11

UNIVERZITET U NOVOM SADUFAKULTET TEHNI

DEPARTMAN ZA GRAEVINARSTVOKIH NAUKA

iNDiS 2009PLANIRANJE, PROJEKTOVANJE,GRAENJE I OBNOVAGRADITELJSTVA

Jedanaesti nacionalni Peti meunarodni nauni skupi

ZBORNIK RADOVANovi Sad, 25 - 27 novembar 2009..

UREDNICI R. Foli, V. Radonjanin, M. Maleev

departman zagra evinarstvo

Ovaj Zbornik je tampan sredstvima Departmana za graevinarstvo FTN, Ministarstva za nauku i tehnoloki razvoj Republike Srbije i uz materijalnu pomo donatora

Urednici:

Profesor emeritus Radomir Foli, dipl.in.gra. Prof. dr Vlastimir Radonjanin, dipl.in.gra.

Prof. dr Mirjana Maleev, dipl.in.gra.

ISBN 978-86-7892-220-6

CIP ,

69.05(082) 624(082) (11 ; 2009 ; ) Planiranje, projektovanje, graenje i obnova graditeljstva : zbornik radova / Jedanaesti nacionalni i Peti meunarodni nauni skup INDIS 2009, Novi Sad, 25-27. Novembar 2009. ; [organizatori] Fakultet tehnikih nauka, Departman za graevinarstvu u saradnji sa Inenjerskom komorom Srbije ; urednici R. Foli, V. Radonjanin. - Novi Sad : Fakultet tehnikih nauka, Departman za graevinarstvo, 2009 (Novi Sad : Grid). - 535 str. : ilustr. ; 24 cm Tira 250. ISBN 978-86-7892-220-6

) - b) - COBISS.SR-ID 244293383

Meunarodni nauni skup iNDiS 2009

Tehniki organizator skupa:

Departman za graevinarstvo, Fakultet tehnikih nauka Novi Sad

Tehniki urednici zbornika radova:

Ivan Luki

Aleksandar Drakuli

Izdava:

Departman za graevinarstvo, Fakultet tehnikih nauka, Novi Sad

tampa:

Fakultet tehnikih nauka, Grafiki centar GRID Novi Sad

Tira: 250 primeraka

INDIS 2009

Departman za graevinarstvo Fakulteta tehnikih nauka u Novom Sadu ove godine organizuje jedanaesti nacionalni i peti meunarodni skup "iNDiS 2009".

Za razliku od prvog skupa odranog 1976. godine na temu: Industrijska izgradnja stanova i kasnije odranih skupova pod nazivom: Industrijalizacija graevinarstva, postepeno je proirivana tematika, tako da sada ovaj skup obuhvata radove iz praktino svih oblasti graditeljstva, to je rezultiralo velikim brojem radova.

Period u kome ivimo postavlja nove zahteve pred graditeljstvo. Njegov iri kontekst obuhvata probleme: planiranja, projektovanja, graenja i obnove graditeljstva to je odabrano za tematiku ovog skupa. Ovako iroka oblast delovanja zahteva ukljuivanje ireg kruga strunjaka: prostornih planera, urbanista, arhitekata i graevinskih inenjera svih smerova, projektanata i izvoaa graevinskih radova instalacija i zavrnih radova u graevinarstvu, ali isto tako i iz drugih struka, kao to su sociolozi, ekonomisti i drugi, ije delovanje je vezano za arhitekturu, graevinarstvo i graenu sredinu.

Raduje nas da je izvestan broj lanova Internacionalnog naunog skupa aktivno uestvovao u pripremi skupa i napisao radove koji se objavljuju u ovom zborniku. U njima, kao i u nekim radovima drugih autora, izneto je mnotvo ideja, rezultata eksperimentalnih i teorijskih istraivanja koji su posluili kao podloga za formulisanje adekvatnih proraunskih modela ili modela ponaanja konstrukcija pod razliitim dejstvima, kao i modela koji se koriste u drugim oblastima graditeljstva i zatite ivotne sredine.

Za ovaj skup, iNDiS 2009 objavljuju se dva zbornika radova, jedan na srpskom, a drugi na engleskom jeziku, to omoguava da se nai rezultati i stvaralatvo priblie svetu i da se rezultati kolega iz inostranstva predstave naoj strunoj javnosti.

Nadamo se da e meunarodni karakter skupa ojaati veze izmeu naih strunjaka i strunjaka u svetu.

Svim autorima radova urednici upuuju veliku zahvalnost.

Novi Sad, novembra 2009. godine Urednici

RAZVOJ NAUNOG SKUPA INDIS

(1976-2006)

Organizacijom Naunog skupa iNDiS 1976. godine, zapoeta je, pre vie od trideset godina u Novom Sadu, tradicionalna trogodinja konferencija o stambenoj izgradnji, koja je prerasla u konferenciju posveenu celokupnom graditeljstvu.

Prvi skup imao je jugoslovenski karakter, a organizovao ga je Fakultet tehnikih nauka i Srpska akademija nauka i umetnosti. Predsednik ovog Skupa bio je akademik Branko eelj, a izvrnog odbora akademik Dragutin Zelenovi. Kljuna tema skupa bila je industrijalizacija stambene izgradnje, po kojoj je ceo skup poneo ime "iNDiS " i tadicionalno ga nosi kroz proteklih trideset godina postojanja iako su se teme skupa stalno proirivale.

Trideset godina postojanja iNDiS-a, tokom kojih je odrano deset Konferencija, rezultovalo je opirnom izdavakom delatnou sa preko 20 knjiga - zbornika radova.

iNDiS je u svome razvoju pratio aktuelne probleme graditeljstva, dajui pregled stanja u periodu izmeu dva skupa. Imajuu u vidu tridesetogodinji vremenski period, aktuelnost analiziranih problema graditeljstva se znaajno menjala. Specifinost iNDiS-a su "poruke skupa", koje su formulisane na osnovu radova i diskusija uesnika skupa o aktuelnim problemima graditeljstva.

Tema prvog skupa iNDiS-a proistekla je iz saznanja da je u Jugoslaviji 70-tih godina bilo planirano za graenje mnogo vie stanova, nego to je graevinska operativa mogla da izgradi. Raskorak izmeu potreba za stanovima i mogunostima realizacije trebalo je ublaiti brim i organizovanijim graenjem, uz korienje industrijskih metoda industrijskom izgradnjom stanova. Na prvom jugoslovenskom naunom skupu iNDiS '76, u cilju to efikasnije izgradnje stanova, razmatrani su: planiranje i programiranje stambenih naselja i zgrada, savremene metode projektovanja stambenih zgrada, istraivanje organizacije i tehnologije graenja stambenih zgrada i finansiranje izgradnje.

Drugi iNDiS odran je 1979. godine, a trei 1983. godine.

Sveano otvaranje iNDiS-a 1976 godine

Prof. A. Flaar, Akademik Prof. B. eelj, M. Popovi, Prof. dr D. Zelenovi

Prilikom odravanja etvrtog iNDiS-a 1986. godine, odnosno deset godina od prvog skupa, konstatovano je da je iNDiS ispunio oekivanja i da je ovim konferencijama obeleen aktuelni trenutak u stambenoj izgradnji.

Peti iNDiS odran je 1989. godine, u vreme koje karakterie dugotrajna ekonomska i drutvena kriza, koja je imala za posledicu veliko smanjenje obima stambene izgradnje, est prekid kontinuiteta finansiranja graevinske i drugih delatnosti u ovoj oblasti, kao i veoma

teak ekonomski poloaj graevinskih preduzea, a posebno u oblasti visokogradnje. Radovi razmatrani na ovom naunom skupu svedoe da i dalje veliko interesovanje strunjaka za aktuelne probleme stambene izgradnje. Ovaj skup karakterie i proirivanje tematike skupa novim savremenim temama, kao to su projektovanje uz pomo raunara, problemi informatike i individualna stambena izgradnju, kao i graenje zgrada manjih spratnosti.

Nauni skup iNDiS '94, esti po redu, odran je nakon pauze od pet godina, u periodu u kome je najvei deo graevinskih kapaciteta nezaposlen. Drutvena i ekonomska kriza prouzrokovala je teak poloaj graevinarstva, koji je naroito bio izraen u stambenoj izgradnji. Transformacija drutva, privatizacija preduzea i nedostatak investicija su faktori koji su u znaajnoj meri imali uticaja na stanje u graevinarstvu. iNDiS '94 je, pored stambene, obuhvatio i druge industrijalizovane objekte visokogradnje, pa naziv iNDiS dobija novo znaenje - industrijska izgradnja.

Sedmi nacionalni nauni skup iNDiS '97 je ujedno i prvi meunarodni skup koji je organizovan u saradnji sa CIB-om (International Conncil for Building Research Studies and Domentation) i komisijom W-63, Affordable Housing. iNDiS '97 odran je u periodu u kome jugoslovensko graevinarstvo pokuava da prevlada viegodinju krizu. Teak poloaj graevinarstva, naroito izraen u oblasti stambene izgradnje, pokuan je da se prevazie investicionim podsticajima drave, ali i naporima samih preduzea preusmeravanjem kapaciteta na strana trita. Iako je ovaj skup obuhvatio i druge teme, stambena izgradnja je i dalje ostala kljuna problematika. U tom smislu, konferencija CIB W-63, sa temom Affordable Housing, je na pravcu ovakvog iNDiS-ovog opredeljenja. Naziv skupa Industrijalizacija graevinarstva - Planiranje, projektovanje, graenje, dao je iNDiS-u novu tematsku irinu za budui period.

Sveano otvaranje sedmog nacionalnog i prvog meunarodnog iNDiS-a 1997 godine

Akademik Prof. dr Nikola Hajdin, Prof. dr Radomir Foli, Akademik Prof. dr Duan Milovi, Prof. dr Svetlana Vukovi

Nauni skupovi iNDiS 2000., 2003. i 2006., su organizovani istovremeno kao nacionalni i meunarodni skupovi, u okviru kojih su tampani zbornici radova u dve knjige, na srpskom i engleskom jeziku. Zbog meunarodnog karaktera Konferencije iNDiS formiran je internacionalni nauni komitet, iji lanovi aktivno uestvuje u radu skupa. Tematski naziv skupa iNDiS je promenjen i glasi "Planiranje, projektovanje, graenje i obnova graditeljstva", ime su obuhvaeni gotovo svi problemi arhitekture i graevinarstva.

Za budua istraivanja, praksu i teoriju iNDiS ostaje znaajna istorijska podloga, kao i dokaz istorijskog razvoja graevinarstva za jedan znaajan istorijski viedecenijski period.

Reference iNDiS Prvi jugoslovenski nauni skup iNDiS '76, Industrijska izgradnja stanova; Srpska

akademija nauka i FTN, Institut za industrijsku gradnju; knjige 1, 2, 3, 4, Novi Sad, 1976.

Drugi jugoslovenski nauni skup, iNDiS '79, Industrijska izgradnja stanova; Srpska akademija nauka i umetnosti i FTN, Institut za industrijsku gradnju; knjige 1 i 2, Novi Sad, 1979.

Trei jugoslovenski nauni skup, iNDiS '83, Industrijska izgradnja stanova, Srpska akademija nauka i umetnosti, odeljenje tehnikih nuaka Beograd i FTN u Novom Sadu, Institut za industrijsku gradnju, Zbornik radova knjige 1 i 2, Novi Sad, 1983.

etvrti jugoslovenski nauni skup, iNDiS '86, Industrijska izgradnja stanova; Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje tehnikih nauka Beograd, Vojvoanska akademija nauka i umetnosti Novi Sad i FTN Novi Sad, Nauno-obrazovni institut za industrijsku gradnju; Zbornik radova, knjige 1 i 2, Novi Sad, 1986.

Peti jugoslovenski nauni skup, iNDiS '89, industrijska izgradnja stanova, FTN u Novom Sadu, Institut za industrijsku gradnju i Institut tehnikih nauka Srpske akademije nauka i umetnosti Beograd; Zbornik radova, knjige 1 i 2, Novi Sad, 1989.

esti nauni skup, iNDiS '94, Industrijska izgradnja; Univerzitet u Novom Sadu, FTN i Institut za industrijsku gradnju; Zbornik radova, knjiga 1 i 2, Novi Sad, 1994.

iNDiS '97 i CIB W-63, industrijalizacija graevinarstva-Planiranje, projektovanje, graenje; Univerzitet u Novom Sadu, FTN, Institut za industrijsku gradnju; Editori: R. Foli, S. Vukovi; Zbornik radova, knjiga 1 i2, Novi Sad, 1997.

Affordabre Housing, iNDiS '97 i CIB W-63, Editors: Stroh, C. R., Foli, R., Vukovi, S., Novi Sad, 1997.

iNDiS 2000, Industrijsko graenje;Univerzitet u Novom Sadu, FTN i Institut za graevinarstvo; Urednici: R. Foli, S. Vukovi; Zbornik radova, knjige 1 i 2, Novi Sad, 2000.

Deveti nacionalni i Trei meunarodni nauni skup, iNDiS 2003, Planiranje, projektovanje, graenje i obnova graditeljstva; Urednici: R. Foli, V. Radonjanin; Zbornik radova, knjige 1 i 2, Novi Sad, 2003.

Deseti nacionalni i etvrti meunarodni nauni skup, iNDiS 2006, Planiranje, projektovanje, graenje i obnova graditeljstva; Urednici: R. Foli, V. Radonjanin, M. Trivuni, Zbornik radova, knjige 1 i 2, Novi Sad, 2006.

Prof. dr Svetlana Vukovi, dipl.in.arh.

Meunarodni nauni komitet

Akademik Boko Petrovi (Predsednik) Srbija

Prof. dr Georgy Balasz Maarska

Prof. dr Radu Banchila Rumunija

Prof. dr Dubravka Bjegovi Hrvatska

Prof. dr Meri Cvetkovska Makedonija

Doc. dr Jasmina Drai Srbija

Prof.dr John Ermopoulus Grka

Prof.dr Peter Fajfar Slovenija

Prof. emeritus Radomir Foli Srbija

Prof.dr Michael C. Forde Engleska

Prof.dr Vlado Gocevski Kanada

Prof.dr Sran Kolakovi Srbija

Prof.dr Konstantin Kovler Izrael

Prof.dr Naa Kurtovi-Foli Srbija

Prof.dr ore Lainovi Srbija

Prof.dr Duko Lui Crna Gora

Prof.dr Mirjana Maleev Srbija

Prof.dr Sneana Marinkovi Srbija

Prof.dr Ivanyi Miklos Maarska

Prof.dr Mihailo Muravljov Srbija

Prof.dr Svetlana Nikoli-Brzev Kanada

Prof.dr Doncho Partov Bugarska

Prof.dr Aleksandar Pavi, Engleska

Prof.dr Sonja Petrovi-Lazarevi Australia

dr Predrag Popovi SAD

Prof.dr Vlastimir Radonjanin Srbija

Prof.dr Darko Reba Srbija

Prof.dr Nikolae Taranu Rumunija

Prof.dr Konstantin Topurov Bugarska

Prof.dr Milan Trivuni Srbija

Prof.dr Milinko Vasi Srbija

Prof.dr Svetlana Vukovi Srbija

Prof.dr ore Vuksanovi Srbija

Organizacioni odbor skupa

Radomir Foli (Predsednik) (FTN-Novi Sad)

Vlastimir Radonjanin (FTN-Novi Sad)

Milan Trivuni (FTN-Novi Sad)

ore Lainovi (FTN-Novi Sad)

Milinko Vasi (FTN-Novi Sad)

Sran Kolakovi (FTN-Novi Sad)

Mirjana Maleev (FTN-Novi Sad)

Jasmina Drai (FTN-Novi Sad)

SADRAJ

RAD PO POZIVU

1. Kisin Sran

TENDENCIJE U OBLASTI INDUSTRIJSKIH HALA I SKLADITA................. 21

RADOVI

2. Aleksi Sra, Lui Duko, epanovi Biljana

EXPERIMENTALNO ISTRAIVANJE CENTRO2009...................................... 45

3. Arsi-Palji Ljiljana, Terzovi Jefto

PRIKAZ KONSTRUKCIJE STAMBENOG OBJEKTA NOVA ALEKSANDRIJA U SOIJU RUSIJA..............................................................

53

4. Bandi Aleksandra, Milju Ivona, Uzunovi Monika

PARKOVI NOVOG SADA - MESTA INTEGRACIJE ILI ZASEBNI ENTITETI URBANE STRUKTURE GRADA...........................................................................

59

5. Bijedi Neal

KLIMA, OKOLI I AKTUELNE TEME GRAEVINSKE FIZIKE...................... 67

6. Bjegovi Dubravka, Lakui Stjepan, Serdar Marijana, Opaek Katarina

PRIMJENA RECIKLIRANE GUME U GRADITELJSTVU.................................. 73

7. Bogdanovi Proti Ivana S., Mitkovi Petar

URBANA REGENERACIJA KOMPLEKSA SA VIESPRATNIM STANOVANJEM U EVROPSKIM ZEMLJAMA...................................................

81

8. Bokovi Vedrana, Koetov Miuli Tatjana

ARHITEKTURA BALIRANE SLAME IDENTITET VOJVODINE U 21. VEKU.............................................................................................................

89

9. Bulatovi Vladimir, Ninkov Toa, Sui Zoran

SAVREMENE METODE GENERISANJA 3D DIGITALNIH OPOGRAFSKIH PODLOGA KAO OSNOVA PLANIRANJA I PROJEKTOVANJA.......................

97

10. ali Nemanja

SAVREMENA PRAKSA NAKNADNOG PREDNAPREZANJA.......................... 105

11. erimagi enari

INENJERSKOGEOLOKE I GEOTEHNIKE KARAKTERISTIKE TERENA BH STEEL ELJEZARE ZENICA, HALA VALJAONICA III..............................

113

12. osi Mladen

ANALIZA NAPONA I DEFORMACIJA TUNELA SIMULACIJOM FAZNE IZGRADNJE.............................................................................................................

121

13. Despotovi Iva, Grdi Zoran, Toplii-uri Gordana, Risti Nenad

RECIKLIRANI AGREGAT KAO KOMPONENTA ZA SPRAVLJANJE SAMOUGRAUJUEG BETONA.........................................................................

129

14. Dinulovi Radivoje, Pilipovi Dragana

MEUNARODNI PROJEKTI POZORINI ATLAS (THEATRE ATLAS) I NOVE POZORINE REI (NEW THEATRE WORDS) KAO OKVIR I PLATFORMA ZA ISTRAIVANJE POZORINE ARHITEKTURE U SRBIJI...

135

15. orevi Saa, Teki ikica, Arsi-Palji Ljiljana

PRIKAZ DRVENE KROVNE KONSTRUKCIJE SPORTSKE DVORANE U MEDVEI.................................................................................................................

143

16. uki Aleksandra, Vukmirovi Milena

ALATI I POSTUPCI U OUVANJU IDENTITETA I PODIZANJU VIBRANTNOSTI JAVNIH GRADSKIH PROSTORA. STUDIJA SLUAJA: GRADSKA OPTINA VRAAR............................................................................

151

17. Dragievi Vladimir

ZANATSKO UMETNIKI CENTAR NA UBURI, ODRIVOST KOJA JE POTVRENA KROZ VREME................................................................................

159

18. Dukovski Blae,Smilevski Sako,Mini Slobodan

PRIMENA BETONA SA W/C FAKTOROM < 0,45 U IZGRADNJI KOLOVOZA AUTO-PUTA ASTANA-PETROPAVLOVSK NA DEONICI ASTANA-OTRANDI U KAZAKHSTANU..........................................................

165

19. Emra Bujar, Miloevi Bojan, Hadimujovi Mirza

PROMENA PERIODA OSCILOVANJA U ZAVISNOSTI OD POLOAJA ARMIRANO-BETONSKIH ZIDOVA.....................................................................

173

20. Feketi Maja

PROGRAMSKA RJEENJA ZA UPRAVLJANJE DOKUMENTACIJOM U GRAEVINSKIM PROJEKTIMA..........................................................................

181

21. Glii Milan, Bojani Milan, Sretenovi Relja, Grbi Miodrag

SANACIJA KONSTRUKCIJE OBJEKTA U SLUAJEVIMA LOMA I DEGRADACIJE STUBOVA I PREKORAENE DOZVOLJENE NOSIVOSTI TLA........................................................................................................................... 187

22. Grdi Zoran, Toplii-uri Gordana, Zlatkov Dragan, Risti Nenad

SANACIJA BETONA ULAZNOG OBJEKTA SISTEMA HE VRLA............... 193

23. Hini Duko

PROCENA STANJA I SANACIJA KONSTRUKCIJA........................................... 199

24. Ibrahimovi Adnan, Zekan Sabid

UTICAJ INENJERSKO GEOLOKIH SPECIFINOSTI STIJENSKE MASE NA FENOMEN KLINASTOG LOMA KOSINE.....................................................

207

25. Ili ore, Jovovi Nada, Matovi Slobodan

MOST PREKO REKE IBAR U KRALJEVU.......................................................... 215

26. Jaki eljko, Drai Jasmina, Muenski Vladimir

CENA I UPOTREBNA VREDNOST STANA........................................................ 221

27. Jelisavac Branko, Milenkovi Svetozar, Vujani Vladeta, Roki Ljubomir

ULOGA BAZE PODATAKA KLIZITA U PROCESU ODRAVANJA PUTNE MREE SRBIJE..........................................................................................

229

28. Jevti Dragica, Broeta Gordana, Popovi Mileti Nataa, Butorac Ivana,

Kljaji Ratko

ISPITIVANJA SAMOZBIJAJUEG BETONA SA AGREGATIMA RAZLIITOG PORJEKLA......................................................................................

237

29. Jevti Dragica, Zaki Dimitrije, Savi Aleksandar

ISPITIVANJE NEKIH SVOJSTAVA SAVREMENIH REPARATURNIH MALTERA................................................................................................................

245

30. Jovanovski Milorad, Papi Br. Jovan, Zafirovski Zlatko, Peevski Igor

METODE ZA SANACIJU VRSTIH STENSKIH MASA NA PRISTUPNOM PUTU ZA BRANU SVETA PETKA, R. MAKEDONIJA...................................

253

31. Kasa Karolj, eh Arpad, Karaman Golub

PRIMENA PRERAENOG OTPADNOG STAKLENOG LOMA KAO AGREGATA ZA LAKE BETONE..........................................................................

259

32. Kekanovi Milan, eh Arpad, Kljaji Zoran

ROTILJNO KASETNE MEUSPRATNE PLOE VELIKIH RASPONA KAO SISTEM ZA GRAENJE SATMBENO POSLOVNIH ADAPTABILNIH OBJEKATA..............................................................................................................

267

33. Kovaevi Velimir, Pavlovi Strahinja, oki Milovan, Radulovi Nikola

UPOREDNA ANALIZA PUNIH I REETKASTIH GLAVNIH NOSAA ELINE KONSTRUKCIJE NADOGRADNJE ZGRADE GRAEVINSKOG FAKULTETA U PODGORICI.................................................................................

275

34. Laban Mirjana

REVITALIZACIJA VIESPRATNIH STAMBENIH ZGRADA IZGRAENIH U IMS SISTEMU U NOVOM SADU......................................................................

283

35. Marjanovi Dragana ZEMLJA: MATERIJAL PROLOSTI ZA BUDUNOST..................................... 291

36. Mei Esad

KONCEPT LOKALIZIRANE NELINEARNOSTI U ANALIZI ELINIH OKVIRNIH KONSTRUKCIJA................................................................................

299

37. Milinkovi Milenko

PREFABRIKACIJA FEROCEMENTNIH ELEMENATA I IZGRADNJA FEROCEMENTNIH HALA.....................................................................................

307

38. Mitrovi Ratko

ENERGETSKA OPTIMIZACIJA RAZLIITIH TEHNOLOGIJA GRAENJA..............................................................................................................

313

39. Momilovi Ana

STANJE OBJEKATA VODENICA NA PROSTORU NIA.................................. 321

40. Mulavdi Esad, Kljuanin Slobodanka, Mazi Branko

KONCEPT RAZVOJA BAZE PODATAKA O PUTNOJ INFRASTRUKTURI BOSNE I HERCEGOVINE U FUNKCIJI UPRAVLJANJA TIM TRANSPORTNIM SISTEMOM..............................................................................

329

41. Nestorovi Miodrag, Ili Bratislav, Terzovi Jefto

ISPITIVANJE EKSPERIMENTALNOG KOMPJUTERSKOG MODELA HALE BR. 3 BEOGRADSKOG SAJMA U KONTEKSTU RAZVOJA SAVREMENIH TRODIMENZIONALNIH STRUKTURA...................................

337

42. Popovi Zdenka

UPOREDNA ANALIZA KONSTRUKCIJA KOLOSEKA NA VRSTOJ PODLOZI..................................................................................................................

345

43. Puzavac Leposava

MODELI PROPADANJA GEOMETRIJE KOLOSEKA........................................ 353

44. Radusinovi Nemanja, Saradnici

ARHITEKTONSKO-TEHNOLOKO IDEJNO REENJE II FAZE IZGRADNJE OPTE BOLNICE VRBAS...............................................................

361

45. Raeta Andrija, Radujkovi Aleksandra, Lainovi ore

MODELIRANJE PLASTINIH ZGLOBOVA ZA PUSHOVER ANALIZU VIESPRATNIH OKVIRA......................................................................................

369

46. Risti Nenad, Markovi-Brankovi Jelena, Trajkovi Slavia

ABRAZIJA BETONA KAO INDIKATOR ODRIVOG UPRAVLJANJA HIDROTEHNIKIM OBJEKTIMA........................................................................

377

47. Risti Nenad, Grdi Zoran, Toplii-uri Gordana, Despotovi Iva

ABRAZIJA BETONA KOD HIDROTEHNIKIH KONSTRUKCIJA.................. 383

48. Serdar Marijana, Stipanovi Oslakovi Irina, Bjegovi Dubravka

KOROZIJSKI OTPORNE ARMATURE U BETONU REZULTATI EUROPSKOG PROJEKTA ARCHES......................................................................

389

49. Sini-Grebovi Radmila

STRUT-AND-TIE MODEL ZA GREDE OD BETONA VISOKE VRSTOE..............................................................................................................

397

50. Stamenkovi Marija, orevi Milica, Trajkovi Slavia

PRIMENA ELEKTRONSKOG UENJA U OBLASTI ARHITEKTURE............. 405

51. Stoji Jasmina

BIOKLIMATSKA, PODZEMNA ARHITEKTURA RAZVOJ I PRINCIPI.......... 413

52. Sui Zoran, Ninkov Toa, Bulatovi Vladimir

PRIMENA TEHNOLOGIJE LASERSKOG SKENIRANJA U PROCESIMA PROCENE STANJA, SANACIJA I ODRAVANJA GRAEVINSKIH OBJEKATA..............................................................................................................

421

53. Svetel Igor, Pejanovi Milica, Ivanievi Nenad

STVARANJE INFORMACIONOG MODELA GRAEVINEUZ PRIMENU OTVORENIH STANDARDA..................................................................................

427

54. Tatomirovi Milorad, Foli Radomir

ASEIZMIKO POJAANJE ULINOG DELA ZGRADE AKADEMIJE UMETNOSTI............................................................................................................

435

55. Teki ikica, orevi Saa, Terzovi Jefto

KROVNA DRVENA KONSTRUKCIJA VIENAMENSKE SPORTSKE DVORANE U PANEVU - VORNE VEZE........................................................

443

56. Tepavevi Bojan, Stojakovi Vesna

DIGITALNA REKONSTRUKCIJA MORFOGENEZE TRGA SLOBODE U NOVOM SADU........................................................................................................

451

57. Terzi Anja, Pavlovi Ljubica

UTICAJ AGREGATA NA PRITISNU VRSTOU, POROZNOST I SINTEROVANJE BETONA....................................................................................

457

58. Torlakovi-Tomii Mirjana, Stefanovi Svetislav, Jaki Tijana

SAVREMENA MERENJA ELEZNIKE BUKE I VIBRACIJA......................... 465

59. Uzelac ore, Radovi Neboja, Mati Bojan

PUTNA MREA VOJVODINE, ELEMENTI STRATEGIJE ODRAVANJA I DALJEG RAZVOJA................................................................................................

473

60. Uzunovi Monika, Medi Kristina, Bandi Aleksandra

VIZUALIZACIJA OTVORENIH PROSTORA - TRG KAO IDENTITET GRADA.....................................................................................................................

481

61. Vacev Todor, Kisin Sran

ASPEKTI RACIONALIZACIJE PRI KREIRANJU ORIGINALNE VORNE SPOJNICE ELINE PROSTORNE REETKE....................................................

489

62. Vukovi Svetlana, Marini Ivo, Krsti Duan

STANDARDIZACIJA-PUT KA EKONOMINOJ STAMBENOJ IZGRADNJI..............................................................................................................

497

63. ivkovi Sran

PRORAUN OKVIRNIH KONSTRUKCIJA SA DEFORMABILNIM VEZAMA TAPOVA METODOM DEFORMACIJE............................................

503

64. ujo Vahida, ileska-Panovska Valentina, Brkan-Vejzovi Aida

BRZA PROGNOZA VREMENA GRAENJA OBJEKATA NISKOGRADNJE....................................................................................................

511

RAD PO POZIVU

Sran Kisin1

TENDENCIJE U OBLASTI INDUSTRIJSKIH HALA I SKLADITA

Rezime: Industrijske hale i skladita zauzimaju veliki segment u sferi graenja. Tehnika i komercijalna uspjenost realizacije u ovoj oblasti zavisi o velikom broju parametara kao to su:

urbanizam, pripremni radovi, fundiranje, izbor konstruktivnih elemenata i materijala za

pokrivanje, oblaganje i pregraivanje, oprema objekta i rjeenja detalja. Navedeni parametri

predmet su analize u ovom radu, uz ilustraciju na primjerima realizovanih objekata. Istaknuta su

rjeenja koja su primjerena i racionalna za odreene elemente objekta. Sem simultane sinteze

najadekvatnijih rjeenja, ukazano je i na nunost interakcije projektovanja i izvoenja.

Efikasnost graenja, sem izbora materijala, konstruktivnih sistema ili razrade detalja uveliko

zavisi o pristupu voenju projekata.

Kljune rei: urbanizam, fundiranje, konstrukcije, materijali, voenje projekata.

TENDENCIES IN THE FIELD OF INDUSTRIAL HALLS AND WAREHOUSES

Abstract: Industrial halls and warehouses projects occupy a large segment of construction. Technical and commercial success in this field depends on many parameters, such as: urban

planning, preparatory work, foundations, choice of structural elements and materials for

covering, coating and partition, equipment and detailed solutions. These parameters are the

subject of analysis in this dissertation, with illustrated examples of finished buildings. Certain

elements that represent successful and rational solutions are emphasized. Beside the

simultaneous synthesis of the most adequate solutions, the necessity of interaction between

designing and execution of construction is also stressed. The efficiency of the building process

depends not only on these elements, but also on project management.

Key words: urban planning, foundations, structure, materials, project management.

1 Redovni profesor, Fakultet tehnikih nauka, Novi Sad, Dositeja Obradovia 6, kkonsalting@sezampro.rs

21

1. UVOD

Realno zaostajanje u tehnologiji graenja u Srbiji odrazilo se i u sferi industrijskih hala i

skladita. Naime, posebno kod hala raspona do 15m i korisne povrine do 500m2 dominantan je

klasian nain graenja kod kojeg se najee bez bilo kakve projektne dokumentacije na

temeljnim trakama zidovi izrauju od openih, gas-betonskih ili betonskih blokova povezanih

neadekvatno rasporeenim armirano-betonskim serklaima (Slika 1).

Krovna konstrukcija ovih objekata je elina ili drvena, a pokrivanje prirodnim ili

sintetikim materijalima, bez ozbiljnije termike izolacije (Slika 2). Kako ovi objekti

predstavljaju improvizaciju koja nema uporite u inenjerskoj ili dobroj tradiciji graenja, nee

biti predmet daljeg razmatranja u ovom radu.

Slika 1 Slika 2

Savremeni nain graenja zaostaje dvadesetak godina za svjetskim trendovima, prije svega u

pogledu tehnologije pripreme i izvoenja (Slika 3). Inae, u principu, veliki objekti se realizuju

na osnovu projekata iji su nedostaci uglavnom nedovoljna funkcionalna analiza i racionalnost

usvojenih rjeenja.

Slika 3

Stavovi i primjeri izneseni u ovom radu rezultat su intenzivnog bavljenja autora u oblasti

projektovanja, izvoenja i nadzora industrijskih hala, skladita i prodajnih objekata.

22

2. URBANISTIKI USLOVI

Poznati su problemi potencijalnih Investitora da realizuju svoje planove u skladu sa vaeom

zakonskom regulativom u oblasti urbanizma i graenja. Svi ti problemi su dio znatno irih

nerijeenih drutveno-ekonomskih odnosa. Ovde e biti spomenuti samo neki elementarni.

Svaki objekat bi trebao biti izgraen na vlastitom graevinskom zemljitu (Slike 4 i 5). Put

do ovakvog statusa zemljita je praktino nemogua misija. Umjesto toga, gradi se na

zemljitu za koje je obezbjeen status korisnika ili zakupca na 99 godina. To implicira

problematinu situaciju u pogledu nespornog vlasnitva bez obzira da li je objekat izgraen

legalno ili je legalizovan.

Slika 4 Slika 5

Sljedea prepreka su detaljni urbanistiki planovi bez kojih nema dobijanja inicijalnih

urbanistikih uslova. Praktino se eka da zainteresovani investitori finansiraju izradu ovih

planova. U ovom trenutku u Beogradu ne postoje lokacije za izgradnju ozbiljnijih hala i

skladita sa istovremeno rijeenim statusom zemljita i detaljnim urbanistikim planom.

Konano, dobijeni urbanistiki uslovi su po pravilu jasni u pogledu samog objekta, ali su po

pravilu nejasni u pogledu infrastrukturnih prikljuaka, jer su ovi obino fiktivni, t.j. tek

planirani. Zato se objekat, na primer, ne moe prikljuiti na kanalizacioni kolektor, jer zonski

preista nije izgraen, pa se u zadnji as izgradi septika jama (Slika 6). To otvara pitanje

tehnikog prijema objekta koji nije izveden prema urbanistikim uslovima.

Slika 6

Jasno, velika tema je zato investitor i pored plaenih obaveza ne dobije infrastrukturno

opremljenu lokaciju, pa je izloen neplaniranim trokovima i strahovanju da li e dobiti

upotrebnu dozvolu.

23

3. PRIPREMNI RADOVI

Prije izrade idejnog projekta na odreenoj lokaciji neophodno je obaviti niz pripremnih

radova kao to su: geomehanika, hidroloka, meteoroloka i druga istraivanja. Naalost,

tretman ovih istraivanja je potpuno neadekvatan i obino se pretvara u formalnu obavezu koju

treba na neki nain izbjei ili nai instituciju koja e jeftino uraditi elaborat u kojem nema nita

konkretno upotrebljivo za projekat.

Ponekad je u pitanju i nestrpljenje da se to prije pone sa graenjem bez i nekih osnovnih

podataka o lokaciji. Nikako da se prihvati aksiom graenja u razvijenim zemljama: Dugotrajna

i kvalitetna priprema = brzo i efikasno graenje.

Kod pripremnih radova ponajvie dolazi do izraaja odsustvo konsaltinga u procesu

graenja. Jasno da investitori po pravilu nemaju znanja koja bi im omoguila da realizatorima

pripremnih radova konkretno formuliu zadatke, a angaovanje konsultanata im djeluje kao

nepotreban luksuz. Time se u kljunoj fazi zainje neracionalan projekat.

4. PROJEKTOVANJE

Osnovni problem je nain inkorporacije projektovanja u procesu graenja. Samo strani i

rijetki domai investitori preko svoje slube investicija ili angaovane konsultantske firme

pripreme tender sa detaljnim projektnim zadatkom u kojem su definisani svi aspekti budueg

objekta, a koji zbog ozbiljnosti i sveobuhvatnosti polualjivo dobiju epitet biblije. Potom se na

osnovu ovog tendera bira firma koja projektuje i izvodi objekat po sistemu klju u ruke, po

fiksnoj cijeni i u fiksnom roku.

Svoje interese investitor titi ozbiljnom revizijom projekta i nadzornom slubom svoga

konsultanta. U ovoj konstelaciji projektanti su dio procesa graenja (Slika 7) to poveava

njihovu odgovornost, efikasnost i, to je najvanije, nivo izvodljivosti i racionalnosti projekata.

To praktino znai da konano prestaju dileme ta glavni projekat sadri to je projekat sa svim

detaljima izvoenja i specifikacijama. Normalno, time se izbjegavaju situacije sa praktino

neupotrebljivim glavnim projektima u situaciji kada se oni prave bez poznavanja tehnologije

izvoaa radova.

Potpunu suprotnost predstavljaju situacije sa projektima iji investitori nemaju koncepciju,

pa su projektanti u situaciji da izrauju projekat ija funkcija nije poznata (Slika 8). Takvi

projekti su upotrebljivi formalno i obino su generator brojnih problema ako doe do njegove

realizacije, a pogotovu u fazi privoenja konkretnoj namjeni.

Slika 7 Slika 8

24

5. FUNDIRANJE

Gotovo iskljuivo izvode se na licu mjesta uz izuzetne sluajeve montanih temelja, kod

razvijene betonske prefabrikacije (Slike 9 i 10).

Slika 9 Slika 10

Veliina i karakter konstrukcija diktiraju fundiranje na temeljima samcima. Njihovo

povezivanje je temeljnim gredama, u cilju amortizacije diferencijalnih slijeganja i postizanja

aseizminosti u temeljnoj ravni. Preuzimaju i funkciju oslanjanja fasadnih stubova ili same

fasade. Pri veim rasponima praktino je neizvodljivo formirati poprene temeljne grede i time

konsekventno provesti aseizmike zahtjeve u poprenom pravcu. Pokuaji da se ovi zahtjevi

formalno zadovolje gredama male relativne krutosti ne doprinose aseizminosti, a eventualno

mogu pomoi oslanjanju podne ploe.

Nivo podzemnih voda moe znaajno uticati na usvojena rjeenja fundiranja i tehnologiju

izvoenja. Znaajni problem graevinske operative je opremljenost za izvoenje radova u vodi,

pa treba iscrpsti sve opcije sa zamjenama materijala i nasipanjem kod direktnog fundiranja ili

ipovima kod dubokog fundiranja prije odluke da se fundira u podzemnoj vodi.

Fundiranje moe definitivno biti tehnika i komercijalna zamka, posebno pri realizaciji

objekata po fiksnoj cijeni.

6. PODNE I MEUSPRATNE PLOE

Proizvodna ili skladina funkcija objekata namee niz zahtjeva u pogledu nosivosti i

povrinske obrade podnih ploa.

Uglavnom dominiraju tri grupe:

klasino armirane betonske ploe sa propisanom ravnou i obradom helikopterom

(Slika 11);

klasino armirane betonske ploe sa epoksidnim ili slinim glazurama izraenim kao

samoliv ili premaz realizovan na mokro ili na suvo (Slika 12);

mikroarmirani industrijski podovi sa zavrnim obradama koje doprinose protivkliznosti,

habajuoj otpornosti, trajnosti i lakem odravanju (Slika 13).

Sve tri grupe podrazumevaju formiranje dilatacija i njihovo popunjavanje trajno elastinim

materijalima (Slika 14). Trea grupa se iskljuivo realizuje sa dilatiranjem po obimu kao

plivajui pod, mada se ovaj pristup preporuuje i kod prve dvije.

25

Slika 11 Slika 12

Slika 13 Slika 14

Potrebno je uvijek naglaavati da za podnu plou jeste bitan procenat armiranja ili koliina

metalnih ili fibro vlakana, ali je jo bitnija dobra zbijenost podloge. Postizanje modula zbijenosti

veih od 30 MPa u uslovima prekomjernog vlaenja i koritenja loih lokalnih materijala nije

jednostavan posao. U takvim uslovima od slabe pomoi je i mona mehanizacija (Slike 15 i 16).

Zato je neophodno obezbjediti kvalitetne kamene materijale i kontrolisano vlaenje sa

nabijanjem ili balansirati modul koji se realno moe postii sa dimenzijama ploe i procentom

armiranja.

Slika 15 Slika 16

Izradu savremenih podnih ploa moe realizovati nekoliko dobro opremljenih izvoaa.

Komparativno, trea grupa je najoptimalnija, zbog toga to nudi najvie uz cijenu koja je obino

nia u odnosu na drugu grupu. Ilustracija opreme data je na slikama 17, 18 i 19.

26

Slika 17 Slika 18

Slika 19

Zbog toga drugu grupu treba koristiti ako je to iskljuivi funkcionalni zahtjev kao, na

primer, u prehrambenoj industriji. Prva grupa kao najjeftinija moe biti korisna kod obinih

skladinih prostora, uz uslov da se dovoljno dobrim glaanjem eliminie cementna praina

tokom eksploatacije.

Panju treba posvetiti i termikoj izolaciji kod hladnjaa, kao i visinskom poloaju ploa

zbog internog transporta.

Meuspratne ploe (Slika 20) su u ekonomskom smislu zanimljive zbog rairene zablude

investitora da ubacivanjem ove ploe mogu bez znaajnijeg ulaganja udvostruiti korisnu

povrinu objekta. Ova analogija sa stambenim objektima ne vai kod hala jer meuspratna ploa

na rasponu od, na primer, 10m moe imati skuplju konstrukciju od osnovne (Slika 21).

Slika 20 Slika 21

27

Ubacivanje unutranjih stubova ublaava ovaj problem, ali degradira funkcionalnost donje

etae. Iz navedenih razloga investitor mora ve u fazi formiranja koncepcije objekta biti suoen

sa ovim injenicama. Posebno ako se radi o razmiljanju da e na spratu dobiti jeftini skladini

prostor, koji moda nije ni potreban.

Tendencija graenja visokoregalnih skladita (Slika 22) sa visinom odlaganja i do 15m je

upravo kontrapunkt opisanom pogrenom shvatanju, jer poveanje korisne visine se uglavnom

odraava samo na stubove, koji i u toj situaciji ne uestvuju vie od 30% od ukupne cijene

konstrukcije, dok izrada meuspratne konstrukcije praktino udvostruuje cijenu osnovne

konstrukcije. Konstruktivna koncepcija meuspratne ploe treba da bude u duhu osnovne

konstrukcije. Meutim, zbog obino ozbiljnih raspona, kao racionalna se moe pokazati

spregnuta konstrukcija ili ak samo elina sa noseim gredama, visokoprofilisanim limom

izmeu njih i protivkliznim limom preko noseeg lima (Slike 23, 24 i 25).

Slika 22 Slika 23

Slika 24 Slika 25

7. KONSTRUKCIJE

7.1 Primarna konstrukcija hala

Primarna konstrukcija hala moe biti:

armirano-betonska (Slika 26);

adheziono ili naknadno prednapregnuta betonska (Slika 27);

elina (Slika 28);

spregnuta;

drvena.

28

Slika 26 Slika 27

Sem baznih konstrukterskih parametara na odluku o vrsti osnovne konstrukcije moe uticati

i:

antikorozivna zatita;

protivpoarna zatita i

trina situacija.

Iako je kod nas moderna floskula da: Graevinski konstruktori nemaju predubjeenja pri

izboru materijala, u stvarnosti ova predubjeenja isplivaju, pogotovo kada je realizacija

projekta izvjesna i komercijalno interesantna. Time se opet izvri svrstavanje u betonski i

elini tabor sa elementima lobiranja. Upravo ova poslednja aktivnost koristi esto i

nedovoljno utemeljene argumentacije. Pojednostavljeno, osnovni argument prvog tabora je da

beton nema nikakve probleme sa korozijom i poarom, dok korienje elika podrazumjeva

obaveznu ozbiljnu antikorozivnu i protivpoarnu zatitu. Poznati su problemi korozije betona

ve i u manje agresivnim urbanim uslovima, pa je izrada zatitnih premaza novih betonskih

povrina normalna praksa u razvijenim. Druga pojava je korozija armature povezana sa

nedovoljnim zatitnim slojevima.

Slika 28

Trajna vrstoa betona zasnovana je na prisustvu prirodne vlanosti betona. Ispitivanjem

uzoraka betona nakon poara autor je imao u nizu situacija priliku da utvrdi da beton koji je pri

poaru izgubio prirodnu vlanost nakon nekoliko mjeseci ima ozbiljan pad vrstoe. Zbunjujue

je vjerovatno to to betonski elementi obino nakon poara nemaju uoljivu promjenu

geometrije.

Takoe, u nekoliko sluajeva autor je utvrdio da je elik koji je bio izloen i do 500C, a

koji je bio u zoni pravilno gaenog poara ak imao bolje mehanike osobine od nominalnih uz

ponovno uspostavljanje normalne kristalografske strukture. Normalno, ponekad je problem

dokazati stabilnost elinih elemenata koji su doivjeli krivljenja.

29

Sve navedeno ukazuje na potrebu objektivizacije i tretmana problema i traenih mjera

zatite. U tom smislu nuni su ozbiljni propisi u ovoj oblasti i edukaciji inenjera i protivpoarne

policije koja estoko insistira na zatitnim premazima elika sa esto paualno utvrenim

insistiranjem na protivpoarnim otpornostima od 30 do 120 minuta.

Tako dolazimo u situaciju da se odobrenje za graenje moe dobiti za objekat koji uopte

nema statiki proraun, ali mora imati protivpoarnu otpornost, pa ak i onu za koju na tritu

uopte nema atestiranih premaza (npr. za 120 minuta) ili se mora postupiti po uputstvu

proizvoaa koji zahtjeva debljine koje je naprosto fiziki nemogue nanijeti. Time se dolazi do

apsurda da premaz kota vie od osnovnog materijala, pa se kao logina i pouzdanija zatita

namee udvostruavanje dimenzija poprenog presjeka elemenata.

U oblasti antikorozivne zatite sem standardnog bojenja i oblaganja ve 5 godina je u

normalnoj upotrebi generacija weathering elika, koji imaju AKZ otpornost bez bilo kakve

zatite i cijenu koja je vea praktino onoliko koliko kota osnovno ienje i primarna zatita.

Trina situacija je posljednjih godinu dana na strani elika (i konstruktivnog i betonskog).

To jasno nalae nunost tehno-ekonomske analize u cilju donoenja odluke o izboru vrste

konstrukcije Slike 29 i 30). Ta analiza moe biti zaista mjerodavna nakon to se izvri

objektivizacija u domenu zatite, to bi trebalo u interesu struke postati jedna od osnovnih

inicijativa Inenjerske Komore i nadlenih dravnih institucija.

Slika 29 Slika 30

Potrebno je pomenuti i injenicu da lamelirane drvene konstrukcije nemaju adekvatno

mjesto na tritu.

7.2 Sekundarna konstrukcija hala

U sluaju loe koncepcije, ona moe zahtjevati nerealno veliki utroak materijala u odnosu

na primarnu konstrukciju (Slika 31).

Slika 31

30

Ovo se djelimino odnosi i na podkonstrukciju obloge fasade i pokrivaa, ali u puno veoj

mjeri na ukruenja primarne konstrukcije.

Neprihvatljivo je da veina graevinskih konstruktera nema ni osnovna znanja o Stressed

Skin Design proceduri tretmana objekata poput industrijskih hala i skladita. Ova procedura

nije stvar akademskog znanja, nego pripada inenjerskoj rutini propisanoj i razraenoj u okviru

Eurocode 3. Najkrae reeno, njenom primjenom na prostornom raunskom modelu, uz

proraun potrebnih spojnih sredstava kojom se privruje pokriva i obloga, mogu se i potpuno

izbaciti sva klasina sporadino postavljena ukruenja (Slike 32 i 33).

Slika 32 Slika 33

Posebnu grupu predstavlja podkonstrukcija za pokrivanje i oblaganje. U ovom domenu

javlja se znaajna razlika izmeu betonskih i elinih hala. Naime, betonske hale po pravilu

nemaju rijeen sistem za privrivanje fasade, pa je neophodno uvesti elinu podkonstrukciju.

Tako je npr. na nedavno zavrenom objektu od 26 000 m2 (Slika 34) teina ove

podkonstrukcije iznosila 82 tone, to je anuliralo utedu koja je postignuta usvajanjem

prefabrikovane betonske konstrukcije u odnosu na elinu. Situacija sa krovnom

podkonstrukcijom nije drastina u ovoj mjeri ukoliko su betonske ronjae korektno

geometrijski izvedene. Ukoliko to nije sluaj, takoe se moe javiti znaajna koliina

izravnavajue eline podkonstrukcije.

Slika 34

31

8. ZATVARANJE OBJEKATA

8.1 Pokrivanje

Aktuelne su dvije grupe pokrivaa.

Prvu grupu ine krovni termoizolacioni paneli, uglavnom sa ispunom od poliuretana ili

mineralne vune (Slike 35 i 36). Prvi tip je termiki i mehaniki povoljniji, uz cijenu koja je nia i

do 40%. Problem predstavlja kategorija vatrootpornosti, gdje veina ovih panela spada u grupu

V2 samogasivih, za razliku od onih sa mineralnom vunom, koji imaju kategoriju V1

nezapaljivi. Protivpoarna policija takoe izuzetno insistira na primjeni panela sa mineralnom

vunom, to je ponekad, kao u prehrambenoj industriji, neprimjenjivo. U svemu izostaje

realistian pristup ovom pitanju, jer su obloni limovi obje vrste panela tanki (elini do 0,6mm,

a aluminijumski do 1,2mm) to u sluaju poara predstavlja materijal koji e vrlo brzo izgoriti,

pa e kroz tako stvorene otvore ispasti i izolacija od mineralne vune, tako da nee dalje ni

uestvovati u vatrootpornosti objekta.

Slika 35 Slika 36

Dodatni problem kod panela sa mineralnom vunom su problemi u tehnologiji njihove

izrade, prije svega u ljepljenju spojeva lim izolacija (Slika 37). Sem oteane montae i loeg

izgleda, ovakvi paneli imaju dalju degradaciju spojeva na povienim temperaturama. Zabiljeeni

su sluajevi zamjene cijelih krovova od po nekoliko hiljada kvadratnih metara, zbog praktine

neupotrebljivosti, koja je imala ak i elemente statike nesigurnosti.

Slika 37 Slika 38

Drugu grupu pokrivaa ine na licu mjesta formirani paketi pokrivaa (Slika 38), koji se

obino sastoje od:

duboko profilisanog noseeg lima,

parne brane

32

izolacije od mineralne vune velike gustoe,

hidroizolacione membrane folije sa otpornou na UV zraenje.

Ova grupa je pogodnija kod krovova sa manjim padovima slivnih povrina. Komplikovanija

je za izradu i gotovo redovno skuplja od ekvivalentnog termoizolacionog panela. Odreena

prednost je laka reparacija oteenja i obrada prodora kroz krovnu ravan.

Utisak je da, posebno arhitekte, olako poseu za ravnim krovom uokvirenim atikom, ime

dobijamo ogromne plohe sa sporom evakuacijom oborina, koja je uslonjena prisustvom atike u

zoni spoja horizontalne i vertikalne odvodnje. Iako su, bez sumnje, savremene membrane

kvalitetni materijali u odnosu na nekadanje hidroizolacije ravnih krovova, projektanti i izvoai

ne smiju zaboraviti sve nevolje koje su naoj struci donijeli ravni krovovi.

8.2 Oblaganje

Izbor materijala za oblaganje je raznovrsniji naprosto zato to ovi formiraju zamiljenu

fasadu. Najee se javljaju:

termoizolacioni paneli (Slika 39),

staklo (Slika 40),

alubond (Slika 41),

betonski fasadni elementi.

Termoizolacioni paneli takoe imaju izolaciju od poliuretana i mineralne vune sa istim

prednostima i manama navedenim kod krovnih panela (Slika 42). Javljaju se i neki hibridi, poput

onih sa izolacijom od stiropora, to vie lii na improvizaciju, a manje na materijal ozbiljnih

mehanikih, vatrootpornih i drugih karakteristika.

Slika 39 Slika 40

Slika 41 Slika 42

33

Slijedee dvije grupe materijala obino se javljaju u kombinaciji kojom se formiraju

polustrukturalne i strukturalne fasade. Zbog visoke cijene ovih obloga kod objekata koji se

razmatraju u ovom radu, javljaju se uglavnom kod administrativnih ili izlobenih prostora

pridruenih uz ove ili samo kao ukrasni dijelovi eksponiranih fasada. Evidentno je skromno

znanje i u projektantskoj i izvoakoj realizaciji ovih fasada, koje rezultira esto vidnim

banalnim grekama koje ugroavaju i osnovnu funkciju zatvaranja objekta.

Betonski fasadni elementi su, prije svega, primjereni montanoj betonskoj gradnji. Uz uslov

solidne termoizolacije, konsekventna primjena ovakvih fasada uz betonsku primarnu

konstrukciju uspjenija je nego li postavljanje termoizolacionih panela, zbog vee opisane

neophodnosti uvoenja eline podkonstrukcije objekta.

8.3 Pregraivanje

Formiranje tehnolokih i poarnih sektora iziskuje izradu pregrada (Slika 43), obino po

cijeloj visini objekta. Tehniki je logino da materijali i sistem gradnje ovih pregrada prati

osnovni sistem objekta. Na primer, u sistemu elina konstrukcija paneli i pregrade se mogu

formirati na isti nain uz otvorenu mogunost lakog dislociranja (Slike 44, 45, 46 i 47).

Slika 43

Slika 44 Slika 45

34

Slika 46 Slika 47

Meutim, vrlo esto investitori naknadno ulaze u pregraivanje uz koritenje potpuno

neadekvatnih materijala, poput obinih ili gas betonskih blokova, ulazei u problem vezivanja sa

osnovnom konstrukcijom (Slika 48).

Slika 48

9. OPREMA HALA

Pod ovim pojmom, sem prozora i vrata, moe biti svrstan i niz drugih elemenata vezanih za

komunikacije, instalacije i specifinosti funkcije objekta.

9.1 Prozori

Prozori, kao osnovni element za prirodno osvetljenje, mogu biti:

elini (Slika 49),

aluminijumski (Slika 50),

PVC,

drveni,

kombinacije (npr. aluminijum drvo).

35

Slika 49 Slika 50

Prva i najjeftinija grupa je preteno prevaziena i posebno je pogodna ako se primenjuje

liveno staklo (profilit). Loa termika svojstva i problemi sa zaptivanjem okvira prozora mogu

biti ublaeni primjenom termoizolacionih stakala.

Aluminijumski prozori (Slika 51) su najpogodniji u grupi industrijskih hala i skladita,

pogotovo to je relativno mali obim transparentnih povrina i pored relativno visoke cijene ne

ugroava ukupnu cijenu objekta.

Slika 51

Naalost, jo uvijek nedovoljno rijeen domen su spojevi prozor fasada. Loe rijeeni

detalji ili greke na fasadi (Slike 52 i 53) se uglavnom saniraju koritenjem silikona, koji i u

kvalitetnim varijantama nisu ozbiljno i trajno rjeenje.

Slika 52 Slika 53

PVC prozori i pored masovne upotrebe nisu adekvatno rjeenje u smislu obrade fasada.

36

Kombinacija aluminijum drvo je skupo rjeenje primjereno kancelarijskim prostorima u

ovim objektima.

Velike tlocrtne dimenzije, koje se esto javljaju kod hala, iziskuju uvoenje krovnog

osvjetljenja u formi kupola i svjetlosnih traka. Ovi elementi, ukoliko su solidno izvedeni, mogu

sem funkcije osvjetljenja sluiti i za ventilaciju, ukljuujui i evakuaciju dima pri poaru.

Meutim, loe izvoenje ovih elemenata moe donijeti niz nevolja pri eksploataciji objekta, koji

moe kompromirati cijeli krov objekta. Zato o ovim elementima treba razmiljati samo kao

nunom zlu, a ne kao ukrasnom elementu koji dodatno osvetljava prostor. Problem je to ovaj

ukras, ako je iole kvalitetan, ozbiljno poskupljuje i komplikuje izradu krova.

9.2 Vrata

Vrata su esto kljuni komunikacioni element, npr. kod skladita. U ovoj oblasti je ostvaren

ogroman napredak donosei rjeenja koja nisu jeftina, ali koja imaju puno eksploataciono

opravdanje.

Vanjska vrata mogu biti:

- mehanika sa preklopnim ili kliznim otvaranjem (Slika 54),

- automatska sa rolo ili segmentnim otvaranjem (Slika 55).

Dominantna je primjena ove posljednje grupe koja se pokazala kao efikasna i pouzdana u

eksploataciji, posebno uz uslov da su vrata termoizolovana i imaju ugraena i mehanika

pjeaka vrata.

Slika 54 Slika 55

Unutranja vrata imaju raznovrsniju namjenu prolaz pjeaka ili transportne opreme, a sve

to u obinoj ili protivpoarnoj varijanti. Ova vrata su po pravilu metalna elina ili

aluminijumska. Pokazani su primjeri obinih komunikacionih vrata, protivpoarnih vrata, ali i

brzih vertikalno pomjerljivih vrata za prolaz viljukara i sline opreme (Slike 56, 57, 58, 59, 60).

Slika 56 Slika 57

37

Slika 58 Slika 59 Slika 60

Kao dio komunikacione opreme mogu se smatrati razliiti tipovi liftova od kojih su posebno

znaajni vertikalni ili kosi teretni liftovi, ijom ugradnjom znatno pojednostavljujemo i samu

dispoziciju objekta, posebno vieetanog.

Jasno, tu je i irok dijapazon stepenita, razliitog komfora i sigurnosti (Slika 61).

Slika 61

Ovdje su prikazani na slikama neki primjeri unutranje opreme objekta (Slike 62, 63, 64, 65,

66).

Slika 62 Slika 63

38

Slika 64 Slika 65

Slika 66

U vanjsku opremu objekta spadaju istovarne platforme sa nadstrenicama. Logistika u

oblasti skladitenja razvila je sisteme istovarnih tunela, ali i visokih regala u skladitima tog tipa

(Slike 67 i 68).

Slika 67 Slika 68

10. DETALJI ODVODNJE

Klasini gravitacioni sistemi odvodnje danas se uveliko zamjenjuju vakumskim sistemima.

Ova evolucija je od bitnog uticaja na projektovanje samih objekata, jer se umjesto obaveznih

nagiba krovnih ravni za gravitacionu odvodnju moe upotrebiti horizontalni vakumski sistem od

mjesta lokalnog kolektora oborinske vode. Istovremeno je kapacitet evakuacije viestruko

povean. Tako obino ostaje sporno pitanje kapaciteta recipijenata na koji se vee odvodnja

39

objekta. Zabiljeeni su primjeri havarija na kinom kolektoru nakon povezivanja vakumskog

sistema velikih objekata. Ovaj sistem inae je vezan za uskospecijalizovanu i ne ba jeftinu

opremu.

Iz ovog razloga konceptualno treba razmiljati o smanjivanju broja slivnih ravni, kako bi se

smanjio potreban broj evakuacionih vakumskih redova, pogotovo to je njihov kapacitet veliki i

za njega ne vae stara pravila vezana za odnos slivna povrina presjek oluka (Slike 69 i 70).

Slika 69 Slika 70

Klasini nain odvodnje uglavnom je napredovao primjenom kvalitetnijih bojenih i

plastificiranih limova. Glavni problemi nastaju pri primenjivanju ovog sistema kod objekata sa

atikom, jer se dominantno javljaju duboke uvale iz kojih se voda odvodi kroz objekat (to je

uvijek nepopularno) ili kroz atiku (to je estetski i funkcionalno problematino). I dalje se

nedovoljno koristi rjeenje povezivanja olunih vertikala u zatvoren sistem kine kanalizacije.

11. DETALJI I OPIVANJA

Ukupni zavretak objekta neminovno je uslovljen ugradnjom opivki na krovu, fasadi i

unutranjosti objekta, sa svim funkcionalnim i estetskim zahtjevima. Kao to je pokazano u

prethodnom dijelu teksta, osnovna tendencija u graenju industrijskih hala i skladita je

prefabrikacija u betonskoj ili elinoj varijanti. Istovremeno, realizacija opivki je u najveoj

mjeri vezana za manuelni rad, ija uspjenost uveliko ovisi o mjerama uzetim nakon ugradnje

pokrova, obloga, vrata, prozora i kupola (Slike 71, 72, 73, 74 i 75). Sve ovo znatno usporava

proces gradnje. Realno su mogue i apsurdne situacije da ista ekipa montera upotrebi vie

vremena za opivanje objekta i postavljanje sistema odvodnje nego li za postavljanje pokrova i

obloge.

Slika 71 Slika 72

40

Slika 73 Slika 74

Slika 75

Rjeenje za ovu situaciju je jasno mogue samo poveanjem nivoa prefabrikacije i ovih

marginalnih elemenata u kontekstu ukupnog kotanja jednog objekta. To je realno mogue za

tipske objekte koji se grade u veim serijama (npr. benzinske pumpe). Za sve unikatne objekte,

ovaj problem je mogue samo ublaiti tipizacijom detalja. Pojedini proizvoai, npr. panela,

uloili su napor u ovom pravcu, ali su sami ponitili ove efekte prodajui ove elemente po

neprimjerenim cijenama ili umnoavajui ove elemente bez stvarnih tehnikih razloga (npr.

duina panela od 4m, umjesto 8m, sa jasnom tendencijom da se isporui dvostruko vie spojnih

opivki).

12. ZAKLJUAK

Osnovni problemi koje treba otkloniti s ciljem da se analizirana grupa objekata efikasno i

racionalno realizuje su:

rjeenje pitanja vlasnitva i namjene zemljita,

urbanistiko graevinska normativa,

infrastrukturno opremanje parcela,

kvalitetni pripremni radovi,

interakcija projektovanje izvoenje,

propisi u oblasti protivpoarne zatite,

voenje projekata.

Na slikama 76, 77, 78, 79, 80, 81 i 82 date su ilustracije nekih uspjeno izvedenih objekata.

41

Slika 76 Slika 77

Slika 78 Slika 79

Slika 80

Slika 81 Slika 82

42

RADOVI

Sra Aleksi1

Duko Lui 2

Biljana epanovi 3

EXPERIMENTALNO ISTRAIVANJE CENTRO2009

Rezime: U ovom radu obrauje se granina nosivost tankozidnih Inosaa optereenih uskopodijeljenim optereenjem u ravni rebra. Pod uskopodijeljenim optereenjem podrazu-mijeva se podijeljeno optereenje koje djeluje lokalno po optereenoj noici, odnosno na malom dijelu njene duine. Sluaj dejstva koncentrisanog ili uskopodijeljenog optereenja je vrlo est u praksi. U ovom radu bice ukratko prezentovano eksperimentalno istraivanje CENTRO 2009, koje je sprovedeno na Graevinskom fakultetu u Podgorici. Razmatra se sluaj kada optereenje djeluje bez ekscentriciteta u odnosu na ravan rebra nosaa.

Kljune rei: eline konstrukcije, tankozidni I-nosai, stabilnost, patch load, granina nosivost, eksperimentalno istraivanje

EXPERIMENTAL RESEARCH CENTRO2009

Abstract: The paper analyses the problem of ultimate carrying capacity of thin-walled I-girders loaded by patch loading in the web plane. Patch loading assumes loading that acts locally, over the short part of loaded flange length. The paper deals with short review of experimental research CENTRO 2009, which was organised at the Faculty of Civil Engineering in Podgorica, University of Montenegro. The experimental research considered situation when the load acts in web plane.

Key words: steel structures, thin-walled I-girders, stability, patch load, ultimate load, experimental research

1Ass.Lect, MsC, Faculty of Civil Engineering, University of Montenegro, Cetinjski put bb, Podgorica, Montenegro, e-mail: asrdja@ac.me 2Ass.Prof, PhD, Faculty of Civil Engineering, University of Montenegro, Cetinjski put bb, Podgorica, Montenegro, e-mail: dlucic@t-com.me 3Ass.Lect, MsC, Faculty of Civil Engineering, University of Montenegro, Cetinjski put bb, Podgorica, Montenegro, e-mail: biljazs@t-com.me

45

1. UVOD

Predmet ovog rada je granina nosivost tankozidnih Inosaa optereenih uskopodijeljenim optereenjem u ravni rebra. Pod uskopodijeljenim optereenjem podrazumijeva se podijeljeno optereenje koje djeluje lokalno po optereenoj noici, odnosno na malom dijelu njene duine. Razmatra se sluaj kada optereenje djeluje bez ekscentriciteta u odnosu na ravan rebra nosaa. Radi se o vrlo kompleksnom problemu kod koga se granina nosivost dostie lokalno, gubitkom stabilnosti dijela rebra pod optereenjem.

Sluaj dejstva koncentrisanog ili uskopodijeljenog optereenja je vrlo est u praksi. Problem se rjeava vertikalnim ukruivanjem rebra nosaa ispod sile. Postavljanje vertikalnih ukruenja poskupljuje proces izrade konstrukcije, osim toga, u nekim sluajevima nije poznat taan poloaj dejstva sile ili je pak nestacionaran. Uglavnom zbog ovih razloga, poeljno je raspolagati sa raunskim aparatom koji bi sa prihvatljivom sigurnou definisao nivo graninog optereenja.

U ovom radu bice ukratko prezentovano eksperimentalno istraivanje CENTRO 2009, koje je sprovedeno na Graevinskom fakultetu u Podgorici. Svrha ovog eksperimentalnog istraivanja je da proiri postojeu baza podataka sa dosadasnjih eksperimentalnih istraivanja, a u cilju kvalitetnijeg sagledavanja i rjeavanja problema. U uem smislu, od ovog eksperimentalnog istraivanja se oekuje da proiri do sada steena saznanja o uticaju normalnih napona nastalih usljed globalnih momenata savijanja, na nivo graninog optereenja. Akcenat istraivanja je usmjeren na dobijanje informacija o ponaanju nosaa u sluajevima kada su u lokalnoj zoni dejstva optereenja prisutni znatni normalni naponi pritiska/zatezanja usljed globalnih momenata savijanja.

Predmetno eksperimentalno istraivanje CENTRO 2009 je konceptualno osmiljeno na taj nain da dobijeni rezultati budu uporedivi, kako meu sobom, tako i sa postojeim rezultatima sa dosadasnjih eksperimentalnih istraivanja.

2. KONCEPT EKSPERIMENTALNOG ISTRAIVANJA CENTRO 2009

Eksperimentalno istraivanje CENTRO 2009 je izvedeno na dvadeset nosaa. Sprovedena su dvadesetetiri testiranja kroz etiri serije od po pet nosaa, odnosno est testiranja. Nosai su podijeljeni u etiri serije, klasirane prema nominalnoj debljini rebra kako slijedi: CI serija sa debljinom rebra 3mm, CII serija sa debljinom rebra 4mm, CIII serija sa debljinom rebra 5mm i CIV serija sa debljinom rebra 6mm. Svaka serija se sastoji od po est podserija, klasiranih prema karakteru informacija koje se ele dobiti: 1 neukruen nosa duine 2500mm, 2 lokalno ukruen nosa duine 2500mm, 3 neukruen nosa duine 3000mm, 4 lokalno ukruen nosa duine 3000mm, 5/1 i 5/2 neukruen nosa duine 500mm.

Nosa podserije 5 se u sve etiri serije dobija odrezivanjem jednog neoteenog kraja od nosaa iz podserije 1 odgovarajue serije.

Razliitim duinama nosaa se eli obezbijediti ratliit nivo naprezanja usljed globalnih momenata savijanja, a pri dostizanju graninog optereenja, pri emu se ostali parametri ne mijenjaju (Slika 1).

Lokalnim ukruivanjem/neukruivanjem nosaa se eli obezbijediti mogunost poreenja graninog optereenja za sluajeve nivoa normalnog napona istog intenziteta, a suprotnog smjera, pri emu se ostali parametri ne mijenjaju (Slika 2).

Podserijom kratkih nosaa (testiranja 5/1 i 5/2) se eli obezbijediti mogunost poreenja dobijenih rezultata iz podserija 1-4, sa rezultatima do sada sprovedenih slinih eksperimentalnih istraivanja, pri emu se prioritetno misli na eksperimentalna istraivanja sprovedena na Graevinskom fakultetu u Podgorici, zbog slinih uslova sprovoenja eksperimenta.

46

3. KRATAK OPIS REDOSLIJEDA ISPITIVANJA NA JEDNOJ SERIJI

Kako bi se to bolje pribliila ideja i tok eksperimentalnog istraivanja, nadalje e u kratkim crtama biti opisan tok ispitivanja u jednoj seriji.

20

8 x 25 = 200

2x50

60

400

2 x 75 + 4 x 50 + 2 x 25

gornja noica

200

PCI1

500 2 x 750 = 1500 500

2500

nosac CI1

tf = 8mm

bf = 150mm

tw = 3.2mm

dw = 400mm

200

20

donja noica

donja noica donja noica

gornja noica gornja noica

20

m1

v1

v1v2

h1

h2

m1

h2

h1

v2

Slika 1 Geometrija nosaa CI1 sa emom poloaja mjernih taaka

gornja noica

200

500 2 x 750 = 1500 500

2500

nosac CI2

tf = 8mm

bf = 150mm

tw = 3.1mm

dw = 400mm

donja noica

donja noica donja noica

gornja noica gornja noica

P

PCI2 = PCI1 + P

180

8 x 25 = 200

400

20

150

2 x 75 + 4 x 50 + 2 x 25

20

m1

v2

v2

m1

h1

h2

h1

h2

v1

Slika 2 - Geometrija nosaa CI2 sa emom poloaja mjernih taaka

47

Nosa CI1 (slika 1) je duine 2500mm, lokalno neukruen. Sila se aplicira posredstvom cilindrinog bloka za nanoenje optereenja, c=0. Oekuje se gubitak nosivosti usljed lokalnog izboavanja rebra pod optereenjem. Nosa je napregnut znatnim momentima savijanja, a gubitak stabilnosti rebra izboavanjem se deava u pritisnutoj zoni nosaa. Zabiljeena sila loma je PCI1.

Nosa CI2 (slika 2) je duine 2500mm, sa lokalno ukruenim rebrom u zoni unosa optereenja. Nosa CI2 je u svemu ostalom kao i nosa CI1. Nosa CI2 se optereuje pod identinim uslovima kao i nosa CI1 do nivoa optereenja PCI1. Pri nivou optereenja PCI1 se ne oekuje gubitak nosivosti nosaa i na kratko se prekida sa daljim optereivanjem. Odrava se nivo nanijetog optereenja PCI1 sve dok se nosa ne uklini. Uklinjavanje nosaa se vri pomou pindle koja na sebi ima montiran blok za nanoenje optereenja. Blok za nanoenje optereenja je cilindrinog oblika, c=0. Nakon zavretka posla na uklinjavanju nosaa CI2 (do 5min) nastavlja se sa optereivanjem nosaa do gubitka nosivosti. Zabiljeena sila loma je PCI2 = PCI1 + P.

Nosai CI3 i CI4 su duine 3000mm i ispituju se na isti nain kao i nosai CI1 i CI2.

Nosai CI5/1 i CI5/2 se ispituju u svemu kao i nosai sa prethodnih eksperimentalnih istraivanja sprovedenih na Graevinskom fakultetu u Podgorici [1-5].

Svi nosai su u toku ispitivanja viljukasto bono pridravani na poloaju unutranjih vertikalnih ukruenja, koja su rasporeena na meusobnom osovinskom rastojanju od 1500mm. Na vertikalnim ukruenjima su predviene ovalne rupe sa vertikalnim hodom od 10mm, a obezbijeeni vertikalni hod je bio dovoljan za neometanu vertikalnu deformaciju nosaa.

4. RADNI PROSTOR I MJERNA OPREMA

Eksperimentalno istraivanje CENTRO 2009 je izvreno u Laboratoriji za statika ispitivanja na Graevinskom fakultetu u Podgorici. Pripremna istraivanja i koncipiranje eksperimenta su okonani sredinom 2007. godine, a nosai su napravljeni u oktobru mjesecu iste godine. Nakon krae pauze, opsene pripremne radnje su nastavljene krajem marta mjeseca 2009. Konano, testiranje pripremljenih nosaa je otpoelo 3.06.2009. godine, a uspjeno je okonano 3.07.2009. Ukupno dvadesetetiri tesiranja su izvedena za dvadeset radnih dana.

Svi nosai su ispitivani u ve postojeem i za ovo istraivanje neznatno modifikovanom, krutom elinom ramu, koji je konstruisan na takav nain da je za vrijeme apliciranja optereenja tok sila zatvoren u konstrukciji rama. Ispitivani nosai su optereivani u statikom sistemu prosta greda, raspona 500mm, 2500mm, odnosno 3000mm.

Opsluivanje mjernih mjesta u toku trajanja eksperimenta, kao i pouzdanost mjerenih pomjeranja, obezbijeena je sistemom krutih ramova-klizaa. Konstrukcija ramova klizaa je takva da obezbjeuje brzo, kvalitetno i pouzdano navoenje montiranih ugibomjera u eljenu taku.

Apliciranje sile na ispitivane nosae vreno je posredstvom blokova za nanoenje optereenja, a neposredno optereivanje nosaa je vreno posredstvom poluoblica prenika 40mm i duine 50mm. Konstrukcija gornjeg bloka (gornja noica) za nanoenje optereenja montira se na mjera sile i sadri osigura koji obezbjeuje vertikalnost aplicirane sile tokom trajanja ispitivanja. Pored obezbjeenja vertikalnosti aplicirane sile osigura obezbjeuje i od eventualnog naglog bonog iskliznua prese i mjeraa sile. Konstrukcija donjeg bloka za nanoenje optereenja (donja noica) montira se na krutu elinu pindlu. Konstrukcija pindle omoguuje preciznu nivelaciju donjeg bloka za nanoenje optereenja i pouzdano uklinjavanje ispitivanog nosaa.

48

Optereivanje nosaa je vreno pomou hidrauline pumpe i hidrauline prese kapaciteta 800kN, a kontrola nanoenja sile je vrena pomou digitalnog mjeraa sile kapaciteta 1000kN, sa tanou od 0.3kN.

Za mjerenje planiranih pomjeranja koriena su etiri induktivna ugibomjera proizvoaa TML, sa tanou mjerenja od 0.01mm. Za mjerenje dilatacija koriene su linearne mjerne trake proizvoaa TML, tipa FLA-6-11-5LT. Lijepljenje mjernih traka je vreno dvokomponentnim ljepilom proizvoaa TML, tipa P-2. Dinamiko praenje, snimanje i skladitenje mjerenih podataka vreno je pomou digitalnog mjernog mosta proizvoaa TML, tipa TDS-303 Data Logger, sa 32 ulazna/izlazna kanala.

5. REZULTATI EKSPERIMENTA

Geometrija ispitivanih nosaa, kao i rezultati sprovedenog eksperimentalnog istraivanja su prikazani u tabeli 1. Grafiki prikaz rezultata ispitivanja nosaa CI1 i CI2 je priloen na slikama (Slika 3-5).

Tabela 1 Rezultati eksperimentalnog istraivanja CENTRO 2009

SERIJA NOSA L b dw tw bf tf c e w M ukruen Pex

[mm] [mm] [mm] [mm] [mm] [mm] [mm] [mm] MPa kNm * kN

I CI1 2500 1500 400 3 150 8 0 0 258 52 83

I CI2 2500 1500 400 3 150 8 0 0 260 52 * 145

I CI3 3000 1500 400 3 150 8 0 0 267 64 85

I CI4 3000 1500 400 3 150 8 0 0 273 64 * 151

I CI5/1 500 500 400 3 150 8 0 0 258 11 90

I CI5/2 500 500 400 3 150 8 0 0 258 11 92

II CII1 2500 1500 400 4 150 8 0 0 278 78 125

II CII2 2500 1500 400 4 150 8 0 0 286 78 * 225

II CII3 3000 1500 400 4 150 8 0 0 301 103 137

II CII4 3000 1500 400 4 150 8 0 0 280 103 * 201

II CII5/1 500 500 400 4 150 8 0 0 278 18 147

II CII5/2 500 500 400 4 150 8 0 0 278 18 137

III CIII1 2500 1500 400 5 150 8 0 0 206 89 143

III CIII2 2500 1500 400 5 150 8 0 0 232 89 * 279

III CIII3 3000 1500 400 5 150 8 0 0 218 104 139

III CIII4 3000 1500 400 5 150 8 0 0 226 104 * 250

III CIII5/1 500 500 400 5 150 8 0 0 206 20 161

III CIII5/2 500 500 400 5 150 8 0 0 206 20 157

IV CIV1 2500 1500 400 6 150 8 0 0 315 127 203

IV CIV2 2500 1500 400 6 150 8 0 0 315 127 * 325

IV CIV3 3000 1500 400 6 150 8 0 0 322 142 189

IV CIV4 3000 1500 400 6 150 8 0 0 276 142 * 316

IV CIV5/1 500 500 400 6 150 8 0 0 315 31 257

IV CIV5/2 500 500 400 6 150 8 0 0 315 31 240

49

Na svim nosaima podserija 1-4, mjereni su ugibi optereene noice u devet taaka. Svih devet mjernih mjesta je locirano na jednoj polovini nosaa, posmatrano u odnosu na sredinu raspona nosaa.

Na svim nosaima podserija 1 i 3 mjerene su bone deformacije rebra u jedanaest taaka, odnosno na svim nosaima podserija 2 i 4 u devet taaka.

Kontrolnim mjerenjima bonih deformacija noica h1 i h2 se eli obezbijediti mogunost kontrole rotacije poprenog presjeka u sredini raspona nosaa. Kontrolnim mjerenjima ugiba v1 i v2, kao i dilatacija m1 i m2 se eli obezbijediti mogunost kvalitetne kontrole naponskog stanja u nosau.

Kontrolna mjerenja v1, v2, m1 i m2, treba da budu potvrda da su globalna naponska stanja u nosaima podserije 1, odnosno podserije 3 u trenutku dostizanja sile loma, jednaka globalnim naponskim stanjima nosaa podserije 2, odnosno podserije 4 u trenutku nihovog uklinjavanja.

Na rebrima nosaa CIII3, CIII4, CIV3, CIV4 i svih nosaa podserije 5, mjerene su dilatacije u po deset mjernih mjesta. Na pet mjernih mjesta mjerene su dilatacije upravno na pravac optereenja (u pravcu raspona nosaa), a na ostalih pet mjernih mjesta mjerene su dilatacije u pravcu nanoenja optereenja. Sve mjerne trake, ukljuujui i kontrolne mjerne trake su postavljane sa obje strane rebra nosaa, kako bi se mogle razdvojiti membranske deformacije od deformacija savijanja rebra.

Nulta mjerenja na svim nosaima su vrena pri intenzitetu optereenja od 5kN. Nakon nultog mjerenja optereenje je nanoeno u 8-10 inkremenata do loma nosaa, a nakon dostizanja sile loma mjerene su rezidualne deformacije.

Nakon svakog nanesenog inkrementa optereenja, sila je odravana konstantnom za vrijeme vrenja mjerenja. Mjerenje na svim mjernim mjestima je trajalo oko 5 minuta po jednom inkrementu. U inkrementima pred slom nosaa, sila je odravana konstantnom 3-5 minuta prije vrenja mjerenja, radi stabilizovanja deformacija. Optereenje je nanoeno brzinom od oko 0.5 kN/s.

U fazi planiranja eksperimenta, procjena sile loma je vrena pomou matematikog modela Lui-Aleksi iz 2005. godine [4 i 5]. Procijenjene sile loma za nosae podserija 1, 3 i 5 su se pokazale kao upotrebljive, odnosno gubitak nosivosti nosaa se desio na oekivanom nivou intenziteta optereenja.

Slika 3 - Rezultati eksperimentalnog istraivanja, bona pomjeranja rebara nosaa

50

Slika 4 - Rezultati eksperimentalnog istraivanja, ugibi optereenih noica

Slika 5 - Rezultati eksperimentalnog istraivanja, ugibi i dilatacije u kontrolnim takama

Slika 6 - Rezultati eksperimentalnog istraivanja, rezidualne deformacije nosaa CI1 i CI2

Nosa CI1 (slika 1) je neukruen, raspona 2500mm, nominalne debljine rebra 3mm, sa zabiljeenom silom loma od 83kN. Nosa CI2 (slika 2) je lokalno ukruen, raspona 2500mm, nominalne debljine rebra 3mm, sa zabiljeenom silom loma od 145kN. Viljukasti oslonci su bili funkcionalni za vrijeme trajanja eksperimenta, to navodi na zakljuak da su nosai bili dobro obezbijeeni od bonog izvijanja. Rotacija poprenog presjeka u sredini raspona je neznatna. Lom nosaa CI1 se desio naglim gubitkom stabilnosti dijela rebra pod optereenjem. Lom nosaa CI2 se desio naglim gubitkom stabilnosti neukruenog dijela rebra, pod optereenjem. Nivo normalnih napona usljed globalnih momenata savijanja, a pri dostizanju sile loma je kod oba nosaa iznosio oko 35% od napona na granici razvlaenja. Mjerene dilatacije i pomjeranja u kontrolnim takama dobro prate odgovarajue teorijske vrijednosti, pa se moe

51

zakljuiti da su rezultati eksperimenta pouzdani. Analizom mjerenih kontrolnih ugiba u taki v2 i kontrolnih dilatacija u taki m1, zakljuuje se da je naponsko stanje nosaa CI2 u trenutku uklinjavanja, odgovaralo naponskom stanju nosaa CI1 u trenutku loma. Od trenutka uklinjavanja nosaa CI2, primjetan je znatan prirast napona, odnosno dilatacija zatezanja u kontrolnoj mjernoj taki m1.

6. ZAKLJUAK

Lom nosaa deava se iznenada, gubitkom stabilnosti dijela rebra pod optereenjem i propagacijom deformacije optereene noice u pravcu i smjeru nanoenja optereenja. Deformacija optereene noice je direktna posljedica gubitka stabilnosti rebra nosaa i pripada rezidualnim deformacijama, odnosno deformacijama koje se deavaju nakon loma. Od poetka optereivanja, jasno izraena deformacija rebra oblika sinusnog polutalasa koji se protee po cijeloj visini rebra, u trenutku loma mijenja konfiguraciju i izoluje se lokalno u zoni rebra pod optereenjem. Na konfiguraciji rezidualno deformisanog nosaa mogu se jasno naslutiti linije infleksije koje opisuju dubinu izboavanja rebra.

Zakljuuje se da, globalni normalni naponi izazvani momentima savijanja, koji se javljaju kao posljedica optereivanja nosaa, ne utiu na intenzitet sile loma sve dok u nosau izazivaju naprezanja do oko 80% od napona na granici teenja rebra.

Brinim auriranjem rezultata ovog eksperimentalnog istraivanja, sa prilinom pouzdanou se moe tvrditi da, globalni momenti savijanja nemaju uticaja na intenzitet sile loma ni pri veim globalnim naprezanjima, bliskim nivou napona na granici razvlaenja.

Kako se neposredno i lokalno pod optereenjem, a ve pri nivou optereenja od oko 70% sile loma, javljaju znatne membranske deformacije zatezanja u rebru nosaa i u pravcu raspona nosaa i kako nemaju konvergentan trend, namee se zakljuak da ni smjer napona prouzrokovanih momentima savijanja (pritisak/zatezanje), ne utie na intenzitet sile loma.

Lokalno ukruen nosa (CI2) ima znatno veu nosivost od njemu slinog, neukruenog nosaa (CI1). Lokalnim ukruivanjem se ne postie bezuslovno ouvanje stabilnosti rebra nosaa, ali se znatno poveava njegova nosivost, (Slika 6).

7. POPIS LITERATURE

[1] LUI D.: Experimental research: Thin-Walled I Girders Subjected to Centric and Eccentric Patch Loading, University of Montenegro, Faculty of Civil Engineering, Podgorica, 2001, 348p

[2] LUI D., EPANOVI B.: Experimental Investigation on Locally Pressed I-Beams Subjected to Eccentric Patch Loading, The 3rd European Conference on Steel Structures EUROSTEEL 2002, Coimbra, Vol.1, 2002, p.473-482 and Journal of Constructional Steel Research, Vol.60, Nos.3-5, March-May 2004, p.525-534

[3] EPANOVI B., LUI D., ALEKSI S.: An Experimental Research EKSCENTRO 2007, The 13th International Symposium on Macedonian Association of Structural Engineers, Ohrid 2009, Vol.2, p.521-527

[4] ALEKSI S.: Ultimate Carrying Capacity of Thin-Walled I-Girders under Patch Loading in Web Plane, Master thesis (in Serbian), University of Montenegro, Faculty of Civil Engineering, Podgorica, 2005, 105p

[5] LUI D., ALEKSI S.: Ultimate Capacity of Localy Pressed I-Girders, Monograph Dedicated to the Memory of Late Academician Proffesor Dr. Milan uri, Faculty of Civil Engineering of the University of Belgrade, Belgrade, 2008, p.207-217

52

Ljiljana Arsi-Palji1

Jefto Terzovi2

PRIKAZ KONSTRUKCIJE STAMBENOG OBJEKTA NOVA ALEKSANDRIJA U SOIJU (RUSIJA)

Rezime: Viespratni stambeni objekat apartmanskog tipa, pod imenom Nova Aleksandrija u Soiju ima 24 nadzemne etae, sa ukupnom visinom od 88 metara od kote prizemlja i 3

podzemne etae, ukopane 12 metara, ukupne korisne povrine 47000m2. Projektovan je tokom

2005. i 2006. godine, a izvoenje je trajalo od 2006. do 2009. godine.

Objekat se nalazi u 9 seizmikoj zoni, to je zahtevalo poseban sistem obezbeenja od dejstva

horizontalnih sila. Statiko-dinamika analiza je raena pomou programskog paketa Tower

6.0, koji je uraen po lokalnim, ruskim propisima (SNiP). Prvobitno je bilo zamiljeno da je

krutost objekta u horizontalnom pravcu mogue postii sistemom radijalno rasporeenih zidnih

platana, koja se prostiru po visini celog objekta. Analiza kompjuterskog modela je pokazala da

je potrebno uvesti dodatna ukruenja u vidu dijagonalnih elinih spregova na fasadi, to je na

upeatljiv nain upotpunilo arhitektonsko-oblikovno reenje objekta.

Kljune rei: statiko-dinamika analiza visokih objekata, kompjutersko modelovanje graevinskih konstrukcija, seizmiki proraun, arhitektonsko oblikovanje

DESCRIPTION OF APARTMENT HOUSE CONSTRUCTION NEW ALEXANDRIA IN SOCHI (RUSSIA)

Summary: Multi-storey apartment house called New Alexandria in Sochi has 24 overground storeys with altogether height of 88 meters from the ground floor level and 3 underground

storeys, dug in 12 meters, in all 47000m2 of effective ground area. It was designed during 2005-

2006 and the construction lasted from 2006 to 2009.

The object is situated in the ninth seismic zone, what demanded a special security system from

the seismic forces. Structural and dynamic analysis was done by program package Tower 6.0,

and it was done according to local, Russian code of practice (SNiP). Originally, it was planned

that the object rigidity in horizontal direction would be possible with the system of radially

disposed walls, which spread all over the height of the object. Computer analysis of model

showed that it was needed to introduce additional bracings in form of diagonal steel bracing on

the faade, what impressively complemented architectural shaping solution of the object.

Key words: structural and dynamic analysis of high objects, computer design of building construction, seismic analysis, architectural shaping

1 Mr, asistent, dipl. in. arh., Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, bulevar kralja Aleksandra

73/II, 11000 Beograd, e-mail: boda@arh.bg.ac.rs 2 asistent, dipl. in. arh., Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, bulevar kralja Aleksandra 73/II,

11000 Beograd, e-mail: terzovic@gmail.com

53

1. OPIS OBJEKTA

Prema koncepciji arhitektonskog reenja stambeni kompleks Nova Aleksandrija se sastoji

iz dva bloka. Prvi blok (C1) ima 22, a drugi blok (C2) ima 23 nadzemne etae. Oba bloka imaju

3 podzemne etae u kojima je smetena garaa. Gabariti oba stambena objekta su kruni iseci i

definisani su u jednom bicilindrinom koordinatnom sistemu. Blok C1 definisan je u nadzemnim

etaama gabaritom izmeu radijalnih osa 1 i 8/1 koje se sutiu u centru C1 i koje zaklapaju

radijalni ugao od 14 stepeni, i koncentrinih osa A i D . Blok C2 je na slian nain definisan

izmeu osa 9 i 15 koje su radijalno postavljene i sutiu se u drugom centru C2 i koncentrinih

osa A1 i D1. Zajedniki nadzemni deo koji povezuje blokove nalazi se na nivou niskog

prizemlja i prvog i drugog etaa izmeu osa 8 i 9. Blok C1 se poevi od 17. sprata povlai

stepenasto po radijalnim osama i to uvek za po jednu etau. Na svakom stepenasto povuenom i

izdignutom spratu projektovan je otvoreni bazen ovalnog oblika. Sa druge strane i u bloku C2 se

od 19 sprata pojavljuje povlaenje etaa i na njima se nalaze otvoreni bazeni. Ovakva stepenasta

povlaenja spratova sa bazenima na krovu daju blokovima C1 i C2 poseban arhitektonski izraz.

U prizemlju ovog kompleksa projektovan je bazen natkriven elinom prostornom reetkom.

Slika 1- Osnova tipskog sprata i karakteristini presek

2. OPIS KONSTRUKCIJE

U konstruktivnom pogledu oba bloka imaju istu konstruktivnu koncepciju. Pune

armiranobetonske ploe debljine 24cm naleu na vertikalne armiranobetonske zidove ramove

rasporeene po radijalnim osama i armiranobetonske stubove. Razmak armiranobetonskih

zidova ramova je 7.2 m u osi B dok je uosi G razmak ovih ramova oko 11m, tako da su u osama

54

G i D projektovani stubovi koji polove rastojanje izmeu armiranobetonskih zidova-ramova

Stubovi koji se nalaze u fasadnim ravnima ravaju se izmedju nivoa drugog sprata i prizemlja iz

funkcionalnih razloga, kako u podzemnim etaama ne bi bio poremeen raspored garanih

mesta. Debljina armiranobetonskih zidova je 30cm. Ovi radijalni zidovi-ramovi u fasadnim

ravnima su ojaani ukruenjima irine 1m gledano sa fasade, tako da formiraju T presek u

osnovi i svojim geometrijskim prostornim poloajem daju sposobnost ukruenja celog

prostornog konstruktivnog sistema u radijalnom i u koncentrinom pravcu. Kao dodatna

ukruenja u koncentrinim osama projektovan je zid du ose V i E, dnosno V1 i E1.

Trapezoidalne ploe se po svim etaama linijski oslanjaju na armiranobetonske zidove ramove;

takasto se oslanjaju na stubove u osama G i D (blok C1) odnosno G1 i D1 (blok C2). Ispred

ose D odnosno D1, a izmeu svake radijalne ose, projektovane su konzolne polukrune terase,

poluprenika 3m po svim stambenim etaama. Ivine ograde ovih terasa, dimenzija 16/100cm,

se oslanjaju na stubove u osi D odnosno D1.

: _15

Slika 2- Armiranobetonski zid (ram) iz raunarskog modela

Vertikalne komunikacije stepenita i liftova smetene su u armiranobetonskim eliptinim

cilindrima tako da u okviru svakog bloka postoje po dva takva cilindra jedan u kome je

smeteno stepenite i drugi u kome su smetena dva lifta. Stepenita i liftovi su horizontalnim

komunikacijama povezani sa objektom na svim nivoima. Izmeu blokova se nalazi jo jedno

stepenite koje je povezano sa oba bloka.

U fizikom pogledu ova dva bloka su dve nezavisne konstruktivne celine koje su

dilatacionim spojnicama odvojene u nivoima niskog prizemlja, prve i druge etae. Ove

dilatacione spojnice su obezbeene preko tzv. plivajuih ploa oslonjenih na kratke

55

konstruktivne elemente - konzole isputene iz ramova zidova u krajnjoj osi bloka C1 i

poetnoj osi bloka C2.

Podzemne etae su, kako je ve pomenuto, u funkcionalnom pogledu iskoriene za garae,

a koncepcija nezavisnog konstruktivnog rada oba bloka postignuta je dilatacionim fugama po

avovima bliskim granicama blokova nadzemne konstrukcije i saglasno ruskim propisima Ova

dilataciona fuga sprovedena je kroz sve tri podzemne ploe.Debljina horizontalne armirano

betonske ploe na koti 0.00 je 30 cm dok su dve armiranobetonske podne ploe na kotama -3.60

i -6.60 debljine 24cm. Fundiranje objekta je na temeljnoj armiranobetonskoj ploi debljine 2m.

Obezbeenje kompleksa temeljne jame je predvieno po obodu celog kompleksa pomou

armiranobetonskih ipova preko kojijih je na koti -3.80 izvedena greda za povezivanje.

Posebna panja posveena je konstrukciji bazena, kako onog u prizemlju tako i onih na

krovovima blokova po pitanju vodonepropustljivosti. Zbog toga je omoguena kontrola dna svih

bazena tako to je ispod konstrukcije bazena postavljena jo jedna armiranobetonska ploa i

obezbeena je mogunost revizije prostora izmeu ove dve ploe.

Slika 3- Bazen na nivou prizemlja sa elinom krovnom konstrukcijom

3. PRORAUN KONSTRUKCIJE

Statika i dimnamika analiza objekta je sprovedena za 9 stepeni MKS skale, kao i za

relevantni uticaj vetra i za sva gravitaciona optereenja, koja su usklaena sa ruskim propisima.