Gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt

Informatiesessie voor gemeenten11 oktober 2013

1

Gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt

Welkom en inleiding (Sonja Vanblaere, administrateur-generaal)

Archeologie in het Vlaamse Gewest

Archeologie in het Onroerenderfgoeddecreet

Gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt

Korte pauze, inzamelen van vragen

Behandeling van vragen2

Archeologie in Vlaanderen

3

4

Wat is archeologie?

- Het bestuderen van overblijfselen en voorwerpen of een ander spoor van menselijk bestaan in het verleden, alsook de bestaansomgeving van de mens, waarvan het behoud en de bestudering bijdragen tot het reconstrueren van de bestaansgeschiedenis van de mensheid en haar relatie tot de natuurlijke omgeving en ten aanzien waarvan opgravingen, ontdekkingen en andere methoden van onderzoek betreffende de mensheid en haar omgeving betekenisvolle bronnen van informatie zijn (Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013)

-> Archeologie is een historische wetenschap die zich baseert op materiële bronnen om het menselijk verleden te onderzoeken en te proberen te begrijpen (actie: informatiebron onderzoeken)

-> Archeologie is (hoofdzakelijk) het ondergrondse onderdeel van het (on)roerend cultureel erfgoed (actie: informatiebron bewaren)

5

Kenmerken van archeologisch erfgoed

-> Hele landschap is een continu archeologisch bodemarchief (met plaatselijke verdichtingen)

-> Meestal onzichtbaar aan de oppervlakte

-> Vooral de voorbije eeuw zeer sterk aangetast.

-> Weg is weg (bron is niet hernieuwbaar).

=> Archeologisch dilemma:opgraven = vernielen opgraven = informatie inwinnen=> Enkel opgraven wat met vernieling bedreigd is!

6

Resten prehistorische mensScheldevallei

Site van NeanderthalersLeemgroeve Limburg

Resten kampplaatsLaatste ijstijd

7

Kelder + evocatie Romeinse villa leemstreekGrondplan + evocatie Romeins huiszandgronden

8

Grafheuvels tijdens opgraving(zichtbaar aan oppervlakte)

Bijzettingen onder grafheuvels

9

Tongeren Basiliek

Mechelen Dossin

Antwerpen Burchtzone

Complex bodemarchief in stadkernen

10

Ieper Verdronken weide

Goede bewaring onder watertafel Doel Kogge-schip

Waterput

11

12

Vaak sporen van verschillende periodes door elkaar

13

Tafonomie: het bodemarchief ondergaat de voortdurende invloed van tijd, natuur en mens.

14Bronnen: geofysisch onderzoekAbdij van Herkenrode, geofysisch onderzoek

Primitief kadaster, 1822Hof van Rivieren, Aarschot

Percelering van prehistorische akkers aan het licht gebracht door digitaal hoogtemodel

Cirkelvormige gracht rond grafheuvelzichtbaar in gewasLuchtfoto

Vooronderzoekzonder ingreep in de bodem

Booronderzoek

Veldprospectie

15Ieper, Bellewaarde Hoeve (WO I)Vooronderzoek met proefsleuven

Vooronderzoek met ingreep in de bodem

Proefputten

16Kesselt, Romeinse waterput

Opgraving(behoud ex situ)

Proefputten+ conservatie,verwerking,onderzoek, rapportage, communicatie, deponering, publiekswerking, …

Wat is gekend?Registers van archeologisch erfgoed in Vlaanderen:

- Centrale Archeologische Inventaris (CAI): inventaris van alle gekende archeologische waarnemingen (inclusief verdwenen sites).

Louter wetenschappelijk instrument.Bron bij adviesverlening (planning, MER, vergunningen RO).Niet openbaar (geregistreerde professionele gebruikers, na opleiding door agentschap).Opmaak sinds 2000.

- Inventaris van de archeologische zones (IAZ): inventaris van in situ bewaard archeologisch erfgoed, voor zover het gekend en afgebakend is

CAI is hiervoor primaire bron.Wetenschappelijk én wettelijke instrument (ikv onroerenderfgoeddecreet).Wordt openbaar (online raadpleegbaar).Opmaak sinds 2010.

17

18

Nagenoeg 30,000 geregistreerde archeologische waarnemingen

Vertaalslag door onderzoek:- Screening CAI- Selectie- Afbakening

Inventaris Archeologische Zones

Kader voor instrumenten archeologische erfgoedzorg

“Archeologische zones” en “gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt” zijn

- bekende zones en gebieden- geselecteerd en afgebakend op basis van heldere definities en criteria- wetenschappelijk onderbouwd- op Vlaams niveau afgetoetst.

De inventaris en de kaart zijn dynamische instrumenten- voortdurend geactualiseerd obv nieuwe ontwikkelingen en onderzoek- regelmatig vastgesteld- groeiend inzicht in de voorraad aan archeologische erfgoed in Vlaanderen

Aansluitend bij de intenties en ambities van het onroerenderfgoeddecreet bieden ze - Transparantie voor burgers- Rechtszekerheid voor initiatiefnemers- Versnelling voor ontwikkelingen- Draagvlak voor archeologie

19