information på somaliska
TRANSCRIPT
![Page 1: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/1.jpg)
-Xaqiiqooyin iyo talooyin wanaagsan
Caafimaad dareen Ramadaan dhexdeeda
![Page 2: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/2.jpg)
![Page 3: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Tusmada qoraalka
❉ Hordhac 4
❉ Iimaankaiyocuntada 6
❉ Maxaadkugaadhikartaasoomitaanka? 8
❉ Isbeddelladakudhacajidhkasoonkadhexdiisa 9
❉ Khatarahacaafimaadkakuimankaraiyosiyaaabahaloogafoojignaankaro 12
❉ Cuntowaxdhaawacaysa–cuntowaxtaraysa 17
❉ TalooyinwanaagsanookusahabsanRamadaantaiyodaawayntamacaankanooca2 19
❉ Soonkaiyomacaankanooca1 20
❉ Ramadaan–fursadwanaagsanoolagujoojiyosigaarka 21
❉ Su´aaloiyojawaaboguud 26
❉ Talooyinkusocdadhakhtaradaiyoshaqaalahadaryeelkacaafimaadka 32
❉ Xidhiidhomuhiimah 35
![Page 4: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Hordhac
Buugyarahanwaxauguhoraynloogutalaga-laymuslimiintaiyadooujeedaduaytahayinlagasiiyofahanqotodheersidajidhkunoqdomarkalasoomo.Waxakaleooaanrabnaainaanbuugyarahanalbaabugufurnodhakhtara-daiyoshaqaalahadaryeelkacaafimaadkasiayufahmaansoonkaIslaamkaiyomabaadi´diisaiyoshuruucdiisaaasaasigaah.Waxauuusahlidoonaashaqaalahacaafimaadkainaybixiyaan,qofkasoomaninauuhelo,talooyinwanaagsan.Waxauumuhiimadgaarahyeelankaraamarkabukaanmuslimahiuuqaboxanuunnadaaanlagabogsanoouudaawouqaato,oouusiadagnauguadkaystoinuufuliyosoonkiisa.
Lataliyeahaanwaxawanaagsaninaadtaqa-annoinsoonkuuumuhiimadgaarahkuleeya-haycibaadooyinkakaladuwaneeIslaamka.SoonkaRamadaantuwaxauukamidyahayshantatiir1eeislaamka.Dhinacadiintasoonkawaalakoryeelay,ballanqaadkaabaalmarintailaahaynaaadbayusaraysaa,taasooxataadadkaxanuunsanayaaaymarmarkuadkaysta-aninaysoomaan–inkastaooayqofkaasookalekhatarkunoqonkarto.Maahawaxlalayaabo,maadaamauuNabigu(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)yidhi:”MarkaayRamadaanbilaabanto,albaabadajannadaayaaisfura.”(SaxiixAl-Bukhaari)
Caafimaadkawanaagsaniwaafurahafarxadda,waxaaancunnaanawaxaaysaamayntoosahkuleedahaycaafimaadkeena.Islaamkuwuxufarayaadadkamuslimiintaahinayilaaliyaancaafimaadkooda.Nabigu(nabadgelyoiyonaxa-riisikorkiisahaahaatee)wuxuyidhi:”Waxajiralabawaxyaaboodoowanaagsanoodadbadaniseegeen;(waxayyihiin)caafimaadkaiyowakhtigafiraaqadaah(siloosameeyocamallowanaagsan)”(SaxiixAl-Bukhaari)
Nabigu(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)wuxudadkamuslimiintaahfarayinayawooddoodasaaraansidiiaynololwanaag-sanugunoolaanlahaayeen,taasooaykujirtocuntoiskumiisaaman,tababarjoogtoahoojidhkaiyonaftaahiyoiskumiisaamiddabaahi-yahaashyaadaiyoiimaanka.
1Afartatiireekalewaxaaykalayihiinqiritaankailaahayiyonabigannk,shantasalaadood,zakadaiyoxajka.
Buugyarahaniwaanatiijadiiiskaashidhexma-raydhakhaatiiraqoonsihaystaookashaqeeyaqaybokaladuwanookamidahgoobahadaryeelkacaafimaadkaeegobolkaÖrebro.Qoraalkaniwuxuqaybkayahaymashruucho-rumarintacaafimaadkaahooloogutalagalaymuslimiintaÖrebro.Mashruucuwuxubilaab-maydayrtii2011waxanauusocondoonaauguyaraanilaadayrta2012.ArrimahadiinigaahwaxanagacaawiyaymasaajidkaÖrebrosiwarbixintuayunoqotomidsaxah.
![Page 5: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/5.jpg)
5
Haddiiqofakhristeahiuuray´igiisakadhiibanobuugyarahan,amauuraboinuuwaayoaragni-madiisanagukordhiyo,aadbaanusoodha-waynaynaa.
UrurintawarbixintakusahabsanmacaankawaxaaancaawimowaynkahelnaybuugyareayqoreenNovoNordiskScandinaviaAB.Qay-btanwaxailaalinayaxeerkailaalintaqoraalada,sidaadaraadeedwaxalasawirankaraaookeliahkadibmarkalalaxidhiidhoNovoNordisk.
Qoraaladakaleoodhanwaxaaanbixinaynaaogolaanshahafaafinta,laakiinwaxakeliahooaanmasuuliyaddawaxakuqoranqaadaynaamarkalafaafiyoiyadaooaanwaxnalagabed-delinwaxnalagajarin.
Waxaaanrajaynaynaainqoraalkaniuukudhii-rigeliyodhammaandadkauukhuseeyoinayilaaliyaancaafimaadkoodaguudahaan,laakiinsidheeraadahwakhtigaRamadaanta.Waxakaleooaanrajaynaynaaintaniaytahayhablagudhisikarobuundooyinudhexeeyadaryeel-kacaafimaadkaiyobulshadamuslimintaaheedeggenIswidhaniyoinaytustoinwarbixintuaywaxufufudaysounahagaajisodhammaandadkaaykhusayso.
Örebro2012-05-11
2DhammaantoodwaxaaykashaqeeyaanCusbitaalkaJaamacaddaÖrebro.
Mas´uuliyiinta caafimaadka ee hubinta xaqiiqooyinka2:
Stella Cizinsky,dhakhtarsare/maamulahaQaybtawadnaha(ma´suulkamashruucaeecaafimaadka)Mohammad Asif Aslam,dhakhtarkhabiirah,Qaybtaqalliinkagacmaha(ururiyaha)Matz Larsson,dhakhtarsare,Qaybtasambab-bada(mas´uulkaqaybtatubaakada)
Mas´uulka hubinta arrimaha iyo faallooyinka diinta khuseeya:
Haytham Al-Said,imaamkamasaajidkaÖre-bro(wuxuhaystaashahaadaddamastareytkaeecilmigaaxaadiista)
Hogaamiyahamashruucaiyomas´uulkawar-bixinta:Aisar Alshawabkeh
![Page 6: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Limaanka iyo cuntada
CuntaduqiimowaynayaykuleedahayIslaam-ka.WaxaaymuujinaysaaxidhiidhkadadkulaleeyihiinIlaahay.
Suuradda20,aayadda81eeQur´aankaayaacaddaynaysa:”Wax ka cuna waxa wanaagsan ee aan idinku arsaaqnay hana ku xadgudbina”
JidhkuwaahadyadIlaahaykatimid,oolasiiyaydadkasiayammaanadeedauhayaanmuddocayiman.Intacuntadalagacuno,iyodoorasha-dacuntadu,waxaaysaamayntoosahkulee-dahayqofkawanaaggiisajidhahaaniyonafsiahaanba.Cuntooyinkawanaagsaneedabiicigaahiwaxaaygacankagaystaanhorumarkajidhwanaagsaniyoshakhsiyadwanaagsan.InlacunowaxkabadanintaloobaahanyahaywaxauuIslaamkuwaligiibauarkijiraywaxxun,maadaamalooarkoinaykordhisojacayl-kaadduunyadataasookeenikartaiimaankaooyaraadaoomarkaanaaycaajisgelisonafta,caqabadkunoqotohorumarkaiimaankaiyoinaykordhisodhibaatooyinkajidhka.Nabigasuubbani(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)wuxuyidhi:”Qofnawaligiimuubuuxinweelkaxuncaloosha.Ibnaaa-damkawaxasi(buuxda)ugufilandhawrwaxooyaryarooafkalagaliyosiaydhabarkautoosinkaraan.Laakiinhaddiiayqasabnoqoto,saddexqayboodqaybudhaafcuntada,saddexqayboodqaybcabbitaankaiyosaddexqayboodqayb(loodhaafayo)neefsiga”.(Axmad,At-Tir-midii,An-Nasaa´ii,IbnMaajax–xadiissaxiixah)
Islaamkuwuxucaafimaadkaiyowanaaggauarkaawaxkawaynwanaaggajidhka:wana-aggaiyodeggenaanshahaniyadduwaxaayubaahanyihiiniimaanadag,jidhcaafimaadwanaagsan,niyadfaraxsan,dareenkainno-loshumacnoleedahayiyosifooyinshakhsiyeedoowanaagsaniyowalibaxidhiidhowanaag-san.Islaamkuwuxucaddaynayaaxidhiidhkakadhexeeyacuntadaiyocibaadada,waxanudadkabarayaaindhammaannoocyadacibaa-dadaiyoducooyinkuayleeyihiinmacnoqotod-heeriyosaamayn,iyoinaysiuunutaageeraanhorumarkashakhsigaiyobulshadalabadaba.
Suuradda7,aayadda31eeQur´aankuwaxaaycaddaynaysaa:”…cuna oo cabba [waxa wanaagsan ee caafimaadka leh], laakiin ha ku xadgud-bina [wax kasta]; Ilaahay ma jecla kuwa xadgudba.”
Sidaadaraadeedislaamkuumaarkohabnolo-leedkawanaagsanwaxloobaahanyahayookeliah,eewaxakaleoouuuarkaahimmilolahiigsanayo.SoonkaRamadaantuwuxuinnabarayaaiimaankaiyoinaynaankuxadgudbincuntadaiyocabbitaanka.Qaybtaugumuhiim-saneeiimaankacuntaduwaainaanmahad-naqnoooaankamahadnaqnocuntadaaanhelno.Ramadaantuwaafursadqaaliahooaaniskudayikarnoinaanhelnoiskumiisaamiddaiimaankeena,caadooyinkeenacuntadaiyowaxyaalahakaleeemuhiimkauah
![Page 7: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/7.jpg)
7
nolosheena.XadiiskasoosocdaawaxauumuujinayasidaIslaamkuudhiirigalinayoiskumiisaamiddan:
SalmaanAl-Faarsii(Ilaahayhakaraallinoqdee),ookamidahaaasxaabtiiNabiga(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)kuwiiugudhawaa,ayaawaxyarkadibmarkiinabigu(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)uuuhaajirayMediinalalawalaaleeyayninkiiadduunyadakasaahidayeeAbuuAd-Dardaa(Ilaahayhakaraallinoqdee).MaalinayuuSalmaanbooqdayAbuuAd-Dardaakadibnawuxuarkay(xaaskiisii)UmmAd-Dardaa(Ilaahayhakaraallinoqdee)ooxidhandhawraadugaboobay,kadibnawuxuwaydiiyaysababtaayugusugantahayxaaladdan(xun).Waxaayugujawaabtay”WalaalkaaAbuuAd-Dardaawaxdanahkamalahaadduunyadan(iyoraaxadee-da).”WaxaislamarkaayimidAbuuAd-DardaaoocuntousameeyaySalmaan.SalmaanwuxukacodsadayAbuuAd-Dardaainuucuno(lacunoisaga),laakiinAbuuAd-Dardaawuxukujawaabay:“Waansoomanahay”.Salmaanayaayidhi:”Macunayaillaaaadadigucunto”,mar-kaasayuucunayAbuuAd-Dardaa3(lacunaySalmaan).Markiiayhabeennoqotay(eeuubadhkiitagay),ayuuistaagayAbuuAd-Dardaa(siuuutukadosalaaddasaqdadhexeeesun-nahaah),laakiinSalmaanayaakuyidhiseexo
kadibnaAbuuAd-Dardaahurdadiiayuukunoqday.WoxogaakadibayuuAbuuAd-Dardaamarkaleistaagay,laakiinSalmaanayaakuyidhi(marlabaad)seexo.MarkiihabeenkugaadhaysaacadihiisiiudambeeyayayuuSalmaankaco-dsadayinuuistaago,waxanaaymarkanwadatukadeensalaaddii.SalmaanwuxukuyidhiAbuuAd-Dardaa:”Ilaahayxuquuqayuukuguleeyahay,naftaadunaxuquuqayaykuguleeda-hay,reerkaagunaxuquuqayuukuguleeyahay.Waxawaajibkuguahindhammaanciddaxuquuqkugulehaadsiisoxuquuqdooda.”AbuuAd-DardaawuxuutagayNabiga(nabad-gelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)waxanuusheegaywixiikudhacay.Nabigu(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)wuxuyidhi,“Salmaanrunayuusheegay.”(Al-Bukhaari).
Nabigasuubbani(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)wuxuyidhimarkale:”Waxalaiisoodirayookeliahinaandham-maystirohabdhaqankawanaagsan.”4SoonkaRamadaantuwaafursadqofkukusamaynkaroisbeddellomuhiimahhabnololeedkiisaoouukuhorumarinkarogo´aanqaadashadiisasiuuudoortohabnololeedyowanaagsan.
3Oqowxadiiskuwuxusharxayaasoonsunneah,maahasoonkafaralkaaheeRamadaanta.SidaadaraadeedayuuAbuuAd-DardaaujabiyaysoonkiisiimarkiiuuSalmaankuadkaystayinuulacunocuntada.Soonkafaralkaahlamajabinkaroiyadaooaanlahaysansababansaxah.4Al-Haakimiyoqaarkale.Waaxadiissaxiixah.
![Page 8: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Maxaad ku gaadhi kartaa soomitaanka?
Maxaadkugaadhikartaasoomitaanka?Soonkumaahajidhahaanookeliah,eesidookalewaatababarkanaftaoolehfaa´iidooyinbadanoowaara.
1. Ogaanshaha Ilaahay oo kordhaSoonkuwuxukacaawiyaaqofkasoomaninuuyareeyokumashquuliddarabitaankajidhka,waxanuxoraynayaawadnahaiyoda-reenkasiuusiqotodheerugafikiroarrimahaiimaanka,sidaxidhiidhkaqofkulaleeyahayIlaahayiyodadka.WuxugeliyaaqofkaxaaladuukuhorumarinkaroogaashahaIlaahayoowaara–”Taqwada”.
2. Habnololeed wanaagsanQokasoomaaniwuxubartaasamirkaiyoinuurabitaaniyonidaamkumaamulogaajadiisaiyoharraadkiisa.Soonkawuxukubartaaqof-kasoomaniinuufahmoqiimahadhabtaaheecuntada.Cuntonafaqolehoowanaagsaniwaaaasaaskanololcaafimaadqabta.Sidaadaraadeedsoonkuwuxudadkakacaawiyaainaydoortaanhabnololeedkafiicaniyagookusamaynayacuntadaisbeddeloyaryaroolaakiinahkuwawaara.
3. Isku naxariisasho iyo samofalMarkalasoomanyahaywaainlagafikiraadadkalagayaaboinaysoomanyihiin,laakiinaanhaysancuntobilowgaiyodhammaankasoonkoodamidnaba.Kuwa,aycarruurtoodayaryarigaajoonayaansaboolnimodarteed.
NabiMuhammad(naxariisiyonabadgelyokorkiisahaahaatee)wuxukusharshayRama-daanta”bishanaxariista”waxanaayasxaa-btiisiisheegeenin:”Nabigu(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)wuxuahaakaugudeeqsisandadka,waxanukasiideeqsini-mobadnaanjirayRamadaantadhexdeeda…”(SaxiixAl-Bukhaari).
4. Dareen isku duubnaanRamadaantadhexdeedawaxadadkasoomaa-niaysidheeraadahiskuguhawlaanwanaag-gabulshadaoodhan,kamaalqabeenkaahiyokasaboolkaahba.Kaaqoonyahankaahiyokashaqaalahahooseahba.Dareenkaiskudu-ubnaantaiyowadajirkaayaaxoogaystamaa-daamadadkasoomaaniaysoonkabilaabaanooafuraaniskuwakhtiyo,ooaysiwadajirahaadugafikiraanmarkaaytukanayaansalaadodhaadheeriyosoojeedkahabeenka.Waxareerahaaadloogulataliyayinayiscasuumaansiaywadajiruguwadaafuraan.
5. In loo soomo ujeeddo aan sax ahaynSamirkasaacadobadanwaxadhicikartainayhawlbadantahay,jidhahaaniyonafsiahaanba.Laakiindhammaankabishaadheerwuxuqofkurabaainuudareemonadiifooaykabuuxsantotamarcusub.Ramadaantuwaafursadkuhabbooninlajoojiyocaadooyinkaxun,iyoinuuqofkukafikiroshakhsiyaddiisaoouuwanaajiyohabdhaqankiisa.Kuwasoomaiyagaooaanujeedininay
![Page 9: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Isbeddellada ku dhaca jidhka soonka dhexdiisa
Dadbadaniwaxaaykafikiraaneeuguwayneedhinacasoonkuwaainuucaafimaadkauwanaagsanyahayiyoinkale?Jawaabtasu´aashuwaxaayubaahantahayindulmarlagusameeyowaxajidhkukudhacasoonkadhexdiisa:Soonkaiyojidhka.Isbeddeladakudhacajidhkaeesoonkukeeno,waxaaykuxidhanyihiindhererkasoonka.Dadkabadan-koodawaxajidhkugalaaxaaladdasoonkaqiyaastiisiddeedsaacadoodkadibcuntadiiugudambaysay,markacalooshaiyomindhicir-kuaydhammeeyaandheefshiidkacuntadaeeaykalabaxaannafaqadiikujirtay.Xaaladahacaadigaahishatamartauguwayneejidhkuwaaguluukoosta(sonkortacanabka)eejidhkukukaydiyaybeerkaiyomuruqyadaiyagooahsilsiladoyaryaroosonkorah.Soonkadhexdii-
waxkabeddelaannoloshoodainaycuntadajoojiyaanmooyaane,mafilikaraanxaqiiqdiiinaywaxkabeddelaanhabdhaqankooda,Ramadaantadhexdeedaiyokadibtoona.Waasoonukhasaaraysiyaabobadan,taasoouuNabigu(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)kucaddeeyaydhawrxadiis.Waxakamidahoouuyidhi:”Insoonkamacnahiisuaanuahaynookeliahinlajoojiyocuntadaiyocabbitaanka,eeaytahayinlajoojiyohadalkamaalayacnigaahiyohadalkaxun.Haddiiqofkucaayoamauusixunkuuladhaqmo,mar-
kaadheh”waansoomanahay,waansooma-nahay.”(Al-Haakim)Sidaadaraadeedwaainaanlailoobininsoonkuuuaadugawaynyahayinlaiskadaayoookeliahcuntadaiyocabbitaankaeeayfiicantahayinculayskaqofkudhawrkiiloohoosudhaco.Markaqofkusoomanyahaywuufikiraa,waxanuqaadaatallaabouukuhagaajinayoshakhsiyadiisa.
sawaxauguhoraynlaisticmaalaakaydadkanguluukoostaahsijidhkuuhelotamar.Soonkaintiisadambewaxadhammaadakaydadkanguluukoostaah,markaaskadiboouujidhkusubaggauisticmaalotamarahaan.Waxakaleoosamaysmacadadyoyaryarooguluukoosahoohababkaleugusamaysmabeerka.Markamuddodheeroomaalmoamatoddo-baadyoahaancuntolacuninookeliahayuujidhkuugudambaynbarotiinkauisticmaalatamarahaan.Xaaladdangaajadaadagahikhatarwaynayaykutahaycaafimaadka.Waxamarkaadhacayaawaainbarotiinadalagalasoobaxomuruqyadawaanasababtadadkagaajadukudhacdaaayaadugudhuubtaanooudaciifaan.
![Page 10: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Maadaamasoonkaislaamkuyahayookeliahcadceedsoobaxailaacadceeddhaca,waxajirafursadowanaagsanoojidhkulagusiinkarotamarcusubkahoriyokadibsoonkamaalinta.Laakiinwuxujidhkusamaynayaakalaguurtallaabotallaaboah,oohalkiiuusidacaadigaahguluukoostauisticmaalijiraytamarahaanuusubaggauisticmaa-layo,islamarkaasoobarotiinadamuruqyadalagahorjoogsanayoinlooisticmaalotamarahaan.Markasubaggalooisticmaalotamarahaanwaxaaygacankageysanaysaahoosudhacaculayska,islamarkaasoomuruqyaduaysidoodiiahaanayaan.Hoosudhacaculay-skuwaxakaleoouuwanaajiyaalasocodkamacaankanooca2(xanuunkamacaanka)eelagudaweeyocuntadaqorshaysan,waxanauuhoosudhigaacadaadiskadhiigga.Dhawrmaalmoodkadibwaxakorukacaheerkadheecaanadaqaarkood(indorfiiniyokortisoon),taasookeentafirfircooniiyodareendheeraadahiyoniyadwanaags-anaanguudah.Wakhtiyadasoonkaudhexeeyawaxamuhiimahinlaqaatodareereiyocuntomiisaaman.Kelyahacaafimaadkaqabaawaxaaysiwanaagsanunidaamiyaanoouilaaliyaanheerkacusbadaiyobiyahajidhka.Kulaylkabadaniyodhididkaxooggaahiwaxaayisbeddelwaynkukeenikaraanmiisaankacaadigaaheecusbadaiyobiyahajidhka.Had-
diiaanlagataxadirinwaxaayisbeddeladaninoqonkaraanqaaraaduwaynooxataake-lyahacaafimaadkaqabaaaanaykabixikarininaywaafajiyaansoonka.Siloogahortagoinaymuruqyadudhaawac-maanwaaincuntadunoqotaamidishaysata,ooiskumiisaamankanakoobankaarboo-haydaraytamacuntadatamartalehiyowoxo-gaasubagah.Sidaadaraadeedwaamuhiiminlaqaatocuntodheelitiranookakoobaninkufulinoonafaqo,biyoiyocusboah..
![Page 11: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/11.jpg)
11
CalooshaSamayntaaysiidhacalooshuwayyaraataasoonkadhexdiisa.
BeerkaQaybtajidhkaugumuhiimsaneemaamulkakaydadkata-marta.Soonkadhexdiisawuxubeerkusoodaayaaguluukoos(sonkortacanabka)isagooburburinayaguluukoostakukaydsanooahsilsiladoyaryaroosonkorah,oolooyaqaangiliikogeen.Giliikogeenwaxaaykujirtaabeerkaiyomuruqyadajidhka.
XamaytidaXamaytidawaxakuururadheecaankaxamaytidaeekusamaysmabeerkakaasoohalkaariblagagadhigoilaawakhtigacuntadaeekuxiga.Cuntooyinkasubaggalehayaagaarahaanloosoodaayaadheecaankaxamaytida.Sidaadaraadeedwaainlataxadiromarkalaafurayoooaanlacu-nincuntobadanoosubagleh.
Qanjidhka ganacaWuxusidacaadigaahsam-eeyaadheecaankasonkortaburburiyaeeinsuliinta.Soonkadhexdiisawaxayaraatasam-aystainsuliintaoowaxakord-hadheecaamadaguluukoostakasoosaarakaydadkabeerkaiyomuruqyada.Waxakaleooyaraatasamayntadheecaa-nadadheefshiidka.
Mindhicirka yarSamayntadheecaanadadheef-shiidkaayaayaraada,mindhi-cirkaoodhamminasijoogtoahayuuiskuguururaa.
Mindhicirka waynWaahalkanhalkabiyahaintaugubadanlagagasaarocunta-da,markalagatagokelyahanawaahalkaugumuhiimsaneemiisaamiddacusbadaiyobiyahajidhka.
![Page 12: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/12.jpg)
Laab dillaac (dhibaato dheefshiid)Calooshu waxa ay leedahay deegaan aysiidhleh oo ku habboon dheefshiidka cuntada iyodilista bakteeriyada la socota cuntada. Sidacaadiga ah caloosha iyo hunguriga cuntadawaxaaysiidhakailaaliyanoocgaarahooxaakowaxilaalisaahiyo”waal”udhexeeyacalooshaiyohunguriga cuntada.Haddii calooshu sam-aysoaysiidhxaddhaafahamawaalkaamakalaxidhaha ku yaala xagga hoose ee hungurigacuntaduuudaciifyahay,waxaladareemika-raalaabdillaac.Soonkusidacaadigaahwuxusababaayaraantasamaysankaaysiidha,laakiinka fikiridda cuntada ama urinteedu, waxa aykeentaainmaskaxduaykuamartocalooshainaysamaysoaysiidhdheeraadah.Markaarrin-tanikeentokorodhkacadadkaaysiidha,waxauu laab dillaacu noqon karaa dhibaato xataasoonkadhexdiisa.
12
Khataraha caafimaadka ku iman kara iyo siyaaabaha looga foojignaan karo
Dadka sida joogtada ah u qaata dawooyinkadhibaatada dheefshiidka, sida kuwa yareeyadhibka aysiidha (sida Gaviscon®), H2-jooji-yayaasha (sida Zantac®) ama kuwa yareeyasamaysanta aysiidha (sida Losec®, Lanzo®,Nexium®),waainlagulataliyoinaysiiwadaanqaadashadoodasidawakhtigacuntadaeecad-ceedsoobaxakahor.Waxakaleooilaaxadlamaamuli karaa laabdillaacaamaaysiidhakoru soobaxda,haddii la cunocuntoxaddaysanoo la iska ilaaliyo subagga,hillibkaaadka loodubayamaqiiqa lagudubay iyocuntadabas-baaskabadanleh.Waxakaleoofaa´iidolehinlayareeyocabbitaankabunka iyo in la joojiyosigaarka.Waxakaleoocaawisainmarkalase-exanayomadaxameelsarelasaaro,ootusaaleahaan dhawr barkimo la isticmaalo. Hoos udhacaculayskuwaxauumustaqbalkafogcaa-winkaraayaraantalaabdillaaca.
![Page 13: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/13.jpg)
13
Dadka macaanka qaba oo aan si fiican loola soconDadkaqaatairbaddainsuliintawaxaaadloogulatalinayaainayiskadaayaansoonka.Haddiiqofkuaanuqaadaninsuliintiisawaxakhatarwaynkujiracaafimaadkaiyonolosha,mustaqbalkadhawiyokadheerlabadaba.Waxakaleooaadeegtaaqaybtagaarkaugahadlaysamacaanka.DadkaqaatakiniinkasiayumaamulaanxanuunkoodamacaankawaxaaadloogulatalinayaainayutagaandhakhtarkoodaRama-daantakahorsiayugalahadlaanhaddiibaloobaahanyahayindibuhabaynlagusameeyodawada,siaysinabadgelyoahugusoomika-raan.Haddiikalewaxabukaankanoocanahiaykhatarugujiraaninuuxumaadolasocod-kamacaankooduwakhtigasoonkadhexdiisaiyowakhtigakalelabadaba.Waxaaadiyoaadloogulatalinayaainqofkuuuisagulasocdosonkortiisadhiigga.Son-kortadhiiggaoohoosuudhacdaawaakha-tarwaxanaaykeenikartaainlamiyirbeelo.Sidaadaraadeedwaxalagutalinayaainaadloofoogjignaado.Haddiiqofkutusaaleahaanwarwaro,bilaaboinuudhidido,amaxiskiisuisdhimo,waxaaykuxidhnaankartaacadadkasonkortadhiiggaoohoosudhacsan.Haddiiqofkukashikiyoarrintanwaainuusidegdegahucabbaawaxmacaanamaucunaaxab-badkiniinkasonkortacanabkaah(sidaDex-trosol®).Arrintanmacnaheeduwaainmarkaaqofkujabiyosoonkiisa,laakiinhaddiiaansidaa
lasamayninwaxaaydhaawacyokhatarahkukeenikartaacaafimaadkaamawaxabaaykhatarkunoqonkartaanolosha.Kiniinadashaqeeyawakhtigadheersidaglibenklamid(Amaryl®),waxaaykordhiyaankhatartahoosudhacasonkortadhiigga,sidaadaraadeedwaainiyadoolagalatashanayodhakhtarkakudaweeyalagubeddelokinii-nadawakhtigagaabanshaqeeyaintaaanlabilaabinsoona.Dadkamacaankaqabaeeayhaystaandhibaa-tooyinkasidatusaaleahaanxanuunshafkaamaxabbadkaahooaykeeneenxididdadawadnahaooxidhanamawadnahaoodacii-fay,garaacawadnahaooqaldama,xuubkaindhahaoodhaawacan,kelyoxanuunamaxanuunkadareemayaashagacmahaiyolugahaoosababadareenkoodaooqasma,waainaylatashadaandhakhtarkoodaintaaanaybilaa-binsoonka.
Madax xanuunMadaxxanuunkuwaadhibaatocaadiahoosababokaladuwaniaykeenikaraan.Soonkadhexdiisawaxaintabadanlagusababaynkaraafuuqbax(dareereyaraan)amagaajo,nasashoyaraanamajoojintamaalintiieecab-bitaankasidabunkaiyosigaarkakuwaasooaykukalajiraankofayiiniyonikotiin.
![Page 14: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/14.jpg)
14
Waxalagagahortagikaraaamalaguyaraynkaraamadaxxanuunkaiyadoolacunocuntoxaddidanoodheelitiran,iyogaarahaaninaanlagaboodinwakhtigacuntadaeecadceedsoobaxakahor.Intaamarkatagowaainlacabbaadareerekufilanqofka,haddiiayqasabnoqotanalaqaataadawooyinkaxanuunkayareeyasidatusaaleahaanparacetamol(sidaAlvedon®,Panodil®,iwm.).Waxakaleoolagagahortagikaraamadaxxanuunkawaxyaalofududsidainlaiskailaaliyocadceedtooskuugudhacda,inlaxidhokoofiyadmar-kadibaddalajoogoiyomuraayaddaqorraxdasilooyareeyosaamayntaiftiinkaqorraxda.Xanuunkaaykeenaanmuruqyadaoogigganwaxalaguyaraynkaraadoogitaankhafiifah.
Fuuqbax = dareere yaraanFuuqbuxuwaawaxcaadiahoodhacasoonkadhexdiisa.Jidhkawaxakabaxabiyoiyocusboookubaxaneefsasho,dhididiyokaadi.Qiyaastabiyahaaheebaxaysaawaxaaykuxidhantahaycimilada,intalacabbaysoonkakahor,intajidhkalagashaqaysiiyayiyowalibaawooddakelyuhukuhaysankaraanbiyahaiyocusbada.Kahortaggaayaahadiyojeerkawanaagsandaawaynta.Laakiinhaddiiqofkuaanudibugusoocelindheelitirkabiyihiisaheerkufilanintakahoraysasoonka,waxauukhatardheeraadahugujiraafuuqbax.Khatartauguwaynwaxalehdadkawaayeelkaahiyodadkaqaatadawooyinkabiyahasaara,iyodawooyinka
wadnahaoodaciifaiyodhiigkarka.Iyadookuxidhankolbaintauuqofkufuuqbaxay,waxauudareemaadareenguudooxun,tamardar-raan,muruqyadaoogariira,dawakhaad,xiskaooqasma,iyougudambaynmiyirbeel(wayadagtahayinlatoosiyoamalalaxidhiidho).Haddiiqofkudareemodaalaancaadiahayn,oouuistaagikariwaayodawakhaaddara-adeed,amajihadukalunto,waainuumar-kaabawaxlacabbaa.Gaarahaanbiyolagudaraywoxogaasonkoriyocusboah.Farma-sigawaxataalabudolaqasooolayidhaasoocelintadareeraha.Adigawaayeelkaahamaqabanoocxanuunahwaxawanaagsaninaadusiidiyaargarawdoooaadsooiibsatointasoonkuaanubilaabmin.Haddiiqofkusuuxodareereyaraandarteedwaaindadkalajoogaaaylabadiisalugoodmeelsaresaaraansiayugasareeyaanheerkamadaxaqofkasidhiiggatagayamadaxuukordho.Markaqofkamiyirkuusoonoqdowaainuumarkaabawaxcabbaa,sidiiaankorkusooxusnay.Xaaladdanookalewaxajirtakhatarahinayjirtoiskudheelitirla´aancus-badajidhkaah.Waxakaleooaynoqonkartaakelyahaoodaciifay,walibahaddiiqofkuqaatodawooyinbadan.Sidaadaraadeedwaainmarkaabalaraadsadaadaryeelcaafimaadmarkalaiskuarkocalaamadaakorkuxusan.Haddiiqofkalaguarkocalaamadomuujinayamiyirla´aantaoosiixumaanaysaamasuuxdinsoonoqnoqonaysawaainmarkastalagaraa-caa112.
![Page 15: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Dhibaatooyinka dhaca marka la qabo xanuunada kale ee aan laga bogsanWaxaaankorkagahadalnayxanuunkamaca-anka.Xaaladahakaleeecaadigaah,sidatu-saaleahaandhiigkarka,wadnahadaciifa,xa-nuunnadakhatartaaheesambabbada,xiiqda,waxalagudaweeyaadawooyinsijoogtoahmaalinwalbalooqaato,sannadkaoodhan.Waamuhiimsiloogataxadirodhibaatooyinkakaimankaradaawayntaxanuunkaooaandhammaystirnayn,sidaxididdadawadnahaooxidhmaiyoxiiqdaookuqabata.Booqashadadhakhtarkuwaxaaysuurtogelinaysaainlagawadahadlosidiisinabadgelyoahloogusoomikarilahaaisagooislamarkaaqofkukudhexji-radaawayntaxanuunkiisa.Dadkalagadawaynayoinfekshanwakhtidheerqaadanayaiyodadkalagadawaynayoxanuunburokasoobaxdayah,waxaayqa-baanxanuunnokhatarahooayqasabtahayinaysijoogtoahdawouqaataan.Haddiiaadwaxyarkashakidowaxkusahab-sanxanuunaanlagabogsaniyodaawayntiisawaainaadlaxidhiidhaadhakhtarkaagarasmigaah.
Calool istaagCaloolistaaggudhibaatowaynayaykunoqonkartaaqofkasooman.Khatartaarrintanwaxaalaguyaraynkaraaiyadoolasameeyomiisaanwanaagsanoodareerahaahwakhtigaaanlasoomanayn,lacunocuntowanaagsanooaykubadantahaykhudradbisiliyomidqaydhiin,lagukordhiyocuntadanoocacalooshaufiicaniyadoolacunayobuushilaguqasaybiyo,iyointababarxaggajidhkaahlasameeyo.Had-diidhibaatadusiisocotowaxacaawinkartadawadacalooshasocodsiisa.Haddiiayuurkujirtukuxanuunayso,aadmatagaysoamaxummadikuhaysowaainaaddaryeelcaafimaadraadsataaintaaanadqaadandawadacalooshasocodsiisa.Waxadhicikartain
![Page 16: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Miisaan dheeraad ahQofkaaantaxadirinwaxanidaamkacuntadaRamadaantaeehalmaroocadceedsoobaxakahorahiyomaroocadceeddhacaah,uukeenikaraainqofkuisagooaanulajeedinuucunocuntobadan.Miisaankadheeraadkaahiwaacudurfaafayaookaleoosiikord-hayakaasookeenainqiimahanoloshuhoosudhacoiyokhatartaxanuunnada.Markalasoomowaxalahelayaafursadlagumaamulikaromiisaankadheeraadkaahiyobuurnaantaxaddhaafkaah.Laakiinhaddiiaanlagusoo-minismaamuliyonidaam,waxalaluminayaafursadlagudhimilahaamiisaankaoolaguwanaajinlahaacaafimaadka.
uu xanuun kale kaa hayo uur ku jirta kaas oo u baahan daawayn ama qalliin.
WerwerYaraantacuntadaiyocabbitaanka,isbeddelkanololmaalmeedkaiyohurdoyaraantuwaxaaysiwadajirahukeenikaraaninuukordhoheerkawerwerku.Sidaadaraadeedwaxamu-hiimahinqofkuaanudushauridanwaxaanuawoodininuufuliyo,inaanukaqaybqaadanciyaarahamarkacadceeddukulushahay,inuumaamulocadhadiisaiyoinuuiskajoojiyosigaarka.
![Page 17: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/17.jpg)
Sifaa´iidobuuxdaloogahelosoonkawaainqofkuaadugafikiraanoocacuntadaiyointacuntoaheeuuraboinuukuraaxaystointalagujirobishanbarakaysan.
Suxuur,cuntadalacunocadceedsoobaxakahor,waainayahaataacuntowanaagsanooaanaadubadnaynoolagudhargayolaganahelayotamarkufillaatadhawrsaacadoodoosoosocda.Sidaadaraadeedmuhiimadgaarahayayleedahayincuntadasuxuurtuaykakoobanaatocuntodheefshiidkeeduwakhtidheerqaato.
Afur waa cuntadalacunomarkalaafurayo.Cuntadaasiwaxaaykakoobnaankartaatimir,taasoolaxidhiidhaNabiga(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)dhaqankiisii.Timirtuwaxaayfirfircoonidheeraadahkukordhinaysaatamartaaadkaloogubaahnaa.Khudraddalamiiraynasidaasookaleayayuleeyihiinsaamaynfirfircoonileh.Wakhtigacuntaduwaawakhticuntoookeliaheemaahawakhticuntoxafladah!Iskudayinaadyaraysocuntooyinkagaarkaaheefarahaba-daneeintabadanlagudabbaaldegosoonkaooiskudayinaadraacdotalooyinkaaankorkusooxusnay.
Sidiilagusheegayqaybtakahadlaysaiima-anka,cuntadafarahabadanimadhaawacaysoookeliahjidhkaeewaxaaydhaawacaysaaookalekorritaankaiimaankaqofkaeebis-handhexdeeda.Cuntokakoobannoocayada
17
Cunto wax dhaawacaysa – cunto wax taraysa
Grönsaker
Frukt
Rotfrukt
PotatisPastaRisBröd
Ägg
FiskKött
Tallriksmodellen
Enbalanseradmåltiditredelar
nafaqadaookayarintacaadigaah,laakiinsifiicanumiisaaman,waxaayqofkadhigikartaamidfirfircoonoocaafimaadwanaagsanlehbishasoonkaoodhan.Cuntaduwaainayahaatomidcaadiahooaanaadugaduwa-nayncuntadalacunocaadiahaan.Waainaykakoobnaataacuntoaykujiraandhammaankooxahacuntadauguwaawaynoolaiskumii-saamay,sidauutusayosawirka(looyaqaano”ahraamtacuntada”):
![Page 18: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Kaarboohaydaraytyadaiskudhafanwaxaaysitartiibtartiibahtamarubixiyaansaaca-dahabadaneesoonkadhexdiisa.Kaarboo-haydaraytyadaiskudhafanwaxaaykujiraancuntooyinkaaasaasigaahiyomidhaha,sidaqamadiganoocyadiisakaladuwan,midhahahiish,misirka,digirta,daqiiqdabuushigulasocdo,bariiskaaangalkalagasaarin,iwm.
Cuntooyinkagalkalehwaxaayiyagunaudheefshiidmaantartiibtartiib,waxanakamidahbuushiga,qamadiganoocyadiisakaladuwan,midhaha,baradhadagalkaleh,khud-raddaqaydhiinsidadigirtaakhtarkaah,iyokudhawaaddhammaankhudraddabisilsidaabrikoos,bulummon,fiikon,iwm.Cuntooy-inkagalkalehwaxakaleooaykahortagaandhibaatadacaloolistaaggamarkaayqasabtahayinbiyola´aanlagujoogomuddosaa-cadobadanah.
Cuntaduwaainaymiisaamantahay,ooaykakoobantahaydhammaanqaybahaahraamtacuntada,sidakhudraddabisilamaqaydhiin,digir,faasuuliyo/misir/shumburo,hilib/digaag/kalluun,roodhi/cuntadaaasaaskaahiyowaxy-aalahacaanahalagasameeyoiyosubagga.
Cuntadainlaiskailaaliyoaytahaywaacunta-daaywarshaduhuaadugasiishaqeeyeeniyocuntadajidhkusidegdegahudheefshiido,eekakoobankaarboohaydaraykadegdeggaahsidasonkorta,daqiiqdacadiwm.Koolhaydar-aytyadanoocanahiwaxaaysababaaninuudareenkagaajadusoodegdego.
Cuntadasubaggalehxataawaainlaiskailaaliyo(sidacuntadaladubay/shiilay,keegag-ga,buskutka,macmacaanka,shuklaatka,iyonacnaca).Cuntadasubaggalehwaxaaysa-babikartaadhibaatodheefshiid,laabdillaac,dhibaatoxamayti,iyodhibaatomiisaankaah.
Waxahabbooninlaiskailaaliyocabbitaanadakofayiinkalehsidashaaha,bunkaiyokookakoolahawakhtigasuxuurta.Cabbitaanadanaansoosheegnaywaxakujirakofayiintaasoojidhkabiyahakasaarta,ookeenaysainbiyuhukaadidaraacaan.Maalintaintadambewaxadareereyaraantukeentaamadaxxan-uun,deggenaanshola´aan,iyocadho.
InbadanookamidahcuntadaaansoosheegnayeelagutaliyaywaxalagahelayaaQur´aankaiyosunnaha(dhaqankiiNabigannk)iyagoolamidahnidaamyadacasrigaaheecuntadawanaagsan,waanainayaasaasunoqdaancuntomiisaamanoowanaagsanRamadaantadhexdeeda.CuntadaNabigu(nabadgelyoiyonaxariisikorkiisahaahaatee)uuintabadancunijiraywaxaaykakoobnaydcaano,timir,hilibdhaylo/adhi,iyoqamadin.CuntooyinkacaafimaadkaleheeQur´aankumagacaabaywaakhudraddabisiliyotaqaydhiinsidasaytuunka,basasha,khayaarka,fiikonka,timirtaiyocanabka,iyowalibafaasuuliyahaiyokuwalanoocahiyomisirka.Sharcigaislaamka(shareecada)kalluunkawaalagareebayhabkagaarkaeewaxlooqalo,taasoofududaynaysainintabadanlacunokalluunka.
![Page 19: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/19.jpg)
5LagasooqaatayNovoNordiskScandinaviaAB,buugyarahacinwaankiisuyahay:”Macaankaiyoramadaanta”,waxahu-biyaybarofisooriyodhakhtarsareClaes-GöranÖstenson.Ogolaanshoayaaloohaystaaqoritaanka,taasoomasuuliyiintaqoraalkaniaykamahadnaqayaan.
19
Talooyin wanaagsan oo ku sahabsan Ramadaanta iyo daawaynta macaanka nooca 2
Daawantasonkortadhiigaoosarraysawaxalooqaybiyay3kooxood.Halkanhoosewaxalagubixinayaatalooyinwanaagsanookusa-habsansidaaadusoomikartomarkalaeegonoocyadakaladuwaneedaawanta:
Koox 1: Cunto iyo jimicsi keli ahWaadsoomikartaadhibaatola´aan,haddiiaadcuntocuntadalaguuqorayinaadcunto.
Koox 2: Cunto iyo jimicsi iyo daawayn kiniin ahHaddiiaadqaadatokiniinnohalmarmaalintiisiaadsonkortadhiigaagaumiisaanto,waainaadkiniinnadaasiqaadatomarkalaafu-rayofiidkiieecadceeddudhacdo.Dhammaandawooyinkakaleeeaadqaadanjirtayaro-ortii,waainaadsiiwaddaaqaadashadoodaaroortiiintaaanayqorraxdusoobixin.Haddiiaadqaadatokiniinnolabajeermaalintiiwaainaadqaybtahoreqaadataamarkalaafurayocadceeddhaca.Qaybtakaleeekiniinnadaahnawaainlaqaataamarkawaxlacunayocadceedsoobaxakahor.Marmarkaqaarkoodwaxawanaagsanaankartainlaqaatonusintaloogutalagalaycadceedsoobaxa,laakiin
waa in arrintan lagala hadlo dhakhtar ama kalkaalisada macaanka.Haddiiaadqaadatodawooyinbadanookala
duwan,amaaadqaadatokiniinnosaddexjeermaalintiiwaxaaadumuhiimahinaadkalaheshiisodhakhtarkaagasidaaaduqaadanay-sokiniinnadaada.
Koox 3: Cunto iyo jimicsi iyo insuliin iyo waliba laga yaabee kiniinnoWaxaaansiadagkaagalatalinaynaainaanadsoominhaddiilagugudawaynayoinsuliin.HaddiisikastabahaahaateeaaddooratoinaadsoontoRamadaantadhexdeeda,waxaaanhalkanhoosekugusiinaynaadhawrtaloooayaadmuhiimutahayinaadraacdo.
5
Haddii aad caadi ahaan qaadato insuliin qi-yaastii saacadda 21-22 ee habeenkii waxamuhiimahinaadbeddeshowakhtigasiaaduqaadatoqaddarka insuliintamarka la afurayoee cadceeddu dhacdo. Habkani wuxu yaray-nayaa khatarta in ay kugu dhacdo sonkortadhiiggaoohoosudhacda.Haddii aad caadi ahaan qaadato insuliin labajeer maalintii waa in qaybta hore, oo loolajeedo qaybta aad qaadan jirtay subaxda, aadqaadataamarkalaafurayofiidkii.Waxaaadumuhiimahinaadkalahadashodhakhtarkaagamarka aad qaadanayso qaybta kale ee insu-liintaiyowalibacadadkainsuliintaeeaadqaa-danayso.Waxaayintabadankuxidhantahaysida aad wax u cunto iyo nooca insuliinta eeaadqaadato.
![Page 20: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/20.jpg)
20
Markalaqabomacaankanooca1jidhkugabiahaanbamasamaysankaroinsuliinugaarah,daawayntunahadiyojeerwaairbaddainsuliinta.Aadiyoaadayaymuhiimutahayinqaadashadacuntadaiyoheerarkainsuliintuayislasocdaansisonkortadhiiiggalooguhayoheersiman.Sidaadaraadeedkhatarayaynoqonkartaainlasoomomarkalaqaboma-
Soonka iyo macaanka nooca 1
Waainaadogaato inayaaduadagtahay insonkortadhiiiggamiisaanlaguhayohaddiiaaddoorato in aad soonto adigoo qaata dawadainsuliinta. Haddii si kale loo dhigo waxa ay ubaahan tahay in aad tahay qof aad u ilaaliyanidaamkiisacuntadaiyowalibainadiguaadfa-hansantahaysidaadigaooadeegsanayacuntowanaagsan,jimicsiiyoinsuliin,aadheerwana-agsanuguhayn lahayd sonkortadhiiga.Waain waliba aad cabbirtaa sonkorta dhiiggaagadhawr jeer maalintii, inta aad sooman tahaydhexdeeda iyokahorcuntada iyo irbadda in-suliintalabadaba.Waxamuhiimah inaadtaqaanocalaalamadamarkasonkortadhiigguhoosudhacdo.Had-dii sonkorta dhiiggu hoos u dhacdo inta aadsooman tahay, waa in aad soonka si degdegahujabisaaooaadwaxucuntaaooucabtaasidiiaanbuugyarahankusoosharaxnay.Haddiiaanad sidaa samayninwaxa jirtakhatar ah in
aadsihalisahuxanuunsatoamaaaddhimato.Haddiisonkortadhiiggusikastabahaahaateeaykorukiciwaydoilaaheercaadiah(sonkortadhiiggakasaraysa5)waainaadgaraacdaakal-kaalisadaadamacaankaama112ooaadcaa-wimokadalbataa.MaalmahauguhoreeyaeeRamadaantakadibwaxadhicikartainsonkortadhiiggaaguayintabadansarayso.Sidaadaraadeedxasuusnowinaadcuntoqayboyaryaroocuntoah.Haddii aad ka shakisan tahay wax ku sahab-sansidaaadudhaqmaysomarkaaadleedahaymacaanka nooca 2, waxa aad had iyo jeer laxidhiidhikartaadhakhtarkaagaamakalkaalisa-daada.Waxaaykaacaawindoonaansidiiaaduhelilahaydcaawimadashakhsiahaankuuguwanaagsan,waxanaaykusiindoonaantalooy-inwanaagsanookusahabsansidiiaadsifiicanulanoolaanlahaydmacaanka2
caankanooca1.Sidaadaraadeedwaxaaanusiadagugulatalinaynaadadkaqabamaca-ankanooca1inaanaysoominxataahaddiilaiswaafajiyoqaadashadacuntadaiyocadadkainsuliinta.Eegqoraaladakorkuxusaneekusahabsankudaawayntainsuliintaiyosoonka.
![Page 21: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/21.jpg)
21
Ramadaan – fursad wanaagsan oo lagu joojiyo sigaarka
Go´aanadagiyorabitaanisbeddelwaaaasaas-kalaakiinwaxajiratalooyinhabdhaqaniyoxataadawooyinkordhinkarafursaddaqofkukuguulaysankarojoojintasigaarcabbistiisa.Ramadaantuwaafursadnaadirahoosigaarkalagujoojinkaromaadaamaisnidaamintaiyoismaamulka,iyoisogaanshahaqofku,aykamuuqdaanookabuuxaanhabdhaqankaqofkasoomanmuddobildhanah.
SIDAN AYAAD ISKAGA ILAALIN KAR-TAA DIB UGU NOQOSHO
Akhrikahorintaaanadjoojinsigaarkaooiskatallaabkuqormeelahakukhusaynkara.Meelahabannaanwaxaaadkuqorikartaatalooyiniyofikradokuugaarah.
”Xaaladaha khatarta ah”-sigaarcabbayaashakale-sigaar,haashtari,kabriidiyowaxkale.-cuntooyinkaqaar-werwer,walaac,niyadjab-xafladahaiyofarxadda-waxkastaookuxidhnaasigaarcabbista!............................................................................................................................................
Maxaan anigu isku sheegi karaa:-Sigaarcabbistuhaddakadibmaahawaxladooranayo.-Anigaakaxoogwaynsigaarka!............................................................................................................................................
![Page 22: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/22.jpg)
22
Saddexdaydasababoodeeuguhoreeyaeeaanujoojinayotubaakada:...............................................................................................................................................................................................................
Talooyinka habdhaqanka ee rabitaan si-gaar cabbis oo kugu soo booda – dhawr tusaale:-sug(xaraaraduwaybaaba´aysaaye)-biyocab-isilowsii(isilowsiixaraarada,farafareemobi-ilka,halxidhaaletiroah,halxidhaalecaadiah,shaqogacmeed....)-xooguneefso(jidhkaayaykacaawisaainuuisdajiyo)-katagxaaladdaxun-cundabacaseah,tufaax-qaadodawadanikotiinta...............................................................................................................................................................................................................
Markaaadxallisoxaaladkhatarahadigaooaancabbinsigaarwaxaaadxaquleedahayinaadisammaanto!Wayfufudaandoontaamuddokadib!Laakiinisilaali–xataasannadobadankadib!
Talooyin-Jimicsiguwuukahortagaaxaraarada!Iskuogolownasasho.-Haddiiaaddawoubaahantahay–muddokahorsiiqosheegaarahaanhaddiidawaduu
baahantahaywaraaqdhakhtar(eeghoosta)-Todobaaddadauguhoreeyasigaarjoojintakadib:iskailaalihaddiiaysuurtogaltahay”xaa-ladahakhatartaah”-Sameekadibwaxaaadisleedahaywaadkabixikartaa,sifiicanugudiyaargarow,adeegsotalooyinkahabdhaqanka.Ubabacdhigkolba”xaaladahakhatartaah”oodheeraadah,laakiintartiibtartiibusoco!-Cabitaankahalxabbooosigaarahiwaxaayukeentaadibugunoqosho10kiiqofba9!-Haddiimeeligubato!–Degdegubakhtii!Laakiin…waligaahauogolaanintubaakokugubatoafkaagadhexdiisa!
DAWADA LAGU JOOJIYO SIGAARKADadbadanayuujidhkooduaadulaqabsadaytubaakada.Markaadawoqiyaasanayaakord-hinkartafursaddainlaguguulaystojoojintasigaarka.Waadawooyinmuhiimahooyaraynkaradhibaatadaxanuunadamarkalaqabosidamacaanka,xanuunnadaxididdadawad-naha,xiiqda,iyowaxakaleooaydawooyin-kani,haddiisisaxahlooisticmaalo,aykahortagikaraankorritaankaxanuunnokhatarahsidaxanuunkakudhacamarinahawadaeesambabbada,kansarkasambabbada,xididdadawadnahaooxidhma,dhiiggamaskaxdakufurmaamakaxidhma.Sidaadaraadeedwaainisticmaalkadawooy-inkaneeRamadaantadhexdeeduaysiyaabobadanugudhigmaandawooyinkakaleeemuhiimkaah.Iskudawayntabalastarkanikotiintalehmac-
![Page 23: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/23.jpg)
23
naheeduwaaindawo(nikotiin)laqaatoiyadoolasiimarinayodiirka.Majabinaysosoonka,laakiinculimaduwayiskukhilaafsanyihiin.Waxakalelahaystaafursadlaguistic-maalolabadadawoeeaanaykujirinniko-tiintuChampix®ochZyban®(eeghoosta)adigooaanjabinayninsoonka,iyadootusaaleahaanlaqaadanayodawadaaroortahore(kalatashomarkaadhakhtarkakuuqoraya.)Waxalaarkayindawaduayuwanaajisonatii-jadaqofkarabainuujoojiyosigaarka.Go´aanadagayaalaakiinaasaaskaah.Taageeradadadkakuguxeeraniyotalooyinkadadkacilmigaulehwaxaaysiikordhiyaanfursaddainlaguguulaysto.Nikotiintuwaxawaxjidhkulaqabsadolaakiinwaxacaafimaadkaugasiikhatarsaninkabadan5000oomaaddadoodoowaxdhaawacaookujiraqiiqa.Waxaayhoosugudhaadhacaansambabbadawaxanaaygaadhaanqaybahajidhkaoodhan.
Nikotiin waa sunta dareemahaasha.Nuugisyadauguhoreeyaiyobuurigauguhoreeyawaalagulaqanyoodaa.Muddokadibwaxahorumaralaqabsiga(laqanyadunakolbawaysiiyaraataa).Waxaloobaahdaaincadaddheeraadahiuugalodhiiggasiloolaqanyoodo.Markauulaqabsiguhorumarokadibwaxabilaabantainladareemosaamaynwanaagsansidadeggenaan,werwerkaooyaraada,awooddasoojeeditaankaniyaddaookorodhamarkasigaarkalacabbokadib.Waxaintabadanuudareenkaafiicanikuxidhanyahayinmarkaalagabaxodhibaatada
![Page 24: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/24.jpg)
24
xaraarada.Marallamarkasigaarka/beebka/sigaarkawaawayneeladuubouubakhtiyowaxabilaabantainheerkanikotiinkadhiigguuuhoosudhaco.Calaamadahadeggena-anshola´aan,niyadjab,iyocadhoayaatartiibtartiibuyimaadda.Insigaarcabbuhuuujecelyahaynikotiintawaxaintabadanusababahinnikotiintu(sidamukhaadaraadyadakale)ay”afduubto”qaybahamaskaxdaeeabuurikaradareemadaabaalmarinta.Isbeddelladaqayba-haabaalmarintu(rabitaankasigaarka)waxaayuyaraadaanooubaaba´aantartiibtartiibkadibmarkasigaarkalajoojiyo,laakiinwakhtiyokaladuwanayaykuqaadataadadka.Sidacaa-digaahwaxalagahadlayaadhawrtoddobaadilaadhawrbilood.Indiblootijaabiyotubaako,xataawakhtiaadudheerkadib,waxaaylamidtahayinnafaqoiyobiyolasiiyoiniinyoharameoogaboobay.Laqabsigajidhkuwaxauuhelayaanololcusub.
Nikotiintuwaxaaysaamayndoorahkusam-aysaawadnaha,xididdadadhiiggaiyodheef-shiidkaoomustaqbalkaaadugudaranjidhka.
Sidee ayay sun sida nikotiintu u noqon kartaa dawo?Waxaayqaadankartaawakhtidheerintaisbeddeladahabkaabaalmarintamaskaxdusidiisiikusoonoqonayo.Dawadanikotiintuwaahabmaskaxdaloogayaraynayosaa-mayntaxunee(”xaraarada”)oodadbadanootukaakadaisticmaalaaaydareemaan,gaarahaanintahoremarkalajoojiyo.Markatartiib
tartiibloodhimocadadkadawadanikotiintawaxaaymaskaxdusisahlanulaqabsankartaacadadyar,ugudambayntananikotiinla´aan.Dawadanikotiintuwaxaaykayaraysaadhibkaiyoxaraaradasigaarkadadkajoojiyaysigaarkaintoodabadan,gaarahaanqofkajidhkiisuaadulaqabsadaynikotiinta,amadareemaydhibaatooyinadagmarhoreoouujoojiyaysigaaarka.Dhammaannoocyadadawadanikotiintawaxalagahelayaafarmasiga.Waxakaleoohalkaalagaasiinkaraaqoraaloiyotalooyinshakhsiahookusahabsandawooy-inkakaladuwan.Dawooyinkanikotiintaqaarkamidahwaxalagaiibsankaraadukaamadakaleeeogolaanshahahaysta.Noocyadadawadanikotiinta:•Xanjo•Balastar•Lanuugo•Afkalagubuufiyo•Kiniinlamuudmuudsado•Midafkakudhexbaaba´da
Midkasankalagubuufiyowaxaayubaahantahaywaraaqdhakhtar.Dawooyinkanikotiin-tukumajiraankuwaqiimahawaxlagadhimoamailaalintaheerkakharashka.Khatartainjidhkulaqabsadodawadaniko-tiintumaahamidsidaauwayn.Tartiibtar-tiibuyaree,wakhtidheernasii.Dhammaandawooyinkawaainlooisticmaalaasisaxahsiaywaxutaraan,hadiyojeernasifiicanuakhriqoraalkaisticmaalka.Waalaiskubeddelikaraadawooyinkanikotiinta.
![Page 25: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/25.jpg)
25
VARENIKLIN (CHAMPIX®)Champix®kumajirtonikotiin.Waraaqdhak-htarayaaloobaahanyahay.Daawayntawaainlagudaraatalobixin.Champix®waykujirikartaailaalintaheerkakharashkaeedawooy-inka.
Waxalabilaabaakiniinnada7-14maalmoodkahormaalintalaqorsheeyayjoojintasigaar-ka.Daawayntuwaxaaysocotaa12toddo-baad.Champix®waxaayyaraysaaxaraaradaiyadoosaamaynaysahabkaabaalmarintaeemaskaxda.
Vareniklin (Champix®)waxaaysaddexjibbaarkordhisaafursaddalagunoqonayoqofsigaarkajoojiyay.
Waxyeelo caadi ah oo Champix® aylee-dahaywaawoxogaalaqanyoah,gaarahaantoddobaadkakoowaadilaakalabaad.Intabadaniskiiayuuisagabaaba´aa.Waxalaguyaraynkaraaiyadookiniinkalaqaatocuntadakadib.Sigaarcabbahalagadaweeyaymurugoamaniyadjabwaainuuogaadoinjoojintasigaarkuaykicinkartodareemadaa.Sidaadaraadeedinlalaxidhiidhodhakhtarkakudaweeyamuhiimadgaarahayayleedahay.Dhibaatooyinkaxaraaradaeecaadigaahwayadkaankartaainlagagartowaxyeeladada-wada.Dawadanloomaoggoladumarkauurkaleh.
BUPROPION (ZYBAN®)Zyban®kumajirtonikotiin.Daawayntawaainlagudaraatalobixin.Waraaqdhakhtarayaaloobaahanyahay.Waykujirikartaailaalintaheerkakharashkaeedawooyinka.Waxalabilaabikaraakiniinnada10-14maalmoodkahormaalintalaqorsheeyayjoojintasigaarka.Marmarkaqaarkoodwaxakufilancadadkanuskii,waxamarkaalaqaadanayaaxabbaddasubaxiiookeliah,markaa100kiniinahiwaxaaykufillaankaraaninkabadan7-datoddo-baadeecaadigaah.Talobixintuwaamuhiimsiloogahortagodibugunoqosho.
Zyban®waxaayyaraysaaxaraaradaiyadoosaamaynaysahabkaabaalmarintaeemas-kaxdahalkaasooaykumaamushosoodayntadheecamadobamiinochserotoniin.
DadkaqabasuuxdintaamakhatarugujiramuruqyadaookogawaainaanayqaadanZyban®(eegPatient-FASS=bukaan-FASS).Dawadanloomaoggoladumarkauurkaleh.Waxyeelocaadiahiwaahurdadaooxumaatahaddiikiniinkiihabeenkiigoordambelaqaa-to.Dhibaatooyinkaxaraaradaeecaadigaahwayadkaankartaainlagagartowaxyeeladadawada.Zyban®waxaaylabajibbaarkord-hisaafursaddalagunoqonayoqofsigaarkajoojiyay.
![Page 26: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/26.jpg)
26
Su´aalo iyo jawaabo guud
”[Soonku waa] maalmo tirsan. Laakiin midkiina xanuunsanaya ama safarka ah [waa inuu soomaa mar dambe] maalmo u dhigma, midkiina uu dhibayaana wuxu fidyo ahaan u quudinayaa qof sabool ah. Qofkii iskii u fala wanaag ka badan inta ku waajibtay, [wuxu ogaan doonaa] in ay isaga u fiican tahay. Soonkuna idinka ayuu idiin wanaagsan yahay – haddii aad ogtihiin [inta uu wanaag idiin leeyahay]!” (Qur´aanka 2:184)
AayaddanQur´aankakujirtaawaxaaycad-daynaysaaindadkaqabaxanuunamaxaaladokaleoocaafimaadoosoonkuuudhaawacugaysanayocaafimaadkooda,aanukuwaaji-binsoonku.Siayumagdhabaanmaalmahasoonkaeedhaafawaxaaydadkanisoomaya-anwakhtikalemarkaxanuunkaamaxaaladdacaafimaadeexunaykabaxaan.Haddiixataamarkadambelasoomikariwaayotusaaleahaanxanuunaanlagabogsandartii,waxaqofkakuwaajibainuuquudiyodadkasabool-kaah.Noocanmagdhawgaeeudambeeyayeeaansoosheegnaywaxalayidhaafidyo.
1. Soonka horta ma la aqbalayaa haddii uu qofku doorto inuu soomo inkastoo uu khatar la hubo u keenayo caafi-maadka?
Jawaab:Sidakorlagusheegay,dadkabukawaalagadhaafaysoonka.Qofkalooarkayoinuuqaboxanuunkufilansiloogadhaafosoonkawaxaugufiicaninuugo´aamiyodhakhtarmuslimahoowaayoaragnimoulehsoonka,iyoaqoonkusahabsanshuruucdakhusaysasoonkaiyowaxaqofkadhaafayawaajibkasoonka.Xataadhakhtaraanmus-limahaynookhibraddhakhtarnimolehayaabixinkaratalowanaagsanisagookaeegayadhinacacaafimaadka.NoloshuwaykuwayntahayIslaamka,IlaahaynawuuDambidhaafiyoNaxariisbadanyahay.WuxukucaddeeyayQur´aanka:
”Kuma kallifno qofna wax aan karaan-kiisa ahayn…” (23:62).
In la soomo marka soonku khatar la hubo ku keenayo caafimaadku, waa xaaraam.
2. Ma soomayaa qof macaan qabaa?Jawaab:Dadkasifiicangacantauguhayama-caankoodaiyagookumaamulayacuntoamakiniinno,waysoomikaraan.Dadkaasiwaxaayubaahnaankaraaniyagoouudhakhtarkuuqorayoinaybeddelaanqaadashadadawadaooayqaataankiniinnadakahoriyokadibsoonkamaalintii.Laakiinwaxalagulatalinayaainaanusoominhaddiiuuqofkuqaatoinsuliinsiuuumaamuloxanuunkiisamacaaanka.Laa-
![Page 27: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/27.jpg)
27
kiindadkuwaykukaladuwanyihiinsidajid-hkooduuqaatoinsuliintaiyomarkaaheerkasonkortadhiiggooda.Sidaadaraadeedwaainsuurtogalnimadainuusoomoqofkamacaankaqabaeelagudaweeyoisuliinta,loogo´aamiyoshakhsiahaan.Eegxataaqaybtagaarkaaheexaggahorelaguxusay.
3. Waxa igu dhaca dhanjaf adag marka aan ka boodo wakhtiyada cuntada waanu ka sii daraa marka aan sooma-nahay. Ma soomayaa gabi ahaanba?Jawaab:Waxasuurtogalahindadkaintoodabadanayinkufulinmaamulikaraandhan-jafkoodaiyagooqaadanayadawoiyoiyagooisbeddeloyaryaroofududkusamaynayahabnololeedkooda.Kalahadaldhakhtarkaagasidaaadsikafiicanugumaamulikartodhan-jafkaagaRamadaantakahor.Haddiixanuunkuyahaymidaanlooadkaysankarinooaansikalenaloomaamulikarininlaiskadaayosoonkamooyaanesiloowaxloocunikarowakhtiyocayimanloonaqaadankarokiniinno,waalasamaynkaraaiyadoolaakiinshuruuddutahayinlabixiyofidyo.
4. Qof cadaadiska dhiiggiisu sareeyo ama hooseeyo ma soomayaa?Jawaab:Qofkacadaadiskadhiiggiisaheerfiicankuhayaisagoowaxkabeddelayahab-nololeedkiisaiyo/amaqaadanayadawowuusoomikaraa.Qofkasoomayadhakhtarkiisaayaasiinkaratalokusahabsandawoqaadas-hadasoonkakahor.Qofkacadaadiskadhiig-guusihooseeyo,eelaakiinsidakalecaafimaadqaba,isagunawuusoomikaraa.Markacadaa-diskadhiigguhooseeyowaainsifiicanloocabbodareereoolacunocuntolehcusbokufilan.
5. Soonku ma dhibaato ayuu keenaa marka uur la leeyahay? Ma qasabbaa in la soomo marka uur la leehayay?Jawaab:Awooddaayhaweenkauurkalihiuleeyihiininaysoomaanwaykaladuwantahay.Waxajiracalaamadoxanuunoodhawrahoomuujiyamarkaaanayhabboonayninlasoomointauurkalaleeyahay.Haddiihaweenayaydareemaysoinayleedahayawoodiyocaafi-maadaykusoomikarto,gaarahaanbilowgauurka,waysamaynkartaa.HaddiiaanaydareemayninayleedahaycaafimaadaykusoontowaxashareecadaIslaamkuayoggola-anshobuuxausiinaysaainaanaysoomin,siaancaafimaadkeedaiyokailmahamidkoodnakhatarugelin.Waxaaysoonkadhaafayqal-laynkartaawakhtidambe.Fadlankorkaeeg.
![Page 28: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/28.jpg)
28
6. Haweenay naasnuujinaysaa ma soo-maysaa?Jawaab:Xataahalkanwaykaladuwantahayawooddadumarkuaykusoomikaraanislamarkaanailmokunaasnuujinkaraan.Caafi-maadkahooyadaiyoilmahaayaamarkastamuhiimaddakoowaadlasiinayaa.Haddiiaa-nayjirinwaxkhatarahiwaxaayhaweenaydanaasnuujinaysaausoomaysaasideediicaadigaahayd.Haddiilaakiinsoonkukeenayokha-tarcaafimaadhaweenaydaasimasoomayso.Soonkaqofdhaafawaainlamagdhaboiya-doolasoomayoamalabixinayofidyomarkawakhtiganaasnuujintudhammaato.
7. Ramadaantu ma fursad wanaagsan oo lagu joojiyo sigaarkaa?Jawaab:Haa.Sigaarcabbistuwaalacaglakhasaarinayowaxanaaykhataraaduwaynkutahaycaafimaadka.Ilaahaywaxauuinnasii-yayjidhcaafimaadqabawaanameelkadhacinhadyaddaassiulakacloodhaawaco.SidaadaraadeedsigaarkuwaaxaaraamIslaamka.Ramadaantuwaafursaddahabahoolagusixikaroqaarbadanookamidahcaadooy-inkeenaxun,sigaarkunawaamidkamidah.Dhakhtarkaaguwuxukaacaawinkaraainaadjoojisosigaarka.Waxakaleooaadtalokahelikartaafarmasigaaga.Haddiiaadusiidiyaar-garawdowakhtidheerkahorsoonka,waxaaadsoonkaagakadhigikartaamidkaraaxobadanadigooahmidsigaarkakaxoroobaymarkasoonkubilaabmo.Eegxataaqaybtagaarkaaheekusahabsansigaarjoojinta.
8. Da´dee ayay carruurtu ku bilaabi ka-raan soonka khatar la´aan?Jawaab:WaxashardiahIslaamkainlasoomomarkalaqaangaadho.Inda´daassoonkalagubilaabomaahakhatar.Inilmoaanqaangaad-hinuukabixikarosoonka,waxaaykuxidhantahayilmahacaafimaadkiisaiyomawqifkiisa.Waafikirwanaagsaninwakhtihorecarruurtalagufahansiiyogudashadasoonkadeegaankakuxeersan.Waxasidanloosamaynkaraaiyadoolasiiyo”dhadhamo”soonkaahiya-dooloooggolaanayoinaysoomaanwakhtiyogaagaabanmarkiiba.Meelobadanoodunidaahayaawaayoragnimowanaagsanlagahelayincarruurtuaysoomaanookeliahintaudhaxaysacadceedsoobaxailaawakhtigaqa-dadaeedugsiga.Habkanwaxaaycarruurtusitartiibtartiibulaqabsanayaansoonkaiyagooaanaykudhicindeggenaanshola´aanxiisa-dahadugsigadhexdooda.
![Page 29: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/29.jpg)
29
9. Ma isticmaali karaa dawada xiiqda ee la nuugo/dawada sanka lagu buufiyo Ramadaanta dhexdeeda?Jawaab:Culimadafiqigaeemuslimiintuwayiskukhilaafsanyihiinsu´aashan.Dhawrkamidahculimadafiqigaeeugucilmigabadaniwaxaayuarkaaninisticmaalkadawooyinkalanuugo/sankalagubuufiyoaanlabarbardhigikarincunitaanamacabbitaan,sidaadara-adeednalaoggolyahaysoonkadhexdiisa.Qaarkalenawaxaayuarkaaninmaadaamadawoonkalanuugo/sankalagubuufiyoaykasoobaxaanqaddaryaroobiyoahoomar-kaalaliqikaro,uusoonkujabayo.Waxalagayaabaainaragtidahoreayxoogbadantahay,maadaamadawooyinkalanuugo/sankalagubuufiyoayfududaynayaanneefsashadaooayqofkakacaawinayaaninuusoomo.Arag-tidahoresidaayqabtodadkaxiiqdaqabaiyodadkakalebawaysoomikaraanwaxanaayisticmaalikaraandawooyinkoodalanuugo/sankalagubuufiyomarkastaooayubaah-daansoonkadhexdiisa.Aragtidadambewaxaaykulatalinaysaadadkaxiiqdaqabaiyodadkakaleeeaansoonkakabixikarindawooyin-koodala´aantood,inayiskadaayaansoonkailaaiyomarkaayusuurtogalikarto.Qaarkoodwaxalagayaabaainaykubeddelikaraandawadamidwakhtidheershaqaynaysaoomarkaaaykabixikaraaninaysoomaan.
10. Qof buka oo muslim ahi ma qaadan karaa kiniinno, irbado ama dawooyinka la nuugo soonka dhexdiisa?Jawaab:Haddiiqofkuqaatokiniinno,soonkuwuujabayaa.Irbado(xataahaddiilagaqaato,baruurtakahoosaysadiirka,muruqyada,amadhiigga),dawooyinkalanuugo,balastarkada-wadaah,dawooyinkalagushubodhegahaiyoindhaha,iwmkuwaasooaanlabarbardhigikarincuntoamacabbitaan,majabiyanayaansoonka,inkastaooaytahayinintiisuurtogalahlaiskailaaliyo,maadaamaculimadafiqiguayiskukhilaafsanyihiin.ShareecadaIslaamkuwaykadhaaftaydadkabukawaajibkasoon-ka.Fadlan,eegjawaabtasu´aasha9iyo11siaaduheshotalooyinkaleookusahabsansu´aashan.
![Page 30: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/30.jpg)
12. Ma dabbaalan karaa anigoo soo-man?Jawaab:Haa,saamaynkumayeelanaysosoon-kahaddiiqofkubiyodhexgalo,jidhkamaydhoamadabbaasho.Waxaseiskacadinaanuqof-kuliqikarinwaxbiyoahmarkauukudhexjirohawlahanmaadaamasoonkaayjabinayso.
13. Dawo ayaan joogto u qaataa. Ma soomi karaa haddana?Jawaab:Haddiidawadalooqaadanayoiyadoolagudawaynayoxanuunwakhtigaabanjiraya,waxa soonka lagu magdhabi karaa iyadoo lasoomo maalmo u dhigma marka la bogsado.Haddiiayqasabtahayindawadalaqaatomud-dodheer,iyadoolagudawaynayoxanuunwak-hti dheer jiraya/xaalad ama xanuun aan lagabogsan,sidadhiigkarkaamamacaanka,waxaaad kala tashan kartaa dhakhtarkaaga haddiiay suurtogal tahay in wax laga beddeli karodaawaynta si loo yareeyo khatarta dawo aanhabboonayn iyo xanuunka oo ay wax ka tariwaydolabadaba.Waxa lagulatalinayaaqofkain aanu soomin haddii dawo qaadashada ooxumaataaaydhaawicikartocaafimaadka.Dad-kaaanaysuurtogaluahayninaymagdhabaanmaalmahasoonkaeedhaafayiyagoosoomayawakhtidambesababtooahdawoqaadashadaoo sii soconaysa muddo dheer, waxa ay bixi-nayaanfidyo.
30
11. Faleebo ama dhiig la isku shubo ma jabinayaan soonka?Jawaab:Faleebadaiyodhiiggaqofkalagushuboujeedadalagaleeyahaywaafudu-dayntaxanuunka/daawayntaxanuunka,sidaadaraadeedmajabinayaansoonkasidaayqabaanculimadafiqigaintoodabadani.Inkataoolabadabaaykujiraanqaddarnafaqoiyotamarah.Laakiinujeedadakoowaadeelagaleeyahaymaahainqofkanafaqolasiiyo,sidaadaraadeedmasaamaynaysoansixitaankasoonka.Dhammaandawooyinkaaanlagaqaadanafka,eelaakiinaykujiraanwaxna-faqoiyotamarah,waalaoggolyahaysoonkadhexdiisa.Kuwaaswaxakamidahfaleebada,kiniinnadadabadalagaqaato,iyodhiiggalaiskushubo.Laakiinsu´aashanwaalaiskukhilaafsanyahay.
![Page 31: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/31.jpg)
31
14. Fuuqbaxa (= dareere yaraan) ma noqon karaa mid khatar ah oo qofka ku kallifi kara inuu jabiyo soonka?Jawaab: Haa. Dareere yaraadaantu waxa aykeeni kartaa waxyeelo, waxana marka lagatagoqaadashadadareerahaooaankufillaynbisha Ramadaan dhexdeeda sababa hawlahadhaqdhaqaaqajidhkaiyocimilokululmaalintadhexdeeduookeenainla lumiyodareereaadubadan.Haddiikaadidasamaysmaysaaaaduyaraatoamaba lawaayo, ladareemo jahawa-reer,ladawakhoamalasuuxodareereyaraandarteed,waainislamarkaabalajabiyaasoon-kaoolaraadsadaadaryeelcaafimaadsiloosooceliyo dheellitirka dareeraha. Islaamku kumaqasbo qofka in uu isdhaawaco si uu u gutosoonka.Haddiimaalinsoonkalajabiyowaainlamagdhabaaiyadoolasoomayomaalinkale.
15. Mataggu soonka ma jabiyaa?Jawaab:Haddiimataggaaanogaan la iskagakeeninmajabiyosoonka.Haddiilaakiinogaanla iskaga keeno, wuu jabinayaa soonka. Ma-tagguwuxunoqonkaraacalaamadsheegaysaxanuun halis ah. Matag dhawr jeer oo keliyaah,ooqofkuaanulahayncalaamadokaleumabaahna intabadan in lalaxidhiidhodaryeelkacaafimaadka.Laakiinhaddiiaadxummad lee-dahay,uurkujirtukuxanuunaysomatagsoonoqnoqonaya,iyoshubanamasamaysankakaadiduyaraadowaainaadraad-satodaryeelcaafimaad.
16. Soonku ma jabayaa marka dhiig la bixiyo, ama dhiig soo yaaco sida marka meel nabar ku dhaco?Jawaab:Maya,soonkumajabayo.
![Page 32: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/32.jpg)
32
Talooyin ku socda dhakhtarada iyo shaqaalaha daryeelka caafimaadka
Talooyin ku sahabsan soonka Islaamka ee Ramadaanta dhexdeedaSoonkaIslaamkaeesannadlahaah,eelafuliyobishaRamadaandhexdeeda,waxauudhakhtaradaiyoshaqaalahadaryeelkacaa-fimaadkasiinayaafursadnaadirahoolaguwanaajinayocaafimaadkabulshadamuslimiin-taahiyadoolasiinayotalooyinkusahabsancuntadawanaagsaniyowarbixinkusahabsancaadooyinkaxunxun,sidacabbistasigaarka.
SannadwalbawaxabilowgaRamadaantuuuhoreusoodhigmaa11maalmoodmarkalabarbardhigotaariikhdamiilaadiga,maadaamataariikhdaIslaamkuaytahaytaariikhdayax.Ramadaantusidaadaraadeedwaxaaykusoobeegmikartaaxilligaxagaagaiyoxilligajiilaalkalabadaba,taasoomarkalaeegomeeshaaandunidakaganaalloayaadugadhibbadantahayinlasoomoxilligaxagaagamarkalabarbardhigoxilligajiilaalka.
SoonkaRamadaantadhexdeedawaxakamidahtababarkanidaaminkaqofka.Sidaadara-adeedwaxaqofkamuslimkaahiuuRama-daantaoodhankasoomaainuuwaxcuno,cabbo,sigaarcabbo,hadalxunkuhadlo,sixunudhaqmo,iyougalmoodkaooridiisa/nin-keedawakhtigaudhexeeyacadceedsoobaxailaacadceeddhaca.
Qofkamuslimkaahwaxakuwaajibahinuusoomomarkauuamaayqaangaadho,iyadooshuruuddutahayinuucaafimaadqaboiyoinuuxiskiisudhanyahay.Kuwalagadhaa-faywaajibkainaysoomaanwaxakamidahdadkabuka,iyokuwacaadadaleh,uurkaleh,iyodumarkanaasnuujinaya
Haddiiqofkukamidyahaykuwalagadhaa-faywaajibkainaysoomaansababtooahxanuunaanlagabogsanooaansuurtogalkadhigaynininlasoomo,sidabukaankamaca-ankaqabaeeayqasabkutahayinaymaalinwalbaqaataaninsuliin,waalagadhaafaygebiahaanba–taasoomacnaheeduyahayinsoonkadhaafaaanlamagdhabayniniyadoolasoomayowakhtidambe.Haddiiqofkalagadhaafosoonkasababtooahxanuunwak-htigaabanah,uur,naasnuujiniwm,waainsoonkadhaafauuqofkumagdhaboisagoosoomayawakhtidambemarallamarkaaydhammaatoxaaladdakeentayinlagadhaafo.
MaadaamaRamadaanaytahaybilaadugumuhiimahdhammaanmuslimiinta,waxadhakhtaradaiyoshaqaalahadaryeelkacaafi-maadkuaylakulmidoonaanbukaannoaadurabainaysoomaanmuddadaasi.Waawaxcadinsoonkuuuwaxyeelokeenikaroxaala-dahaqaarkood,sidaadaraadeednaayIslaam-kakujirtoaqbalaadsuurtogalinaysainlaiskadaayosoonkahaddiiuuwaxyeelougaysankarocaafimaadkamustaqbalkadhowiyokafogba.
![Page 33: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Lakulankabukaankamuslimkaahwaxaxaala-dahakorkuxusaneemarkaqofkamuslimkalagadhaafaywaajibkainuusoomo,ayunoqonkaraanaqoonwanaagsandhakhtaradaiyoshaqaalahadaryeelkacaafimaadkamarkaaylatalinayaanbukaankamuslimkaah.Intaamarkalagatagowaxawaxyaalahasoosocdalagudarikaraatalooyinkalasiinayodhakhta-radaiyoshaqaalahadaryeelkacaafimaadkamarkaaydawaynayaanbukaankamuslimkaah:
-Markauuyimaaddoxanuundegdegahiyokhatarcaafimaad/nafeedwaaloooggolyahay,marmarnawaabakuwaajibqofkamuslimkaahinuujabiyosoonkaoouumagdhabomaalintaasiwakhtidambe.
-Xanuunnobadanooaanlagabogsan(sidaxanuunnadaindhaha,diirka,iyoneerfayaasha)soonkusaamaynkumayeeshoamawaxyarayuukuyeeshaasidaadaraadeedwaalasoomikaraaiyadoohaddiiloobaahdolabed-delayodawoqaadashada.Haddiiayqasabtahayinlaqaatodawoqaybqaybahwaalasoomikaraaiyadoolayaraynayoqaybahalaqaadanayooolagadhigayohalamalabajeermaalintiiiyoiyadoodaawayntalawaafajin-ayowakhtigahabeenkii,markaasooqofkasoomanloooggolyahayinuusicaadiahwaxcunooowaxucabbo.Wixiikaleeefikiraheekusahabsandaawayntakaladuwan,waxaakhristahalootilmaamayaaqaybta”Su´aaloiyojawaaboguud”.
-Soonkalaftiisuwuxusaamaynjidhahaa-needkuyeelankaraaxanuunnadasaameeyawadnaha/xididdada,kelyaha,iyohabdhiskacaloosha/mindhicirradasidadhiigkarka,awooddakelyahaoohoosudhacdaiyoboog-calooleedda.Xataahaddiiaysuurtogaltahayinlagusoomoqaarkamidahxaaladahan,waxadhicikartainaansifiicanloogudulqaa-dankarinjidhahaan,gaarahaanbukaankawaayeelkaah.Waxanaaynoqonkaraanbuka-ankakuwaugugo´aankaadagrabitaankoodainaysoomaan.Marmarkaqaarkood,markaaywakhtidheerqaadatoinladejiyoxanuunaanlagabogsankarin,waxanidaamintadaawayn-taeewakhtigasoonkakahoraynoqonaysaamidaanlafulinkarinookhatarkeenikarta,sidaadaraadeednawaainlagulataliyaabuka-ankainaanusoomin.
-Markauurkalaleeyahayamalanaasnuuji-nayoqaadashadahooyadaeenafaqadaiyodareerahaayaago´aankaleh,ooxataahaddiilaoggolyahayinlasoomo,waxamarmarkaqaarkoodcaafimaadahaanuwanaagsanhooyadainaykafaa´iidaysatofursaddawak-htigakalelagusoomikaro.
![Page 34: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/34.jpg)
34
-Baadhitankajidhka,sidabaadhitaankamalawadkaiyogudahadumarka,majabiyaansoonka.Baadhitaanadacaafimaadkasidatusaaleahaankaqaaditaankadhiiggaamabaadhitaanadaubaahaninxididkadawolagaqaatowaxaakhristahalootilmaamayaaqaybta”Su´aaloiyojawaaboguud”.Dawadalacabbokahorsawirkaraajaduwaykajooji-naysaaqofkainuusoomomaalmahahawshusocoto.Markaaynoqotobaadhitaanadaqorshaysan,waxahubaalahinbukaanbadaniaydoorandoonaanwakhtiaanhaynRama-daanta.Baadhitaanadadegdeggaahwaaindabcanaandibloodhigin.
Xaaladkastawaainlaguqiimeeyoxaaladahamarkaasjira,iyadoolaeegayosidabukaankuuuurabosoonka.Taloaadubadanhalkanlagumabixinkaro,laakiintusaaleyaashakorkuxusaniwaxaaysawirkabixinayaaninayjiraansharciyoIslaamkaahooilaalinayainsoonkuaanuwaxyeelougaysancaafimaadkabukaanka.
SoonkuwaamidkamidahshantatiireeIslaamka,Ramadaantunawaabilfarxadulehdhammaanmuslimiinta.Inlatixgeliyobaa-hidaiimaankaqofkabukaankamuslimkaahiwaxaaywanaajinaysaaaasaaskakalsoonidaooahqaybmuhiimahookamidahxidhi-idhkabukaankaiyodaryeelkacaafimaadka.Sidaadaraadeedfahamkaiyoaqoontuwaaumuhiimshaqaalahadaryeelkacaafimaadkaeelakulmabukaannomuslimiinah.Warbixindheeraadahookusahabsanarrintaniwaxaaykutaallaa”Iimaankaiyocuntada”.WixiifikiraheekusahabsanIslaamkawaxajaaliyaddamuslimiintaeemagaaladusoodhawaynaysaadhammaansu´aalahawaxanaaytaageerokagaysanaysaasidiilookordhinlahaafahankacodsiyadabukaanka.Eegwaliba”Xidhiidhomuhiimah”eehoosta
![Page 35: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/35.jpg)
35
Xidhiidho muhiim ah
112Dhaawaca culus iyo xanuun khatar ah – garaac 112(sida wadne xanuun, neefsashada oo si deg-deg ah u adkaata, dhiigbax badan, shilbaa-buur iwm)
Sjukvårdsrådgivning(Talobixinta daryeelka caafimaadka)Tel: 1177Internet: www.1177.se (waxbixin ku sahabsan xanuuno iyo daawayn kala duwan)
Svenska Diabetesförbundet(Ururka dadka macaanka qaba Iswidhan)Box 1107 172 22 SUNDBYBERGTel: 08-564 821 00 E-mail: [email protected]: www.diabetes.se
Swedish Islamic Medical Association (SWIMA)(Ururka dhakhaatiirta muslimiinta ah)www.swima.com
Hjärt- och Lungsjukas Riksförbund(Ururka bukaanka wadnaha iyo sambabka)Box 9090102 72 STOCKHOLMTel: 08-55 606 200E-mail: [email protected]: www.hjart-lung.se
Sveriges Cancersjukas Riksförbund (SCR) (Ururka bukaanka kansarka) Box 7107 170 07 SOLNATel: 08-31 82 05 E-mail: [email protected]: www.cancersjukasriks.se
SLUTA-RÖKA-LINJEN (Sigaar joojinta)Tel: 020-84 00 00 (mobiil ha ka wicin)0771-84 10 10 (mobiil ka wac)E-mail: [email protected]: www.slutarokalinjen.org (halkan waxa aad ka helaysaa warbixin dhawr af ku qoran)
Tobakspreventiva enheten (TPE) i Örebro län (Qaybta ka hortagga tubaakada ee gobolka Örebro)Internet: www.regionorebrolan.se/tpe
Masaajidka ÖrebroBox 1811701 18 ÖrebroTel: 019-611 60 38 Internet: www.orebromoske.se
35
Xidhiidho muhiim ah
112Dhaawaca culus iyo xanuun khatar ah – garaac 112(sida wadne xanuun, neefsashada oo si deg-deg ah u adkaata, dhiigbax badan, shilbaa-buur iwm)
Sjukvårdsrådgivning(Talobixinta daryeelka caafimaadka)Tel: 1177Internet: www.1177.se (waxbixin ku sahabsan xanuuno iyo daawayn kala duwan)
Svenska Diabetesförbundet(Ururka dadka macaanka qaba Iswidhan)Box 1107 172 22 SUNDBYBERGTel: 08-564 821 00 E-mail: [email protected]: www.diabetes.se
Swedish Islamic Medical Association (SWIMA)(Ururka dhakhaatiirta muslimiinta ah)www.swima.com
Hjärt- och Lungsjukas Riksförbund(Ururka bukaanka wadnaha iyo sambabka)Box 9090102 72 STOCKHOLMTel: 08-55 606 200E-mail: [email protected]: www.hjart-lung.se
Sveriges Cancersjukas Riksförbund (SCR) (Ururka bukaanka kansarka) Box 7107 170 07 SOLNATel: 08-31 82 05 E-mail: [email protected]: www.cancersjukasriks.se
SLUTA-RÖKA-LINJEN (Sigaar joojinta)Tel: 020-84 00 00 (mobiil ha ka wicin)0771-84 10 10 (mobiil ka wac)E-mail: [email protected]: www.slutarokalinjen.org (halkan waxa aad ka helaysaa warbixin dhawr af ku qoran)
Tobakspreventiva enheten (TPE) i Örebro län (Qaybta ka hortagga tubaakada ee gobolka Örebro)Internet: www.regionorebrolan.se/tpe
Masaajidka ÖrebroBox 1811701 18 ÖrebroTel: 019-611 60 38 Internet: www.orebromoske.se
35
Xidhiidho muhiim ah
112Dhaawaca culus iyo xanuun khatar ah – garaac 112(sida wadne xanuun, neefsashada oo si deg-deg ah u adkaata, dhiigbax badan, shilbaa-buur iwm)
Sjukvårdsrådgivning(Talobixinta daryeelka caafimaadka)Tel: 1177Internet: www.1177.se (waxbixin ku sahabsan xanuuno iyo daawayn kala duwan)
Svenska Diabetesförbundet(Ururka dadka macaanka qaba Iswidhan)Box 1107 172 22 SUNDBYBERGTel: 08-564 821 00 E-mail: [email protected]: www.diabetes.se
Swedish Islamic Medical Association (SWIMA)(Ururka dhakhaatiirta muslimiinta ah)www.swima.com
Hjärt- och Lungsjukas Riksförbund(Ururka bukaanka wadnaha iyo sambabka)Box 9090102 72 STOCKHOLMTel: 08-55 606 200E-mail: [email protected]: www.hjart-lung.se
Sveriges Cancersjukas Riksförbund (SCR) (Ururka bukaanka kansarka) Box 7107 170 07 SOLNATel: 08-31 82 05 E-mail: [email protected]: www.cancersjukasriks.se
SLUTA-RÖKA-LINJEN (Sigaar joojinta)Tel: 020-84 00 00 (mobiil ha ka wicin)0771-84 10 10 (mobiil ka wac)E-mail: [email protected]: www.slutarokalinjen.org (halkan waxa aad ka helaysaa warbixin dhawr af ku qoran)
Tobakspreventiva enheten (TPE) i Örebro län (Qaybta ka hortagga tubaakada ee gobolka Örebro)Internet: www.regionorebrolan.se/tpe
Masaajidka ÖrebroBox 1811701 18 ÖrebroTel: 019-611 60 38 Internet: www.orebromoske.se
![Page 36: Information på somaliska](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050807/5868d5df1a28ab96408c1be5/html5/thumbnails/36.jpg)
Epilogg.170370ÖrebroTel/Fax:019-6116038postadress:Box1811-70118Örebro
www.orebromoske.se