ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลยส านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต (สวทน.)กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

รายงานการคาดการณนวตกรรมอตสาหกรรม(Industrial Innovation Outlook)

กลมเกษตรแมนย า (Precision Agriculture)

2

รายชอทปรกษา

1. นางญาดา มกดาพทกษ 2. นายสมชาย ฉตรรตนา 3. นางสาวสรพร พทยโสภณ

คณะกรรมการวชาการ

1. นายธญญวฒน เกษมสวรรณ 2. นางสาวสร ชยเสร 3. นายธนท ทรงเมธากฤตย

คณะผจดท า

1. นายสรชย สถตคณารตน 2. นางสาวสรนยา ลม

3

สารบญ

หนา

บทท 1 แนวโนมเทคโนโลยเกษตรในอนาคต ปจจยภายนอกทสงผลตอความตองการเทคโนโลยในภาคเกษตร ประสทธภาพของเทคโนโลยเกษตรแมนย ากบความมนคงทางอาหาร หลกการของเทคโนโลยเกษตรแมนย าและความส าคญกบเกษตร 4.0 แนวโนมการจดสทธบตรเทคโนโลยเกษตรแมนย า

3 3 4 6 7

บทท 2 ภาวการณแขงขนในตลาดโลก ภาพรวมมลคาตลาดของเทคโนโลยเกษตรแมนย า อ านาจการตอรองของผบรโภค : ประสทธภาพของเทคโนโลยและการยอมรบ อ านาจการตอรองของซพพลายเออร : ลกษณะของผประกอบการในซพพลายเชน การคกคามของผประกอบการใหม : สวนแบงตลาดและเทคโนโลยของผเลนหลก การคกคามของสนคาทดแทน : เทคโนโลยทสรางการเปลยนแปลงสงอนๆ สรปภาวการณแขงขนในตลาดโลก

11 11 15 19 21 24 26

บทท 3 ศกยภาพ โอกาสและความทาทายของประเทศไทย จดแขง : ฐานการผลตเครองจกรกลเกษตรทเหมาะกบอาเซยน จดออน : ศกยภาพทางตลาดและเทคโนโลยของผประกอบการไทย โอกาส : ตลาดเครองจกรกลเกษตรของไทยและอาเซยน ภยคกคาม : ราคาสนคาเกษตรทวไป (commodity) และรายไดเกษตรกร วเคราะหจดแขง จดออน โอกาสและภยคกคาม (SWOT Analysis) แนวทางการพฒนาอตสาหกรรมเกษตรแมนย าในประเทศไทย (TOWS Matrix)

27 27 28 32 36 38 39

บทท 4 แนวทางการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมเกษตรแมนย าในประเทศไทย สรปประเดนส าคญจากการวเคราะห โจทยวจยและพฒนา และขอเสนอผลตภณฑเปาหมาย

40 40 41

4

บทท 1 แนวโนมเทคโนโลยเกษตรในอนาคต

ปจจยภายนอกจะผลกดนใหภาคเกษตรตองใชเทคโนโลยมากยงขน เมอพจารณาปจจยภายนอกทสงผลตอธรกจเกษตร (PEST Analysis) ไดแก การเมองและนโยบาย

(Politics), เศรษฐกจ (Economics), สงคม (Society), เทคโนโลย (Technology) และไดเพมปจจยดานสงแวดลอม (Environment) และปจจยดานโครงสรางอตสาหกรรม (Industry) เขาไปรวมวเคราะหดวย พบวาภาคเกษตรมแนวโนมจะใชเทคโนโลยมากยง ขน โดยเฉพาะเทคโนโลยสารสนเทศและระบบอตโนมต ตวอยางเชน กฎหมายการคาดานสงแวดลอมทเขมงวดและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จะท าใหเกษตรแมนย าถกน าเขามาใชเพอลดการใชปยหรอสารเคม ประชากรสงวยทเพมจ านวนมากขนจะสงผลใหระบบอตโนมตถกน าเขามาใชทดแทนแรงงานคน โดยโครงสรางอตสาหกรรมทเปลยนแปลงไปจะกอใหเกดการรวมแปลง และบรการทางการเงนส าหรบเจาของฟารมขนาดเลกจะท าใหเกษตรกรสามารถลงทนในเทคโนโลยไดมากขนเชนกน

ตารางท 1-1 ปจจยภายนอกทสงผลตอความตองการเทคโนโลยในภาคเกษตร ปจจย แนวโนม ความตองการ เทคโนโลย

การเมองและนโยบาย (Political)

• กฎหมายการคาดานสงแวดลอมทเขมงวด

• ธรรมาภบาลธรกจ

• ลดการใชปจจยการผลตทไมเปนมตรกบสงแวดลอม

• เกษตรแมนย า • การประเมนผลกระทบ

สงแวดลอม

เศรษฐกจ (Economic)

• การเกดของประเทศเศรษฐกจใหม (BRICS) ประชากรมรายไดและการศกษาสงขน ใสใจตอสขภาพมากขน

• ลดการบรโภคแปง เพมการบรโภคเนอสตว เพมผกและผลไมสด ปลอดภย

• เกษตรอนทรย เชน เทคโนโลยโรงเรอน

• จลนทรยมประโยชน • สารออกฤทธชนดใหม • การตรวจสอบยอนกลบ

สงคม (Social)

• สงคมสงวย ความเปนเมอง และแรงงานไหลออกจากภาคเกษตร

• ตองการใชเครองมอทนแรงเพอทดแทนแรงงาน โดยเฉพาะในสวนทตองใชแรงงานมาก เชน การเกบเกยว

• เครองจกรกลเกษตรอตโนมต หนยนต โดรน

เทคโนโลย (Technology)

• เทคโนโลยสารสนเทศและอเลกทรอนกสเตบโตอยางกาวกระโดด

• ความกาวหนาของเทคโนโลยชวภาพ

• การท าเกษตรแบบโรงงาน ควบคมการผลต ตนทนและคณภาพ

• พชพนธใหม

• เกษตรแมนย า • ระบบอตโนมต เชน

เครองจกรกลเกษตรอตโนมต หนยนต โดรน โรงเรอนอจฉรยะ

สงแวดลอม (Environment)

• การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

• ควบคมสภาพแวดลอม • ใชขอมลวางแผนเพอลด

ความเสยงจากภาวะสภาพอากาศ

• การพยากรณและเตอนภย • เกษตรแมนย า • การปรบปรงพนธ

5

โครงสรางการท าเกษตร (Industry)

• การรวมแปลง (physical/virtual)

• เกษตรพนธสญญา ควบรวมตนน า ควบคมคณภาพ

• การเงนและประกนส าหรบเจาของฟารมขนาดเลก

• การท าเกษตรรปแบบใหม • เพมการลงทนใน

เทคโนโลย • การจดซอทเปนมออาชพ

ทมา : ปรบปรงจาก Crop Farming 2030, BCG, 2015

เทคโนโลยจ าเปนตอการเพมผลผลตตอพนทของ “พชไร” ซงส าคญตอความมนคงทางอาหาร นอกจากแนวโนมทกลาวมาแลว การรกษาความมนคงทางอาหารจะยงคงเปนประเดนส าคญของโลก

เนองจากจ านวนประชากรทเพมขน สงผลใหตองมการน าเทคโนโลยมาชวยปรบปรงประสทธภาพการผลตเพอใหโลกมอาหารเพยงพอในอนาคต องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) ระบวาภายในป 2050 ประชากรโลกจะเพมขนจาก 7,500 ลานคน เปน 9,700 ลานคน ท าใหความตองการพชอาหารเพมขนอกรอยละ 60 เมอเทยบกบปจจบน แตความตองการอาหารทเพมมากขนนกลบสวนทางกบพนทท าการเกษตรซงมแนวโนมคงท จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองเรงปรบปรงประสทธภาพการผลตเพอใหเพยงพอกบความตองการอาหารทจะเพมมากขนในอนาคต

ภาพท 1-1 : สถานภาพความมนคงทางอาหารของโลก

ขอมล : World Bank, FAO 2016

-

2,000,000,000

4,000,000,000

6,000,000,000

8,000,000,000

0.000%

0.005%

0.010%

0.015%

0.020%

0.025%

0.030%

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

ความมนคงทางอาหาร

arable land/pop population

6

เกษตรแมนย าชวยเพมประสทธภาพการเพาะปลก “พชไร” ตลอดชวงระยะเวลา 30 ปทผานมา การพฒนาวธการปลกดวยภมปญญาดงเดม เทคโนโลยชวภาพ

เพอการปรบปรงพนธ (hybrid biotech) และการบรหารจดการอน ๆ มบทบาทส าคญตอการเพมประสทธภาพการเพาะปลก หากพจารณาการปลกขาวโพดในสหรฐอเมรกาจะพบวา ผลผลตขาวโพดในสหรฐอเมรกาเพมขนจาก 2.5 ตนตอไร เปน 5.8 ตนตอไรดวยภมปญญาดงเดมและเทคโนโลยชวภาพ

อยางไรกตาม ในอก 30 ปตอจากน เทคโนโลยอน ๆ ทไมใชเทคโนโลยชวภาพจะเรมเขามามบทบาทอยางมากตอการเพมขนของผลผลตตอไรในภาคเกษตร โดยเฉพาะอยางยง เทคโนโลยเกษตรแมนย า (precision farming) และเทคโนโลยลดการอดตวกนของดน (compaction reduction) ซงจะชวยเพมผลผลตของขาวโพดจาก 5.8 ตนตอไร ขนไปเปน 10 ตนตอไร

ภาพท 1-2 คาดการณผลของเทคโนโลยตอการเพมขนของผลผลตขาวโพดตอไรในสหรฐอเมรกา

ทมา : ปรบปรงจาก Economic Intelligent Center ธนาคารไทยพาณชย, 2559 ขอมล : Goldman Sachs Global Investment Research, United States Department of Agriculture

Conventional25%

Hybrid biotech30%

All other management

4%

Precision fertilizer11%

Compaction reduction

7%

Precision planting7%

Precision irrigation6%

Precision spraying3% Other

7%

1970 – 2016 2.5 5.8 ตนตอไร

2017 – 2050

5.8 10.0 ตนตอไร

7

เกษตรแมนย า (Precision agriculture) คอ การใหน า ปย ยาฆาแมลง ในปรมาณทถกตอง ณ เวลาทถกตอง เพอประสทธภาพสงสด

เกษตรแมนย าเปนหลกการบรหารจดการการเพาะปลกเพอใชทรพยากรอยางมประสทธภาพในระดบแปลงหรอระดบโรงเรอน ซงเปนการจดการทละเอยดกวาการท าโซนนง หลกการส าคญของเกษตรแมนย า คอ Variable Rate Application: VRA กลาวคอ สภาพแวดลอมในแปลงเดยวกนมกมความไมสม าเสมอ แมจะปลกพชชนดเดยวกนในแปลงเดยวกนแตความสมบรณของตนรวมถงผลผลตกลบแตกตางกน ดงนน การจดการพนทในแปลงจงตองมความแตกตางกนออกไป ซงการจดการทแตกตางกนนจ าเปนตองมการเกบขอมลและแปรผลเปนค าแนะน าทชวยใหเกษตรกรวางแผนไดอยางถกตอง หรอแปลงเปนค าสงเพอควบคมใหเครองจกรกลหรอระบบอตโนมตตาง ๆ สามารถปฏบตการไดแมนย ากวาการควบคมดวยมนษย อกทงยงชวยทนแรงงาน ซงนอกจากจะชวยลดการใชปจจยการผลตแลว ยงใหผลผลตตอพนท (yield) ทดขนดวย

เกษตรแมนย ามตงแตเทคโนโลยขนพนฐาน เชน ชดตรวจวดดนแบบพกพา (Kit) เทคโนโลยปยสงตด ไปจนถงเทคโนโลยเกษตรแมนย าขนสงทมความซบซอนยงขน ในสหรฐอเมรกา ยโรป หรอออสเตรเลย เทคโนโลยเกษตรแมนย าเปนทรจกในรปแบบของการใชระบบพกด GPS (Global Positioning System) ควบคมรถไถพรวน รถพนปยและยา และรถเกบเกยวใหเคลอนทอตโนมตในแปลง (automatic section controller/auto-steer vehicle) รถทควบคมเสนทางดวย GPS นจะมความเทยงตรงสง ไมด าเนนการซ าซอนกบพนททจดการไปแลวจงชวยประหยดพลงงาน หากตดอปกรณเสรมไปทตวรถ เชน อปกรณสมเกบตวอยางดน เซนเซอรตรวจวดสภาพพช มอนเตอรแสดงผล ฯลฯ จะท าใหเกษตรกรสามารถสรางแผนทความแตกตางของสภาพภายในแปลง (variable map) และใชเปนขอมลวางแผนเพาะปลกตอไปได

หวใจส าคญของเกษตรแมนย า คอ ขอมล ทงขอมลทเกบไดจากภายในแปลงขณะท ากจกรรมภายในแปลง เชน การตดเซนเซอรไปทรถไถพรวนหรอการใชโดรนบนส ารวจ และขอมลพนฐานทไดจากแหลงอน ๆ เชน ขอมลสภาพดน แหลงน าใตดน สภาพอากาศ ตลอดจนองคความรสะสมทเกยวของกบการเจรญเตบโตของพชทตอบสนองตอสภาพแวดลอม เปนตน ภาพท 1-3 หลกการของเทคโนโลยเกษตรแมนย า

ทมา: ศนยขอมลและคาดการณเทคโนโลย, สวทน.

8

เกษตรแมนย าเปนฐานของเทคโนโลยเกษตร 4.0 ในอนาคตโลกจะเขาสการปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 ซงเปนยคทปญญาประดษฐจะเขามามบทบาทอยางมากในการเพมประสทธภาพการผลต เครองจกรและระบบอตโนมตในโรงงานจะฉลาดขนจากปญญาประดษฐ อกทงสามารถตดสนใจไดรวดเรวและแมนย ากวาแรงงานคน โดยมนษยจะเขามาจดการกบระบบเฉพาะกรณทเกดปญหาฉกเฉนเทานน

เชนเดยวกบเครองจกรกลการเกษตรซงแตเดมเกษตรกรยงจ าเปนตองควบคมรถแทรกเตอรดวยตนเอง แตปจจบนไดพฒนาไปสรถแทรกเตอรทขบเคลอนอตโนมตไดเองอตโนมต (3.0) ควบคมการท างานไดจากระยะไกล หรอมการตดตอระหวางเครองจกรกลเกษตรมากกวา 2 เครองขนไป (3.5) ในอนาคตรถแทรกเตอร (หรอโดรน) และอปกรณเกษตรอน ๆ จะตดสนใจไดเองวาพนทใดตองใสปยหรอน าเทาไร พชเตบโตดหรอไม โดยทเกษตรกรจะเขาไปควบคมดและเฉพาะกรณฉกเฉนเทานน (4.0)

อยางไรกตาม ปญญาประดษฐทอยในเครองจกรกลตางๆ จ าเปนตองอาศยขอมลสารสนเทศจ านวนมากทเกบอยางตอเนองจงจะตดสนใจไดอยางแมนย า เกษตรแมนย าซงมงเนนการเกบขอมลความเปลยนแปลงทเกดขนภายในแปลงหรอฟารมเพอประกอบการตดสนใจหรอควบคมการท างานของอปกรณการเกษตรตาง ๆ จงเปนเทคโนโลยส าคญทจะเชอมเทคโนโลยระบบอตโนมต (3.0) ใหกาวเขาสยค 4.0

ภาพท 1-4 ความส าคญของเทคโนโลยเกษตรแมนย ากบเกษตร 4.0

ทมา: ปรบปรงจากการสมภาษณ GEOSAT, 5 พฤษภาคม 2560 และดร.โชตพงศ กาญจนประโชต โครงการเสวนา เรอง “การพฒนารปแบบฟารมอจฉรยะส าหรบเกษตรอนทรย” ม.แมโจ, 19 พฤศจกายน 2558

9

การพฒนาเทคโนโลยเกษตรแมนย าของโลกทผานมามงเนน “เครองเกบเกยวอตโนมต” แต “การเกบขอมลเพอน าไปวเคราะห” ยงมไมมากนก

จากการวเคราะหฐานขอมลสทธบตรทวโลกทเกยวของกบเกษตรแมนย า (ค าคน “crop” “precis*” “agricult*”) พบวามจ านวนสทธบตรทเกยวของกบเกษตรแมนย าสะสมระหวางป 1996 - 2016 ทงหมด 462 DWPI (Derwent World Patent Index) จดสขาวแสดงสทธบตร จดทอยใกลกนหรออยในขอบเขตเดยวกนแสดงวาเปนเรองทมเนอหาในสทธบตรใกลเคยงกน บรเวณทมจ านวนสทธบตรสะสมมากจะปรากฎเปนสน าตาลไปจนถงยอดสขาว

ทงน พบวาสทธบตรทมการจดจ านวนมาก คอ สทธบตรท เกยวกบการพฒนาระบบควบคมเครองจกรกลเกษตรอตโนมต (Automation & Machine control 118 DWPI) โดยผลตภณฑหลกทไดรบการพฒนาในกลมน คอ เครองเกบเกยว (harvester) และโรงเรอน (greenhouse) และการตดตอสอสารระยะใกลระหวางเครองจกรกล (Machine short-range control)

สทธบตรทมการจดดวยจ านวนทรองลงมา คอ การประมวลผลและน าเสนอขอมล (Data process & simulation 93 DWPI) การวเคราะหคาดการณและใหค าแนะน า (Task advisory 91 DWPI) และสทธบตรดานการเกบขอมลภายในแปลง (Data collection and monitoring 73 DWPI) ซงทง 3 กลมน เปนสทธบตรทเกยวกบ “ขอมล” หากน ามารวมกนจะมจ านวนมากกวาสทธบตรดานการพฒนาเครองจกรกล แสดงใหเหนถงบทบาทส าคญของเทคโนโลยสารสนเทศในเกษตรแมนย า

นอกจากน ยงพบสทธบตรประเภทอน ๆ (Others 38 DWPI) ซงสวนใหญเปนการพฒนาระบบตดตามและบรหารจดการผลผลตหลงเกบเกยว

ภาพท 1-5 ภาพรวมการจดสทธบตรดานเกษตรแมนย าระหวางป 1996 - 2016

ทมา: Thompson Innovation, 462 DWPI records, 1996 - 2016 วเคราะห โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย, 2016

10

ตารางท 1-2 ตวอยางนวตกรรมจากการสบคนสทธบตรดานเกษตรแมนย าระหวางป 1996 - 2016

ประเภท ตวอยางสทธบตร เจาของสทธบตร

Machine Control JP 06059027B2 การพฒนาเครองเกยวนวดทแสดงผลการท างานเชอมตอกบสมารทโฟน

Kubota (2013)

US20170013773A1 การสงขอมลสภาพพนผวดน เชน ความรวน ความแขงของดน ไปยงอปกรณเกบเกยวถวลสง (underground crop harvester) เพอควบคมการท างาน

Clemson University (2015)

DE102014201203A1 ระบบชารจไฟโดรน (UAV) ผานทรานสมตเตอรทตดตงบนรถตดฟาง (chaff cutter) ท าใหโดรนสามารถท างานไดนานขน

CNH Industrial (2014)

Data collection & Monitoring

US9226449B2 การตงคาพารามเตอรและการใชขอมลเพอ calibrate เซนเซอรทตดอยกบเครองเกบเกยว (combined harvester)

Deere & Co (2013)

US20160235002A1 เซนเซอรตรวจวดเสนผาศนยกลางของตนขาวโพด ทตดอยกบเครองเกบเกยว (combined harvester) เพอวดปรมาณผลผลตทไดจากพนทหนง ๆ ภายในแปลง

Precision Planting (2011)

Task advisory US9563852B1 ระบบรายงานพกดและการระบาดของแมลงและโรค จาก Crowd-source ประมวลผลจาก GPS ฐานขอมลสรระวทยาของแมลง และขอมลสภาพอากาศ

Iteris Inc. (2015)

US9336492B1 แบบจ าลองพยากรณความชนของผลผลต (ธญพช) โดยระบบใชขอมลอากาศ ขอมลพช และขอมลโกดง มาแสดงผลเปน % ความชนทเปลยนแปลงไปในแตละชวงเวลา เพอควบคมพดลมในโกดง และใหผลผลตมความชนทเหมาะสม ณ เวลาขาย (Time-of-sale)

Iteris Inc. (2015)

WO2015173876A1 ระบบคาดการณปรมาณและเวลาใสปจจยการผลตทเหมาะสม (ไมระบพช)

Fujitsu Limited (2014)

US9292796B1 ระบบคาดการณสถานการณและผลผลตในระยะเกบเกยวโดยใชขอมลสภาพอากาศประกอบกบขอมลพช เพอเปนขอมลประกอบการเพาะปลกและเกบเกยว

Iteris Inc. (2015)

ทมา: Thompson Innovation, 462 DWPI records, 1996 -2016 วเคราะห โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย, 2016

11

เกษตรแมนย ามแนวโนมเปนเทคโนโลยทส าคญในอนาคต เนองจากจ านวนสทธบตรทเกยวของกบเทคโนโลยเกษตรแมนย าไดเพมขนอยางชดเจนตงแตป 2005 เปนตนมา โดยจะเหนไดวาในแตละปจะมจ านวนสทธบตรทถกจดมากกวา 10 DWPI และเรมมการจดมากกวาปละ 30 DWPI ตงแตป 2011

สทธบตรสวนใหญในชวงกอนป 2000 เปนเรองทเกยวกบการควบคมเครองจกรกลเกษตร (Machine control) แตหลงจากป 2000 สทธบตรท เกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศ ไดแก Data processing & simulation และ Task advisory มสดสวนเพมขนอยางเหนไดชด โดยเฉพาะอยางยงในชวง 3 ปลาสด ทสทธบตรดาน IT มสดสวนรวมกนมากกวาสทธบตรดานเครองจกรกล ซงแสดงใหเหนถงแนวโนมทเทคโนโลยจะชวยใหเกษตรมขอมลทชวยในการตดสนใจมากยงขน ภาพท 1-6 จ านวนสทธบตรทถกจดรายป แบงตามประเภทเทคโนโลย (1996-2016)

ทมา: Thompson Innovation, 462 DWPI records, 1996 -2016 วเคราะห โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย, 2016

12

บทท 2 ภาวการณแขงขนในตลาดโลก

การวเคราะหภาวการณแขงขนของผประกอบการเทคโนโลยเกษตรแมนย าในระดบโลก จะวเคราะหจากภาพรวมมลคาตลาดและแนวโนมตลาดในอนาคต ประกอบกบปจจย 5 ปจจยทมสวนเกยวของกบระดบการแขงขนในธรกจ (Five Forces) ไดแก อ านาจการตอรองของผบรโภค อ านาจการตอรองของซพพลายเออร การคกคามของผประกอบการใหม และการคกคามของสนคาทดแทน เพอสรปวาธรกจดงกลาวมการแขงขนสงหรอต า ความยากงายของการเขาสตลาดเปนอยางไร ตลอดจนผเลนใหมควรมกลยทธทจ าเปนอยางไร

2.1 ภาพรวมมลคาตลาดของเทคโนโลยเกษตรแมนย า ปจจบนตลาดของเทคโนโลยเกษตรแมนย ามมลคา 3,200 ลานเหรยญสหรฐ (2557) หรอคดเปน

รอยละ 1.6 ของตลาดเครองจกรกลการเกษตรทมมลคา 200 ,000 ลานเหรยญสหรฐ (2557) อยางไรกตาม เทคโนโลยดงกลาวมอตราการเตบโตคอนขางสงหรอรอยละ 13.47 ตอป ในขณะทเครองจกรกลการเกษตรทวไปมอตราการเตบโตรอยละ 5-7 ตอป คาดวาภายในป 2022 ตลาดเทคโนโลยเกษตรแมนย าจะเพมขนเกอบ 2 เทาของปจจบน หรอมมลคาประมาณ 7,870 ลานเหรยญสหรฐ1

เมอเปรยบเทยบกบเกษตรอจฉรยะประเภทอนๆ ในป 2016 เกษตรแมนย ามมลคาคดเปนรอยละ 50 ของตลาดอปกรณเกษตรอจฉรยะ (Smart Agriculture) ทงหมดซงมมลคารวม 6,000 ลานเหรยญสหรฐ การทเกษตรแมนย ามมลคาตลาดคอนขางสงเนองจากเกษตรแมนย าเปนเทคโนโลยทพฒนาขนส าหรบพชไร เชน ธญพช ซงเปนพชทมพนทปลกมากทสดในโลกและเปนพชทส าคญกบความมนคงทางอาหาร ดงนน เมอเทยบกบเทคโนโลยโรงเรอนอจฉรยะทเปนเทคโนโลยส าหรบพชโตไวมลคาสง (cash crop) เชน พชผกแลว จะเหนวาเกษตรแมนย ามมลคาตลาดทสงกวามาก

o หนยนตเกษตร (Ag robot) (CAGR 30%) มตลาดใหญและเตบโตดทสด สวนใหญเปนมลคาของหนยนตรดนมววอตโนมตซงจะไดรบความนยมเพมขนมาก ในทางกลบกน หนยนตเกบเกยวผลผลต เชน ผกและผลไม หรอหนยนตตดหญา จะยงมตลาดทเลกมาก เนองจากเทคโนโลยยงอยระหวางการวจยและพฒนา

o โรงเรอนอจฉรยะ (Smart greenhouse) (CAGR 13%) แบงเปนแบบ hydroponic และ non-hydroponic เทคโนโลยทมลคาสงทสดในระบบ คอ ระบบระบายและปรบอากาศ (Heating Ventilation and Conditioning : HVLC) เทคโนโลยส าคญอนๆ ไดแก หลอดไฟ LED ระบบสอสาร ระบบใหน า วาลว อปกรณควบคม และอนๆ

o โดรนเพอการเกษตร (Ag drone) (CAGR 24%) ประกอบดวยโดรนส ารวจ (Data mapping drone) กบโดรนฉดพนสารเคม (Spraying drone) ทงน โดรนส ารวจซงเปนโดรนเพอการใชงานเฉพาะทาง (commercial drone) ทมเทคโนโลยสงกวาโดรนฉดพน จะมมลคาสงกวาโดรนฉดพนสารเคม และจะมมลคาสงกวาซงเปนอากาศยานไรคนขบส าหรบผบรโภคทวไป (consumer drone) ทไมตองการความเชยวชาญในการเกบขอมลและแปรผล

o เกษตรแมนย า (PA) (CAGR 13%) มลคาหลกอยทแทรกเตอรขบเคลอนอตโนมต อนาคตคาดวาสดสวนของโดรนท าแผนท (data mapping drone) และบรการดานขอมลจะเรมมสวนแบงตลาดมากขน

1 Marketsandmarkets, 2016

13

ภาพท 2-1 : มลคาตลาดเทคโนโลยเกษตรแมนย า (Precision Agriculture : PA) เปรยบเทยบกบเทคโนโลยเกษตรอจฉรยะอน

ทมาขอมล : Markets & Markets, Geosat, IDTechEx

รวบรวมและคาดการณ โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย, สวทน.

เกษตรแมนย ำเปนเทคโนโลยทยกระดบอปกรณและเครองจกรกลเกษตรเดม (Upgrade) และสรำงมลคำเพมในธรกจใหม (New business)

เกษตรแมนย าเปนอปกรณทเกษตรกรสามารถซอมาตดตงเพมกบรถแทรกเตอรทมอยเดม เชน อปกรณรบสญญาน GPS ภาคพน ระบบขบเคลอนอตโนมต (auto-steering) หนาจอดสเพลยส าหรบแสดงผล หรอเซนเซอร ทตดเพอใหรถแทรกเตอรสามารถขบเคลอนไดเองอตโนมต และมแนวโนมวาเครองจกรกลการเกษตรรนใหม จะมฟงกชนเกษตรแมนย าตดมากบอปกรณดวย ซงจะท าใหตลาดของเครองจกรกลเกษตรเดมมมลคาสงขน นอกจากน ยงมการสรางมลคาเพมในธรกจใหม เชน โดรนส ารวจท าแผนท ซอฟทแวรบรหารจดการและประมวลขอมลการเพาะปลก ผลตภณฑกลมเซนเซอร และบรการทปรกษาดานการเกษตรตาง ๆ อกดวย (ภาพท 2-1)

14

ภาพท 2-2 มลคาเทคโนโลยเกษตรแมนย าเปรยบเทยบกบอตสาหกรรมเครองจกรกลเกษตร ตลอดจนผลตภณฑและบรการทเพมขนจากอตสาหกรรมเดม

ทมา : ฐานขอมล Global Market Information Database, Euromonitor และ Markets & Markets, 2017

ตลำดเทคโนโลยเกษตรแมนย ำคำดวำจะเตบโตสงในจน

เนองจากมลคาตลาดของเทคโนโลยเกษตรแมนย ากวารอยละ 80 ปจจบนอยทรถแทรกเตอรตด GPS ซงเปนอตสาหกรรมเดม ดงนน การเตบโตของเทคโนโลยเกษตรแมนย าจงอาจคาดการณไดจากอตสาหกรรมเครองจกรกลเกษตร ซงตลาดส าคญของเครองจกรกลการเกษตรทใชเทคโนโลยสง คอ กลมประเทศพฒนาแลว ไดแก สหรฐอเมรกา ฝรงเศส เยอรมน และอตาล โดยเฉพาะสหรฐอเมรกาซงตลาดมขนาดใหญและมอตราการเตบโตรอยละ 5 บราซลยงเปนอกประเทศหนงทเกาะอยในกลมน เนองจากเปนประเทศทท าเกษตรแบบอตสาหกรรม อยางไรกตาม เกษตรกรบราซลยงคอนขางออนไหวตอราคา ดงนน ระดบของเทคโนโลยทเกษตรกรบราซลยอมรบจะยงไมใชเทคโนโลยขนสงเมอเทยบกบประเทศตะวนตก

ตลาดส าคญอกตลาดหนง คอ ทวปเอเชยซงเปนภมภาคทมการเตบโตของตลาดสงกวาภมภาคอน ๆ (ภาพท 2-2) โดยมจนและอนเดยเปนตลาดใหญ (ภาพท 2-3) เนองจากเปนประเทศทมประชากรมากและจ าเปนตองสรางความมนคงทางอาหารใหกบประเทศ อกทงรฐบาลยงมนโยบายสนบสนนทเปนแรงผลกดนใหมการใชเครองจกรกลเกษตรอยางชดเจน

ตวอยางเชนรฐบาลจนตงเปาเปนครวของโลกภายใน 10 ป มนโยบายสนบสนนการท าเกษตรดวยเครองจกรกลเกษตรชนสง นโยบายลดการใชสารเคมในภาคเกษตร ตลอดจนใหงบประมาณสนบสนนการท าเกษตรแปลงใหญ นอกจากน ยงคงนโยบายการใหเงนสนบสนน (Subsidy) แกเกษตรกรทปลกธญพชอกกวา 200,000 ลานบาท อยางไรกตาม จนน าเขาเครองจกรกลการเกษตรเฉลยเพยงรอยละ 2 ของมลคาตลาดทงหมด โดยสวนใหญจะน าเขาจากสหรฐอเมรกา (รอยละ 35) สวนใหญเปนแทรกเตอรและเครองฉดพนการเกษตร

15

รฐบาลอนเดยมมาตรการอดหนนเงนใหเกษตรกรซอเครองจกรกลเกษตรสงถงรอยละ 40 ตอเครองจกรกล 1 ชด2 อยางไรกตาม เกษตรกรในประเทศอนเดยยงคงมความสามารถในการยอมรบเทคโนโลยทต ากวาจน บรษทเครองจกรกลการเกษตรในอนเดยกวารอยละ 99 เปนบรษทขนาดเลก และอปกรณสวนใหญยงเปนอปกรณอยางงาย โดยบรษทตาง ๆ เพงเรมแนะน าเทคโนโลยทซบซอนขน ซงรวมถงเทคโนโลยบรหารจดการขอมลฟารมผานมอถอ (JDLink) ตามงานนทรรศการตาง ๆ ซงจดปละหลายครงทวประเทศ3

ส าหรบตลาดตะวนออกกลางและแอฟรกา แมวาจากแนวโนมทผานมาจะยงไมพบการเตบโตทเหนไดชดแตเปนตลาดทนาจบตามองในอนาคต รฐบาลของประเทศผผลตเครองจกรกลการเกษตรทส าคญ เชน จน บราซล และตรก ลวนสนบสนนใหผประกอบการของตนสงออกไปยงทวปอฟรกาผานนโยบายสนบสนนแบบ G2G4

ภาพท 2-3 อตราการเตบโตเฉลยตอปของตลาดเครองจกรกลการเกษตรและปาไมป 2000-2015 และคาดการณป 2016-2025

ทมา : ฐานขอมล Global Market Information Database, Euromonitor คาดการณ โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย, สวทน.

2 สยามคโบตาชชองทางท าตลาดเครองจกรกลการเกษตรในอนเดย http://sameaf.mfa.go.th/th/business-center/detail.php?ID=5205 สทธมา เสองาม, สถานกงสลใหญ ณ เมองเจนไน 3 ฐานขอมล Global Market Information Database, 2017 4 ฐานขอมล Global Market Information Database, 2017

16

ภาพท 2-4 ศกยภาพของตลาดเครองจกรกลการเกษตรและปาไมรายประเทศ (มลคาตลาดป 2015)

ทมา: ฐานขอมล Global Market Information Database, Euromonitor

17

2.2 อ านาจการตอรองของผบรโภค: อตราการยอมรบในเทคโนโลย

อ านาจการตอรองของผบรโภคจะสงผลตอรายรบของธรกจ ถาเปนธรกจทลกคาไมใหความสนใจ อ านาจการตอรองของลกคาจะสงขน จนอาจท าใหธรกจตองลดราคา ปรบตนทน เพมบรการ ซงลวนสงผลใหก าไรลดลง เกษตรแมนย าเปนธรกจใหมทมความเปนนวตกรรม การพจารณาอ านาจการตอรองของผบรโภคจงอาจพจารณาไดจากปจจยทท าใหเกษตรกรยอมรบในนวตกรรม

ประสทธภำพและควำมคมคำของเทคโนโลยเปนสงส ำคญ ปจจยส าคญทท าใหเกษตรกรยอมรบในเทคโนโลยเกษตรแมนย า มดงน ประโยชนทเกษตรกรจะไดรบและความคมคาในการลงทน ดงนน ผใหบรการตองสามารถ

เปรยบเทยบประสทธภาพของเทคโนโลยใหมและเกาได หรอเกษตรกรตองสงเกตเหนไดจากการทดลองจรงในแปลง จากการศกษาในประเทศออสเตรเลยรถแทรกเตอรทมเทคโนโลย GPS จะคมคาเมอมพนทตงแต 600 ไร ขนไป (100 เฮกเตอร) โดยจะสามารถลดตนทนการใชปยใหเกษตรกรไดรอยละ 10 และคนทนในเวลา 3-4 ป ยงความแตกตางในแตละจดของพนทมสง ยงเหนประโยชนของเทคโนโลยมากยงขน

ความเขากนไดของเทคโนโลยทใชอยในปจจบน ความยากงายในการเปลยนมาใชตวเลอกใหม ระยะเวลาในการเรยนร และความเขาใจในเทคโนโลย

De-incentive เชน กฎหมายสงแวดลอมทเขมงวดในการใชปยไนโตรเจน ท าใหเกษตรกรในสหภาพยโรปใชเซนเซอรตรวจวดคาไนโตรเจนในดนอยางแพรหลาย

Incentive เชน มลคาเพมจากผลผลตคณภาพสง (premium grade) ทเกษตรกรจะไดรบ ผลผลตทมความชนคงท หรอใชสารเคมนอยกวา ตารางท 2-1 เงนลงทนขนต าของเทคโนโลยเกษตรแมนย าแตละประเภท

เทคโนโลย เงนลงทนขนต า* (บาท) Automation ระบบน าทางดวย GPS ควบคมการเดนรถตามแนวแปลง

260,000

Data ตดตามการเปลยนแปลงและจดท าแผนทผลผลตจากเซนเซอรทไดจากเครองเกบเกยว การวเคราะหพนทโดยใชขอมลอน เชน NDVI จากภาพถายดาวเทยม ผลวเคราะหดน

เพอจดท าแผนท

195,000 78,000

Automation + Data การใหปย (single nutrient) ตามความผนแปรของพนท (VRT) (เชน Yara N-sensor)

260,000

* Michael Robetson, The economic benefits of precision agriculture: case studies from Australian grain farms, CSIRO, 2007. (อตราแลกเปลยน 1 AUS $ = 26 Thai Baht)

18

ตารางท 2-2 ตวอยางของกลยทธดานการตลาดของบรษทในตางประเทศ ผลตภณฑประเภทเครองจกรกล John Deere ตอยอดสนคาจากการขายเครองจกรกลเกษตรเพยงอยางเดยว ไปสการใหบรการวเคราะหขอมลท

เกยวของกบเกษตรกรดวย เชน JDLink บรการทปรกษาเพอค านวณความคมคาในการลงทนเครองจกรกลแตละชด โดยอาจตดตงเปนโปรแกรมค านวณไว

บนหนาเวปไซต (ROI payback calculator) เพอชวยเกษตรกรในการตดสนใจ วดโอแสดงการใชงานระบบเกษตรแมนย าอยางละเอยดบน YouTube

ผลตภณฑหรอบรการทเกยวกบขอมล ระบบสมาชกขอมล โดยใหเกษตรกรทเปนสมาชกตดตงเซนเซอรและสงขอมลเขาสศนยประมวลผลสวนกลาง โดย

เกษตรกรทรวมตดตง จะไดรบขอมลภาพรวมและค าแนะน าทเปนประโยชนกบไรของตนกลบไปโดยไมเสยคาใชจายอน นอกจากคาตดตงและดแลอปกรณ

นโยบายความปลอดภยของขอมลทโปรงใส ตรวจสอบได อธบายชดเจน เพอสรางความมนใจใหกบลกคากอนตดสนใจใชบรการ

ทมา : รวบรวมจากเวปไซตของบรษท

ระดบกำรยอมรบเทคโนโลยในแตละประเทศคอนขำงแตกตำงกน จากทฤษฎการยอมรบเทคโนโลยหรอ Innovation Adoption Life Cycle (ภาพท 2-5) โดย Rogers

ไดกลาววาระดบการยอมรบในผลตภณฑใหมหรอนวตกรรมขนอยกบลกษณะและความคดของกลมคน ซงนวตกรรมจะแพรไปสกลมคนลกษณะตาง ๆ ในสงคมเมอเวลาผานไป โดยชวงแรกจะจะมคนเขาถงนวตกรรมนอยและใชเวลานาน แตเมอถงจดทคนกลมแรกไดใชนวตกรรมและประเมนแลววาด คนกลมใหญจะตดสนใจซอนวตกรรมเพมขนโดยอตโนมต Rogers ไดแบงกลมคนออกเปน 5 กลม ดงตารางท 2-3

ตารางท 2-3 ลกษณะการยอมรบนวตกรรมของบคคลแตละกลม

Innovator (2.5%)

กลมคนทอยากใชนวตกรรมทนททออกสตลาด ยอมรบความเสยงสงได มก าลงเงนเพยงพอ มกเปนคนกลมทไดเดนทางไปเหนโลกคอนขางกวางกวากลมอน เชน เจาของฟารมขนาดใหญ

Early Adopters (13.5%)

เปนกลมทใหญกวากลมแรก ตองการใชผลตภณฑใหม แตจะพจารณาจากฟงกชนการใชงานมากกวาค าโฆษณาชวนเชอ

Early Majority (34%)

เปนคนทวไปกลมใหญกลมแรกท ตดสนใจใชผลตภณฑ หลงจากไดยน ฟง หรอรววจากประสบการณของคนกลม Early Adopters แลว

Late Majority (34%)

คนกลมใหญทวไปทเรมใชผลตภณฑเมอเหนคนทวไปใช ยอดขายนวตกรรมจะชะลอตวในระยะน

Laggards (16%)

กลมคนทจะใชนวตกรรมกตอเมอผลตภณฑก าลงจะหายไปจากตลาด เนองจากคอนขางออนไหวตอราคา

ทมา : ปรบจาก Jonas M. Eder, Minigrids and renewable energy in rural Africa : How diffusiontheory explains adoption of electricity in Uganda

19

ภาพท 2-5 ทฤษฎการยอมรบนวตกรรมหรอ Innovation Adoption Life Cycle

ทมา: Rogers EM. Discussion of Innovations 5th Edition, 2003

ตลาดส าคญของเทคโนโลยเกษตรแมนย าในปจจบน คอ ประเทศสหรฐอเมรกาและออสเตรเลย เนองจากเปนประเทศทท าเกษตรแปลงใหญทรวมวจยกบมหาวทยาลยและทดลองใชเทคโนโลยนมามากกวา 10 ป เนองจากเปนเกษตรแปลงเลก อตราการยอมรบเทคโนโลยของเกษตรกรอยในระดบทสงกวารอยละ 50 ซงหมายความวาเกนกวาครงหนงของเกษตรกรยอมจายเงนลงทนซอเทคโนโลยนในเชงพาณชย และเทคโนโลยไดแพรหลายไปสเกษตรสวนใหญของประเทศ (Early – Late majority) ไมไดใชกนเฉพาะในหมนวตกร (Innovator) ทสามารถรบความเสยงสงไดเทานน

ในสหภาพยโรป อตราการยอมโดยเฉลยอยทรอยละ 30 อยางไรกตาม มความแตกตางในแตละประเทศสง เชน เกษตรกรในเนเธอรแลนดมากกวารอยละ 65 ใชแทรกเตอรตด GPS แตใชในฝรงเศสอตราการยอมรบนอยกวารอยละ 10 ทงน เทคโนโลยทใชกนอยางแพรหลายในยโรป คอ การใชเซนเซอรตรวจวดไนโตรเจนในดน เนองจากมกฎหมายควบคมการใชปยไนโตรเจนทเขมงวด

ในทางกลบกนภมภาคอน ๆ ในโลกยงมการใชเทคโนโลยนในระดบต า ในประเทศก าลงพฒนายงเปนเพยงโครงการวจยของภาครฐหรอผประกอบการเกษตรรายใหญบางราย ยงไมสามารถแพรหลายไปสเกษตรกรสวนใหญของประเทศได (ภาพท 2-6)

ภาพท 2-6 อตราการยอมรบเทคโนโลยเกษตรแมนย าในแตละภมภาค

ทมา: ปรบปรงจาก ขอเสนอแนะเชงนโยบายเพอขบเคลอนแผนปฏบตการดานเทคโนโลยเพอรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ : การปรบตวภาคเกษตร, สวทน. 2559

20

ระดบกำรยอมรบในแตละผลตภณฑคอนขำงแตกตำง เทคโนโลยควบคมกำรเดนรถแทรกเตอรอตโนมตไดรบควำมนยมสง และเรมเหนแนวโนมเกษตรกรใชบรกำรดำนขอมลเพมขน

จากกรณตวอยางในประเทศสหรฐอเมรกาซงมอตราการใชเกษตรแมนย าสงทสดในโลก พบวาระดบการยอมรบในแตละผลตภณฑมความแตกตางกนและเปลยนไปตามระยะเวลา โดยมแนวโนมทสอดคลองกบทฤษฏการยอมรบนวตกรรม กลาวคอทผานมาเทคโนโลยรถแทรกเตอรตด GPS ไดรบความนยมสงถงรอยละ 60 โดยรถทขบเคลอนเองอตโนมต (auto) เรมเขามาทดแทนระบบขบเคลอนแบบใชคนขบ (manual) อยางเหนไดชด ซงอตราการยอมรบในระดบ Late majority จะเขาสชวงทยอดขายชะลอตว ผใหบรการเกษตรแมนย าในสหรฐอเมรกาจงเรมน าเสนอบรการใหมแกลกคา โดยบรการส ารวจพนทดวยภาพถายทางอากาศและภาพถายดาวเทยม (satellite/aerial image) เปนผลตภณฑทมแนวโนมจะไดรบความนยมเพมมากขนเรอย ๆ ตงแตป 2011 เปนตนมา

ภาพท 2-7 การยอมรบเทคโนโลยเกษตรแมนย าในสหรฐอเมรกา แบงตามประเภทการใหบรการ

ทมา: Farm Management Practices to Foster Green Growth, OECD, 2016

อ านาจการตอรองจากผบรโภค

เกษตรอตสาหกรรมทท าเกษตรแปลงใหญ (600 ไร ขนไป) (+) อตราการยอมรบสงถงรอยละ 60 เนองจากเกษตรกรสวนใหญค านงถงประสทธภาพของเทคโนโลยมากกวาราคา และสามารถรอเวลาคนทนได 3-4 ป อกทงยงเรมเหนแนวโนมการซอบรการดานขอมลอน ๆ มาประกอบการตดสนใจวางแผนเพมสงขน แตดวยเทคโนโลยทซบซอนท าใหเกษตรกรตองพงพาบรษททปรกษาหรอตวแทนจ าหนาย ในการเปรยบเทยบประสทธภาพผลตภณฑแตละประเภทของผผลตแตละราย ตลอดจนการแปรผลขอมล

เกษตรกรรายยอยหรอเกษตรแปลงเลก (-) ในประเทศก าลงพฒนาจะเลอกใชเทคโนโลยทมราคายอมเยากวา และค านงถงราคามากกวาประสทธภาพของเทคโนโลย

21

2.3 อ านาจการตอรองของซพพลายเออร : ลกษณะของผประกอบการในซพพลายเชน อ านาจการตอรองของซพพลายเออรสงผลตอตนทนการผลต หากอ านาจการตอรองของซพพลาย

เออรสง กลาวคอมผผลตนอยราย จะท าใหผประกอบการเกษตรแมนย ามตนทนสงตามไปดวย

กลมฮารดแวร เครองจกรกลการเกษตรตนทนรอยละ 70 มาจากเหลกและโลหะทเปนชนสวนประกอบตวถง ผผลตเครองจกรกลเกษตรสวนใหญเปนรายใหญทสามารถบรหารจดการซพพลายเชนสวนนไดดเปนทนเดม สวนฮารดแวรทเพมขนมาในกลมเกษตรแมนย า เชน อปกรณรบสญญาน GPS จอดสเพลย เซนเซอร และอปกรณมอถอตาง ๆ มาจากอตสาหกรรมอเลกทรอนกสทมผเลนจ านวนมากโดยเฉพาะผผลตจากจน ท าใหราคาอปกรณถกลงอยางมากในปจจบน

กลมทปรกษาหรอผใหบรการดานการวเคราะหและบรหารจดการขอมล เปนธรกจใหมทมการบรหารจดการซพพลายเชนยากกวา ซพพลายเออรสวนใหญ คอ เจาของขอมลซงมาจากหลายแหลง ทงจากลกคา (ผลตรวจวเคราะหดนหรอขอมลผลผลต) จากอปกรณฮารดแวร (โดรน เซนเซอร) และจากผใหบรการขอมลรายอน ๆ (ขอมลภาพถายดาวเทยม ความเชยวชาญดานพช ศตรพช หรอโมเดลลง ขอมลสภาพอากาศ ขอมลของภาครฐ ฯลฯ) ดงนน ผใหบรการขอมลทวจยและพฒนาอปกรณฮารดแวรส าหรบเกบขอมลเอง เชน โดรน หรอเซนเซอร หรอมความเชยวชาญในพชใด ๆ อยกอนจะไดเปรยบทงในเรองของตนทนและความยดหยนในการปรบเปลยน อปกรณใหเหมาะสมกบสภาพพนทหรอลกษณะของพชตางชนดกน เนองจากสามารถออกแบบใหอปกรณมคณสมบตเกบขอมลไดตามตองการ ไมเชนนนผประกอบการอาจจะตองมกลยทธในการน าเขาขอมลหรอความเชยวชาญจากแหลงอน ทงน กลยทธการควบรวมกจการ หรอการสรางความรวมมอกบบรษททมความเชยวชาญเฉพาะทางในซพพลายเชน จะท าใหบรษทเขาถงเทคโนโลยไดอยางรวดเรว (ตาราง 2-3)

ภาพท 2-8 ความเชอมโยงกบอตสาหกรรมเกยวเนองและซพพลายเออร

ทมา: ศนยขอมลและคาดการณอนาคต, สวทน.

22

ตารางท 2-4 ตวอยางกลยทธในการสรางความเชยวชาญและบรหารจดการซพพลายเชน รปแบบกลยทธ ตวอยาง

Merging & Acquisition

บรษท IT และบรษททเชยวชาญ GPS จาก Silicon Valley เขาซอบรษททมความเชยวชาญทางดานเกษตร เชน Trimble ซอ AGRI-Trend ซงเปนบรษททปรกษาดานการเกษตร และมผเชยวชาญดานเกษตรกวา 200 คน ในสหรฐอเมรกาและแคนาดา

Joint venture

มอนซานโตกาวเขาสการเปนบรษททปรกษาดานการเกษตรแบบครบวงจรผานการ ซอบรษทในซพพลายเชน เชน บรษท Precision Planting ท มความเชยวชาญในอปกรณ VRT และบรษท Climate Corporation ทมขอมลอากาศเพอการเกษตร

R&D partnership

AGCO ซงเปนบรษทเครองจกรกลการเกษตรรวมกบบรษท Precision Planting เพอพฒนาระบบ integrate ขอมลดจตลของฟารมของลกคา

ทมา : รวบรวมจากแถลงขาวของแตละบรษท

อ ำนำจกำรตอรองของซพพลำยเออร

กลมฮารดแวร (+) อตสาหกรรมอเลกทรอนกสและเซนเซอร มจ านวนซพพลายเออรมาก อ านาจการตอรองของซพพลายเออรไมสง

บรการวเคราะหขอมล (-) ตองน าเขาขอมลและความเชยวชาญเฉพาะทางจากแหลงอน ๆ ซงมผช านาญไมมากนก เชน ผเชยวชาญดานแบบจ าลอง บรการภาพถายดาวเทยม บรการเซรฟเวอร ซงตนทนในบรการเหลานคอนขางสงและมผประกอบการนอยราย ท าใหคาบรการสง

23

2.4 การคกคามของผประกอบการใหม: สวนแบงตลาดและสทธบตรเทคโนโลยของผเลนหลก

สหรฐอเมรกำเปนผน ำในเกษตรแมนย ำทงสวนแบงในตลำดและควำมสำมำรถทำงเทคโนโลย ตลาด จากขอมลสวนแบงตลาดเกษตรแมนย าของโลก พบวามผประกอบการจ านวนมาก ทสามารถ

ใหบรการไดเกอบครบวงจรทงฮารดแวรและซอฟตแวร แสดงใหเหนวาตลาดเรมมการแขงขนกนรนแรงขน บรษทผน าในอตสาหกรรมสวนใหญเปนบรษทในสหรฐอเมรกา ผน าหลก ๆ คอ บรษทผล ตและจ าหนายรถแทรกเตอร เชน บรษท John Deere ทน าเอาเทคโนโลย GPS มาตดตงเปนอปกรณเสรมใหกบตวรถ นอกจากน ยงพบบรษททมพนฐานทางซอฟตแวร เชน บร ษท Precision Planting, บรษท TeeJet Technologies ทหนมาพฒนาแอพลเคชนและระบบขอมลดานการเกษตร ตลอดไปจนถงการพฒนาฮารดแวร เชน อปกรณตอพวงของรถแทรกเตอรแบบ VRT เปนตน

ภาพท 2-9 บรษททมสวนแบงตลาด (market share) เกษตรแมนย าโลก สงสด 10 ล าดบแรก

ทมา : Research & Market, 2016 และเวปไซตของแตละบรษท รวบรวม โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย, สวทน.

หลายบรษททเปนผน าในตลาดเกษตรแมนย า เปนผน าการแขงขนในตลาดเครองจกรกลการเกษตรระดบโลกดวย ซงผเลนเดมทมฐานลกคาอยแลวจะมความไดเปรยบคแขงอน ๆ เชน บรษทจอหนเดยร มสวนแบงอนดบ 1 ในตลาดเครองจกรกลเกษตรขนาดใหญของโลก ไดแก สหรฐอเมรกา เยอรมน และจน อกทงครองอนดบ 2 ในประเทศบราซล และอนดบ 3 ในประเทศอนเดย (ภาพท 2-8) บรษทจอหนเดยรมรายไดสทธ 1,500 ลานเหรยญสหรฐ (45,000 ลานบาท) มพนกงานทงหมด 57,000 คน มโรงงานอย 20 กวาแหงทวโลก รวมทงในอนเดย บราซล และเยอรมน อยางไรกตาม สวนแบงตลาดของบรษทผน าไมไดสงมากจนท าใหตลาดนถกผกขาด (monopoly) แตผเลนอน ๆ ยงสามารถเตบโตได

24

ภาพท 2-10 ผน าในอตสาหกรรมเครองจกรกลการเกษตรในแตละประเทศ

ทมาขอมล : ฐานขอมล Global Market Information Database วเคราะหโดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย

เทคโนโลย เมอพจารณาศกยภาพทางเทคโนโลยรายบรษทจากขอมลการจดสทธบตรจะพบวา บรษททเปนผน า

ตลาดสวนใหญจะเปนผน าในการจดสทธบตรดวย (ภาพท 2-13) แสดงใหเหนวาอปสรรคส าคญส าหรบผเลนรายใหมทจะเขามาในตลาด คอ เทคโนโลยหรอเงนลงทนพฒนาในเทคโนโลย

หากแบงบรษทตามความเชยวชาญทางเทคโนโลย จะแบงออกไดเปน 2 กลม ไดแก กลมบรษททมพนฐานดานเครองจกรกลการเกษตรอยเดม และกลมทเขาสตลาดดวยความเชยวชาญดานซอฟทแวร

กลมเครองจกรกลเกษตร ไดแก จอหนเดยร คลาส ซเอนเอช คโบตา อมาโซเนน และแอกโค เนนการพฒนาอปกรณฮารดแวรเสรมใหกบเครองจกรกลเกษตรเดม เชน การตดตง GPS เพอควบคมเครองจกรใหท างานอยางแมนย ามากขน และการพฒนาเครองเกบเกยวทสามารถเกบขอมลผลผลตไปพรอมขณะเกบเกยวได บรษทจอหนเดยรซงเปนผน าตลาดเครองจกรกลการเกษตรของโลก ยงคงเปนผน าดานเทคโนโลยเกษตรแมนย าดวย ทงการพฒนาฮารดแวรทสามารถเกบขอมลภายในแปลง และการจดตงศนยบรหารจดการขอมลทเรยกวา JDLink ขนดวย ในขณะทบางบรษท เชน คลาสมกลยทธในเทคโนโลยทแตกตางออกไป กลาวคอยงคงมงเนนความเชยวชาญเฉพาะเครองจกรกลเทานน แตยงไมมการจดสทธบตรดานเการวเคราะหขอมล

กลมบรษททมความเชยวชาญดานซอฟทแวร ไดแก ไพโอเนยรเบรด อเทอรรส ฟจทส ทรมเบล พรซชนแพลนตง ไคลเมทครอป นอกจากน ยงพบสทธบตรทจดโดยมหาวทยาลยซนชอนของประเทศเกาหลใต ในกลมท 2 น บางบรษทมงเนนสรางศกยภาพดานซอฟทแวรเพยงอยางเดยว เชน บรษทอเทอรรสและบรษทไคลเมทครอป ทเนนพฒนาการวเคราะหขอมลสภาพแวดลอมและภมอากาศเพอคาดการณความชนในผลผลต (crop moisture) ในขณะทบรษทซอฟทแวรบางบรษทเรมพฒนาสวนของฮารดแวรควบคไปดวย เชน บรษททรมเบลทผลตอปกรณควบคมรถแทรกเตอรทสามารถใชไดกบทกยหอ เปนตน

25

ภาพท 2-11 บรษททจดสทธบตรดานเกษตรแมนย าจ านวนสงสด 13 อนดบแรก

ทมา: Thompson Innovation, 462 DWPI records, 2006-2016 วเคราะห โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย, 2016

ภยคกคามจากคแขงขนใหม

กลมฮารดแวร (+) เกษตรแมนย าเปนธรกจทลงทนสง ใชเทคโนโลยเขมขน ทงดานวศวกรรมเครองจกรกล คอมพวเตอร และตองมการสะสมองคความรทเกยวกบเกษตรกรรม ท าใหผเลนเดมในกลมเครองจกรกลเกษตร ซงสวนใหญเปนผประกอบการขนาดใหญระดบโลกทมประสบการณและยงคงพฒนาเทคโนโลยและกลยทธทางการตลาดอยางไมหยดนง ไดเปรยบคแขงขนทตองการเขาตลาดมาใหม

กลมบรการวเคราะหขอมล (-) หากเปรยบเทยบกนระหวางกลมฮารดแวรและซอฟทแวร การเขาสตลาดซอฟทแวรท าไดงายกวาเลกนอย เนองจากบรการดานฐานขอมลหรอบรการวเคราะหขอมลภายในฟารม ลงทนต ากวา อกทงมความเพพาะเจาะจงกบชนดของพชท าใหมรปแบบการใหบรการไดหลากหลายตามความเชยวชาญ จงเปนชองทางใหผแขงขนใหมทเปนรายเลกเขามาไดงายกวา

26

2.5 การคกคามของสนคาทดแทน: สญญาณออน (weak signal) ของเทคโนโลยทอาจสรางผลกระทบสง (Disruptive technology) ในภาคเกษตร

เทคโนโลยเกษตรแมนย าเปนเทคโนโลยใหม ทจะเขามาทดแทนการท าเกษตรแบบเดม โดยประโยชนหลกของเทคโนโลย คอ 1) ลดความซ าซอนของพนทใหน าหรอสารเคมในแปลง 2) การใหปจจยการผลตตามความผนแปรของพนท 3) ตดตามการเปลยนแปลงและเพมความเขาใจในพนท ทงน จากการสบคนยงไมพบผลตภณฑหรอเทคโนโลยอนทมประโยชนเชนเดยวกนกบเกษตรแมนย า แตประสทธภาพดกวามาทดแทน

ตารางท 2-5 เทคโนโลยเกษตรแมนย าและสนคาเดมแยกตามประโยชนของเทคโนโลย ประโยชนของเทคโนโลย เทคโนโลยเกษตรแมนย าในปจจบน สนคาเดม

ลดการอดตวของดน ลดความซ าซอนของพนทใหน าหรอสารเคมตามแนวแปลง (Automation)

ระบบน าทางดวย GPS ควบคมการเดนรถตามแนวแปลง

ควบคมการเดนรถดวยคน

การใหปจจยการผลตตามความผนแปรของพนท (VRT)

ระบบอตโนมตหรอโปรแกรมควบคมการท างานของหวจาย ตามขอมลทไดรบ

แรงงานคน

ตดตามการเปลยนแปลงของพนท และคาดการณผลผลต (Data)

แผนทสภาพดน น า ธาตอาหาร หรอแผนทผลผลตจากเซนเซอรหรอการแปรผล NDVI

การวเคราะหดนดวยกระบวนการเคม

อยางไรกตาม ปจจบนโลกเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวและมผประกอบการนอกภาคเกษตร เรมน า

ความเชยวชาญสาขาอนเขามาเปลยนแปลงการท าเกษตรมากยงขน จนอาจกอใหเกดเทคโนโลยใหมทสรางผลกระทบสงหรอเปลยนแปลงรปแบบการท าเกษตรไปอยางสนเชง หรอเขามาแทนทผลตภณฑของเกษตรแมนย าได ผศ.ดร. ธรเกยรต เกดเจรญ ซงไดตดตามพฒนาการของเทคโนโลยเกษตรโลกอยางตอเนอง ไดพบเหตการณเตอนหรอสญญาณออน (weak signal) ทอาจกอใหเกดการเปลยนแปลงสงในภาคเกษตร แบงไดเปน 3 กลม ดงภาพท 2-2 ตารางท 2-6 เทคโนโลยทสรางการเปลยนแปลงสง (Disruptive Technology) ในภาคเกษตร

แนวโนมใหม (New Wave)

รปแบบการเพาะปลกใหม (New Platform)

โครงการทดลองเทคโนโลยแนวหนา (New Frontier)

Land grab การจบจองพนทเพาะปลกในประเทศทเหมาะสมกบการท าเกษตร เชน จนขอสมปทานปลกยางพาราในลาว

Local Food (urban farming) การปลกพชในเมอง เชน การท าแปลงผกในอาคารส านกงาน หรอในซเปอรมาเกต เพอใหผบรโภคไดรบประทานผกสดทคงคณคาทางอาหารไวมากทสด

From outdoor to indoor การยายพชทเคยปลกกลางแจงมาปลกในรม เพอควบคมสภาพแวดลอม สามารถเตบโตไดเรวกวาหรอผลตสารทตองการไดปรมาณมากกวาปกต

Circular economy การใชอาหารเหลอทงกลบมาใชเปนปจจยการผลตในภาคเกษตร เชน ปย

New Protein แหลงโปรตนชนดใหม - ฟารมแมลงส าหรบอาหารคนและ

อาหารสตว - โปรตนจากพช (ไข นม เนอสตว) - โปรตนจากการเพาะเนอเยอใน

หองแลบ (in vitro meat) Autonomous farming การเขามา

จบจองพนทเพาะปลกในประเทศทม - การท าฟารมดวยหนยนตและ

ระบบอตโนมต - การเพาะเลยงสตวน าดวยหนยนต - การรดนมววดวยหนยนต

Geo-engineering climate การออกแบบภมอากาศเชงวศวกรรม

Space farming การท าแปลงเกษตรบนดาวเคราะหอน หรอในสถานอวกาศ เชน โครงการทดลองปลกมนฝรงเลยนแบบสภาพแวดลอมของดาวองคารโดยนกวจยเปรและ NASA

Plant intelligent องคความรสรระวทยาพชทท าใหมนษยสามารถสอสารหรอเขาใจความตองการของพชได

27

ทมา : บรรยายพเศษ “เกษตรอจฉรยะสธรกจนวตกรรม” ผศ.ดร.ธรเกยรต เกดเจรญ, 2560 งานเสวนาและสมมนาเชงปฏบตการพฒนาสาขาธรกจนวตกรรมการเกษตร AgTech Innovation Sectoral development, NIA มถนายน 2560

จากเหตการณเตอนทงหมดน พบแนวโนมส าคญ 3 ประการ คอ การปลกพชในเมอง (Urban farming) การยายพชทปลกกลางแจง เชน พชไร มาเปนการปลกในรมเพอควบคมสภาพแวดลอม ( From outdoor to indoor) และองคความรดานสรระวทยาพชทท าใหมนษยสามารถสอสารหรอเขาใจความตองการของพชได (Plant intelligent) ทสนบสนนใหเทคโนโลยโรงเรอนอจฉรยะ (smart greenhouse) เขามาแทนทวธเพาะปลกกลางแจงไดบางสวน การปลกในโรงเรอนจะท าใหพชเตบโตไดรวดเรวกวาและใหผลผลตตอพนทมากกวาการปลกกลางแจงไดหลายเทา เนองจากเกษตรกรสามารถควบคมสภาพแวดลอมไดตามตองการ อยางไรกตาม ความเปนไปไดยงอยในระดบต า เนองจากเทคโนโลยยงอยในระดบการทดลอง

ภยคกคำมจำกสนคำทดแทน

(+) เกษตรแมนย าเปนเทคโนโลยใหม ยงไมพบเทคโนโลยอนทมประสทธภาพดเทยบเทา เทคโนโลยอน ๆ ทอาจสรางผลกระทบสง เชน การยายพชไรไปปลกในโรงเรอนแทนการปลกกลางแจง ยงอยระหวางการวจยและพฒนา อกทงยงตองการการทดสอบประสทธภาพและความคมคาของเทคโนโลยอกมาก ตางจากเกษตรแมนย าซงเปนอปกรณตอพวงเขากบอปกรณเดมทเกษตรกรคนเคยอยแลว

28

2.6 สรปภาวการณแขงขนในตลาดโลก เกษตรแมนย ามมลคา 3,200 ลานเหรยญสหรฐ (96,000 ลานบาท) คดเปนรอยละ 50 ของตลาด

อปกรณเกษตรอจฉรยะ (Smart Agriculture) ทงหมด โดยคาดวาจะเพมเปน 7,870 ลานเหรยญ (230,000 ลานบาท) ในป 2022 แมวารอยละ 80 ยงเปนมลคาของรถแทรกเตอรตด GPS แตมลคาของโดรนจดท าแผนทและบรการดานการวเคราะหขอมลอน ๆ จะเรมมสดสวนเพมขนในอนาคต เนองจากมแนวโนมผใชบรการเพมขนเรอย ๆ ประกอบกบผใหบรการเกษตรแมนย าในสหรฐอเมรกาจะเรมใหบรการภาพถายจากอากาศยานไรคนขบ (UAV) เพมขนเชนกน5

ผลการวเคราะหภาวการณแขงขนของธรกจในบรบทโลก (Five Forces Analysis) เกษตรแมนย าเปนธรกจท เรมมการแขงขนสง อปสรรคในการเขาสตลาด คอ เทคโนโลยและ

เงนทนในการพฒนาเทคโนโลย ผเลนในธรกจเครองจกรกลเกษตรมขอไดเปรยบ เนองจากสามารถเขาถงฐานลกคาเดมได

มากกวา ถาเรมลงทนพฒนาศกยภาพดานเทคโนโลยสารสนเทศและขอมล จะยงท าใหคแขงขนใหมแยงตลาดไปไดยาก

คแขงขนใหมสวนใหญมาจากกลมธรกจบรการวเคราะหขอมล (Data analysis) โดยบรษทซอฟตแวรทใหความส าคญกบการพฒนาฮารดแวรเพอเกบขอมลเองดวยจะไดเปรยบ เนองจากขอมลทเกบไดจะมความยดหยนมากกวา นอกจากน ยงชวยลดการพงพาขอมลจากตวเกษตรกรทเปนลกคาเอง หรอขอมลจากแหลงอน6

ลกคาหลกทควรมองหากอนเปนอนดบแรก คอ เกษตรอตสาหกรรมแปลงใหญ ทใหความส าคญกบประสทธภาพของเทคโนโลยมากกวาเงนลงทน สามารถลงทนในเทคโนโลยขนต าได 15,000 เหรยญสหรฐ (3 - 4 แสนบาท) และรอการคนทนได 2-3 ป

ยงไมพบสนคาทดแทนทมประสทธภาพเทาเทยมกน

กลยทธหลกส าหรบผประกอบการทตองการเขามาสธรกจเกษตรแมนย า เกษตรแมนย าเปนสนคาและบรการทคอนขางใหม จงจ าเปนตองมการพสจนประสทธภาพของ

เทคโนโลย เชน การท าแปลงสาธต โปรแกรมค านวณความคมคาการลงทน และบรการทปรกษา จะเปนสงส าคญทชวยใหธรกจประสบความส าเรจ

การจบมอกบผเชยวชาญในสาขาทบรษทไมเชยวชาญ หรอบรษททอยในซพพลายเชน เชน ตวแทนจ าหนายผลตภณฑทางการเกษตรทมความใกลชดกบลกคาจะท าใหบรษทพฒนาความเชยวชาญและขยายตลาดไดรวดเรวกวา

5 2015 Precision Agricultural Services Dealership Survey Result, Center for Food and Agribusiness, Purdue University, 2015 6 สมภาษณบรษท GEOSAT 7 พฤษภาคม 2560

29

นยส าคญตอประเทศไทย เมอเปรยบเทยบกบบรบทโลก ภาวการณแขงขนของธรกจเกษตรแมนย าในบรบทของไทยคอนขาง

สอดคลองในหลายประเดน เชน เทคโนโลยและเงนทนเปนอปสรรคตอการเขาตลาด ผเลนรายใหญทครองตลาดเครองจกรกลเกษตรของไทย เชน คโบตา ท าวจยและพฒนา

เทคโนโลยอยางเขมขนท าใหรายใหมเขามาไดยาก (จากขอมลสทธบตร) อตสาหกรรมเกษตรรายใหญมความตองการใชเทคโนโลย แตส าหรบเกษตรกรรายยอยทวไป

อาจไมตองการลงทนในเทคโนโลย เปนตน ทงน การทผประกอบการไทยจะเขาสธรกจเกษตรแมนย าในระดบโลกอาจเปนเรองทไมงายนก ไทยจ าเปนตองวเคราะหจดออน จดแขง โอกาส และความทาทาย ของตนเองในบทตอไป

30

บทท 3 ศกยภาพ โอกาส และความทาทายของประเทศไทย

การวเคราะหศกยภาพและโอกาสของประเทศไทย จะใชการวเคราะห SWOT ซงประกอบดวยการวเคราะหจดแขงและจดออนซงเปนปจจยภายใน และการวเคราะหโอกาสและภยคกคามซงเปนปจจยภายนอก โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

จดแขง : ฐานการผลตเครองจกรกลเกษตรทเหมาะกบอาเซยน เกษตรแมนย าเปนอปกรณตอพวงเครองจกรกลเกษตร ซงประเทศไทยมฐานการผลตและช านาญการ

ปรบปรงเทคโนโลยใหเหมาะกบการเพาะปลกในอาเซยนซงเปนเกษตรแปลงเลก ไทยมผผลตเครองจกรกลเกษตรรวม 286 ราย บรษท สยามคโบตาคอรปอเรชน จ ากด เปนบรษททครองตลาดหลกในไทย ซงเปนการรวมลงทนตงโรงงานผลตในประเทศระหวางไทยและญปน (Multinational Corporation : MNC) ท าใหประเทศไทยเกดอตสาหกรรมรบจางผลตชนสวนเครองจกรกลเกษตร (OEM) ตลอดจนตลาดเครองมอหรออปกรณบ ารงรกษาขนในประเทศไทย บรษททเปนเจาของแบรนดจะเปนผท าตลาด ซงจ าเปนตองท าควบคไปกบธรกจบรการสนเชอหรอบรการเชาซอแกเกษตรกร ตลอดจนมจ านวนดลเลอรพรอมใหบรการกอนและหลงการขาย มสาขาทวประเทศและใกลชดกบเกษตรกรเพอสามารถใหบรการซอมบ ารงไดทนทวงท

เครองจกรกลเกษตรทผลตในประเทศไทยเปนเทคโนโลยของประเทศญปน ใชเทคโนโลยการผลตททนสมย มการออกแบบทางวศวกรรม และสงงานโดยใชระบบพมพเขยว ท ไดถกดดแปลงใหมความเหมาะสมกบการใชในประเทศ มากกวาสนคาน าเขาหรอสนคาจากผผลตจากฝงยโรปและสหรฐ7 ท าใหเปนทตองการมากในไทยและ CLMV ในป 2016 ไทยสงออกเครองจกรกลการเกษตร 18,600 ลานบาท กวารอยละ 60 สงไปกลมประเทศในอาเซยนโดยเฉพาะ CLMV สนคากวารอยละ 90 คอ “รถแทรกเตอรแรงมาต าทใชในเกษตรแปลงเลก” และ “เครองเกบเกยวส าหรบใชในนาขาว” สวนผประกอบการรายเลกของไทยมความสามารถในกลมเครองเกบเกยว เชน รถตดออย8 และเครองเกยวนวดขาวและขาวโพด โดยเฉพาะเครองเกยวนวดขาว (combine harvester) ทผประกอบการไทยสามารถครองตลาดไดรอยละ 509

ภาพท 3-1 สรปสถานภาพอตสาหกรรมเครองจกรกลเกษตรของไทย (มลคาป 2016)

7 อตสาหกรรมเครองจกรกลการเกษตร, ส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม, 2554 8 บรษท ไทยรงเรองแมนแฟคเจอรง http://www.trrsugar.com/group_machine.asp 9 บรษท เกษตรพฒนา จ ากด http://www.kpn.co.th/

31

ตารางท 3-1 สรปผลตภณฑศกยภาพของไทย

ผลตภณฑทไทยมศกยภาพ ประเภทของผประกอบการ ขอมลเพมเตม กลมรถแทรกเตอร (Tractor) แทรกเตอรแรงมาต า ผประกอบการตางประเทศ (MNC) ครองตลาด 90%

ใชกบพชไดทกชนดตลาดจงมขนาดใหญ กลมอปกรณเกบเกยว (Harvester) เครองเกยวนวดขาวและ

ขาวโพด ผประกอบการตางประเทศ (MNC)

ผประกอบการไทยขนาดเลก (Thai)

ปจจบนครองตลาด 50% จะเพมก าลงการผลตเพมอก 80%

ปลายป 2560 ปจจบนครองตลาด 50%

รถตดออย ผประกอบการตางประเทศ (MNC) ผประกอบการไทยขนาดเลก (Thai)

พฒนาผลตภณฑรวมกบบรษทน าตาล เตรยมออกสตลาดปลายป 2560

เปนผเลนเดมในตลาด

จดออน : ศกยภาพดานเทคโนโลยของผประกอบการไทย

ทศทำงกำรลงทนของอตสำหกรรมขนอยกบผประกอบกำรตำงชำตซงมทงสวนแบงตลำดและเทคโนโลย ประเทศไทยมผผลตเครองจกรกลเกษตรหลก คอ บรษท สยามคโบตาคอรปอเรชน จ ากด (ยหอ ค

โบตา) ซงเปนการลงทนโดยผประกอบการตางประเทศ (Multinational Corporation : MNC) ทครองตลาดไทยอยรอยละ 75 สยามคโบตาบรหารจดการซพพลายเชนในไทยและกอใหเกดบรษทขนาดเลกของผประกอบการไทยเขาเปนผรบจางผลตภายใตแบรนดคโบตา ตลาดรองลงมาเปนของบรษทยนมารซงน าเขาชนสวนส าเรจมาประกอบในประเทศ สวนแบงตลาดทเหลอเปนของผประกอบการไทยรายเลก (S) เชน บรษท กมลอนดสทร บรษท เกษตรพฒนา ทพฒนารถแทรกเตอรและเครองเกบเกยวสญชาตไทย กบของตวแทนจ าหนายตาง ๆ ทน าเขาแทรกเตอรสญชาตยโรปและญปนมาทงคนทงมอใหมและมอสอง10 (ภาพท 3-1)

จากการส ารวจพบผประกอบการในกลมเครองจกรกลเกษตรพบผประกอบการเพยง 1 ราย ทเปนตวแทนจ าหนายน าเขาอปกรณ ตลอดจนใหบรการทปรกษาดานเกษตรแมนย า (ภาพท 3-1) การทผประกอบการไทยทท าดานเกษตรแมนย ามจ านวนนอยและเปนตวแทนจ าหนายไมไดเปนผผลต ทศทางการลงทนในเทคโนโลยของประเทศไทยจงขนอยกบ MNC เปนหลก ซงบรษทแมไดมการพฒนาเทคโนโลยและจดสทธบตรเกษตรแมนย า และพรอมทจะน าเขาผลตภณฑทใชเทคโนโลยใหมมาทดลองตลาด หากผลตภณฑเปนทยอมรบมากพอ จงจะตงโรงงานผลตและกอใหเกดซพพลายเชน อยางไรกตาม เนองจากตลาดในประเทศไทยยงไมแนชด จงยงไมเหนความรวมมอกบอตสาหกรรมสนบสนน เชน อปกรณรบสญญาณดาวเทยม อปกรณอเลกทรอนกส หรอการพฒนาซอฟทแวรดานการเกษตร เพอลงทนพฒนาศกยภาพดานเกษตรแมนย าในประเทศไทย

10 ขาวประชาสมพนธ “สศอ. น ารองจดท าดชนเชงคณภาพแทรกเตอรการเกษตรเพอตดตามสถานการณอตสาหกรรม” 2556

32

ภาพท 3-2 ผเลนส าคญและสวนแบงตลาดเครองจกรกลการเกษตรและเกษตรแมนย าของไทย

ทมา : ขาวประชาสมพนธ “สศอ. น ารองจดท าดชนเชงคณภาพแทรกเตอรการเกษตรเพอตดตามสถานการณอตสาหกรรม” 2556 และการสมภาษณผประกอบการ

33

ผประกอบกำรตำงประเทศพฒนำเทคโนโลยไปมำกกวำไทย จากการสบคนฐานขอมลสทธบตรทวโลก ยงไมพบการจดสทธบตรดานเกษตรแมนย าโดยบรษทของ

ไทย ในขณะทตางประเทศไดมการพฒนาเทคโนโลยลวงหนามาหลาย 10 ป โดยเฉพาะสหรฐอเมรกาทมผจดสทธบตรดานเกษตรแมนย ามากทสด รองลงมาเปนประเทศเยอรมน ทง 2 ประเทศพฒนาเทคโนโลยนมาตงแตป 1995 ตามมาดวยญปนทเรมจดในชวงป 2007 และจนเรมจดในป 2011 (ภาพท 3-2)

ภาพท 3-3 จ านวนสทธบตรดานเกษตรแมนย าทจดรายประเทศ

ทมา: Thompson Innovation, 462 DWPI records, วเคราะหโดยศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย, 2016

ผประกอบกำรไทยมศกยภำพในกำรพฒนำระบบอตโนมต (Automation) แตขำดกำรพฒนำสควำมเชยวชำญดำนกำรเกบขอมล (Data collection) หรอระบบตดสนใจ (Task advisory)11

ความส าคญของเทคโนโลยเกษตรแมนย า คอ การพฒนาจากระบบอตโนมตไปสการเกบขอมลดวยเซนเซอรและการพฒนาระบบตดสนใจซงตองใชความสามารถดานโปรแกรม องคความรเกยวกบสรระพช (plant physiology) และการตอบสนองตอสภาพแวดลอม เพอสรางแบบจ าลองและการคาดการณ จากการสมภาษณผประกอบการ การสบคนทางอนเตอรเนต และการตดตามเครอขายนวตกรรมเกษตรตาง ๆ ของไทย พบวาผประกอบการไทยมศกยภาพในการพฒนาเทคโนโลยระบบอตโนมต (Automation) ตวอยางเชน โดรนพนสารอารกขาพชขบเคลอนอตโนมต (บรษท ดจไอ) เครองเกยวนวดขบเคลอนอตโนมต (บรษท เกษตรพฒนา และบรษท ยนมาร) หรอแทรกเตอรควบคมดวย GPS แตยงไมพบผประกอบการทพฒนาเทคโนโลยเกบขอมลโดยใชเซนเซอรหรอการแปรผลคาดชนพรรณพช (Normalize Difference Vegitation Index : NDVI) จาก

11 เสวนาวชาการ “Thailand 4.0 กบความทาทายภาคการเกษตรไทย” นพนธ พวพงศกร, นกวชาการเกยรตคณ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI), การประชมวชาการดนและปยแหงชาต ครงท 5, 1 สงหาคม 2560

34

ภาพถายโดรนหรอภาพถายดาวเทยมเพอตดตามการเปลยนแปลงคณภาพดนหรอวเคราะหสขภาพพช (ตาราง 3-1) ศกยภาพดงกลาวยงอยในระดบการทดลองในมหาวทยาลยหรอสถาบนวจย12

ตารางท 3-2 สถานภาพการพฒนาเทคโนโลยของเอกชนไทยในผลตภณฑหลกของเกษตรแมนย า

ผลตภณฑ ตวอยางผเลนหลกในปจจบน

ลกษณะบรษท

ระดบสถานภาพการพฒนาเทคโนโลย*

Technical service/ Dealer

3.0 Automation

Data oriented 4.0

Expert system

Hardware integration

Auto-nomo

us

Data collection & Monitoring

Task advisory

Big data/AI + Automation

แทรกเตอร สยามคโบตา L (MNC)

เครองฉดพน สยามคโบตา L (MNC)

เครองเกบเกยว

เกษตรพฒนา S (Thai)

เครองเตรยมดน

ทะเลทอง S (Thai)

โดรน สตารทอพ XS

บรการขอมลดาวเทยม

แมปพอยตเอเชย

L

ทมา : จากเวปไซตของบรษทและการสมภาษณผประกอบการ

นยามของระดบสถานภาพการพฒนาเทคโนโลย Technical service • บรษทน าเขาเทคโนโลย เปนตวแทนจ าหนาย และสามารถใหค าแนะน าดาน

เทคนค การซอมแซม หรออะไหลได Hardware integration • บรษทสามารถประกอบหรอผลตฮารดแวรได Autonomous • ฮารดแวรทบรษทผลตขนเคลอนทไดอตโนมต เชน ควบคมดวย GPS auto-

steered Data Collection & Monitoring (Sensing technology)

• อปกรณของบรษทสามารถเกบขอมลหรอตดตามการเปลยนแปลงในพนทเพาะปลกรายแปลงได เชน มการตดเซนเซอรทอปกรณเตรยมดนเพอตรวจคณสมบตดน ความชน หรอตดตามการเตบโตของพชได

Task advisory (Programing) • บรษทสามารถบรณาการขอมลจากหลายแหลง แสดงผลและแปลผลขอมลดงกลาวใหมความหมายกบเกษตรกรได มทกษะดานแบบจ าลอง เสนอแนะการจดการในแปลงได

Big data/AI + Automation • อปกรณของบรษทขบเคลอนตามขอมลทปอนเขาไป เชน อปกรณฉดพนทตดเซนเซอรตรวจวดไนโตรเจนทใบและสามารถฉดหรอหยดฉดตามขอมลทไดรบจากเซนเซอรได (Variable rate technology)

12 การประชม Agri-Big Data Run’s Way #1 การพฒนาการเกษตรไทยสระบบอจฉรยะดวยการใชขอมลขนาดใหญ, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 7 กรกฎาคม 22560

35

โอกาส : ตลาดเครองจกรกลเกษตรไทยและอาเซยน

ปจจยและแนวโนมตำง ๆ ชวยผลกดนใหเกษตรกรไทยหนมำสนใจใชเทคโนโลยเกษตรททนสมยมำกขน ปญหาขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร แรงงานภาคเกษตรมอายเฉลย 52 ป และมแนวโนมเพมขน โดย

แรงงานภาคเกษตรทมอายเกน 65 ป มจ านวนรอยละ 10 ของแรงงานเกษตรทงหมด ประกอบกบตนทนคาจางแรงงานทสงขน ท าใหตองใชเครองจกรกลเขามาทดแทนแรงงาน

เกษตรกรรนใหมมแนวโนมทจะมการศกษาสงขน เกษตรกรทจบอาชวศกษาและปรญญาตรเพมขนจากรอยละ 3 ในป 2546 เปนรอยละ 6 ในป 255613 จ านวนเกษตรกรรนใหมสมครเขารวมโครงการ Young Smart Farmer จ านวน 6,000 ราย (2559)

บรษทผผลตเครองจกรกลการเกษตร หรอบรษทผใหสนเชอกระตนยอดขายดวยการผอนปรนเงอนไขการจายเงนครงแรก ขยายเวลาช าระ อตราดอกเบยต า และสะทอนจ านวนรถแทรกเตอรจดทะเบยนทสงขนอยางกาวกระโดดตงแตป 2007 เปนตนมา14

คคาในตางประเทศเรยกรองใหสนคาเกษตรของไทยมการบนทกขอมลอยางเปนระบบเพอรองรบการตรวจสอบยอนกลบ ตามมาตรฐานตาง ๆ

ตลำดเครองจกรกลเกษตรของอำเซยนเตบโตด หลำยประเทศเปนผสงออกสนคำเกษตรอนดบตน ๆ ของโลก

มลคาตลาดเครองจกรกลการเกษตรในมาเลเซยและไทยมมลคาสงทสดในอาเซยน ในขณะทประเทศฟลลปปนสและเวยดนามมอตรการเตบโตสงถงรอยละ 10 (ภาพท 3-4) แสดงใหเหนวาตลาดเครองจกรกลเกษตรของอาเซยนยงเตบโตไดด นอกจากน ทง 3 ประเทศ ยงเปนผสงออกสนคาเกษตรอนดบตน ๆ ของโลก ไดแก ปาลมน ามน ออยและน าตาล และขาว ท าใหยงมความตองการเครองจกรกลการเกษตร และมแนวโนมทจะใชเทคโนโลยทดขนเรอย ๆ เนองจากการผลตเพอสงออกผประกอบการเกษตรจ าเปนตองบรหารจดการซพพลายเชน ตลอดจนตนทนและวตถดบใหมประสทธภาพ ไดมาตรฐานระดบสากล ตางจากเกษตรกรทเพาะปลกเพอการบรโภคภายในประเทศ และเปนโอกาสส าหรบเครองจกรกลเกษตรจากไทย

ภาพท 3-4 อตราการเตบโตและมลคาตลาดเครองจกรกลการเกษตรของประเทศในอาเซยน (บางประเทศ)

ทมาขอมล : ฐานขอมล Tradmap.org, 2016

13 ส ามะโนการเกษตร 2556, ส านกงานสถตแหงชาต 14 แรงงานกบการเปลยนแปลงของภาคเกษตรไทย, กรวทย ตนศร, เศรษฐกรอาวโส ธนาคารแหงประเทศไทย

36

ตารางท 3-2 อตราการเตบโตและมลคาตลาดเครองจกรกลการเกษตรของประเทศในอาเซยน (บางประเทศ)

กลมลกคา ประเทศ มลคาสงออกสนคา

(ลานบาท) อนดบโลก (2016)

เทคโนโลยเกษตรแมนย าทมศกยภาพ

อตสาหกรรมออยและน าตาล

ไทย 90,000 #2 เครองเกบเกยวออย15 แผนทผลผลต (Drone, Satellite) 16

อตสาหกรรมปาลมน ามน

มาเลเซย อนโดนเซย

360,000 510,000

#2 #1

แผนทผลผลต (Drone, Satellite) 17

ขาวแบบนาแปลงใหญ

ไทย เวยดนาม

16,000 8,000

#2 #4

เครองเกยวนวดขาว

ไทย - อตสาหกรรมออยและน าตาล – แผนทผลผลต ตลาดหลกของเครองจกรกลเกษตรในประเทศไทย คอ อตสาหกรรมออยและน าตาล 18 ซงเปน

ผประกอบการเกษตรรายใหญทมเงนทน มบคลากรทมความร พรอมรบความเสยง บรหารจดการแบบเกษตรแปลงใหญ ซงมลกไรกวา 100,000 ราย คดเปนรอยละ 16 ของเกษตรกรผปลกออยทงหมด มพนททดลองขนาดใหญ (ประมาณ 18,000 ไร หรอ 3,000 เอเคอร) เพอน าเกษตรสมยใหม (Modern farm) เขามาปรบปรงประสทธภาพใหกบลกไร และมความตองการพฒนาไปสเทคโนโลยเกษตรแมนย าเพอน าไปบรการแกเกษตรกรคสญญา ซงมอยทงในไทยและอาเซยน เชน ลาว เปนตน ทงน ผประกอบการมความตองการจดท าแผนทผลผลตเพอใชเปนขอมลในการรบซอผลผลตจากเกษตรกรลกไร และเพอเปนขอมลในการวางแผนปรบปรงเพมประสทธภาพผลผลตส าหรบฤดการถดไป19

มาเลเซย อนโดนเซย - อตสาหกรรมปาลมน ามน – แผนทผลผลต มาเลเซยเปนประเทศทมมลคาตลาดเครองจกรกลการเกษตรสงทสดและมอตราการเตบโตเกอบรอย

ละ 10 (ภาพท 3-5) ทงน มาเลเซยมอตสาหกรรมเกษตรทเขมแขง คอ ปาลมน ามน ทคาดวาจะเปนตลาดส าคญของเทคโนโลยเกษตรแมนย าในอนาคต เนองจากเพาะปลกดวยพนทขนาดใหญ และมแนวโนมใชโดรนเพอตดตามผลผลต (yield monitoring) การจดท าแผนทแปลงแบบละเอยด และวเคราะหขอมลเพอวางแผนบรหารจดการ20 หากผประกอบการเกษตรแมนย าสามารถเขาสตลาดนไดจะเปนโอกาสในการขยายไปสอนโดนเซยตอไป

ไทย เวยดนาม – ขาว – เครองเกยวนวด ขาวเปนพชเกษตรทมการปลกมากในอาเซยนและเปนสนคาสงออกทส าคญของไทยและเวยดนาม

ส าหรบประเทศไทยกระทรวงเกษตรและสหกรณไดมนโยบายใหเกษตรกรรวมแปลงและบรหารจดการแบบเกษตรแปลงใหญทงหมด 780,000 ไร (2559) ซงจะเปนโอกาสใหมการลงทนในเทคโนโลยมากขน หาก

15 ประชาชาตธรกจ https://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1486833496 16 จากการสมภาษณกลมบรษทน าตาลมตรผล และขอมลจาก GEOSAT 17 จากการสมภาษณบรษท GEOSAT ซงเปนบรษททเขาไปใหบรการเกษตรแมนย าในสวนปาลมทประเทศมาเลเซย 18 สยามคโบตาเผยตลาดเครองจกรกลการเกษตรเตบโต 5%, Marketeer, 2017 http://marketeer.co.th/archives/109174 19 Mitrphol.com และจากการสมภาษณผประกอบการ 20 มถนายน 2560 20 จากการสมภาษณบรษท GEOSAT, 7 พฤษภาคม 2560

37

ประเทศไทยสรางความเชยวชาญเกษตรแมนย าในขาวจะสามารถสงออกเทคโนโลยไปยงเวยดนามได เกษตรกรเวยดนามน าเขาเครองจกรกลเกษตรดวยอตราการเตบโตคอนขางสง (รอยละ 12) อยางไรกตาม เนองจากระยะทางการขนสงสนคาไปเวยดนามจากจนไดเปรยบไทย การทไทยจะสงออกสนคาไปเวยดนามไดจงจ าเปนตองมขอแตกตางดานคณภาพทชดเจน เนองจากเกษตรกรเวยดนามนยมใชเทคโนโลยประสทธภาพสง21

อำเซยนซงเปนตลำดสงออกหลกของไทยมแนวโนมควำมตองกำร “เครองเกบเกยว” ซงเปนอปกรณทไทยมควำมเชยวชำญเพมมำกขน

ตลาดเครองจกรกลเกษตรไทยมมลคากวา 54,000 ลานบาท อตราการเตบโตเฉลยรอยละ 7 ตอป และน าเขาปละประมาณ 10,000 ลานบาท โดยพบวาสดสวนการน าเขารถแทรกเตอรลดลงจากรอยละ 80 ในป 2005 จนเหลอรอยละ 60 ในป 2015 สวนทางกบสดสวนการน าเขา “เครองฉดพน (sprayer)” และ “เครองเกบเกยว (Harvester)” ทเพมขนอยางมาก (ภาพท 3-3) เชนเดยวกนกบมลคาสงออกเครองเกยวนวดของไทย (รอยละ 90 สงไปอาเซยน ไดแก เมยนมา กมพชา เวยดนาม และฟลปปนส) ทมสดสวนเพมขน (ภาพท 3-4) จากความตองการเครองเกยวนวดทเพมขนท าใหบรษทยนมารเรมน าเครองเกยวนวดขาวควบคมดวย GPS เขามาทดลองตลาด และบรษทสยามคโบตาไดประกาศลงทนเพมก าลงการผลตรถเกยวเนองขาวจาก 13,000 คน/ป เปน 20,000 คน/ป22

ภาพท 3-3 คาดการณสดสวนมลคาน าเขาเครองจกรกลการเกษตรของประเทศไทย

21 จากการสมภาษณผประกอบการพลาสตกเกษตร, Industrial Innovation Expo, 2016 22 ประชาชาตธรกจ https://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1486833496

38

ภาพท 3-4 คาดการณสดสวนมลคาสงออกเครองจกรกลการเกษตรของประเทศไทย

ทมาขอมล : Trademap.org, 2016 คาดการณ โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย สวทน. หมายเหต : ขอมลไมรวมรถตดหญาทไมใชการเกษตร เครองสบน า หรออปกรณเพอการเลยงสตว

39

ภยคกคาม : ราคาสนคาเกษตรผนผวนและมาตรการภาครฐทยงไมเออกบการใชเทคโนโลย

พชไรเปนสนคำทวไปทมรำคำผนผวนสงผลโดยตรงตอรำยไดเกษตรกร เกษตรกรกลมพชไรซงเปนลกคาของเทคโนโลยเกษตรแมนย ามรายไดทผนผวน เนองจากพชไรซง

สวนใหญเปนสนคาพนฐานทวไป (commodity) มราคาขนลงตามราคาตลาดหรอปรมาณผลผลตรวมทงโลก ซงมกไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพอากาศและโรคแมลง จะเหนไดวาตลาดเครองจกรกลของไทยและอาเซยนชะลอตวระหวางป 2014 - 2015 สอดคลองกบราคาขาวและออยทตกต าในชวงปเดยวกน (ภาพท 3-6) ราคาผลผลตตกต าสะทอนในผลตอบแทนสทธของเกษตรกรผปลกพชไร ทประสบภาวะขาดทนตดตอกนหลายปโดยเฉพาะในชาวนาผปลกขาว และสงผลตอภาวะซบเซาของเครองจกรกลเกษตรในชวง 2 ปทผานมาเชนกน

ภาพท 3-6 ตลาดเครองจกรกลการเกษตรและปาไมของอาเซยนป 2000-2015 ราคาน าตาลและขาวป 2006-2016

ทมา : ฐานขอมล Global Market Information Database และ Nasdaq.com

40

ภาพท 3-7 ผลตอบแทนสทธ (บาทตอตน) ของเกษตรกรไทยรายพช

ทมาขอมล : ผลตอบแทนสทธของเกษตรกรแตละพช ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2559 เรยบเรยบขอมล โดย ศนยขอมลและการคาดการณเทคโนโลย , สวทน.

โครงสรำงพนฐำนของไทยยงไมเออตอกำรพฒนำและกำรใชเทคโนโลย ประเทศไทยยงมขอก าหนดทไมเออตอการพฒนาและการใชเทคโนโลยเกษตรแมนย า เชน

ยงไมมการจดสรรคลนความถสาธารณะส าหรบอปกรณสอสารทใชงานในภาคเกษตร เพอลดตนทนในการจดซอเทคโนโลยลง

ขอก าหนดในการตรวจสอบอปกรณบางอยางทประเทศไทยก าหนดขนเอง แตหนวยงานในประเทศไมสามารถตรวจสอบเองได

ขาดโครงสรางพนฐานทเกยวของกบการระบพกดดาวเทยม เชน สถานภาคพนท หมดพกด

การคดเกณฑภาษน าเขาอปกรณเพอการทดลองวจยในอตราสงสด ท าใหการน าเขาเพอทดลองมตนทนสง

ขาดโครงสรางพนฐานดานขอมลทผพฒนาโปรแกรมภาคเอกชนสามารถน าไปตอยอดได เชน ภาพ NDVI ซอนทบขอมลดน น าฟา น าใตดน พยากรณอากาศ ภาพถายดาวเทยม ตลอดจนองคความรทเปนหวใจของเกษตรแมนย า เชน สรระวทยาพช (Plant physiology)

ฯลฯ

41

วเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และความทาทายของผพฒนาเทคโนโลยเกษตรแมนย าในประเทศไทย (SWOT Analysis)

Strenght Weakness

S1-เทคโนโลย-ตลาด ไทยเปนฐานการผลตเครองจกรกลเกษตร ทมความเชยวชาญในการปรบปรงเครองจกรกลเกษตรใหเหมาะกบเกษตรแปลงเลกในอาเซยน ผลตภณฑทไทยมศกยภาพและไดรบการยอมรบ ไดแก เครองเกบเกยว

W1-ตลาด ทศทางการลงทนในเทคโนโลยขนอยกบ MNC ซงครองตลาดไทยถงรอยละ 90 ซงบรษทแมในญปนท าวจยและพฒนารวมถงจดสทธบตรดานเกษตรแมนย า ถาลงมาเลนตลาดเกษตรแมนย าจะท าใหผประกอบการไทยเตบโตไดยาก W2-เทคโนโลย ผประกอบการตางประเทศพฒนาเทคโนโลยไปกอนประเทศไทย เชน จน ไดเรมจดสทธบตรตงแตป 2011 แตยงไมพบการจดสทธบตรของบรษทคนไทยในดานเกษตรแมนย า W3-เทคโนโลย การพฒนาเทคโนโลยเกษตรแมนย าของไทย มงเนนระบบขบเคลอนอตโนมต แตยงไมไดยกระดบสการพฒนาเทคโนโลยจดเกบหรอบรหารจดการขอมลซงเปนพนฐานส าคญของเกษตรแมนย า

Opportunity Threat

O1-ตลาด แนวโนมตางๆ ผลกดนใหเกษตรกรตองการใชเทคโนโลยมากขน O2-ตลาด อตสาหกรรมเกษตรของไทยและอาเซยนมศกยภาพในการเปน early adoptor ของเทคโนโลยเกษตรแมนย า เชน อตสาหกรรมออยและน าตาล อตสาหกรรมปาลมน ามน และขาวแบบนาแปลงใหญ O3-เทคโนโลย ไทยและอาเซยนน าเขา “เครองเกบเกยว” ซงเปนผลตภณฑทไทยมศกยภาพ ดวยอตราการเตบโตสง

T1-ตลาด เกษตรกรกลมพชไรซงเปนลกคาของเทคโนโลยเกษตรแมนย ามรายไดทผนผวน เนองจากพชไรซงสวนใหญเปนสนคาพนฐานทวไป (commodity) ราคาขนลงตามตลาด ทองกบปรมาณผลผลตรวมทงโลก T2-เทคโนโลย โครงสรางพนฐานและมาตรการภาครฐของไทยยงไมเออตอการใชเทคโนโลย เชน ยงไมมการจดสรรคลนความถส าหรบการใชงานภาคเกษตร ยงไมมโครงสรางพนฐานหาคาพกดดาวเทยม สถานภาคพนหรอหมดพกด การคดเกณฑภาษน าเขาอปกรณเพอการทดลองวจยในอตราสงสด ตลอดจนขาดฐานขอมลและองคความร ซงจ าเปนตอการพฒนาเกษตรแมนย า

42

กลยทธส าหรบการพฒนานวตกรรมเกษตรแมนย าในประเทศไทย (TOWS Matrix) Strengths Weakness

Oppor-tunity

เชงรก (S-O) ผประกอบการเครองจกรกลเกษตร เรง

พฒนา “เครองเกบเกยวขบเคลอนอตโนมต ทสามารถเกบขอมลเพอสราง yield map ได” รวมกบลกคาทเปนกลมเกษตรอตสาหกรรมรายใหญในอาเซยน

ตวแทนจ าหนาย (dealer) ยกระดบสการเปนทปรกษาเกษตรแมนย า น าเขาอปกรณเกษตรแมนย าของตางประเทศมาเพอทดลองตลาด วจยพฒนาเพอปรบปรงผลตภณฑใหเหมาะสมกบเกษตรแปลงเลก

รฐบาล-ผประกอบการเครองจกรกลเกษตร สรางแบรนดเทคโนโลยไทยใหเปนทรจกและจดจ าในอาเซยนกอนเทคโนโลยจากประเทศอน ๆ ผานการสาธต จดฝกอบรม การใหทนการศกษา

รฐบาล อนญาตใหการท าแปลงสาธตน าไปลดหยอนภาษ R&D ได 300% และ BOI ควรใหสทธประโยชนแกการผลตแบบเกษตรอตสาหกรรม เชน ยกเวนภาษการน าเขาเครองจกร

เชงแกไข (W-O) ผประกอบการรบจางผลต (OEM) เรงสรางพนธมตร

กบบรษททมเทคโนโลยและตลาดเพอพฒนาอปกรณตอพวงเทคโนโลย VRT ทเหมาะกบเกษตรแปลงเลกในอาเซยน

รฐบาล – ผประกอบการเครองจกรกลการเกษตรไทย - ผประกอบการใหมหรอทอยในอตสาหกรรมอน ควรบรณาการความรวมมอและความเชยวชาญหลากหลายสาขา เพอพฒนาเทคโนโลยและบรการเกษตรแมนย า ในผลตภณฑทแตกตางไปจากผเลนรายใหญ เชน โดรน บรการขอมลเกษตร

รฐบาล ผอนผนหรอยกเวนภาษน าเขา ส าหรบการน าเขาเพอพฒนาศกยภาพการเกษตร

วทยาลย มหาวทยาลยเกษตร ศนยเรยนรดานเครองจกรการเกษตร หรอคณะวศวกรรม เปดเปนศนยให start up, เกษตรกรหรอผตองการพฒนาเครองมอ/เครองจกร ใหมเวรคชอปในการพฒนาอปกรณเอง

Threats เชงปองกน (S-T) ผประกอบการเกษตรแมนย า ปรบปรงหรอ

แบงสวนเทคโนโลยใหมราคาถกลง หรอการจดท าเปนแพคเกจทเกษตรกรสามารถเลอกใชบรการราคาถกกอนได เชน ระบบเตมเงน เปนตน

รฐบาล ออกมาตรการเงนอดหนนส าหรบเกษตรกรทใชเทคโนโลยเกษตรแมนย า

เชงรบ (W-T) Social Enterprise, องคกรไมแสวงผลก าไร พฒนา

บรการหรอโมเดลธรกจใหม ๆ ทท าใหเกษตรกรไมจ าเปนตองเปนผจายเงนกบเทคโนโลย

รฐบาล บรณาการขอมลจากหลายสวนราชการ พฒนาเปนโครงสรางพนฐานดานขอมลเกษตรทจะเปนหวใจการท าเกษตรสมยใหม และอนญาตใหผพฒนาโปรแกรมการจดการการเกษตรน าไปตอยอดเปนโปรแกรมทเปนประโยชนกบเกษตรกรอยางแทจรง เชน แผนการใหน าราย 7 หรอ 15 วน

รฐบาล แกขอจ ากดของหนวยราชการหรอกฏหมายทไมเออตอการพฒนาและการใชเทคโนโลย

43

4 แนวทางการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมเกษตรแมนย าในประเทศไทย

เกษตรแมนย าชวยเกษตรกรเพมประสทธภาพการผลต ส าคญตอการปรบตวตอสภาพภมอากาศ

และความมนคงทางอาหาร อกทงยงสรางมลคาเพมใหกบอตสาหกรรมเครองจกรกลเกษตรทมอยเดม และกอใหเกดธรกจบรการขอมลเกษตรอน ๆ ผประกอบการ ภาครฐ ตลอดจนเกษตรกรในประเทศไทยจงเรมหนมาใหความสนใจกบเทคโนโลยนมากขนในชวงหลายปมาน ซงจากผลการวเคราะหสามารถสรปประเดนส าคญไดดงน

กรอบการวเคราะห สรปประเดนส าคญ แนวโนมเทคโนโลยในอนาคต (PEST+Envi+Ind Analysis) (Patent Analysis)

มงเนนการพฒนา “เครองเกบเกยวอตโนมต” ทตด GPS และเซนเซอรทสามารถเกบขอมลของผลผลตในแตจดของแปลงได

บรษทเครองจกรกลเกษตรมงสการพฒนาระบบ “เกบขอมลและการวเคราะหขอมล” มแนวโนมเพมขนมากกวาการพฒนาระบบอตโนมต

แนวโนมตลาดโลกในอนาคต (Market overview)

แทรกเตอรตด GPS จะยงคงมสดสวนสงทสดในตลาดเกษตรแมนย า แตบรการดานขอมล เชน การวเคราะหภาพถายจากโดรนและดาวเทยมจะเพมสงขน

เครองจกรกลเกษตรรนใหมจะมเทคโนโลยเกษตรแมนย าเขามามากขน จนจะเปนตลาดเครองจกรกลเกษตรอตโนมตขนาดใหญ แตจะน าเขานอยมาก

ภาวการณแขงขนของธรกจ (Five forces Analysis)

ผผลตเครองจกรกลเกษตรเดม (ฮารดแวร) ทตอยอดเทคโนโลยไปสการบรหารจดการขอมลจะไดเปรยบ

ผเขาสตลาดรายใหมมโอกาสในกลมซอฟทแวร เนองจากสามารถพฒนารปแบบบรการไดหลากหลาย หากมการพฒนาฮารดแวรดวยจะยงไดเปรยบ

เปนธรกจทใชเทคโนโลยเขมขน ยงไมพบสนคาทดแทนมาเปนคแขง แตตองระวง Technology breakthrough

ศกยภาพ ชองวาง โอกาสและความทาทายของประเทศไทย (SWOT Analysis)

ผลตภณฑทผผลตสญชาตไทยมศกยภาพ คอ “เครองเกบเกยวออย ขาว และขาวโพด” ทเหมาะกบตลาดในอาเซยน และประเทศก าลงพฒนาอนๆ

การพฒนามงไปทระบบอตโนมต ยงไมไดพฒนาสความเชยวชาญดานอเลกทรอนกส ซอฟทแวร หรอระบบตดสนใจ

ผประกอบการอตสาหกรรมเกษตรขนาดใหญในอาเซยนเปนกลมลกคาทมศกยภาพในการยอมรบเทคโนโลย ในขณะทเกษตรกรรายยอยอาจไมสามารถแบกรบคาใชจายของเทคโนโลยไดจนกวาเทคโนโลยจะถกลง

ขอเสนอแนะกลยทธของประเทศไทย (TOWN Analysis) (บางสวน)

เชงรก (S-O) สรางแบรนดใหเปนทจดจ าในอาเซยน วจยและพฒนาเพอยกระดบ “เครองเกบเกยว” ใหสามารถเกบขอมลและสรางแผนท

เชงแกไข (W-O) มองหาตลาดของอปกรณเกษตรแมนย าอน ๆ ทแตกตางจากผเลนรายใหญ เชน อปกรณตอพวง โดรนส ารวจ หรอบรการดานขอมล

เชงปองกน (S-T) แบงสวนเทคโนโลยใหมราคาถกลง เชงรบ (W-T) พฒนาโครงสรางพนฐานดานขอมลเพอใหเอกชนน าไปตอยอด

44

ขอเสนอโจทยวจย (Research gap) และผลตภณฑเปาหมาย เกษตรแมนย าเปนธรกจใหมทใชเทคโนโลยเขมขน ดงนน การสรางศกยภาพทางเทคโนโลยจงเปน

สงจ าเปน โดยเฉพาะผลตภณฑทไทยมศกยภาพและตลาดอาเซยนเตบโตสง ไดแก เครองเกบเกยว (กลยทธเชงรก S-O) หรอเรงพฒนากลมผลตภณฑหรอบรการทแตกตางไปจากผเลนรายใหญทครองตลาดเครองจกรกลเกษตรอยแลว เชน โดรนส ารวจแผนท บรการวเคราะหขอมล และอปกรณตอพวงอน ๆ เชน อปกรณเตรยมดน อปกรณฉดพนใหกลายเปนอปกรณทม Variable Rate Technology ดวยการตดเซนเซอรเขาไปตดกบอปกรณเพอเกบขอมล (กลยทธเชงแกไข W-O) ซงจะเปนโอกาสในการสรางมลคาเพมใหกบผลตภณฑเดมได (ตาราง 4-1) ตวอยางขอเสนอโจทยวจยของแตละผลตภณฑดงตาราง 4-2

ผลตภณฑเปำหมำย (กลยทธเชงรก S-O) : เครองเกบเกยว เครองเกบเกยวอตโนมตเหมาะสมกบการเปนผลตภณฑเปาหมายทจะลงท นพฒนาเทคโนโลย

เนองจากเปนผลตภณฑทผประกอบการไทยมศกยภาพทงในทางเทคโนโลยและการตลาด อกทงยงเปนสนคาทความตองการของเกษตรกรในอาเซยนเตบโตสง เนองจากชวยลดตนทนแรงงานและลดความสญเสยจากการเกบเกยวผลผลตไมทนเวลา จากการสบคนสทธบตรเกยวกบเกษตรแมนย ายงพบสทธบตรจ านวนมากทเกยวของกบเครองเกบเกยวอตโนมต สวนใหญเปนการวจยเกยวกบเซนเซอรเพอวดคณภาพผลผลต ดงนน การยกระดบเทคโนโลยเครองเกยวนวดขาวหรอเครองตดออยทเปนจดแขงของไทย ใหเปนอปกรณเกษตรแมนย า (กลาวคอตดเซนเซอรตรวจวดคณภาพผลผลตและจดท าเปนแผนทผลต) เพอจบตลาดเครองเกยวนวดทก าลงเตบโตในอาเซยน จงเปนกลยทธเชงรกทจะสรางมลคาเพมใหกบผลตภณฑไดในอนาคต

45

ตารางท 4-1 สรปขอมลตลาดและเทคโนโลยของแตละผลตภณฑ

* จากการส ารวจราคาผลตภณฑในแคตาลอกของบรษท Ag-Juction

ผลตภณฑ ผเลนหลก

ระดบเทคโนโลยในปจจบน

เทคโนโลยทตองยกระดบ มลคาเพม* ($/unit)

ประโยชนของเทคโนโลย (Yield increase)

คาดการณมลคาตลาดป 2025 (ลานเหรยญ)

โลก น าเขาไทย สงออกไทย

แทรกเตอร MNC (L) Autonomous Auto-steered Operation data log

32,000 7% ลดการอดตวของดน

110,618 303 2,356

อปกรณเตรยมดน

Thai (S) Hardware integration

Variable Rate Technology Nutrient sensor Moisture sensor Section controller

15,000 11% การใหปยอยางแมนย า

7% การหวานเมลดอยางแมนย า

61,397 49 0.8

เครองเกบเกยว

Thai (S) Autonomous Auto-steered Mass flow rate sensor Yield map

32,000 20% การใหปย, ยาฆาแมลง, น า

อยางแมนย า

34,000 727 25,000

เครองฉดพน

Thai (S) Hardware integration

Variable Rate Technology Sensor Section & row controller Control rate

16,000 20% การใหปย, ยาฆาแมลง, น า

อยางแมนย า

155,356 215 252

โดรน Startup (XS)

Autonomous Data mapping & NDVI interpretation Soil map Yield monitoring Localize part/ battery

7,500 20% การใหปย, ยาฆาแมลง, น า

อยางแมนย า

6,000 N/A N/A

ขอมลดาวเทยม

Startup (XS)

Data collection & Monitoring

NDVI interpretation Soil map Yield monitoring

7,500 20% การใหปย, ยาฆาแมลง, น า

อยางแมนย า

2,039 N/A N/A

46

ตารางท 4-2 ขอเสนอโจทยวจยของแตละผลตภณฑ

ผลตภณฑ เทคโนโลยทตองยกระดบ Research gap

Common ground Competitiveness แทรกเตอร Operation data log ระบบคอมพวเตอรเพอเกบขอมลการท างานของ

แทรกเตอร การควบคมสญญาณสอสารระหวางแทรกเตอร 2 คน หรอ

แทรกเตอรกบอปกรณอน เชน โดรน อปกรณเตรยมดน (W-O)

Variable Rate Technology Nutrient sensor Moisture sensor Section controller

การพฒนาอปกรณเกบตวอยางดนอตโนมต เพอจดท า แผนทดน

การใชขอมลอน เชน ขอมลภาพถายดาวเทยม เพอ calibrate เซนเซอรส าหรบอปกรณเตรยมดนเพอควบคมการท างานแบบอตโนมต

โปรแกรมค านวณระยะหางระหวางรอง

อปกรณฉดพน (W-O)

Variable Rate Technology Sensor Control rate

การสงขอมลความชน ไปยงอปกรณฉดพนเพอควบคมการท างานแบบอตโนมต และการควบคมอตราการฉดพนในแตละจดภายในแปลง

การตงคาพารามเตอรและการใชขอมลอน เชน การระบาดของแมลง เพอตงคาเซนเซอรส าหรบหวฉดพนอตโนมต

เครองเกบเกยว (S-O)

Mass flow rate sensor Yield map

การตงคาพารามเตอรและการใชขอมลเพอ calibrate เซนเซอรตรวจวดคณภาพของผลผลตและประมวลผลเปนแผนทผลผลต

การสงขอมลสภาพพนผวดน หรอสภาพพช ไปยงอปกรณเกบเกยวพชตระกลหวใตดนเพอควบคมการท างาน

โดรน (W-O)

Data mapping & NDVI interpretation Soil map Yield monitoring Localize part/ battery

การแปรผลภาพถาย (NDVI interpretation) ชนสวนโดรนทถกลง น าหนกเบา แบตเตอรแบบใหม

การ integrate ขอมลกบขอมลเกษตรอนๆ เพอสรางแบบจ าลองและคาดการณ

โปรแกรมค านวณเงนประกนความเสยงผลผลต

ขอมลดาวเทยม (W-O)

NDVI interpretation Soil map Yield monitoring

การแปรผลภาพถาย (NDVI interpretation)

47