी िनदशकको कायर्िववरण

• आ मिब वास र आ मसुधार • प्रािबिधक प्रिबणअता • उ तरदािय वो खो ने र िलने • सिह र समयमा िनणर्य गन • सं थाका सरोकारवलह लाई प्रभािबत गन • कमर्चारीह का लािग उदाहरण थािपत गनुर् • आ ना कमर्चारीह लाई बु ने र उिनह को भलो सोचने • कमर्चारीह लाई सुसुिचत राख्ने र उिनह लाई उ तरदािय व बोध गराउने

• सं थाको पूणर् सामा यर्,क्षमताको प्रयोग गन

असल कायर्कारी िनदशकका िसधा त ह

• दरुदरशी वा क पनाशक्ती भएको कायर्कारी िनदशक– गैर सरकारी सं थाको सँ कृितलाई बुझने – सं थाको प्रभावकारीता िनधार्रन ्गन – दरुदिशर्तालाई िदगो राख्नसकने

• पिरवतर्नको बाहकको पमा कायर्कारी िनदशक – बदिलदो गैर सरकारी सं थाको बातावरणलाई अंगा ने – नाफारिहत सं थाह को बदिलदो िजबन चक्रको बारेमा बु ने – संगठना मक पिरवतर्नअलाई नेित्र व िदन सक्ने

• स ब ध थापकको पमा कायर्कारी िनदशक – बोडर्संगको स ब धलाई सुमधरु बनाइराख्ने – उतपादनमुलक कमर्चारी स ब ध थािपत गन – सं थापकलाई अनुसरण गन

कायर्कारी िनदशकका ५ मह वपणूर् िबशषेताह (Carlson & Donohoe)

• समुदायको ज मदाताको पमा कायर्कारी िनदशक – बािहय सरोकारवलह लाई संलग्न – सहकायर् र साझदेािरलाई अंगा ने – बोडर्को प्रितिनिध व सुिनि चत गन

• ोत स प न यिक्तका पमा कायर्कारी िनदशक – राम्रो आिथर्क यब थापन सुिनसिचत गन – समुहमा आधािरत कोश स कलन वारा सं थालाई िदगो बनाउने – सं थाको आ दािनको ोतलाई िबिबिधकरण गन

Source: Carlson. M. & Donohoe, M. (2003), The Executive Director’s Survival Guide: Thriving as Nonprofit Leader

कायर्कारी िनदशकका ५ मह वपणूर् िबशषेताह (Carlson & Donohoe)

सं थाको नेतृ वमा मख्य मद्धाह • हेपाहापन तानाशाह • अिधकतम • शक्ती छो न अत पर • सफलता योजनाको अभाव • नाताबाद • भ्र टाचार • प्रादेिशक मानिशकता • राजनैतीक प्रभाव • जवाफदेिहता/ पारदिशर्ता

कृयाकलाप नेपालको गैर सरकारी सं थामा कायर्कारी नेतृ वको अव था, ि थतीको बारेमा सामुिहक छलफल :! छलफल गनुर्होस ्…• तपाईंलाई थाहा भएका कायर्कारी नेतृ वका िबशसेताह @. समुह पारीयोजना: लेख्नुहोस…्• नेपालमा गैर सरकारी सं था छेत्रका कायर्कारी नेित्र यो को बल , कमजोरी, अवसरह र चनुौितह (कि तमा एक एक वटा) लेख्नहुोस ्

# . प्रितवेदन िदने काम!



सत्र १० मानब ोत स साधन यब थापन




• गैर सरकारी सं थामा मानब ोत स साधन

• िनयुक्ती र रोजगारी स ब धी कानुनी धारणाह

• कमर्चारी िनितह

• कानुनी अवधारणाह

• गैर सरकारी सं थाको क्षत्र र वयंसेवकह

• वयंसेवक यब थापन

सत्र १० योजना

१) सेवाग्राहीको स तुि ट

२) कामदारको स तुि ट ३) संगठना मक प्रभावकारीता

गरै सरकारी सं थाको सफलता: मह वपणूर् त वह

• योग्य र तािलम प्रा त कमर्चारीह सं थाका मह वोपूणर् स प ती हुन

• सफल सं थाह ले यो बु छन िक उिनह को मानब ोत स साधन उिनह को सफलताको के द्र हुन र

िमसन प्रा त गनर्मा मुख्य भूिमका खे छन

• दभुार्ग्यबस कमजोर मानब ोत स साधन यब थापनका कारण गैर सरकारी सं थामा कमर्चारी फेरबदल ्दर करीब ३५% हुनेगछर्

गैर सरकारी सं थामा मानब ोत स साधन

असल मानब ोत स साधन यब थापन

• योग्य र उ तरदािय कमर्चारी • तािलम र कामका सतर्ह • राम्ररी लेिखएको मानब ोत स साधन यब थापन िनितह

• कमर्चारीको िब्रधी र िबकास • िन पक्षता र अिधकारह • आचारसंिहता • संचार • तर र उ तरदािय व • सहभािगतामुलक िनणर्य प्रकृया

गैर सरकारी सं थामा मानब ोत स साधन• कप रेट िव द्ध सं था मानब ोत स साधन • आधारभुत मानब ोत स साधन योग्यता

– ज्ञान – िसपह – मनोविृत – मु य मा यताह

• सं थाका कमर्चारीका प्रकारह (कमर्चारीह तथा वयंसेवकह )

– पिरवतर्नको बाहक – प्रािबिधक – प्रशासिनक – िफ ड सुपरभाइजरह र िबभागीय यब थापकह

• मानब ोत स साधन यब थापन एक प्रणाली हो कायर्ह को संकलन होइन

• यो आव यक मानब ोत (कायर्क्रम योजनामा आधािरत) को आव यकता मु याङ्कनबाट सु हु छ

• जािगरको लािग पद िनधार्रण गदार् सं थाको लािग बतर्मानमा मात्र हैन भिब यमा पिन के आव यक छ भ ने कुरामा यान िदनु ज री हु छ

• मानब ोत स साधन यब थापनका प्रमुख िज मेवारीह : िनयुक्ती गनुर्, क्षितपूितर् गनुर्, तािलम, िनिरक्षण ,कमर्चारीको िबकास ,प्रदशर्न सिमक्षा र इिक्छत वा अनैि छक पद याग

• कमजोर मानब ोत स साधन यब थापनले सं थालाई ए को िमसनबाट अ त मोडछ र खतरा पैदा गछर्

गरै सरकारी सं थामा मानब ोत स साधन

• जािगरको पद, कायर् िववरण तथा घोषणा • बायोडाटा • अ त सेवा गरेको अवधी • प्ररणा • छनौट िबधी • असल, उ तम उ मेदवार छनौट • क्षितपूित र्

िनयक्ती स ब धी मख्य सतर्ह

• असल थािपत कमर्चारी िनितह • सिह अिभमुखीकरण तथा तािलम • िनिरक्षण • पेसागत िबकासका अवसरह • िन पक्षता ,िव वाश र संचार • कायर् सतर्ह

रोजगािरको क्रमका मख्य सतर्ह

• कमर्चारीको बिगर्करण ( थायी ,अ थायी) • िनयुक्ती प्रकृया • फाईदाह • कायर् तािलका • िबदाको यब था • िहसंा स ब धी िनितह तथा • प्रदशर्न सिमक्षा • समाि त (रािजनामा ) • कमर्चारीको अिपल िबिधह

कमर्चारी िनितह

गैर सरकारी सं थामा मानब ोत स साधन• आ तिरक पमा तयार गिरएको तािलम

• िबशषेज्ञ वारा सामा य तािलम

• कायर्शालाह

• सेिमनार स मेलनह

• काममा तािलम

• आदानप्रदान

• आ तिरक स वा

• व-िसकाइ, अ ययन

• सं थामा एउटै मात्र कमर्चारी भएपनी कानुनी सम या आइपनर् सक्छन

• सं थामा हुने सबै कानुनी दावाह मा सबैभ दा बढी दावाह मानब ोत स साधन स ब धी हु छन

• कमजोर मानब ोत स साधन यब थापनले िनयुक्तीको अव थामा,रोजगािरको अव थामा र कमर्चािरको पद याग पछी पिन सं थालाई असर गनर् सक्छ

काननुी अवधारणाह

• सं थाको िमसनमा िव वाश राख्नु मुख्य कुरा हो – संगठना मक सं कृितको िबकास ज ले सं थाको िमसन लाई

योगदान गछर् र सबै सद यह लाई उि तकै मह व िद छ

• कमर्चारीह को सं थामा िम ने/सुहाउदो तर हुनुपछर् – कमर्चारीह ले आ नो यिक्तगत ल यह लाई कसरी िल छन

भ ने कुरा सं थाको ल यसँग जोडीएको हु छ

• कमर्चारीह सं थासँग जोडीएको हुनुपछर् – कमर्चारीह सं थामा कुन हद स म सहभािग हुनुपछर्

• सकारा मक सहभािगताले स तुि ट र लगाब बढाउछ

मानब ोत स साधनका धारणाह

गैर सरकारी सं था र वयंसेवक • वय सेवकह सं थाका रगत र याख्या गनर्

नसिकने ोतह हुन, िबशषे गरी सामुदाियक तहमा

• अमेिरकनह ले संसारका अ सबै देशका मा छेले भ दा बढी वय सेवा गछर्न

• लाख ले गैर सरकारी सं थामा वय सेवकका पमा काम गछर्न ्(२०१० मा १६ बषर् मािथका २६.३% ले वय सेवा गरेकाछन)

• उिनह ले १५.५ घ टा भ दा बढी योगदान गछर्न

वयंसेवक यब थापन

• युनतम तहमा हरेक गैर सरकारी सं थामा वयमसेवक नेतृ व दल हु छ, यो सं थाको बोडर् हो !

• छोटो अविधका वयमसेवकह • लामो अविधकालागी वयमसेवकह • अनलाइन वयमसेवकह • िव याथीर् वयमसेवकह

कृयाकलाप नेपालको गैर सरकारी सं थामा कायर्कारी मानब ोत स साधनको अव था, ि थतीको बारेमा सामुिहक छलफल : १. छलफल गनुर्होस ्… तपाईंलाई थाहा भएका मानब ोत स साधनको िबशसेताह २ . समुह पारीयोजना: लेख्नुहोस…् नेपालमा गैर सरकारी सं थाका मानब ोत स साधनको बल,कमजोरी, अवसरह र चुनौितह (कि तमा एक एक वटा) लेख्नुहोस ् ३ . प्रितवेदन िदने काम!


INGENAES का सहकिमर् गैर सरकारी सं थाह को लािग संगठना मक क्षमता अिभिब्रदी कायर्शाला

सत्र ११ कोष स कलन




• लोकोपकार तथा दान • कोष स कलनका ५ मुख्य िसद्धा तह • िवज्ञापनको कारण • सम या कथन • कोष स कलन चक्र • कोष स कलन पेशा • गैर सरकारी सं थाका मुनाफाका ोतह • Hank Rossoका कोष स कलनका पक्ष धारणाह • कोष स कलनका िबधी तथा शैलीह • कोष स कलनको िपरािमड • अनलाइन कोष स कलन

सत्र ११ को योजना

• लोकोपकार भ ने श द ग्रीक भाषाको Philanthropia बाट उ पती भएको हो ,ज को अथर् 'मािनसको लािग माया" भ ने हु छ

• “लोकोपकारले अ को फाईदाको लािग गिरने वेि छक सेवा, वेि छक आब वतालाई समेटछ ” (R.L.Payton)

• दान भ ने श द यािटन भाषाको श द बाट उ पती भएको हो ज को अथर् माया (सहानुभुती, दया) भ ने हु छ

• दान भनेको िनः वाथर्ता, दया र समानुभुतीको धािमर्क पर परा हो

• गैर सरकारी सं थाको कोष स कलनमा लोकोपकार र दान लाई यानपुबर्क समेिटनु ज री हु छ

लोकोपकार तथा दान

• “ कोष स कलन लोकोपकारको अिभ न भाग हो , य तै गरी लोकोपकार प्रजात त्रको लािग ज री” –आर एल पेटोन

• कोष स कलन िबशषे र िनर तर हु छ • कोष स कलन भनेको नाफा रिहत सं था र दाताह िबचको स ब धको यब थापना हो

• कोष स कलनको उ े य रकम स कलन गनुर् मात्र होइन ब नाफा रिहत सं थाह को दाता सं थाह िबचको अ तरस ब धलाई यबि थत गनुर् हो

• कोष स कलन कला र िबज्ञान दबुै हो • कोष स कलकह िसपयुक्त संचारकतार्ह हुन जो दाताह सँगको स ब ध यबि थत र संरक्षण गनर्मा तािलम प्रा त हु छन

कोष स कलन र लोकोपकार

१. मािनस ह ले मािनसह लाई सहयोग गनर्का लािग िद छन • दाता ह ले संगठना मक आव यकतामा योगदान गदनन ( उिनह ले

मािनसको आव यकतालाई मात्र योगदान गछर्न)् २. मािनसह ले आ नो साधन सँग स बि धत कुरा अ लाई प्रदान गछर्न ्

– िपरािमड सरचनाको उपहार रणिनतीले बिलयो नितजा उ पादन गछर् ३. सं थाको निजकका ह ले गती िलन ुपछर् • सं थाह को उद्ध यसँग निजकबाट स बि धत मिनसह ले केही प्रदान गरेर नेतृ व गछर्न ्

४. ८०/ २० को िनयम• प्राय ८०% कोष २०% लि यत दाताह बाट स किलत हु छन ५. स तलुनको आव यकता • िबि त्रततामा आधािरत कोष संकलन रणिनती प्रमुख हु छ

कोष स कलनका ५ मख्य िसद्धा तह ((Weinstein)वोइ टेइन २००९ )

1. तपाईंको सं थाको कथा प्रभावकारी ढंगमा भ न ु 2. तपाईंको सं थाले समाजमा पारेको प्रभावलाई िब तारमा प्रकाश पानुर्

3. उिचत यापािरकरण वा िबज्ञापनको रणिनती छनौट गनुर् 4. यापािरक िच ह वा लोगो,पोटर्फोिलयो

– लोगो – नारा– उदाहरण : http://nishthausa.org/

5. अनलाइन उपि थती 6. पर परागत तथा सामािजक स जाललाई िवज्ञापनको पमा उपयोग गनुर्

कारणको लािग िवज्ञापन

कृयाकलाप टुइटीङ् अ यास:१ . बाकस भएको टेबलको कृयाकलाप प नामा िन न कुराह लेख्नुहोस ्…• तपाईंको सं थाको नाम

२. १४० अक्षर वा काममा िबज्ञापनको स देश लेख्नु होस ्(एउटा बाकशमा एउटा मात्र)…..यो तपाइको िबज्ञापन टुईट हुनेछ ३. लाइन भ दा तलको टेबुलमा तपाईंको टुईट पुन लेख्नुहोस ्

४.अब टुईट गरौ !!!

• कोष सङ्कलनका लािग आधारभुत प्र नह :

१. तपाईंको सं था िकन अि त वमा छ?(िमसन ,िभजन) २. आ ना सद यह को आव यकतालाई पुरा गनर् सं थाले क तो सेवा प्रदान गछर् ( ल यह ,उद्धे यह , प्रितफलह आदी ) ३. स भािबत दाताह ले ( यिक्तगत,आधारह ,सं थानह )िकन कोष प्रदान गनुर्पछर् ?

सहायताको लागी मामला (केस)बनाउन ु

• एउटा असल कोष संकलन योजना सम या कथनबाट सु हु छ

• सम या कथनले सं थाको कथा भ छ • सम या कथन प्राय १-३ प नाको हु छ र य ले

सं थालाई िकन सहायता गिरनु पछर् भ ने बताउछ • य मा िमसन कथन,आव यकता कथन र दाताह को

समुदायमा हुने स भािवत प्रभावको कथन हुनुपछर्

सम या कथन

• प्रभावकारी कोष संकलन प्रभावकारी योजना र यो योजनाको कायार् वयनमा भर पदर्छ

• असामियक प्राथर्ना वा िब तीले िचनो मात्र प्रा त हु छ उपहार प्रा त हुँदैन

• कोश संकलन प्रकृया चक्रीय हु छ • १४ चरणको चक्रमा िब ती वा प्राथर्ना १३ मा आउछ • पिहले १२ चरणह ले योजनालाई समेटछ • सु वाती िब द ु- चरण १ भ दा अगािड- कोष

संकलनका लािग िबज्ञापनका िसद्धा तह (स भािवत दाताह को आव यकताह , सोचाइह , चाहनाह र मु य मा यताह ) बु नु हो

कोष स कलन चक्र

१ . सहायताको लािग सं थाको सम याको जाच गनुर् २. बजारको ज रतको िब लेशण गनुर् ३. आव यकता कथन को तयारी गनुर् ४. उद्धे यह लाई पारीभािषत गनुर् ५. वय सेवकअह को संलग्नता ६. आव यकता कथनको वय सेवकह वारा प्रमाणीकरण ७. उपहार बजारको मु याङ्कन

कोष स कलन चक्र

८. संकलनका रणिनती तथा िबधीह ९. स भािवत उपहारका ोतह पिहचान गनुर् १०. कोष संकलन योजनाको तयारी गनुर् ११. संचार योजनाको तयारी गनुर् १२. वय सेवकह लाई सकृया गनुर् १३. उपहारको लािग प्राथर्ना १५. स ब धको रखवाली तथा पुनतार्जगी

कोष सकंलन चक्र

• धेरै प्रित पधार् मक • यो एउटा बहु-अनुशासन प्रकृया हो ज ले बोडर् ,

कायर्कारी नेतृ व ,कमर्चारी र वय सेवकको संलग्नता आव यक ठा छ

• सफलता नाफारिहत सं थाको बदिलदो पिरि थतीलाई अपनाउन सक्ने क्षमतामा भर पछर्

• प्राथार्नाका क्रममा िबचार गनुर् पन कुरा ह :– सां कृितक सचेतना – सिह यिक्तगत तथा दल को संचार – नम्रता पूवर्क स झाउने काम

कोष सकंलन प्रकृया

• कोष स कलन एउटा इ जतपूणर् पेशा बनेको छ • कोष स कलन एउटा पेशा हो ज को सध ठुलो माग हु छ

• पेशागत कोष स कलकह को कामको प को क्रम र काम नाफारिहत सं थाह को िमसन अनुसार िबिबध हु छ

• ठुलो मात्रामा कोष स कलकह शैिक्षक तथा वा य सं थाह वारा िनयुक्त गिरएका हु छन

• सं थाह ले िबशषे कायर्ह को लािग कोष स कलनका लािग बा या यक्ती पिन िनयुक्त गछर्न ्

• कोष स कलकह ले सं थाको प्रणाली र पेशागत िबकासबाट िसप प्रा त गछर्न ्

कोष संकलन पेशा

गरै सरकारी सं थाका मनुाफाका ोतह

• सेवाह को लािग ( अमेिरकामा किरब ५०%) – िनजी ोतह बाट , िमसनसँग सुहाउदो हुनुपछर्

• सरकारी ोतह (अमेिरकामा किरब ३०%) – स झौताह र अनुदानह

• यिक्तगत उपहारह (अमेिरकामा किरब ११%) ‐मािनसह ले आफुले सोच िबचार गन कारणको लािग मात्र दान गछर्न ्

• सं थागत उपहारह (अमेिरकामा किरब ४%) – िनजी सं थाह , सामुदाियक फाउ डशेनह

• लगािनको आ दानी (अमेिरकामा करीब ३%)– सेवाह सँग स बि धत भएको

• अ आ दानी (अमेिरकामा करीब २%) • वय सेवक र आ तिरक योगदानकतार्ह

• िदगो उपहारह : • वािषर्क कोष स कलन • उपहारलाई समथर् बनाउनु : • पूंजी अिभयान • िबशषे पारीयोजनाह • उपहार योजना • स पि त प्रदान

कोष स कलनका िबधीह

कोष स कलनको िपरािमड (Greenfield, 2002)

िपरािमड को अक य

• वािषर्क कोष खाता सं थाका सबै सफल कोष स कलनको आधार हो

• वािषर्क कोषह कायार् मत कोष हुन- यसबाट हुने योगदान अिनयि त्रत हु छ

• रणिनतीह लामो अविधका सहायता उ पादन गनर् तयार गिरएका हु छन

• एक बिषर्य योगदानमा जोड िदनु पछर् • ठुलो संख्यको अनुरोध पमा भर पछर्

वािषर्क कोष खाता

• पिुजगत पारीयोजनाह मा जोड • पिरयोजनाको लािग दाताह लाई बहु

बिषर्य प्रितज्ञा गनर् उ सािहत गनुर् • यक्ती- यक्ती भेटघाट र िब ती • स ब धलाई सुधार गन प्रकृया यसका

अिभ न भाग हुन • नयाँ पिरयोजनाह का लािग िबज कोष र

भैराखेका पिरयोजनाह को विृद्ध मा िबशषे जोड

पजुी अिभयान र िबशषे पिरयोजनाह

• उपहारह बतर्मान समयमा बनेका हु छन तर ियिनह को पछी मात्र महसुस हु छ (सामा यतया दाताको मृ यु पछी)

• उपहारअका साधारण िकिसमह : इ छा तथा दान,परोपकारी उपहार वािषर्की

• िबशषे िनितह र कानुनी अवधारणाह

उपहार योजना

• स भािवतह जो अ िबिधको पहुचबाट टाढा छन उिनह लाई सुिचत गनर् र संलग्न गनर् मद्धत गछर्

• साना दान ह को लािग यो िछटो हुिकर् दो िबधी हो

• िब्रहत पहुचको लािग सामािजक स जालको उपयोग गिरन ुपछर्

• िनर तर अपडटे र सुरक्षाका िबशषेताह

अनलाइन कोष स कलन

INGENAES का सहकिमर् गैर सरकारी सं थाह को लािग

संगठना मक क्षमता अिभिब्रदी कायर्शाला


सत्र १२ :अनुदान लेखन

सत्र १२ का योजनाह

• गैर सरकारी सं थाका अनदुानका ोतह •करार र सहकािर स झौताह•अनदुानह के हुन? •अनदुान लेखनका प्रकृया र उ पादन •अनसु धानका लािग जानकारी •अनदुान प्र ताबका मख्य भागह •अनदुान प्र ताबका िवशषे त वह

सरकारी स झौताह • स झौताह :

• नाफारिहत सं थाह र सरकारी एजे सीको िबचमा • िबशषे कायर् स पादन गनर् • कानुन स बत िबचारको सटापटा

• कोअपरेिटव स झौता • स झौता ज तै हो तर य ले दाता र सं थाको िबचमा उिचत अदल बदल समाबेश गछर्

अनुदान के हो? यो …• िनयोिजत रकमको ोत • दात्री िनकायबाट दीइ छ • िनबेदकका लािग हो • प्र ताब मा उ लेिखत िबिश ट कायर्क्रम, योजना पुरा

गनर्का लािग हो • िनि चत वा अिनि चत स झौता हो • धेरै प्रित पधार् मक हु छ

गैर सरकारी सं थाह ले िकन अनुदानको लािग दखार् त िदनु पछर् ?

• प्रा त रकम िफतार् गनुर् पदन • नयाँ कायर्क्रम सु गनर् वा भरैहेको लाई िनर तर ता िदन • हालका अनुदान र कायर्क्रमह मा कुनै खतरा नहुने • अनुस धानका लािग • क्षमता बढाउन • नयाँ सम या समाधानलाई समथर् बनाउन • समदुायको आव यकअता ह पुरा गनर्

अनुदान लेखनको भाषा• ितब्र क्षेत्र मु याङ्कन (एक पटक मात्र गिरने, असल पारीभािशत कायर्क्रमह

• अनुदान पत्र पेश गनर्कालागी आवेदन

• अिनमि त्रत प्र ताब पत्रह

• कोश उपल धताको सुचना • अनुदान चक्र

• वािधन अनुदान

अनुदानकालागी िनबेदन

• सरकारी अनुदानका िनबेदनह प्राय लामो हु छन ज मा िबशषे िनदशन िदइयको हु छ

• आधारभतु साना अनुदानका िनबेदनह छोटो हु छ

• आधारभतु ठुला अनुदानका िनयमह धेरै सिंक्ष त र प्रित पधार् मक हु छ

अनुदान लेखन ….….एक कला हो ......एक िबज्ञान हो … यो प्रकृया र उ पादन दबुैको बारेमा हो प्रकृयाले िन न कुराह समेटछ- आव यकअताह पिहचान गन , जानकारीको पहुच हुने , सहयताको िनमार्ण गन (आ तिरक पमा र बा य पमा) र प्र ताब पत्र लाई सगंिठत गन

प्रकृया भनेको िन न तािकर् क िववरण लाई समेटने प्र ताब पत्र हो: आव यकअताह , उद्धे यह , िबिधह , ोतह र अनुमािनत प्रितफलह

अनुदान लेखनका प्रकृया १. आव यकता पिहचान गनर्

२. जानकारीको लेखाजोखा गनर्

३. सहायता र साझदेारी थािपत गनर्

४. िटम/ दल थािपत गनर्

५. प्र ताब पत्र लेख्न

अनुस धानका लािग जानकारी

• दात्री िनकाय• अनुदानका उद्धे य र प्राथिमकताह • उपल ध कुल कोष • बजेटको ेणी • पारीयोजना अवधी • िनधार्िरत गन कारकह • िमितह , समयिसमा र पेश गन िबधीह

उ पादन प्र ताब पत्रमा िन न कुराह हुनु ज री हु छ …

• तकर् सगंत हुनुपछर् • िबषयगत हुनुपछर् • प ट सचंार िनदिशत हुनुपछर्

• उद्धे य • कृयाकलापह • र प्रितफलह

अनदुान प्र ताब पत्र • यो एउटा भलुभलुयैा हो – तपाईं कहाँ बाट सु गनुर्हु छ ? • कुनै एक ठाउबाट सु गनुर्होस ्तर सबैलाई समेटनुहोस ्!

बजेट आव यकता

अनुदान प्र ताबका मुख्य भागह • आव यकता, सम याह (िकन)• • ल यह र उद्ध यह (के)

• कायर्योजना (कसरी)

• ोतह : सगंठना मक क्षमता

• मु याङ्कन

• िदगोपन

आव यकता, सम याह (िकन)

िभ नता, अ तरको आव यकता मु याङ्कन नमनुा:

• आदशर् तर र मा यता बणर्न गनुर्

• हालको वा तिवक ि थती बणर्न गनुर्

• आदशर् र वा तिवक िबचको िभ नता बणर्न गनुर्

• िभ नता लाई स बोधन गनर् के आव यक छ प ट गनुर्

आव यकता, सम याह (िकन)

सम या िब लेशण :• सम यालाई बणर्न गनुर् • सम यालाई स बोधन गनर् के आव यक छ प ट गनुर् • िववरणलाई सबुदले समथर्न गनुर् यदी सम याह (वा आव यकताह ) उपल ध ोत भ दा ठुला

छन भने• सम याह र आव यकताह लाई प्राथिमकअता िदनुहोस ् • तकर् प्र ततु गनुर्होस-् प्राथिमकता िनधार्िरत गनुर्होस ्

ल यह र उद्ध यह (के)

आव यकताको िववरण िदइएको ि थितमा ,िन न कुराह के हुन?

• ल य अथवा सामा य उ सुकताका कथनह

• उद्धे यह अथवा इिक् यत प्रा तीका कथनह

• प्रकृया उद्ध य: पारीयोजनाले के गनछ? • प्रितफल उद्ध य: पारीयोजनाले के प्रा त गनछ ( छोटो समयमा ,

म यम समयमा र लामो समयमा)

• िय सबै जानकारीह लाई जो न तािकर् क नमुनाले मद्धत गछर्

कायर्योजना (कसरी)

• िबधी ,ढाचा तथा पद्धतीह • कृयाकलापअह प टसँग बणर्न गिरनु पछर् • कायर् योजना िन न कुरा ह समेटेर सगंिठत गिरनु

पछर् : उद्धे यह ,समय िसमा र क्रम • िववरणले को, के गन, कहाँ , किहले, र कसरी लाई

उ लेख गनुर् पछर्

ोतह

• सं था: गरै सरकारी सं थामा उपल ध प्रशासनीक तथा अ सहायताह

• कमर्चारी वगर्: पिरयोजना िनदशक र मख्य कमर्चारीको योग्यता

• बजेट: परीयोजना बजेट , के यो उिचत, पयार् त, र उपयोगी छ? के तपाईंले िय आव यकअताह पुरा गनुर् भएको छ?

मु याङ्कन • कायर्क्रम मु याङ्कन अनुदानको ज री त व बनेको छ

(१५% बजेट स म)

• िनणर्य प्रकृयाको लािग उपयोगी जानकारी उ पादन गनर्

• प्रकृया मु याङ्कन • पिरयोजना यब थापनलाई सहायत गनर् र सुधार गनर्

• प्रितफल मु याङ्कन• पिरयोजना प्रितफलह र पूणर्ताह को मु य िनधार्िरत गनर्

कायर्क्रमको िदगोपन

• बढी भ दा बढी दाताह िचि तत भरैहेछन िक अनुदान प्र ताब पत्रह ले कायर्क्रमको िदगोपन कृयाकलापका केही योजनाह समाबेश गछर्न ्जुन अनुदान अविध भ दा बािहरको हु छन।

• जब प्र ताब पत्रले पारीयोजनाको िदगोपन को सिुनि चतता गनर् सक्दैन, तब एउटा सहकायर्को मा यमबाट िदगोपन सकंेत गन योजनाले थप आव यक ोतह मािथ उठाउने काम गछर्

अनुदान लेखनका िवशषे त वह

• स क्षप :• परीयोजनाको साझा कथन र स पणूर् प्र ताब पत्रको सँ यप

• आव यकताको कथन :• पिरयोजना िकन आव यक छ र दाताह को उद्ध य र प्राथिमकतामा

कसरी मेल खा छ?

• पारीयोजना िववरण : • ल यह , उद्ध यह , रणिनतीह , कायर् ि ङ्खला, उपज र प्रितफलह ,

अनुदान प्र ताब पत्र लेखनका िवशषे त वह • बजेट

• सं थाको आिथर्क िववरण टेबल र बणर्ना मक दबु ैतिरकामा

• सगंठना मक जानकारी :• सं थाको संगठना मक क्षमता ,यसका प्राथिमक कृयाकलापअह , सेवाग्राही तथा सेवाह

• िनचोड:प्र ताब पत्रको मख्य बदुाह को सार तथा िदगोपन योजना

• पिरिश ट

INGENAES का सहकिमर् गैर सरकारी सं थाह को लािग संगठना मक क्षमता

अिभवद्धी कायर्शाला


सत्र एक : कायर्शाला संिक्ष त अबलोकन तथा नेपालमा गैर सरकारी सं थाह को भिूमका

• वागतम! • पिरचय • पूवर् कायर्शाला सवक्षण • कायर्शाला प चातको सवक्षण • नेपालमा गसैर्कार्री सं था क्षत्र

पिरचय

• म ....के!• म िकन गैर सरकारी सं था यब थापन पढाउछु? • शिैक्षक पृ ठभुमी• अ यापन भूिमकाह • िचका अनुस धान क्षेत्रह • गैर सरकारी सं थाह को पहुच • अ यापन दशर्न• प्रितदाबी

पिरचय

• अब, तपाईं! • तपाईं…. तपाईं… तपाईं… ! • हामीलाई थाहा िदनुस ्.. • तपाईंको नाम • तपाईं काम गन अथवा तपाईं स ब धीत सं थाको नाम • गरै सरकारी सं था क्षत्रमा लाग्नुका कारणह

केही िनयमह • समयमै आउनुहोस ् ! • कायर्शाला अविधमा मोबाईल फोन प्रयोग नगनुर्होस ् • छेउछाउका साथीह सँग कुरा नगनुर्होस ् • सबैलाई आदर गनुर्होस ् • कायर्शाला जानकारीमुलक, अनौपक्षिरक र अ तकृर् या मक हुनेछ • यसैले सकृय पमा भाग िलनुहोस ्• प्रदिशर्त सबै सामाग्रीह तपाईंलाई प्रदान गिरएका फाइलिभत्र छन, केही पिरवतर्न हुनसक्नेछन तसेैले यदी आब यक परेमा नोट िटपोट गनर् सक्नुहुनेछ

• कायर्शाला तथा िब ामको ढाँचा

कायर्शाला तािलका• सत्र १ : अबलोकन र नेपालमा गैर सरकारी सं था क्षत्र • सत्र २ : गैर सरकारी सं थाका आधारह • सत्र ३ र ४ : गैर सरकारी सं थाको लागी सशुासन १,२ • सत्र ५: कायर्क्रम योजना • सत्र ६ : कायर्क्रम मु याङ्कन • सत्र ७ : रणिनितक योजना • सत्र ८ : रणिनितक साझदेारी र कृिष िव तार प्रणालीसँग सहकायर् • सत्र ९ : सगंठना मक नेतृ व • सत्र १० : मानब स साधन तथा ोत यव थापन • सत्र ११ : कोष सकंलन • सत्र १२ : अनदुान लेखनका त वह • सत्र १३: िसकेकाकुराह लाई प्रयोग गन • सत्र १४: कायर्शालाको िनचो

गैर सरकारी सं थाह को रमाइलो दिुनयाँमा तपाईंलाई वागत छ!

गरै सरकारी सं थाह के हुन?

गैर सरकारी सं थाह : परीभाषा• गरै सरकारी सं थाह के हुन….• सं थाह हुन• फाईदाका लािग होइनन • नाफा बा नका लािग होइनन • सरकारबाट सं थागत पमा िबभािजत • व-शासक, िनय त्रक • अवा य (आ नै इ छाले च ने ) • कुनै समहुका मािनसह को सेवा/ िबकास/ िहत/ बातावरणमा केि द्रत • राजनैतीक दलह सँग अनुबि धत नभएको

गैर सरकारी सं था नामकरण• नाफारिहत सं था • नागिरक समाज सं था, सघं • िनजी वत त्र सं था • ते ो क्षत्रका सं थाह • समदुाय केि द्रत सं थाह • िफ ड गरै सरकारी सं था • बातावरण गरै सरकारी सं था

फरािकलो/ यापक प्रकारका गैर सरकारी सं था• िबकास

• िबकास योगनाह को ढाचा तयार गनुर् तथा लागु गनुर् • सेवा को पहुच नपुगेकाह को सेवामा केि द्रत हुनु

• वकालत • जनचेतना, म जुरी तथा ज्ञान बढाउनु • सबर्साधारणालाई राजनैतीक प्रकृयासँग जोडनु • स चारमा यम तथा कायर्कतार् समुहसँग सहकायर् गनुर् • सावर्जिनक िहतको लािग अिभभावक वा सुरक्षागाडर्को भूिमका िनबार्ह गनुर्

• उ पती • समुदायका बािस दाह को छोटोसमयको ससिक्तकरण • समुदायको लामोसमयको िबकास

• अ तराि ट्रय गैर सरकारी सं थाह• बहु छेत्रीय • िव व यापी

गैर सरकारी सं थाका िसद्धा तह• स झौताको असफलता

• बजारको असफलता • सामािजक याय

• बैकि पक िबकास

• सामािजक पुजी

आजका गैर सरकारी सं थाह• िव वाका हरेक भागका सो न योग्य मु ाह लाई स बोधन गनुर् • िबिव न िबधी तथा ल यह सँग पिरचािलत ्हुनु • एक्ल ैअथवा स झौतामा पिरचालन ्हुने • अती िबिबध हु छन तेसलैे सामा यकरण गनर् सिकदैन • कानुनअनुसारको अव थाको अिभ न पाटो हुन(B B. Ghali) िव वको नयाँ शक्ती (K. Annan) • ब दो क्षत्र र पहुच सँग ५०००० भ दा बढी अ तरराि ट्रय गैर सरकारी सं थाह -उदाहरण

अनंे टी इ टर यासनल (Amnesty International) • Edelman Barometer का अनुसार िव वाका मािनसले अ सरकारी वा यापािरक् भ दा गैर सरकारी सं थाह लाई िब वास गछर्न ्

केही गैर सरकारी सं था क्षत्रह• अमेिरका

• ३८ अ तगर्त १। िमिलयन गैर सरकारी सं थाह दतार् भएका छन • राि ट्रय जनवलको 1/10 र कुल ग्रह थ उ पादनको ५।५% भाग • स पि तह : ३ ित्रि लअन डलर, बािषक राज व-१।६ ित्रिलअन डलर र खचर् १।५ ित्रिलअन डलर • वय सेवक दर २७%

• भारत • 1.3 million गैर सरकारी सं थाह कोष , समाज वा िनजी नाफारिहत क पिनको पमा दतार् भएकाछन

• ¾ पूणर् पमा वय सेवकह बाट चलेकाछन • वािषर्क राज व करीब $6.5 B (Rs. 30K Cr.)

• क्यानाडा • दो ो ठुलो गैर सरकारी सं थाह को कामदार भएको ठाउँ • १६१,००० गैर सरकारी सं थाह• अथर् यव थामा $112 B योगदान

नेपालमा गरै सरकारी सं था क्षत्रोत: www.icnl.org

• आकार: • अनौपचािरक ग ती ८४,००० • समाज कलयाण पिरषदमा दतार्भएका ४०,००० गैर सरकारी सं थाह र २११ अ तराि ट्रय गैर सरकारी सं थाह

• एक दसक अगािड जती मात्र र १९९२ मा ३९३ • १९९० को बहुदिलय प्रजात त्र र २००७ को िनरपेक्षवाद/ धमर् िनरपेक्ष पछी िशघ्र िबकास

• गरै सरकारी सं थासँग स बि धत नयाँ सिंबधानमा भएको कानुन - धारा ५१ क) सामािजक याय र समाबेिशताका स ब धमा 'िनितह '

िबकासका लािग केही बाधाह • प्रबेशका लािग बाधाह

• वा यकारी दतार् र दतार् नगनह कालािग सजाय • अनमुती पाएका सं थापकह - िबदेिशह सं थापक हुन नपाउने•

• कृयािशल कृयाकलापह मा बाधा• वा यकारी वािषर्क पुनदर्तार् ( प्रगती िरपोटर् , अिडट , मीिटङ माइ यटुह , अक बषर्को योजना आदी

• रेपोिटर्ङ् को आव यकता • समा ती, िवघटन ( स पि त नेपाल सरकारको विम वमा जान)ु,सरकारको िबषयगत सावधानी • िबदेशी सं थाह बाट आउने रकम थािनय गैर सरकारी सं थाबाट लागु हुनपुन र सात िबिभ न म त्रालयह बाट ि विक्रती िलन ुपन

• ोतह मा बाधा• नेपाल सरकार , िबदेशी सरकारी तथा अ तराि ट्रय गैर सरकारी सं थाबाट आउने कोश रकमा मा ब देज/ प्रितब ध

गैर सरकारी सं था क्षत्रका लािग SWOT (strength-बल/शक्तीweakness कमजोरी opportunities- अवसरह threats- चुनौितह

• बल/शक्ती• स भा य िब्रद्धी • स ब ध तथा समुदाय र मािनसह सङको िव वाश

• कमजोिर • संगठना मक क्षमताको कमी• ोतह पिरचालन गन िसपको कमी • जवाफदेिहता र पारदिशर्ताको कमी • क्षेत्रगत पा तरण मा असक्क्षमता

• अवसरह• सहकायर् • वकालत र सामािजक पिरवतर्न

• चुनौितह • भ्र टाचार तथा राजनैतीक प्रभाव • कमजोर कानुनी समरचना • थािनय- राि ट्रय र अ तराि ट्रय गैर सरकारी सं थािबचको खाडल/फरक

गैर सरकारी सं था क्षत्रका मख्य भिूमकाह

• सेवा को भूिमका : • वा य सेवा ,गिरबी िनवारण ,िशक्षा • समुदाय सेवा सं थाह

• कृिषमा सहयोिग भूिमका :• सहकारीह , कृिष संघ,पिरषदह ,ग्रामीण िबकास

• वकालत को भूिमका: • समुदायका चासोमा रहेका सामािजक , लैिङक , राजनैतीक, बातावरणइय िबषयब तुलाई आवाज िदने

गैर सरकारी सं था क्षत्रका मुख्य भूिमकाह

• समुदाय िनमार्ण गन भूिमका • गुण तरीय िजबनको प्रबधर्न गन तथा सामािजक पुँिज िनमार्ण गन

• सुचकको भूिमका : • संवेदनिशलता र आवेश,धिमर्क , सामािजक , कला मक को िबचमा पुल ब ने

• गुणकारी अिभभावकको भूिमका :• दान तथा परोपकार

• िबपत यब थापना तथा मानवीय सहायताको भूिमका :• आराम, पुन थार्पना ,पुन प्रा ती र पुनिनर्मार्ण

गैर सरकारी सं थाका प्रचलनह

• समाज मा गरै सरकारी सं थाको बारेमा ब दो सचेतना • युवाह को िबचमा ब दो सेवा केि द्रत भावना • गरै सरकारी सं थाह अ लाईन हुनु • जवाफदेिहता र पारदिशर्ता • गरै सरकारी सं थाका सघं तथा सगंठनह : http://www.ngofederation.org/)• स जाल/ ने वोकर् र सहकायर् • सधुारइरहेको गरै सरकारी सं था र सरकार िबचको स ब ध

तपाईंको सं था

• सहभािगह ले छो किरमा आ नो सं थाको बारेमा जानकारी बाडनेछन (ल य ,कायर्क्रमा तथा प्रभावह , लिक्छत समदुायह )

• िचया ब्रक…..आफना साथी सहभािगह सँग ने वोकर् बढाउनुहोस ्!

ingenaes सहकिमर्गैर सरकारी संथाहको लािग...

Documents