INFORMATYKA linia II

zakres podstawowy

Program nauczania dla szkół ponadpodstawowych (liceum i technikum)

Arkadiusz Gawełek

Gdynia 2019

Spis treści

I. Wstęp ........................................................................................................ 3

II. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania .............................................. 5

III. Treści nauczania ...................................................................................... 9

IV. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania .............................. 18

V. Warunki i sposób realizacji...................................................................... 19

VI. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia ....... 21

VII. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) ......................... 25

I. Wstęp

Na nową podstawę informatyki w liceum ogólnokształcącym i technikum należy patrzeć

w powiązaniu ze zmianami, jakie nastąpiły w nauczaniu informatyki w szkole

podstawowej.

Najważniejszym celem kształcenia informatycznego uczniów jest rozwój umiejętności

myślenia komputacyjnego, skupionego na kreatywnym rozwiązywaniu problemów

z różnych dziedzin ze świadomym i bezpiecznym wykorzystaniem metod i narzędzi

wywodzących się z informatyki. Takie podejście, rozpoczęte w szkole podstawowej, jest

kontynuowane w liceum ogólnokształcącym i technikum.

Stopniowe wprowadzanie uczniów w świat informatyki i jej zastosowań w różnych

przedmiotach i dziedzinach życia kładzie solidne podwaliny pod umiejętności

rozwiązywania trudniejszych zagadnień w szkole ponadpodstawowej. Rozwiązywanie

problemów leży również u podstaw pracy z aplikacjami użytkowymi. Projektując grafikę,

opracowując dokumenty, analizując dane i wyszukując informacje uczeń poznaje

możliwości gotowych aplikacji i ich przydatne funkcje. Uczeń kończący kształcenie

informatyczne w zakresie podstawowym powinien sprawnie posługiwać się

współczesnymi urządzeniami cyfrowymi, sieciami oraz systemami operacyjnymi

zarządzającymi ich pracą. Instalacja nowej wersji sytemu czy oprogramowania powinna

być wykonywana przez niego świadomie, przy zachowaniu bezpieczeństwa danych i

poszanowaniu własności intelektualnej. Podczas korzystania z serwisów

społecznościowych, e-usług, platform do e-nauczania, zasobów otwartych i wszelkich

zasobów umieszczonych w chmurze, uczeń powinien przestrzegać ogólnie przyjętych

zasad netykiety oraz bezpieczeństwa w przestrzeni cyfrowej.

Zgodnie z ramowym programem nauczania, na realizację informatyki na poziomie

podstawowym przeznacza się po 1 godzinie tygodniowo przez trzy lata (w klasie

pierwszej, drugiej oraz trzeciej).

W podręczniku i programie dla klasy pierwszej zaproponowano następujące działy

(w nawiasach podano czas przeznaczony na realizację danego działu):

– Dział I. Posługiwanie się komputerem (8 h)

– Dział II. E-usługi (3 h)

– Dział III. Zaawansowana edycja tekstu (7 h)

– Dział IV. Arkusz kalkulacyjny (12 h)

Do realizacji w klasie drugiej zaplanowano następujące zagadnienia:

– Dział I. Grafika (9 h)

– Dział II. Prezentacje (6 h)

– Dział III. Strony internetowe (15 h)

W klasie trzeciej zaprojektowana jest realizacja zagadnień:

– Dział I. Relacyjne bazy danych (12 h)

– Dział II. Algorytmy i programowanie (18 h)

W programie i podręcznikach dla każdej klasy zaproponowano podział na 30 jednostek

lekcyjnych, oddając pozostałe 6–8 godzin do dyspozycji nauczyciela. Może on

wykorzystać ten czas na przykład na:

– sprawdziany (zwłaszcza obejmujące znaczną część materiału),

– zrealizowanie dodatkowych zagadnień, którymi uczniowie są wyjątkowo

zainteresowani,

– powtórzenie działów, z którymi uczniowie sobie nie radzili,

– inne.

II. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania

Cele kształcenia zostały zapisane przez ustawodawcę w podstawie programowej.

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Rozumienie, analizowanie i rozwiązywanie problemów na bazie logicznego

i abstrakcyjnego myślenia, myślenia algorytmicznego i sposobów reprezentowania

informacji.

II. Programowanie i rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem komputera oraz

innych urządzeń cyfrowych: układanie i programowanie algorytmów, organizowanie,

wyszukiwanie i udostępnianie informacji, posługiwanie się aplikacjami komputerowymi.

III. Posługiwanie się komputerem, urządzeniami cyfrowymi i sieciami komputerowymi,

w tym: znajomość zasad działania urządzeń cyfrowych i sieci komputerowych oraz

wykonywania obliczeń i programów.

IV. Rozwijanie kompetencji społecznych, takich jak: komunikacja i współpraca w grupie,

w tym w środowiskach wirtualnych, udział w projektach zespołowych oraz zarządzanie

projektami.

V. Przestrzeganie prawa i zasad bezpieczeństwa. Respektowanie prywatności informacji

i ochrony danych, praw własności intelektualnej, etykiety w komunikacji i norm

współżycia społecznego, ocena zagrożeń związanych z technologią i ich uwzględnienie

dla bezpieczeństwa swojego i innych.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Rozumienie, analizowanie i rozwiązywanie problemów.

Uczeń:

1) Planuje kolejne kroki rozwiązywania problemu z uwzględnieniem podstawowych

etapów myślenia komputacyjnego (określenie problemu, definicja modeli i pojęć,

znalezienie rozwiązania, zaprogramowanie i testowanie rozwiązania).

2) Stosuje przy rozwiązywaniu problemów z różnych dziedzin algorytmy poznane w

szkole podstawowej oraz algorytmy:

a) na liczbach: badania pierwszości liczby, zamiany reprezentacji liczb między

pozycyjnymi systemami liczbowymi, działań na ułamkach z wykorzystaniem

NWD i NWW;

b) na tekstach: porównuje teksty, wyszukuje naiwnie wzorzec w tekście, szyfruje

tekst metodą Cezara i przestawieniową;

c) porządkowania ciągu liczb: przez wstawianie i metodą bąbelkową;

d) wydawania reszty najmniejszą liczbą nominałów;

e) obliczania wartości elementów ciągu metodą iteracyjną i rekurencyjną, w tym

ciągu Fibonacciego.

3) Wyróżnia w problemie podproblemy i charakteryzuje metodę połowienia, stosuje

podejście zachłanne i rekurencję.

4) Porównuje działanie różnych algorytmów dla wybranego problemu, analizuje

algorytmy na podstawie ich gotowych implementacji.

5) Sprawdza poprawność działania algorytmów dla przykładowych danych.

II. Programowanie i rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem komputera

i innych urządzeń cyfrowych.

Uczeń:

1) Projektuje i programuje rozwiązania problemów z różnych dziedzin, stosuje przy tym:

instrukcje wejścia/wyjścia, wyrażenia arytmetyczne i logiczne, instrukcje warunkowe,

instrukcje iteracyjne, funkcje z parametrami i bez parametrów, testuje poprawność

programów dla różnych danych. W szczególności programuje algorytmy z punktu I.2).

2) Do realizacji rozwiązań problemów dobiera odpowiednie środowiska informatyczne,

aplikacje oraz zasoby, wykorzystuje również elementy robotyki.

3) Przygotowuje opracowania rozwiązań problemów, posługując się wybranymi

aplikacjami:

a) projektuje modele dwuwymiarowe i trójwymiarowe, tworzy i edytuje projekty

w grafice rastrowej i wektorowej, wykorzystuje różne formaty obrazów,

przekształca pliki graficzne, uwzględniając wielkość i jakość obrazów;

b) opracowuje dokumenty o różnorodnej tematyce, w tym informatycznej, i o

rozbudowanej strukturze, posługując się przy tym konspektem dokumentu, dzieli

tekst na sekcje i kolumny, tworzy spisy treści, rysunków i tabel, stosuje własne

style i szablony, pracuje nad dokumentem w trybie recenzji, definiuje

korespondencję seryjną;

c) gromadzi dane pochodzące z różnych źródeł w tabeli arkusza kalkulacyjnego,

korzysta z różnorodnych funkcji arkusza w zależności od rodzaju danych, filtruje

dane według kilku kryteriów, dobiera odpowiednie wykresy do zaprezentowania

danych, korzysta z dodatkowych narzędzi do analizy danych, w tym z tabel

i wykresów przestawnych;

d) wyszukuje informacje, korzystając z bazy danych opartej na co najmniej dwóch

tabelach, definiuje relacje, stosuje filtrowanie, formułuje kwerendy, tworzy

i modyfikuje formularze, drukuje raporty;

e) tworzy rozbudowane prezentacje, w tym z wykorzystaniem technik

multimedialnych, ustala parametry pokazu;

f) tworzy stronę internetową zgodnie ze standardami, wzbogaconą tabelami,

listami, elementami dynamicznymi, posługuje się arkuszem stylów, korzysta

z oprogramowania i serwisów dedykowanych tworzeniu stron; potrafi

opublikować własną stronę w internecie.

4) Efektywnie wyszukuje w sieci informacje i zasoby, ocenia ich przydatność oraz

wykorzystuje w rozwiązywanych problemach.

III. Posługiwanie się komputerem, urządzeniami cyfrowymi i sieciami

komputerowymi.

Uczeń:

1) Zapoznaje się z możliwościami nowych urządzeń cyfrowych i towarzyszącego im

oprogramowania.

2) Zna funkcje innych niż komputer urządzeń cyfrowych i korzysta z ich możliwości.

3) Korzysta z różnych systemów operacyjnych.

4) Charakteryzuje sieć internet, jej ogólną budowę i usługi. Opisuje podstawowe

topologie sieci komputerowej, przedstawia i porównuje zasady działania i

funkcjonowania sieci komputerowej typu klient-serwer, peer-to-peer. Opisuje sposoby

identyfikowania komputerów w sieci.

IV. Rozwijanie kompetencji społecznych.

Uczeń:

1) Aktywnie uczestniczy w realizacji projektów informatycznych rozwiązujących

problemy z różnych dziedzin, przyjmuje przy tym różne role w zespole realizującym

projekt i prezentuje efekty wspólnej pracy.

2) Podaje przykłady wpływu informatyki i technologii komputerowej na najważniejsze

sfery życia osobistego i zawodowego. Korzysta z wybranych e-usług. Przedstawia wpływ

technologii na dobrobyt społeczeństw i komunikację społeczną.

3) Objaśnia konsekwencje wykluczenia i pozytywne aspekty włączenia cyfrowego.

Przedstawia korzyści, jakie przynosi informatyka i technologia komputerowa osobom o

specjalnych potrzebach.

4) Z rozwagą buduje swój wizerunek w przestrzeni medialnej.

5) Przedstawia trendy w historycznym rozwoju informatyki i technologii oraz ich wpływ

na rozwój społeczeństw.

6) Korzysta z zasobów udostępnionych na platformach do e-nauczania.

V. Przestrzeganie prawa i zasad bezpieczeństwa.

Uczeń:

1) Postępuje zgodnie z zasadami netykiety oraz regulacjami prawnymi dotyczącymi:

ochrony danych osobowych, ochrony informacji oraz prawa autorskiego i ochrony

własności intelektualnej w dostępie do informacji. Jest świadomy konsekwencji łamania

tych zasad.

2) Rozumie rolę szyfrowania, technik uwierzytelniania, kryptografii i podpisu

elektronicznego w ochronie i dostępie do informacji. Stosuje dobre praktyki w zakresie

ochrony informacji wrażliwych (np. hasła, pin), danych i bezpieczeństwa systemu

operacyjnego.

3) Potrafi opisać szkody, jakie mogą spowodować działania pirackie w sieci, w

odniesieniu do indywidualnych osób, wybranych instytucji i całego społeczeństwa.

Dodatkowo należy realizować następujące cele wychowawcze:

• przestrzeganie norm BHP przy stanowisku komputerowym,

• przestrzeganie regulaminu pracowni,

• zachowanie porządku przy stanowisku pracy,

• planowanie własnej pracy,

• rozwijanie umiejętności pracy w grupie, współpracy z innymi,

• szanowanie własności niematerialnej,

• postępowanie zgodnie etyką, netykietą i prawem, w tym prawem autorskim,

• uświadomienie problemów związanych z przestępczością komputerową

i cyberprzemocą,

• uświadomienie szans i zagrożeń, jakie niesie ze sobą rozwój technologiczny.

III. Treści nauczania

Klasa 1. Dział I. Posługiwanie się komputerem

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

Budowa komputera 1 III.1. Schemat blokowy komputera. Podzespoły komputerowe. Procesor i pamięć

RAM. Zadania poszczególnych podzespołów komputerowych. Pamięci

masowe. Komputery przenośne.

Urządzenia cyfrowe 1 III.2., IV.5. Urządzenia peryferyjne. Ocenianie parametrów drukarek, skanerów,

monitorów itp. Interfejsy. Zastosowanie urządzeń peryferyjnych. Aparaty

cyfrowe i smartfony.

Zadania systemu operacyjnego 1 III.3. Powiązania pomiędzy elementami systemu komputerowego. Zadania i cechy

systemu operacyjnego. Interfejs graficzny. Powłoka systemu. System

plików.

Systemy operacyjne dla komputerów 1 II.2., II.3.,

V.2., V.3.

Rodzaje i wersje systemów operacyjnych. Programy użytkowe. Programy

narzędziowe. Wirtualna drukarka. Szyfrowanie danych. Kompresja plików.

Systemy operacyjne dla urządzeń

mobilnych

1 II.2., III.3. Rodzaje i wersje systemów operacyjnych dla urządzeń mobilnych. Sklepy z

aplikacjami. Posługiwanie się mapami. Wyznaczanie tras. Zarządzanie

plikami i folderami.

Sieci komputerowe 1 III.4. Elementy sieci. Media transmisyjne. Węzły komunikacyjne. Topologie sieci.

Sieć LAN i WAN. Sieć bezprzewodowa. Struktura klient-serwer i peer-to-

peer. Adres MAC. Adres IP.

Internet i jego usługi 1 III.4., IV.2.,

IV.4.

Usługa WWW. Domeny funkcjonalne i geograficzne. Poczta elektroniczna.

Chmura obliczeniowa. Media strumieniowe. Serwisy społecznościowe.

Wyszukiwanie w sieci 1 II.4., V.1.,

V.2., V.4.

Wyszukiwanie informacji tekstowych i multimedialnych. Kalkulator Google.

Translatory i słowniki. Tłumaczenie słów i wyrażeń w językach obcych.

Internetowe bazy danych. E-biblioteki. Ocena wiarygodności źródeł.

Klasa 1. Dział II. E-usługi

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

E-learning 1 IV.2., IV.3.,

IV.6.

Zalety i wady kształcenia na odległość. Moodle. Wyszukiwanie lekcji e-

learningu. Aktywne korzystanie z zasobów portali kształcenia na odległość.

Chmura 1 IV.2. Formularze Google. Tworzenia i analiza ankiet. Przechowywanie danych w

chmurze. Dysk Google. Synchronizacja i udostępnianie plików.

Synchronizacja kontaktów.

Inne e-usługi 1 IV.2., IV.3.,

V.1., V.3.

Poczta elektroniczna. Netykieta i ukrywanie adresatów. Porównywanie cen

towarów na aukcjach i w sklepach. Ocena wiarygodności sprzedawcy.

Bankowość elektroniczna. Bezpieczeństwo w sieci.

Klasa 1. Dział III. Zaawansowana edycja tekstu

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

Listy wielopoziomowe 1 II.3b. Lista punktowana i numerowana. Listy wielopoziomowe. Styl numeracji.

Wcięcia poziomów listy.

Sekcje i kolumny 1 II.3b. Podział tekstu na kolumny. Właściwości kolumn. Wstawianie sekcji. Układ

strony. Marginesy. Orientacja papieru. Nagłówek i stopka.

Style i spisy 1 II.3b. Wbudowane style. Tworzenie własnych stylów. Podpisy. Spisy treści i

obiektów.

Szablony 1 II.3b. Tworzenie dokumentów na podstawie szablonu. Tworzenie własnych

szablonów. Wstawianie pól.

Korespondencja seryjna 1 II.3b. Tworzenie kopert i etykiet. Scalanie i drukowanie dokumentów. Łączenie

dokumentu z zewnętrzną bazą danych. Pola i reguły korespondencji seryjnej.

Edycja tekstu w chmurze 1 II.3b., IV.2. Zasoby sieciowe w chmurze. Tworzenie i udostępnianie dokumentów

tekstowych. Współdziałanie podczas edycji dokumentu online.

Adiustacja 1 II.3b. Praca w trybie recenzji. Śledzenie zmian. Komentarze.

Klasa 1. Dział IV. Arkusz kalkulacyjny

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

Importowanie danych 1 II.3c. Format CSV. Importowanie danych. Kopiowanie danych z HTML.

Pobieranie danych z sieci web.

Formatowanie warunkowe 1 II.3c. Formatowanie warunkowe. Wartości powyżej/poniżej średniej.

Formatowanie na podstawie zawartości komórek. Formatowanie

sklasyfikowanych jako najlepsze/najgorsze.

Tworzenie formuł z użyciem funkcji

matematycznych

1 II.3c. Funkcja PIERWIASTEK. Funkcja POTĘGA. Funkcja PI. Funkcje SIN,

COS, TAN.

Przekształcanie łańcuchów

tekstowych

1 II.3c. Funkcja FRAGMENT.TEKSTU. Funkcja ZNAJDŹ. Funkcja

ZŁĄCZ.TEKSTY. Funkcja LITERY.MAŁE.

Operacje na datach i godzinach 1 II.3c. Kodowanie dat i godzin. Funkcja DZIEŃ.TYG. Funkcje DZIEŃ, MIESIĄC,

ROK. Operacje arytmetyczne na datach i godzinach. Niestandardowe

formaty daty i czasu.

Funkcje wyszukiwania i adresu 1 II.3c. Menedżer nazw. Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO.

Graficzna interpretacja danych 2 II.3c. Elementy wykresu. Tworzenie wykresów kolumnowych, liniowych,

punktowych i kołowych. Tworzenie wykresów zawierających wiele serii

danych, skalę logarytmiczną, dwie osie pionowe. Linie trendu.

Formatowanie wyglądu wykresów.

Współdziałanie przy tworzeniu 1 II.3c., IV.1. Zasoby sieciowe w chmurze. Tworzenie i udostępnianie online arkusza

arkusza kalkulacyjnego. Współdziałanie podczas edycji arkusza online.

Udostępnianie i współdziałanie podczas edycji arkusza w sieci lokalnej.

Prawa dostępu.

Sortowanie i filtrowanie 1 II.3c. Porządkowanie danych tekstowych i liczbowych. Kryteria ex aequo.

Filtrowanie wielowarunkowe.

Tabele i wykresy przestawne 2 II.3c. Tworzenie tabel przestawnych. Funkcje agregujące. Analizowanie danych w

tabelach wielowymiarowych. Wykresy przestawne.

Klasa 2. Dział I. Grafika

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

Grafika rastrowa 3 II.3a. Kompresja stratna i bezstratna. Cechy formatów graficznych. Podstawowe

operacje na grafice rastrowej (kadrowanie, zmiana rozmiaru, obracanie).

Przekształcanie obrazów rastrowych. Masowa zmiana rozdzielczości i

rozmiaru zdjęć.

Grafika wektorowa 3 II.3a. Wady i zalety grafiki wektorowej. Tworzenie obiektów. Formatowanie

obiektów. Zależności między obiektami (np. położenie, wyrównanie).

Narzędzia zwiększające efektywność pracy.

Grafika 3D 3 II.3a. Tworzenie grafiki 3D. Bryły obrotowe. Tekstury. Rola oświetlenia. Druk 3D.

Klasa 2. Dział II. Prezentacje

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

Planowanie i konspekt 1 II.3e. Planowanie elementów prezentacji. Konspekt. Tworzenie prezentacji

według konspektu.

Tworzenie prezentacji 1 II.3e. Motywy. Przejścia slajdów. Wstawianie wzorów matematycznych.

Animacje obiektów.

Elementy multimedialne 1 II.3e. Ścieżka dźwiękowa. Osadzanie filmów. Kompresja multimediów.

Elementy grafiki wektorowej 1 II.3e. Kształty. Wypełnienie i kontury. Edycja punktów. Rozmieszczanie

i grupowanie.

Parametry pokazu 1 II.3e. Opcje pokazu slajdów. Chronometraż. Rejestrowanie pokazu.

Zapis i eksportowanie prezentacji 1 II.3e. Zapisywanie prezentacji do pliku .ppsx, .ppt, .pdf. Konwersja pomiędzy

.odp a .pptx (i odwrotnie). Eksportowanie prezentacji do postaci filmu

wideo. Udostępnianie w internecie.

Klasa 2. Dział III. Strony internetowe

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

Podstawy projektowanie stron 2 II.3f. Struktura dokumentu .html. Rodzaje znaczników. Kodowanie polskich

znaków. Hipertekst.

Znaczniki HTML 3 II.3f. Czcionki. Akapity. Grafika. Odnośniki. Tabele.

Kaskadowe arkusze stylów 3 II.3f. Łączenie pliku .html z .css. Podstawowe parametry czcionek, akapitów,

grafik. Klasy i pseudoklasy.

Język skryptowy 3 II.3f. Wstawianie skryptu do dokumentu .html. Instrukcja document.write.

Operatory arytmetyczne. Funkcje. Okna dialogowe. Funkcja warunkowa.

Operatory porównań. Formularze elektroniczne z obsługą zdarzeń.

CMS 3 II.3f. Serwer XAMPP. Instalacja wybranego CMS. Szablony. Dodawanie

wpisów na stronę. Projektowanie menu.

Publikowanie stron 1 II.3f. Bezpłatne i komercyjne serwery WWW. Przesyłanie danych na serwer ftp.

Klasa 3. Dział I. Relacyjne bazy danych

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

Tworzenie tabel 2 II.3d. Tworzenie tabel w bazie danych. Typy danych. Wypełnianie rekordów.

Importowanie danych.

Definiowanie relacji 1 II.3d. Klucz podstawowy. Klucz obcy. Relacja jeden do jednego, jeden do wielu,

wiele do wielu. Węzły integralności.

Projektowanie formularzy 1 II.3d. Tworzenie formularza. Pole tekstowe, etykieta, pole listy, pole wyboru.

Maska wprowadzania. Wartość domyślna. Reguła poprawności.

Kwerendy wybierające 2 II.3d. Tworzenie kwerendy. Wybór pól do wyświetlenia. Widok arkusza danych.

Widok projektu.

Alternatywa i koniunkcja

warunków

1 II.3d. Operacje logiczne. Operator AND. Operator OR.

Sortowanie i filtrowanie 1 II.3d. Porządkowanie danych tekstowych i liczbowych. Kryteria ex aequo.

Filtrowanie wielowarunkowe. Widok SQL.

Kwerendy podsumowujące 2 II.3d. Kwerendy podsumowujące. Funkcje agregujące. Grupowanie elementów.

Kwerendy funkcjonalne 1 II.3d. Kwerendy tworzące tabele. Kwerendy dołączające. Kwerendy

aktualizujące. Kwerendy usuwające.

Tworzenie raportów 1 II.3d. Tworzenie raportu. Nagłówek i stopka strony. Układ raportu. Grupowanie i

sortowanie elementów. Sumy.

Klasa 3. Dział II. Algorytmy i programowanie

Temat Liczba

godzin Treści PP Treść

Algorytmy – podstawy 2 I.1.–5. Elementy schematu blokowego. Lista kroków. Specyfikacja algorytmu.

Określanie wyników działania algorytmu. Algorytm liniowy. Instrukcja

warunkowa. Pętle. Algorytmy rozgałęzione.

Podstawy programowania w C++ 2 I.1.–5. Instrukcje czytaj/pisz. Typy zmiennych. Instrukcja przypisania. Operatory

arytmetyczne i logiczne. Instrukcja warunkowa. Pętle.

Działania na liczbach 3 I.1.–5., II.1. Algorytmy: badania pierwszości liczby, zamiany reprezentacji liczb między

pozycyjnymi systemami liczbowymi, działań na ułamkach z

wykorzystaniem NWD i NWW oraz ich realizacja w C++.

Działania na tekstach 3 I.1.–5., II.1. Algorytmy: porównywania tekstów, wyszukiwania naiwnie wzorca w

tekście, szyfrowania tekstu metodą Cezara i przestawieniową oraz ich

realizacja w C++.

Porządkowanie ciągów 3 I.1.–5., II.1. Algorytmy porządkowania ciągu liczb: przez wstawianie i metodą

bąbelkową oraz ich realizacja w C++

Wydawanie reszty 2 I.1.–5., II.1. Algorytm wydawania reszty najmniejszą liczbą nominałów oraz jego

realizacja w C++.

Obliczanie wartości ciągów 3 I.1.–5., II.1. Algorytm obliczania wartości elementów ciągu (w tym ciągu

Fibonacciego) metodą iteracyjną i rekurencyjną oraz jego realizacja w C++.

IV. Sposoby osiągania celów kształcenia i

wychowania

Głównym zadaniem informatyki w szkole jest przygotowanie uczniów do życia

w społeczeństwie informacyjnym. Wydaje się ono banalne. Wszak mamy do czynienia z

osobami, które – z uwagi na rok urodzenia – nie pamiętają świata bez komputerów,

telefonów komórkowych i większości elektronicznych gadżetów XXI wieku. Młodzież

traktuje komputery jako znakomite narzędzie szeroko rozumianej rozrywki i komunikacji

z innymi ludźmi. Zadanie nauczyciela jest jednak dosyć trudne. Powinien tak

zorganizować proces kształcenia, by uświadomić uczniom, że warto włożyć trochę

wysiłku w poznanie sposobów wykorzystania komputerów do rozwiązywania problemów

z wielu dziedzin życia. Można to osiągnąć przez położenie nacisku na zadania praktyczne

oraz ograniczenie teorii do minimum (nie powinno się jej uczyć na pamięć – rozwój

technologii jest tak szybki, że znaczna część tej wiedzy stanie się wkrótce nieaktualna).

Umiejętności informatyczne nie mogą też być sztuką dla sztuki – uczeń powinien

wynieść z nauki przedmiotu przekonanie, że dzięki nim znacznie szybciej i łatwiej

wykona pewne prace i zadania w szkole i późniejszym życiu.

Bardzo pomocna będzie odpowiednia atmosfera w pracowni komputerowej oraz

dobór treści ćwiczeń tak, aby były one atrakcyjne dla młodego człowieka. „Atrakcyjne”,

to znaczy zrozumiałe i dotyczące problemów życia codziennego ucznia, a także innych

przedmiotów szkolnych. Korelację pomiędzy różnymi dziedzinami nauki można

wspomóc odpowiednim projektem. Dzięki niemu uczniowie mają szansę nauczyć się

współpracy w zespole.

Należy pracować w różnych środowiskach. Nie uczyć obsługi konkretnego

edytora tekstu lub arkusza kalkulacyjnego, ale pokazać wiele alternatywnych programów.

W ten sposób uczeń w późniejszym życiu intuicyjnie poradzi sobie z nowymi wersjami

aplikacji.

V. Warunki i sposób realizacji

Program powinien być realizowany na komputerach klasy PC, przy czym

bezwzględnie należy przestrzegać zasady: jeden uczeń przy jednym stanowisku pracy.

Komputery powinny być połączone w sieć lokalną, mieć dostęp do szerokopasmowego

internetu i pracować pod kontrolą serwera. Zalecanym rozwiązaniem jest logowanie się

uczniów do serwera na indywidualne konta chronione hasłem i przydział miejsca na

dysku sieciowym do zapisywania plików.

Na komputerach powinien być zainstalowany pakiet biurowy MS Office 2016

oraz Windows 10. Jednak system operacyjny nie ma wpływu na realizację programu –

równie dobrze można więc przeprowadzić zajęcia na komputerach ze starszym

Windowsem, zarówno w wersjach 32-, jak i 64-bitowych. Zaleca się natomiast edycję

obsługującą domenę Windows (czyli co najmniej Professional/Business).

Treści nauczania zostały dobrane tak, by korzystać również z bezpłatnych

aplikacji. Należy pamiętać, że w przypadku produktów komercyjnych szkoła musi mieć

wszystkie niezbędne licencje. Nie wolno podczas zajęć wykorzystywać nielegalnego

oprogramowania ani innych materiałów chronionych prawem autorskim.

Standardowym wyposażeniem pracowni powinien być rzutnik, bez którego dziś

trudno już sobie wyobrazić lekcje informatyki. Często nauczyciele dysponują też tablicą

multimedialną. To doskonałe rozwiązanie, wymagające jednak sporych nakładów

finansowych. Z pewnością uatrakcyjni ono zajęcia, lecz nie jest niezbędne do realizacji

podstawy programowej.

Zaleca się wspomaganie zajęć informatycznych pracą na platformie do e-

nauczania, na której nauczyciel może umieszczać swoje materiały elektroniczne do zajęć

– uczniowie oraz nauczyciel powinni mieć tam swoje indywidualne konta. Uczniowie

poznają możliwości platform do e-nauczania, a w ogólności – także do pracy w domu,

oraz uczą się sposobów korzystania z ich zasobów. Ponadto uczniowie, którzy z różnych

przyczyn nie będą obecni na zajęciach, mogą dzięki materiałom nauczyciela być na

bieżąco, samodzielnie przygotowywać się do lekcji i przesyłać rozwiązania zadań. Praca

na platformie istotnie porządkuje proces uczenia się: uczy systematyczności i

punktualności. Do powyższych celów można równie dobrze wykorzystać pracę w

środowisku wirtualnej chmury. W przypadku braku możliwości technicznych stosowania

powyższych rozwiązań za minimum należy uznać publikowanie zasobów i materiałów

cyfrowych przez nauczyciela w dzienniku elektronicznym jako załącznik do tematu

lekcji.

Uczeń powinien móc swobodnie korzystać z drukarki, skanera, aparatu

cyfrowego, laptopa, tabletu, smartfona. Warto również pomyśleć o zakupie znacznie

mniej kosztowych narzędzi, które zapewnią uczniom komfort komunikacji. Przede

wszystkim są to: router WiFi, pozwalający na korzystanie z internetu na urządzeniach

przenośnych, czytniki kart pamięci, adaptery Bluetooth oraz kable mini-USB i micro-

USB do podłączania telefonów do komputera.

Zaopatrzenie pracowni w różnorodny sprzęt nie tylko ułatwia codzienną pracę,

lecz także umożliwia zdobywanie doświadczeń w obsłudze nowoczesnych technologii

oraz wyrównuje szanse w dostępie do nich uczniom pochodzącym z różnych środowisk.

VI. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania

osiągnięć ucznia

Informatyka jest wyjątkowym przedmiotem. Żadna inna dziedzina nauki, z którą

uczniowie spotykają się w szkole, nie zmienia się aż tak szybko, żadna inna nie wymaga

też nabywania wciąż nowych umiejętności. Również ocenianie jest w przypadku tego

przedmiotu wyjątkowe. Z jednej strony mamy bowiem do czynienia z przedmiotem

ogólnokształcącym, z drugiej jednak przypomina on praktyczne przedmioty zawodowe.

Wiedza teoretyczna jest ograniczona do minimum, a prawdziwą wartością są konkretne

wytwory działania praktycznego ucznia, np. odszukana informacja, przekształcone

zdjęcie, stworzony wykres czy napisany algorytm. Tradycyjne formy oceniania (praca

klasowa, kartkówka, a nawet praca domowa) będą wykorzystywane rzadko lub nie znajdą

zastosowania w ogóle. Należy skoncentrować się na samodzielnie wykonywanych

sprawdzianach praktycznych lub ćwiczeniach, aktywności i zaangażowaniu, projektach

(zwłaszcza międzyprzedmiotowych). Oczywiście w uzasadnionych przypadkach można

przeprowadzić typowy test wielokrotnego wyboru czy polecić uczniom rozwiązanie

zadania z luką.

Warto przemyśleć umieszczenie w systemie oceniania średniej ważonej, tak by

formy sprawdzianów uznane przez nauczyciela za kluczowe (np. obejmujące większą

część materiału) miały większy wpływ na ocenę końcoworoczną.

Informatyka jest specyficzna również pod względem dysproporcji wiedzy i

umiejętności, jakie uczniowie zdobyli w poprzednich etapach edukacyjnych. Nierzadko w

tej samej klasie (grupie) znajdą się osoby o różnych – niekiedy skrajnych – stopniach

biegłości w obsłudze komputera. Zadaniem nauczyciela jest przede wszystkim

zdiagnozować problem, a następnie zindywidualizować ocenianie. Uczniowie wyjątkowo

zdolni powinni otrzymywać dodatkowe zadania, nie tyle sprawdzające opanowanie

pewnego zakresu materiału, co raczej zmuszające do myślenia i rozwiązywania

problemów. Mogą też angażować się w pomoc koleżeńską.

Kluczowym elementem indywidualizacji oceniania powinien być czas

przeznaczony na wykonanie ćwiczenia (rozwiązanie zadania). Należy też wykorzystywać

dostępne narzędzie systemowe, by w miarę możliwości technicznych dostosować

stanowisko pracy ucznia do jego potrzeb (np. lupa, duże czcionki, właściwa

rozdzielczość, odpowiednie przerwy w pracy) lub zwykłej wygody (np. mysz dla

leworęcznych).

Sprawdzian praktyczny powinien się składać z kilku zadań powiązanych ze sobą

logicznie, ale niezależnych od siebie. Wyobraźmy sobie, że uczeń ma:

• zaimportować dane z pliku .txt do arkusza kalkulacyjnego,

• zapisać formułę przekształcającą dane,

• dokonać formatowania warunkowego komórek,

• stworzyć wykres kołowy.

Jeżeli w tej sytuacji – z różnych względów – nie uda mu się zrealizować

pierwszego podpunktu, to nie będzie w stanie rozwiązać zadania w ogóle, nawet jeśli ma

odpowiednie umiejętności dotyczące formuł, formatowania warunkowego i wykresów.

Jest wtedy wskazane, by sprawdzian przeredagować do następującej postaci: uczeń

otrzymuje plik zawierający trzy arkusze z danymi. Do wykonania pozostaje:

• zaimportowanie danych do nowego arkusza,

• napisanie formuły przekształcającej dane w arkuszu pierwszym,

• formatowanie warunkowe komórek w arkuszu drugim,

• stworzenie wykresu kołowego na podstawie danych z arkusza trzeciego.

Należy pamiętać o tym, by poinformować uczniów o kryteriach, według których

będą oceniani. Stosowanie się do wcześniej podanych kryteriów zwiększa również

obiektywizm oceniającego.

Nauczyciel informatyki musi stawić czoło tym wszystkim wyzwaniom. Nie da się

bowiem zrezygnować z oceniania. Po pierwsze jest ono wymagane przez odpowiednie

przepisy prawa, a po drugie – pełni bardzo ważną funkcję: uczeń otrzymuje jasny

przekaz: w czym jest dobry, co już potrafi, a nad czym musi jeszcze popracować.

Zadania, które będą sprawdzały osiągnięcia uczniów, należy podzielić na cztery grupy:

A. Weryfikacja wiedzy, np.:

• Podaj adres strony zawierającej cyfrowe mapy.

• Wymień rodzaje kart pamięci.

• Co to jest rozdzielczość monitora?

B. Weryfikacja zrozumienia, np.:

• Wyjaśnij różnicę pomiędzy wyszukiwarką a przeglądarką.

• Co to jest korespondencja seryjna?

• Jaki jest związek pomiędzy jakością skanowania a rozmiarem pliku?

• Omów budowę pliku CSV.

C. Zastosowanie w sytuacjach typowych, np.:

• Opracuj trasę przejazdu samochodem z Rzeszowa do Berlina.

• Utwórz dokument korespondencji seryjnej i połącz go z arkuszem MS Excel.

• Udostępnij (w chmurze) arkusz kalkulacyjny do edycji.

• Zapisz dokument jako szablon .dotx.

D. Zastosowanie w sytuacjach problemowych, np.:

• Umieść na wykresie w arkuszu kalkulacyjnym linię trendu.

• Przeprowadź analizę danych tabelą przestawną.

• Wybierz towar w e-sklepie i uzasadnij wybór.

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:

• wykazuje minimalne zaangażowanie w czasie ćwiczeń,

• potrafi rozwiązać niektóre proste zadania,

• opanował niewielką część umiejętności z podstawy programowej,

• nie rozumie omawianych problemów,

• nie rozwiązuje zadań problemowych.

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:

• chętnie wykonuje ćwiczenia,

• rozwiązuje proste zadania, przy trudniejszych popełnia liczne błędy,

• opanował umiejętności z podstawy programowej w stopniu średnim,

• stara się rozwiązywać zadania problemowe, do sukcesu potrzebuje jednak

pomocy nauczyciela.

Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:

• chętnie wykonuje ćwiczenia, aktywnie uczestniczy w lekcjach i projektach,

• rozwiązuje trudniejsze zadania, choć zdarzają mu się pomyłki,

• w znacznym stopniu opanował umiejętności z podstawy programowej,

• rozumie zadania problemowe, rozwiązuje je jednak metodami standardowymi

(szablonowymi).

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:

• aktywnie uczestniczy w lekcjach i projektach,

• bezbłędnie rozwiązuje zadania,

• opanował wszystkie umiejętności z podstawy programowej,

• samodzielnie dobiera środki i sposoby rozwiązywania zadań problemowych;

potrafi się posłużyć wieloma różnymi metodami w celu osiągnięcia efektu.

Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:

• inicjuje projekty i przewodniczy im,

• bezbłędnie rozwiązuje zadania,

• ma gruntowną i utrwaloną wiedzę oraz wykazuje się wymaganymi

umiejętnościami,

• poszukuje nowych metod rozwiązywania zadań problemowych,

• startuje w konkursach,

• z własnej inicjatywy pomaga innym,

• asystuje nauczycielowi podczas zajęć.

VII. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

(SPE)

Szczególną uwagę należy zwrócić na indywidualizację procesu nauczania i

wychowania. Zgodnie z wytycznymi MEN szkoła powinna zapewnić warunki do nauki

wszystkim uczniom, także tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zrozumienie i

rozpoznawanie specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów pozwala nauczycielowi na

właściwą organizację procesu kształcenia.

Specjalne potrzeby edukacyjne odnoszą się do tej grupy uczniów, która nie może

podołać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu edukacyjnego, oraz do

uczniów zdolnych.

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi realizują podstawę

programową kształcenia ogólnego i mogą osiągnąć wymagania przez nią stawiane,

jednak potrzebują dostosowania warunków kształcenia do swoich możliwości

psychofizycznych i tempa uczenia się. Wiąże się to z właściwym doborem metod,

środków i form pracy. Od nauczyciela działania te wymagają poświęcenia więcej czasu

uczniom z SPE. Do ogólnych sposobów osiągania celów kształcenia i wychowania należy

zaliczyć:

• wydłużenie czasu pracy,

• zmienne formy aktywności,

• dzielenie materiału nauczania na mniejsze partie,

• zmniejszenie liczby zadań do wykonania,

• zwiększenie liczby powtórzeń materiału,

• różnicowanie trudności zadań do samodzielnego rozwiązania,

• powtarzanie reguł obowiązujących w klasie, jasne wyznaczanie granic i

egzekwowanie ich przestrzegania.

Szczegółowe sposoby pracy z uczniami:

• z wadą słuchu:

– zapewnienie prawidłowych warunków akustycznych (np. eliminacja

pogłosu),

– posadzenie blisko nauczyciela,

– dostosowanie sposobu komunikacji, np. stanąć bliżej, mówić z

odpowiednim natężeniem głosu, korzystać z mikrofonu i nagłośnienia

(zwłaszcza podczas wykładów i pokazów),

• z wadami wzroku:

– wyposażenie stanowiska komputerowego w monitor o dużej przekątnej,

– dostosowanie rozdzielczości monitora,

– dostosowanie Centrum ułatwień dostępu systemu Windows,

– posadzenie blisko tablicy multimedialnej (ekranu),

– w czasie pokazów i ćwiczeń z wykorzystaniem rzutnika – dostosowanie

jego ustawień (jasność, kontrast),

• z ADHD:

– posadzenie z dala od okna (ograniczenie możliwości rozpraszania uwagi),

– ograniczenie bodźców dzięki zmniejszeniu zasobu przedmiotów

stanowiących wyposażenie stanowiska, ograniczenie materiałów i pomocy

dydaktycznych (np. wydruków),

• z zespołem Aspergera lub autyzmem:

– nienarażanie na zbyt dużo bodźców dźwiękowych,

– zachowanie właściwego dystansu,

• z niepełnosprawnością ruchową:

– zapewnienie odpowiedniego stanowiska pracy (np. miejsce na wózek, kule),

– ustawienie pozostałych stanowisk w sposób zapewniający swobodę

poruszania się,

• z epilepsją:

– zapewnienie możliwości odpoczynku (po przebytym ataku lub w celu jego

zapobieżenia),

– unikanie silnych bodźców dźwiękowych lub świetlnych,

– dostosowanie częstotliwości odświeżania ekranu,

– w czasie pokazów z wykorzystaniem rzutnika – dostosowanie oświetlenia,

eliminacja migania światła,

• z zaburzeniami komunikacji:

– używanie języka alternatywnego, którym posługuje się uczeń,

– przekazanie materiałów dydaktycznych i ćwiczeń w formie wydruków,

nagrań audio lub wideo,

• ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się:

– dostosowanie materiałów dydaktycznych,

– różnicowanie trudności ćwiczeń i sprawdzianów,

– angażowanie do pracy w grupie,

• z zaburzeniami zachowania:

– stosowanie pracy w małych grupach,

– organizowanie dodatkowych zajęć wyrównawczych,

– uwzględnianie deficytu rozwojowego ucznia.

Wyjątkową uwagę należy zwrócić na uczniów zdolnych i szczególnie

zainteresowanych informatyką. Często mają oni wiedzę znacznie przekraczającą

podstawę programową. Należy wspierać ich w wyborach dotyczących dalszego

kształcenia (np. informatyka na poziomie rozszerzonym) oraz aktywizować do pomocy

słabszym uczniom, do asystowania nauczycielowi podczas przeprowadzania zajęć, do

przewodzenia projektom. Stosowane metody pracy powinny uwzględniać odmienność

zainteresowań i potrzeb ucznia – należy takim osobom stawiać cele kształcenia

poszerzające wiedzę i umiejętności. Bardzo ważne jest też zachęcanie ich do udziału w

olimpiadach i konkursach oraz kołach zainteresowań.