"in forex"#25

Birja rentgeni

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 05 (25) / mart, 2012

səh

. 7

Mart ayı üçün proqnozlar

Bazarın azarı nədir?u,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

“4 indikator”sistemi

səh. 5

Ekspert rəyləri .............................45Dalğa analizi................................47Kompleks texanaliz......................52İşimoku analizi.............................56

İtirib qazanalar

səh

. 14

səh

. 23

səh

. 31

Treyderinağlasığmaz

uğuru

Qrafikdə basketbol oyunu

Haqlı, yoxsa varlı?Orta məktəbdə aldığımız

tərbiyə bizim Forexdə qazanmağımıza necə mane olur

səh. 9Elderin indikatoru

“ayı”ların və “buğa”larınlap skeletini də göstərir

Birjada qazana bilmək üçün itirməklə barışmaq lazımdır

səh

. 37

İn Forex 03 (25) / mart, 2012

30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də................................................Treyderin ağlasığmaz uğuru. Başınıza gəlsin!

6-da................................................Bazarı necə araşdırmalı7-də................................................Bazarın azarı nədir? Axı o, niyə sənə qarşıdır?

8-də................................................Prezident faktoru. Treyder, seçkiyə hazır ol!

9-10-da...........................................Haqlı, yoxsa varlı? Məktəbdə aldığımız tərbiyə

bazarda qazanmağımıza necə mane olur?

11-də..............................................Əvvəl bil, sonra gir!12-13-də........................................Trendin dəyişməsinin 3% qaydası

100% əminlik üçün...

14-17-də........................................Qrafikdə basketbol oyunu.Düz səbətə necə atmalı?

18-də.............................................. Biri bəs edər! Strategiyanı deyirik...

20-22-də.........................................Üç xanımın dedikləri. Martda söz onlarındır

23-24-də..........................................“4 indikator” sistemi. Kim demişdi ki,

biri bəs edər?

25-26-da.........................................Səkkiz düzəlməyən səhv27-də...............................................Qoy, bazar danışsın! Sənsə dinlə və anla

28-29-da..........................................Əksliklərin vəhdəti. Trend və flet

indikatorlarını necə birləşdirmək olar

30-da...............................................Qohumları treyderə nə deyir?31-34-də..........................................Birja rentgeni. “Ayı” ların və “Buğa”ların

lap skeletinə qədər necə görmək olar

35-də................................................Qrafikə “smaylik” çək!37-39-da..........................................İtrib qazananlar

Peşəkarlar bu fokusu necə bacarırlar

40-42................................................Əsas məsələ necə çıxmaqdır. “Stop”lar

dünyasına səyahətimiz davam edir

44-də................................................İndikatorlar əsasında analiz45-46-da..........................................Qan qaynayan ay

Mart üçün ekspert proqnozları

47-51-də..........................................Elliot Dalğalarının analizi52-55-də..........................................Kompleks texanaliz56-59................................................İşimoku analizi60-da................................................Kitab rəfi

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35

İn Forex 03 (25) / mart, 2012

REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Əvvəlcə bütövlikdə

mart ayınızı təbrik

etmək istəyirəm.

Məhz ayınızı, çünki bu ayda o

qədər bayramlar var ki, bir-

bir təbrik etsəm, çox uzun

çəkər. Çərşənbə axşamları, 8

mart, Novruz... Amma hər

halda, məhz 8 mart barədə bir

az geniş danışmaq istərdim.

Bunun da səbəbi var!

Baxmayaraq ki, birjalardaxanım treyderlərin sayı kişilərənisbətən xeyli azdır, çox vaxtmənə elə gəlir ki, bazar məhzqadın cinsindəndir. Məhz bunagörə əksər kişilər onunla diltapa bilmirlər.

Bazarın məntiqi qadın

məntiqidir, yəni “normal” kişi

məntiqi ilə çox vaxt uzlaşmır.

Bazarın davranışı qadındavranışıdır, əvvəlcədən proq-noza gəlmir. Sən bir şey göz-lədiyin halda, o, başqa şey edir.

Bazar qadın kimi nazlanmağısevir: hətta qalxacaqsa, yadüşəcəksə belə, bunu o qədərnazla edir ki, niyyətini əvvəl-cədən anlamaq olmur.

Bazar tərəddüdə meyillidir,çox vaxt nə istədiyini özü dəbilmir, ona görə də reyncdəolur. Qadınlar da eyniləbelədirlər.

Hələ korreksiyalardandanışmıram! Əsl qadın xasiy-yətidir. Kişilər nəsə etməkistəyəndə bunu korreksiyalarlaetmirlər!

Bu siyahını hələ xeyli uzadada bilərdim. Amma əsas məsələheç də təkcə bazarın cinsini

təyin eləmək deyil axı. Əsasməsələ bazarla necə rəftareləməyi müəyyənləşdirməkdir.

Siz heç görmüsünüzmü ki,qadınla zorakı münasibət,təzyiq effekt versin? Mən gör-məmişəm. Qadının dilini anla-maq lazımdır (nə qədər çətinolsa da)! Qadınla döyüşməzlər,qadınla rəqs edərlər. Bazarla dahəmçinin. Qadınla başqa cürdavranmağa çalışan kişininuğur qazanmaq şansı yoxdur. Ocümlədən də, bazarla. Qadınlamübahisə etmək dünyada ənmənasız və səfeh işdir. Bazarlada həmçinin!

Amma ən əsası: qadını

sevmək lazımdır. Və tam

əminliklə bəyan edirəm:

Forexi də! Ümumiyyətlə,istənilən işdə uğur qazanmaqüçün onu sevməliyik, birjanı isəxüsusilə. Çünki bu, kifayətqədər şıltaq, insanın əsəbləriləoynayan, nazını çəkməyi tələbedən, dili çətin anlaşılan birsahədir. Onu dərindənsevmədən bu işlə uğurlu izdivacqurmaq mümkün deyil. Ammabunu bacarsanız, həmin izdivacgələcəkdə xeyli faydalı olacaq.

Belə. Qarşıdakı Novruz

bayranmınızı şirkətimizin

bütün əməkdaşlarının adın-

dan ürəkdən təbrik edirəm.

Faydalı və maraqlı

mütaliələr!

Forexin cinsi

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Və ya bazarla uğurlu izdivacın sirrləri

Baxmayaraq ki,birjalarda xanım trey-derlərin sayı kişilərənisbətən xeyli azdır,çox vaxt mənə eləgəlir ki, bazar məhzqadın cinsindəndir.Məhz buna görə əksərkişilər onunla dil tapabilmirlər.


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

BACAR IQ Oğlanlar var...

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Britaniyanın “The Sun” qəzetinin

yazdığına görə, naməlum gənc Liverpu-

lun gecə klublarının birində 203948 funt

($323483) pul xərcləyib. Bunun 125000 funtu

dünyada ən bahalı şampan şərabı olan “Nebuchad-

nezzar” üçün ödənilib.

Sonradan məlum olub ki, həmin gənc 23 yaşlıtreyder Aleks Houpdur. O, London valyuta bir-

jasında çalışır. Dediyinə görə, ticarətiözü öyrənib, son 3 il ərzində Forexdə vəqiymətli metallar bazarında ticarətaparıb.

Buna qədər Aleks küçə ticarətçisiişləyib. Hərçənd, dediyinə görə, valyutaticarətinə marağı lap uşaqlıqdan var imiş.Qazancının azlığına baxmayaraq, o, 500funt toplayaraq, real hesab açıb və birgünəhesabını1100 funtaqədər qaldırabilib. Üç ilərzindəonunuğurları da,

hesabı da getdikcəböyüyüb.

Qeyd edək ki, AleksHoupun uğurlarından ilkdəfə Britaniyanın “TheDaily Telegraph” qəzetiyazıb. Bu, ötən ilin iyu-lunda “Zone InvestGroup.” Investisiyaşirkəti cavan oğlanı işəgötürəndə olmuşdu.


Treyderinağlasığmazuğuru

500 funtla başlayan cavan

oğlan 3 ilə milyonçuya çevrilib


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

TÖVS İ YƏ6 İlk növbədə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Qafar İmanverdiyev

Bazarın analiz edilməsi

və proqnozlaşdırılması,

ticarət planının işlənib

hazırlanması və praktiki ticrət

maliyyə bazarlarında uğurlu

fəaliyyət üçün zəruri faktorlar

hesab edilir. Bütün bunlarla

yanaşı bazarda iştirak zamanı

şəxsi fəaliyyətin də analizi

mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Şəxsi uğur və müvəffəqiyyətsi-zlikləri analiz etmədən, mənfəətvə zərərlərin statistik uçotunutəşkil etmədən ticarət fəaliyyətininmənfəətliliyini artırmaq qeyri-mümkündür.

Maliyyə bazarları və bununlabağlı analiz metodları olduqca çoxşaxəli və birmənalı olmadığı üçünmaliyyə bazarlarında fəaliyyətiştirakçıdan müntəzəm elmi vəpraktiki araşdırmalar tələb edir.

Maliyyə bazarlarında iştirak za-manı aşağıdakı tələblər yerinə ye-tirlilməlidir:

- iqtisadi göstəricilər vəhadisələr, həmçinin valyutabazarlarının bu məlumatlara reak-siyası qeydiyyata alınmalı;

- bütün texniki və komputeranalizi siqnallarının doğruluq vəyanlışlıq statistikası təşkiledilməli;

- bazarda valyutaqiymətlərinin qeyri-müəyyənhərəkətinin qeydiyyatı aparılmalı;

- ticarət qərarları qəbuledərkən emosiya və təəsüratlarqeydə alınmalı və s.

Bazarda baş verən bütün hadi-sələrin və bunlara qarşı reak-siyanın qeydiyyatını aparmadanuğurlu nəticələrin və müvəf-fəqiyyətlərin əldə edilməsimümkün deyil. Bir qayda olaraqbu tip sistem üzrə bazar analizinintəşkili bir müddət sonra başverəcək situasiyaları daha dəqiqanaliz etməyə və hadisələrədüzgün qiymət verməyə imkanyaradır.

Uzun müddətli dövr ərzində

yuxarıda əksini tapmış qeydlərinanaliz edilməsi ticarət qərarlarınınqəbul edilməsi üçün yeni siqnal-ların yaradılmasına yardımçı olabilər. Bu tip qeydlərin analizi yeniticarət metodlarının müəyyən-ləşdiril-məsinə yardımçı olmasıbelə, bazarda baş verən dəyişiklik-lərin daha dəqiq hiss edilməsinəimkan yaradır.

Bazar haqqında qeydlərin mütə-madi olaraq yenidən analizedilməsi müsbət nəticələrin əldəedilməsi ehtimalını daha da artırır.Ötən dövrdə baş vermiş hadisə-lərin yeni qazanılmıştəcrübələrdən yararlanaraq təkraranaliz edilməsi daha yüksək temp-də effektiv araşdırma bacarığınıtəkmilləşdirir.

Bazarın araşdırılmasınayönəldilmiş bu tip analiz metoduvalyuta bazarlarında həyata keçir-ilən fəaliyyətin ilkinmərhələlərində olduqca vacibəhəmiyyət kəsb edir.


Bazarı necə araşdırmalı?

“İnforex” şirkətinin ofisindəkeçirilən növbəti seminar maraqlıbir sistemin təqdimatına həsr olu-nacaq. Sistem ADX indikatoru vəDəyişən Orta Göstəricilərin (MA)sintezi əsasında qurulub. “Bək-test”lər onun illik 600 punkt stabilgəlir verdiyini göstərir.

Siz Seminarda sistemin necəqurulması və işinin incəlikləri ilətanış olacaqsınız. Maraq doğuranbütün suallara cavab veriləcək.

Seminarın aparıcısı: Qafar

İmanverdiyevSeminarın tarixi:

19 mart, 19:00

Aktiv real hesabamalik treyderlər (yənihesabında minimum25$ və sonuncubağlanan əməliyyatbu ay olan) seminaraödənişsiz gələ bilər-lər. Digərləri üçün seminarınqiyməti – 50 AZN

Seminara yazılmaq üçün siz

ofisə zəng edə (012) 4375323 və

ya online formadan istifadə edə

bilərsiniz.

Trendi necə tutmalı?

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_chronocontact&Itemid=106


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

DÜŞÜNCƏ Prizma

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

Samir Quliyev

Əksər treyderlərdə belə

təsəvvür var ki, sanki

bazar onlara qarşıdır.

Bir dəfə haradasa oxumuşdum

ki, Uoll-Stritdə çalışanların 99%-

i faizi nə vaxtsa bu fikrə düşdük-

lərini etiraf ediblər. Adətən

treyderlər nikbin əhval-ruhiy-

yədə olanda bir də görürsən,

bazar qəfildən onların əksinə

gedir. Pessimizm zamanı isə

əksinə… Əməliyyat bağlanan

kimi bazar sənin tərəfinə dönür.

Hələ bu harasıdır? Əlavə edə

bilərəm ki, treyderlərin emosi-

yaları nə qədər güclüdürsə,

bazar da əks işarə ilə o qədər

güclü hərəkət edir.

Bunun səbəbi nədə ola bilər?Axır bazar haradan bilə bilər ki,məsələn, Bakıda bir SamirQuliyev var, avronu alıb, indionun əleyhinə getmək lazımdır?Bazar bunu bilə bilməz! Lapbazarı idarə edən “gizli əllər”varsa da, mənim üçrəqəmli depoz-itim niyə onların marağında ol-malıdır ki? “Mərdümazar”dırlar,ona görə?

Açığı, əvvələr mən bütün gü-nahı bazarın üstünə yıxmağıntərəfdarı idim. Amma indi bazarıgünahlandırmağın tərəfdarı dey-iləm. Əvvəlcə özümüzə nəzərsalmalıyıq: biz özümüz bir fərd vəbir treyder olaraq nə dərəcədə ra-sionalıq? Müşahidələr göstərir ki,insan çox irrasional varlıqdır. Axı

bazar da son nəticədəməhz həmin irrasional insanlarıntoplumundan başqa bir şey deyil!

Bəs irrasional insanları bir yerətoplayanda nə baş verir? Xaosyaranır, yoxsa nizam-intizamlıhərəkət?

Adətən insan kütləsi xaosa vəqarışıqlığa meyl edir. Basabassalır, bir-birlərini tapdalayıb əzir,xaos yaradırlar. Günah – kütləninirrasionallığındadır. O, rasional

hərəkət etməyə qadir deyil. Kütləayr-ayrı elementlərinin (yənifərdlərin) marağına uyğun hərəkətetmir. Kütlənin öz qanunları var.Kütlənin qərarları 90 faiz hallardafərdlərin marağına qarşı gedir.Yaxşı, bəs bazarda fəaliyyətgöstərən kimdir? Kütlə! Həmin oirrasional, xaos yaradan, öz tərkib

hissələrini tapdalayan, basıbəzən kütlə. Bacar, əzilmə, kütləninayağının altında qalma!

İndi isə bunu treydinqə tətbiqedin. Və sizə aydın olacaq ki,bazar niyə belə anlaşılmaz hərəkətedir. Niyə ayrı-ayrı treyderləriəzib-keçir. Niyə “mərdümazar”kimi görünür. Niyə sanki bizim“acığımıza” hərəkət edir... Çünki“bazar” dediyimiz anlayış əslindəelə həmin o irrasional kütlədənsavayı bir şey deyil.


Bazarın azarı nədir?

Axır bazar haradan bilə bilər

ki, məsələn, Bakıda bir Samir

Quliyev var, avronu alıb, indi onun

əleyhinə getmək lazımdır?


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

N Ə Z Ə R Ə A L !8 Aktual mövzu

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Mark Çandler

Məşhur psixoloq

Abraham Maslou

deyirdi ki, “Əgər

sizin əlinizdə çəkic varsa, onda

bütün problemlər gözünüzə mıx

kimi görünəcək”. Bu sözlər val-

uta bazarına da aiddir. Bir çox

ağıllı insanlar məqsədyönlü şə-

kildə iqisadiyyat taxtasına siyasi

mıxlar vurmağa çalışırlar. Əksər

hallarda siyasi hadisələrin doğu-

racağı iqtisadi effektləri əvvəl-

cədən müəyyənləşdirmək olmur.

Ona görə də, siyasəti izləyərək,

iqtisadi qərarlar qəbul edənlər öz

əsəblərini xeyli dərəcədə kor-

layırlar.

Analitiklər çox vaxt iqtisadi

proseslərdəki dövriliyə fikir verir-

lər. Onlar bazarlarda yaşanan

dövrilikləri müəyyənləşdirməyə

çalışırlar. Məsələn, bəllidir ki,

1962-ci ildən başlayaraq, hər 4

ildən bir Amerika fond bazarında

“dib” formalaşır. Yaxud, hər yeni

prezidentin ikinci ilində indekslər

minimuma enirlər. Amma valyuta

bazarında belə qanunauyğun-

luqları aşkarlamaq heç də asan

deyil. Çünki fond bazarlarından

fərqli olaraq, valyuta bazarları çox

qısa tarixə malikdirlər. Amma

Amerikada prezident seçkisi ilə

dolların kursu arasında əlaqə, hər

halda, var.

Aydındır ki, bu əlaqə 1971-ci

ildən – yəni dollar sərbəst bazara

buraxılandan sonra müəyyən

edilməlidir. Sadəlik üçün ancaq

bir cütlük – eur/usd götürülüb

(avronun olmadığı dövrdə onu

Alman markası əvəz edib). Şəkil

1-də cütlüyün 1972-ci ildən bu

yana olan hərəkətinin hər prezi-

dent ili üçün təxmini vəziyyəti

göstərilib. Göy qrafik 2005-2006-

cı illərdəki vəziyyəti əks etdirir.

Qrafik 4 hissəyə bölünüb – onlar-

dan hər biri Amerika prezidentinin

bir ilini əks etdirir.

Prezidentlərin hakimiyyətinin

birinci və üçüncü illərində heç bir

təkrarlanan patternlər tapmaq

mümkün olmayıb. Dördüncü ildə

adətən dollar möhkəmlənir. 9 hal-

dan 6-da belə olub. Amma ən

dəqiq qanunauyğunluqlar məhz

prezidentlərin ikinci ilinə aiddir.

Hər bir Amerika prezidentinin ik-

inci ilində dollar adətən 11% zəi-

fləyir. Bu, Vaşinqtondakı siyasi

vəziyyətdən asılı olmayaraq baş

verir. Prezidentin respublikaçı,

yoxsa demorkat olmasının heç bir

fərqi yoxdur. Fərq ancaq faizlərdə

özünü göstərir (şəkil 2).

Cədvəldən onu da görürük ki,

demokrat prezidentlərin 4-cü

ilində adətən dollar daha güclü

artım nümayiş etdirir.


Prezident faktoru

Treyder, seçkiyə hazır ol!

Amerika prezidentlərinin hakimiyyət illəri dolların kursunda necə əks olunur

Şəkil 1. Amerika prezidentlərinin hakimiyyətinin4 ili ərzində dolların təxmini orta hərəkəti

Şəkil 2. Prezidentin respublikaçıvə ya demokrat olması ciddi fərqə

səbəb olmur. Bütün hallarda onunhakimiyyətinin ikinci ilində dollar

enir, dördüncü ilində isə qalxır.


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

ÖZÜNÜTƏRB İ YƏ Düşüncə tərzi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Fərid Hüseynov

İnvestisiya konfransların-da ən məşhur məruzəçiləryüksək ehtimala malik

giriş metodları barədə məlumatverənlərdir. Əgər siz deyirsinizsəki, “Uğurlu əməliyyat şansı sizintərəfinizdədir” və 75% haldauğur gətirən texnikanı göstərir-sinizsə, sizin böyük auditoriyanızolacaq. Bundan başqa, beləmetodların çoxu adətən böyükitkilər verir və müsbət gözləməyəmalik olmur. Hərçənd, 75% düzolmaq imkanı insanları cəlb edirvə onları bu metodla ticarətaparmağa vadar edir.

Haqlı olmaq sizin üçün nədərəcə vacibdir? Məsələn, mənzəmanət verirəm ki, siz ilin so-nuna “çoxlu pul” qazanacaqsınız,amma əməliyyatlarınızın 90%-dəitkilərlə üzləşəcəksiniz. Necədirsizə belə bir variant? Buna yolverə bilərsiniz? Bunu qəbul edəbilərdiniz?

Çoxları, güman ki, bu 3 suala“Yox” cavabı verəcək. Əgər sizonlardan birisinizsə, onda çoxgüman ki, siz də özünüzü pulqazanmaq imkanından ona görəməhrum edirsiniz ki, sizin üçünhaqlı olmaq pul qazanmaqdandaha vacibdir.

Bəziləriniz deyə bilər: “Necə

ola bilər ki, 90% halda səhv edib,pul qazanasan?” Cavab treydinqinqızıl qaydasındadır: “İtkiləri tezbağlayın və gəlirin artmasınaimkan verin”. Deyək ki, əməliyy-atlarınızın 90%-i uğursuz olur vəsizin orta hesabla itkiniz 100$-dır.İlə siz 100 əməliyyat verirsiniz vəonlardan 90-nın ümumilikdə itkisi9000$-dır. Amma deyək ki, sizinorta uduşunuz böyük R əmsalınıverir. Məsələn – 100; onda ortauduş 100 000$ təşkil edir. Beləuduşların ildə 10 ədəd olması ilə100 000$ gətirəcək. Əgər siz

uduşdan itkiləriçıxsanız, onda ilə gəliriniz 91000$ təşkil edəcək. Beləliklə siz90% əməliyyatlarınızın uğursuzolduğu halda ilə 91 000$ qazan-mış olursunuz.

Mənə elə gəlir ki, treyderlərin99%-i belə nəticələr verən sis-temlə ticarət apara bilməyəcək.Səbəbi odur ki, onlar uduzmağıözlərinə bağışlaya bilməzlər. Bu-rada dalbadal uğursuz əməliyyat-lar həddindən artıq çoxdur. Bu,

çox uzun çəkə bilər. Əksəradamlar dalbadal çoxlu uğursuzəməliyyata yol verə bilməzlər. Bubaş verəndə onları

tut-duqları işdən əl çəkirlər. Belə sis-temdə dalbadal asanlıqla 25 itkiilə üzləşmək olar. Bu an siz beləbir qənaətə gələcəksiniz ki, sis-teminiz xarab olub və başqa birmetodu yoxlamağa başlaya-caqsınız.

Gəlin əks vəziyyətə baxaq.Təsəvvür edək ki, siz 90% haldadüz ola bilirsiniz. Deyək ki, ortagəliriniz 100$-dır, orta itkiniz2000$-dır. Bu o deməkdir ki, siz9000$ gəlirin qarşılığında 20000$itki əldə edirsiniz.


Haqlı, yoxsa varlı?

Hansından olmağı üstün tutursan:

Orta məktəbdə aldığımız tərbiyə bizimForexdə qazanmağımıza necə mane olur

Haqlı olmağa nəyə görə

bağlanmağımıza iki əsas səbəb var.

Əvvəla, biz buna məktəbdən bəri

kodlaşdırılmışıq.

8


İn Forex 03 (25) / mart, 2012www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Siz 11 000$ itirəcəksiniz. Beləsistemlə ticarət aparan olacaq?Sözsüz ki, olacaq. Onlar bu yollamüflisləşənə qədər ticarət apara-caqlar. Niyə? Ona görə onlar bilirki, əksər hallarda düzdürlər və buçox yaxşıdır.

Siz şikayət edə bilərsiniz ki,100 əməliyyatdan sonra necə 11000$ itirmək olar? Çox sadə -onlar beyinlərində uğursuzəməliyyatı uzunmüddətli in-vestisiyaya çevirirlər və deyirlər:“Bu itki yalnız kağızdadır”. Hesabedirəm ki, investorların ümumisayından çoxu nə vaxtsa gəlirəçevriləcəyi ümidlə əməliyyatlarınıböyük itkilərlə saxlayırlar. Niyə?Ona görə ki onlar səhv olmalarıilə barışa bilməzlər və indi dəhətta bu uğursuz əməliyyatlardayenə də düz olmaq üçün gözləyir-lər.

Nəyə görə adam elə gəlir kihaqlı olmaq belə vacibdir? Haqlıolmağa nəyə görə bağlan-mağımıza iki əsas səbəb var.

Əvvəla, biz buna məktəbdən bərikodlaşdırılmışıq. İkincisi, treydinqsahəsində hər kəs insanlara on-ların istədiyini verir – haql ıolmaq imkanı – bu da öznövbəsində mifi əbədiləşdirir.Gəlin, iki səbəbə daha yaxındannəzər salaq.

Birincisi – biz məktəb siste-mindən haqlı olmağın

vacibliyi ilə kök-ləndirilmişik. Məktəbdə biziöyrədirlər ki, düz cavablar və səhvcavablar var. Düz cavab nədir?Əgər siz sistemdə sağ qalmağıöyrənmisinizsə, onda bildiniz ki,“düz” cavab müəllimin eşitməkistədiyi cavabdır.

Sizin nəaliyyətləriniz periodikolaraq sizdən düzgün cavab tələbedən testlərlə ölçülür. Əgər siz

70%-dən çox düzgün cavab verəbilmirsinizsə, sizə “kafi” verilir vəsiz tənəyə məruz qalırsınız. Sizihətta dostlarınızın gözü önündətəhqir edə bilərlər.

Hətta siz sistemi başadüşürsəniz və düzgün cavablarıbilmək üçün inadla çalışsanızbelə, sizə hələ də deyə bilərlər ki,işiniz kifayət qədər

yaxşı deyil. Adətənyüksək qiymətləndirməyə 94%düzgün cavab lazımdır. Amma nəqədər uşaq evdə 94% göstərməkləatasından eşidir: “Niyə 100%yox?”

Beləliklə, təəccüblü deyil ki,treyderlər həmişə haqlı olmaqistəyirlər. Amma haqlı olmaqadətən gəlir üçün baha başa gəlir.20 il təhsil almağınız və diplomlumütəxəssis statusuna malik ol-mağınız ya da orta məktəbi qurtar-mamağınız vacib deyil, siz artıqhaqlı olmağa zom-biləşdirilmisiniz.

Haqlı olmağı istəməyə ikincisəbəb - treyderlər üçün nəzərdətutulmuş servislər və onlarda düzolmağın vacibliyinə dəstək verəninvestorlardır. Proqram satıcılarıgüclü optimizasiyalaşdırılmış sis-temlər verməyə çalışırlar. Siz özticarətinizi optimizasiyalaşdırdıq-dan sonra siz dəqiq görəbiləcəksiniz ki, harada almalı idi-niz, harada satmalı. Bu aydıngörünür. Amma həmin ən opti-mizasiyalaşmış sistem gələcəyətətbiq olunanda çox pis işləyir.


ÖZÜNÜTƏRB İ YƏ10 Düşüncə tərzi

Təəccüblü deyil ki, treyderlər

həmişə haqlı olmaq istəyirlər.

Amma haqlı olmaq adətən gəlir

üçün baha başa gəlir.

8


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

MASTER -K L A S S Məsləhət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

11

Linda Bredord Raşke

Treydinqdə "oyun qay-

dalarını” bilmək de-

yəndə nə vaxt almaq və

ya satmaq, bazardan nə vaxt çıx-

maq və ya nə qədər qalmaq

nəzərdə tutulur. Svinq-treydinq

zamanı əməliyyatdan olan gö-

zləntilərinizi mütləq idarə et-

məlisiniz. Qəribədir ki, gözlə-

diyiniz nə qədər aşağı olsa, bir o

qədər çox pul qazana bilə-

cəksiniz. Bazara giriş sadəcə, işin

bir hissəsidir, əsas olan pis

əməliyyatlardan vaxtında çıx-

mağı bacarmaqdır. Svinq-treyd-

inq zamanı yaxın stop-order-

lərdən, trendlə ticarətdə isə geniş

stop-orderlərdən istifadə edilmə-

lidir.

Siz Bazara girməzdən əvvəl nəedəcəyinizi tam və ətraflı şəkildəbilməlisiniz. Həmişə planınızolsun, amma çevik olmağı da yad-dan çıxarmayın. Əməliyyatı aç-mazdan əvvəl müqavimət vədəstək səviyyələrini nəzərdənkeçirin. Bilin ki, xoşagəlməzhadisələr zamanı nəyi necəedəcəksiniz.

Heç vaxt bazarın dalınca qaç-mayın! Hərəkəti buraxdığınıza

görə narahat olmağın əvəzinəfikirləşin ki, “Əla! Növbətifürsətdə Bazara girəcəyəm!”

Yalnız Bazar sizin xeyrinizəhərəkət etdiyi halda əməliyyatınövbəti günə keçirin.

Fikri yalnız bazara giriş və yabazardan çıxışda cəmləşdirməkpsixoloji təzyiqi azaldır.

Əgər bazar gözlədiyinizə uyğunhərəkət etmirsə, ilk fürsətdəcəçıxın.

Bazara giriş əvvəlki gününbağlanışına nəzərən olmalıdır.Günün əvvəlində bazarın keçəngünün minimumunu (maksimu-munu) “test etməsi”ni gözləməkbəzən çox yaxşı nəticələr verir.Bağlanış növbəti günün açılışınaişarə etməlidir. Bazar sizin göz-lədiyiniz (və ya trendin işarə et-diyi) kimi açılmırsa, əvvəlcə dəy-işiklikləri gözləyin.

Bugünkü dəstək/müqavimətxəttinin dünənkindən aşağı/yuxarıolduğuna baxın.

Diqqət edin: bu gün Bazarəvvəlki dalğalanmaya nəzərənbazar yuxarıda, yoxsa aşağıda yer-ləşir?

Dəstək/müqavimət xətlərininkəsilməsi əgər həqiqidirsə,həcmin və aktivliyin artması iləmüşayiət olunmalıdır.

Trendin varlığını 14 periodluADX-in 32-dən yuxarı qalxmasıilə müəyyənləşdirmək olar.

İstənilən texnikada əminlik əldəetmək üçün ticarətdə onun ardıcıl

surətdə tətbiq olunması lazımdır.Buna görə də, bir texnika iləişləyin! Yaxud, öz fərdi fəl-səfənizə uyğun metodları bir-ləşdirə bilərsiniz.

Qısamüddətli siqnallar verənsistemlə işləyirsinizsə, qazanclaitki arasında çox yüksək fərqgözləməlisiniz.

Hətta stabil gəlir əldə edəndəbelə, 3-4 böyük itki ayın bütünnəticələrini heç edə bilər. Onagörə, daim gəlirləri də, itkiləri dəfiksasiya edin.

Qısamüddətli ticarətdə gəlirigeri verməyin.

Hər qərar müəyyən qiymətəmalikdir – siz ya seçimdən imtinaetməlisiniz, ya da seçimi həyatakeçirməlisiniz. Hər birinin özqiyməti var.

Lazım olanda uduzmağı dabacarmalısınız.

Bacarırsınızsa, intuisiyanızdanistifadə edin.

Nəhayət, bütün treyderlərə,amma xüsusilə qısamüddətlititrəyişlərlə ticarət aparanlara aidolan 2 qızıl qayda:

HEÇ VAXT itkiləriniz cəm-

ləşdirməyin! Əgər səhvolduğunuzu fikirləşirsinizsə,əməliyatı bağlayın. Düzolduğunuza əmin olanda yenidənaçarsınız.

HEÇ VAXT kiminsə fikir-

lərinə qulaq asmayın! Ancaqözünüz əməliyyatınızın nə vaxtyanlış olduğunu bilirsiniz.


Əvvəl bil, sonra gir

8 mart günü ilə bağlı “İn Forex” sizə dünyanınən məşhur qadın treyderlərindən birinin məqaləsini təqdim edir

Treyder bazara girməmişdən əvvəl nələri nəzərə almalıdır


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

T E X N İ K İ D E TA L L A R12 Kriteriya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Forexdə ticarət aparma-

ğın ən çətin tərəfi sizin

trend istiqamətində

olub-olmadığınızı təyin etməkdir.

Bu, ilk baxışdan asan görünə

bilər: trend xəttləri bəs nə

üçündür? Amma razılaşaq ki,

treyderlərin çoxu hələ də trend

xəttlərini düzgün çəkə bilimirlər.

Bir neçə sadə qaydanı bilmək

sizin bu probleminizi həll etməyə

qadirdir.

Artım trendi zamanı şamların

aşağı kölgələrinin mühüm uclarını

birləşdirən trend xətti çəkirik.

Trend xətti qiymətin qıra

bilmədiyi dəstək xəttinə çevrilir

və qrafik yenidən bu xəttə doğru

qayıtsa, onu test edib, əvvəlki is-

tiqamətdə hərəkətini davam et-

dirir.

Eniş trendi zamanı şamların

kölgələrinin mühüm maksimum-

larını birləşdirən trend xətti qurun.

Bu, qiymətin sonrakı hərəkəti za-

manı müqavimət xətti kimi çıxış

edir.

Əgər qiymət trend xəttini

kəsirsə, həmin trend xətti

qüvvədən düşür. Bundan sonra

qrafik əvvəlki istiqamətdə hərəkə-

tini davam etdirirsə, şəkildə

göstərildiyi kimi, yeni trend xətti

çəkilməlidir.

Əgər bir trend başa çataraq,

digər trendlə əvəzlənibsə, bu

halda köhnə trend xəttindən

bütövlükdə imtina etməlisiniz,

çünki o, daha etibarlı deyil.

Qiymət əvvəlki trend is-

tiqamətində hərəkətini bərpa et-

məyənə qədər köhnə trend xəttini

yenidən çəkməyə cəhd göstər-

məyin.


Trendin dəyişməsinin3% qaydası

3% qaydasıyerinə yetməyib!

8



Bəzən yeni başlayanlar trend

xəttlərini trendin əsas istiqamə-

tinin ortasından çəkirlər. Bununla

da bütün qaydaları pozurlar. Əgər

çoxlu şamların kölgəsi trend xət-

tini kəsirsə, həmin xətt dəstək və

müqavimət səviyyələrinin harada

yerləşməsi barədə məlumat ver-

mir.

Trend xəttinin vacibliyi

qiymətin onu neçə dəfə test etməsi

və davamlığı ilə ölçülür. Qiymətin

8 dəfə test etdiyi trend xətti

qiymətin 3 dəfə test etdiyi trend

xəttindən daha vacibdir. Eynilə, 3

həftə davam edən trend 3 gün

davam edən trenddən daha önəm-

lidir. Bundan vacib məqam isə

trendin daha ümidverici, etibarlı

olmasıdır. Amma unutmayın ki,

güclü trend xəttinin kəsliməsi də

daha böyük önəm daşıyır.

Trend xəttləri çəkərkən həm

böyük, həm də kiçik zaman

miqyaslarındakı trendi müəyyən-

ləşdirmək lazımdır. Əgər 4 saatlıq

zaman intervalında ticarət aparır-

sansa, həm 1 saatlıq, həm də gün-

lük qrafikdəki trendə baxmalısan.

Əks halda, məsələn, trendin

aşağıya yönəldiyini zənn etdiyin

halda, artan trendin korreksiya

fazasına düşə bilərsən.

Qısa perioddakı trendlərin

analizi bazara yaxşı giriş və çıxış

siqnalları verə bilər. Bütün hal-

larda unutmayın: böyük zaman

periodlarını nəzərə almamaqla Siz

özünüzü təhlükəli vəziyyətə

salırsız.

Əgər trend xətti əhəmiyyətli

dərəcədə kəsilibsə, demək, daha

etibarlı deyil. Əgər trend xətti

zəif, hiss olunmayacaq dərəcədə

kəsilib, lakin sonra hərəkət

əvvəlki istiqamətdə davam edibsə,

siz vəziyyəti təhlil etmək üçün

sadəcə, yeni trend xətti çəkməli-

siz.

Bəs trendin qüvvədən

düşdüyündən xəbər vermək üçün

trend xətti nə qədər kəsilməlidir?

Əfsuslar olsun, amma bunu

nüəyyənləşdirməyin heç bir dəqiq

qaydası yoxdur. Elə buna görə də

texniki analiz elmdən çox, in-

cəsənətə yaxındır.

Bəzi uzunmüddətli treyderlər

trend xəttinin kəsilməsini təyin

etmək üçün 3%

qaydasın-

dan istifadə etməyi xoşlayırlar.

Yəni qiymət trend xəttini

kəsəndən sonra əvvəlki hərəkə-

tinin ən azı 3%-i qədər əks is-

tiqamətdə gedərsə, trend dönmüş

sayılır. Qısamüddətli treyderlər

1% qaydasını üstün tuturlar.

Bütün hallarda son qərarı

özünüz verməlisiniz.


Qiymət trend xəttini kəsəndən sonra əvvəlki

hərəkətinin ən azı 3%-i qədər əks istiqamətdə

gedərsə, trend dönmüş sayılır. Qısamüddətli

treyderlər 1% qaydasını üstün tuturlar.

T E X N İ K İ D E TA L L A R Kriteriya 13

8

Facebook-da bizə qoşulun

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

TE XANAL İ Z14 Düz hədəfə!

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Todd Kryuger

Bir çox idman yarışla-

rında meydanların

oyun zamanı mühüm

əhəmiyyət kəsb edən sərhədlər

var. Bu oyunların qaydaları

trend kanalı (məşhur paralel

trend xətləri) konsepsiyasını

xatırladır. Nümunə kimi bazarda

baş verənləri basketbolla müqa-

yisə etmək olar. Basketbol mey-

dançası dəqiq sərhədlərə ma-

likdir və hakim oyunçunun

oyunda və ya oyundan kənar

vəziyyətdə olmasına nəzarət edə

bilər. Əgər bir komandanın

oyunçusu meydançanın sərhə-

dini keçirsə, top o biri koman-

daya ötürülür. Basketbol mey-

dançasında həmçinin “iki xallıq

atış zonası” da var. Bu zonadan

edilən atışlarda səbətə salmaq

ehtimalı çox böyükdür.

Təxminən oxşar yanaşmanı

qiymət qrafikinə də tətbiq etmək

istəyirik.

Trend kanalının düzgün qurul-ması basketbol meydançasınınnişanlanmasını xatırladır. Trendkanalının qurulması bunları

müəyyən edir:- Yaxın gələcəkə trendin mümkün

istiqaməti

- Mümkün gələcək dəstək və

müqavimət səviyyələri

- Mümkün müvəqqəti bazar

təpələri və dibləri

- Mümkün ifrat alış və satış zo-

naları

- Mümkün alış və satış zonaları


Qrafikdəbasketboloyunu

Şəkil 1

8



Top oyundadır

Bir dəfə görmək yüz dəfə eşit-məkdən yaxşıdır. Gəlin, şəkil 1-dəki qrafikə baxaq. Qrafikdəmailli oyun meydançasınıgörürsünüz? Bazarda böyük birdəyişiklik baş verməyənə qədərqiymətin yaxın gələcəkdəyuxarıya doğru artımı davam et-dirəcəyini güman edirik. Trendxətlərinin qurulmasında istifadəolunan qiymət şamları dairələrləişarələnib. Şaquli qırmızı xəttinkeçdiyi bar “oyun mey-dançamızın” başlanğıcıdır. Aşağı-dakı mavi xətt “dəstək” xətti,yuxarıdakı mavi xətt “təklif” xət-tidir.

Qiymət yuxarı təklif xəttinəyaxınlaşanda bazarda təklifinhəcminin artacağını və qiymətinbu xətti keçməyəcəyini gö-zləmək məntiqə uyğun olar.Amma əgər qiymət yenə də qeydolunan xətti keçirsə, bazarda ifratalış vəziyyəti yaranıb, böyükehtimalla qiymət “topu” yenidən“oyun meydançasına” qayıdacaq.Qiymət təklif xəttini keçərkən birçox oyunçular – kəsilmə iləişləyənlər alış pozisiyası açırlar,bu peşəkar oyunçulara daha aşağıqiymətlərə satış pozisiyaları aç-mağa çox yaxşı şərait yaradır.Nəticədə təklif təzyiqi topu oyunmeydançasına qaytarır. Qarşıda bumexanizmi daha ətraflı nəzərdənkeçirəcəyik. Analoji olaraq əksi dəkeçərlidir, yəni qiymət aşağıdəstək xəttinə yaxınlaşanda.Qiymət bu səviyyəyə yaxın-laşanda biz onun tab gətirəcəyinigözləyirik, amma qiymət həminsəviyyəni kəsdiyi zaman bazarifrat satış mərhələsinə keçir vəqiymətin yenidən meydana qayı-

dacağını gözləmək olar.Təsvir etdiyimiz vəziyyət bas-

ketbolla olan analogiyamızı xatır-ladır; top oyun meydançasındankənara düşür və əks komandanınəlinə keçir. Bu qrafikin sağtərəfində ayıların bazar koman-dasının ifrat satış zonasından necəiki dəfə topu itirdiyini görürük vəüstünlük buğaların komandasınakeçirdi. Sonuncular qiymət “top-unu” məqalə yazılan vaxt idarəedirdilər.

Bu, bizə necə

kömək ola bilər?

Meydanı düzgün nişanlamaqlabiz gələcəyə nəzər salıb aralıqdönüş nöqtələrini müəyyən edirik.Amma gəlin yenidən basket-

bol mey-dançası ilə bağlı nümunəmizəqayıdaq, xüsusən də iki xallıqzonaya – buradan böyük ehtimallatopu səbətə salmaq olar. Bu alış vəsatış zona- ları əməliyyat verməküçün optimal yeri göstərir. Buzonalarda oynamağa başlamaqlabiz peşəkarlar kimi ticarətaparmağa başlayacağıq; dibdəaşağı qiymətə alıb, təpədə yuxarıqiymətə satacağıq.

Təqdim etdiyimiz yanaşmageniş yayılmış əsas yanaşmadır.Həcmin analizi ilə kombinasiyaetməklə biz vizual olaraq bazardatələb və təklifin nə vaxtyarandığını müəyyən edəbiləcəyik. Əgər biz bunu edə bil-

sək, onda bizim uğur əldə etməkşansımız daha da artacaq.

Oyun meydançasının

nişanlanması

Əvvəla, bizə qrafikə baxıb əsastrendi müəyyən etmək lazımdır.Oyun meydançasının bir neçənişanlama qaydası:

1) Meydançanın artan mail-liyində iki qiymət minimumu vəaralıq maksimum lazımdır.

2) Meydançanın enən mail-liyində iki qiymət maksimumu vəaralıq minimumu lazımdır.

3) Neçə dəfə çox qiymə kanalxəttinə toxunursa, dəstək və yamüqavimət bir o qədə güclüdür.

4) Kanalın mailliyi nə

qədər itidirsə,qiymətin onun sərhədlərindən kə-nara çıxma ehtimalı da böyükdür.

5) Kanal nə qədər çoxdanyaranıbsa, qiymətin onun hüdud-larından çıxma ehtimalı daböyükdür (bu adətən meydanınişanlamaq üçün səhv qiymət bar-ları seçilərkən baş verir).

6) Nə qədər böyük zaman inter-valından istifadə ediriksə,qiymətin uzun müddət kanaldahərəkət etmə ehtimalı daböyükdür (yəni həftəlik kanallardaha etibarlıdır, nəinki günlük,günlük daha etibarlıdır, nəinkisaatlıq və s.)


Bu zonalarda oynamağa başlamaqla biz

peşəkarlar kimi ticarət aparmağa

başlayacağıq; dibdə aşağı qiymətə alıb,

təpədə yuxarı qiymətə satacağıq.

8 8

TEXANAL İ Z Düz hədəfə! 15



Volume Spread Analysis

(VSA) nədir?

Volume Spread Analysis qiyməthərəkətinin səbəblərini təyin et-məyə və bu səbəblərə də əsasla-naraq qiymətin yaxın gələcəkdəmümkün hərəkətini müəyyən-ləşdirməyə imkan verən birtexnikadır. Bu analizə görə qiyməthərəkətinin səbəbi bazarda tələbvə təklif arasındakı həcmdənasılıdır. Bu, peşəkar bazar opera-torlarının aktivliyi ilə yaranır.VSA texnikasının köməyi iləistənilən qiymət qrafikinin 3 əsasdəyişkənliyini analiz edərkən bizpeşəkar operatorların nə vaxtaktiv şəkildə pozisiyaları (tələb)toplamalarını və ya yenidən pay-lamalarını (təklif) öyrənə bilərik.

Bu, foreksdə işləyirmi?

Foreks bazarının bir çox trey-derləri güman edirlər ki, həcmləbağlı məlumatlar valyutabazarında heç bir əhəmiyyətəmalik deyil. Bir halda ki foreks

mərkəzləşdirilməyib, bizim ticarəthəcmi barədə məlumat almaqimkanımız yoxdur, məhz ona görəbu bazarın iştirakçılarının çoxugüman edirlər ki, onların fəaliyyətsahəsinə heç bir həcmi analizmetodu tətbiq oluna bilməz.

Amma həcmin analizini inkaretmək böyük bir səhvdir, belə kiyalnız həcmlə bağlı məlumatlarpeşəkar operatorların taktikalarınıöyrənməyə imkan verir. Bir haldaki biz ticarət həcmi barədə rəqəm-ləri əldə edə bilmirik onları ticarətaktivlikləri barədə məlumatlarlaəvəz edə bilərik (tiklərə əsaslan-mış həcm).

Bu məlumatları şəkil 2-dəgöstərildiyi kimi həcm histoqramıfor-

masında göstərmək olar.Diqqət: “meydanımızın”fəaliyyətə başladığı nöqtənigöstərən şaquli qırmızı xəttədiqqət yetirin. Qaydanı yadınızasalın: Meydançanın artan mail-liyində iki qiymət minimumu vəaralıq maksimum lazımdır. Belə-

liklə, bizim meydança 2006-cı ilin4 sentyabrı qurulub, 14 sentyabrqırılma olmasına baxmayaraqoyun hələ də davam edir. 10ticarət günündə qiymət təyin olun-muş sərhədlər çərçivəsində idi vəbu vaxt ərzində biz aşağı risklə(dairələrlə göstərilib), böyükgəlirlilik ehtimalı ilə bir neçəəməliyyat verə bilərdik. Biz bupotensial əməliyyatlardanistənilən birini analiz üçün seçəbilərdik, amma yalnız birinidiqqətlə analiz edirik; 12 sentyabr2006-cı il, qiymətin oyun mey-dançasının sərhədlərindən kənaraçıxaraq ifrat alış zonasınadüşdüyü vəziyyət.

Gördüyümüz kimi, qiymətinifrat alış zonasını keçməyinə birneçə bar qalmış “bar 1”-in qeydolunduğu nöqtədə ticarət həcm-lərinin kəskin artmasının şahidiolduq. Bu barda çox böyük

qiymət spredi ilə əks olundu. VSAnəzəriyyəsinə görə barın “satışzonası” altında bağlanmasıpeşəkar operatorların potensialtəklifin həcmini artırmağa hazırolmalarına siqnaldır. İndi isəbazarın tələbə necə reaksiyaverdiyini bilmək üçün növbətibarları analiz edək.


Şəkil 2

Bir halda ki biz ticarət həcmi

barədə rəqəmləri əldə edə bilmirik,

biz onları ticarət aktivlikləri barədə

məlumatlarla əvəz edə bilərik

(tiklərə əsaslanmış həcm).

8 8

TEXANAL İ Z16 Düz hədəfə!



Biz həmçinin nəzəriyyəmizətəsdiq tapmaq üçün digər xırdazaman intervallarını da analiz et-məliyik. Niyə bu potensial təklifpeşəkarlar tərəfindən gəlir? İş on-dadır ki, treyderlərin əsas kütləsialanda tam və ya pozisiyanın birhissəsini onlara satmaq lazımdır(peşəkar operatorlar isə ancaqböyük həcmli pozisiyalarla ticarətaparırlar). Əgər onlar bazarda alışəhvalı olan zaman satmasalar,onda qiymətlər sadəcə çökəcək vəonlar ziyanda olacaqlar. Böyükticarət həcmi onu göstərir ki, trey-der kütləsi bu barda alışa meyl-lidir. Əlbəttə ki, böyük həcmli hərbar əhəmiyyətli deyil. Mühümbarı qeyri-mühümdənfərqləndirmək üçün VSA meto-dunu ətraflı tədqiq etməlisiniz.Bar 2-də görürük ki, qiymətyuxarı hərəkət edir və təklif xət-tinə toxunur, bundan sonraspredin ortasında bağlanır.Qiymətin bu cür hərəkəti əvvəlkibarda əhəmiyyətli satış həcmininolmasını təsdiqləyir.

Operatorlar nə edirlər?

Gəlin, özümüzə belə bir sualverək: əgər əvvəlki barda böyükalış həcmi vardısa, nəyə görəonun ardı ilə gələn bar yuxarıyadoğru ürəksiz qalxır və niyəqiymət diapazonun ortasındabağlanır. Buna cavabı “bar 3”verir. O, çox kiçik həcmli (ak-tivliyə malik) nazik spredli artımbarıdır. Bu bar iri operatorlarınartım hərəkətində iştirak etmədik-lərini təsdiqlədi, VSA termi-nalogiyasına görə bu bar“tələbsiz” bar adlanır. Biz bu barlagörürük ki, peşəkar operatorlarbazarın yuxarı doğru hərəkətindəmaraqlı deyillər.

Prosesin dərinliklərinə varaq

Vəd verdiyimiz kimi, daha qısazaman intervalına keçməyiyoxlayaq. Onu analiz edək və qısaəməliyyat vermək üçün təsdiq tap-mağa çalışaq. Şəkil 3-də M15qrafiki göstərilib ki,araşdırdığımız zaman kəsiyinətraflı incələyə bilək. M15qrafikində qeyd olunmuş 1 və 2barları 180 dəqiqəlik qrafikdə bar2-in hissəsini təşkil edir. Beləliklə,bar 1 böyük spredli artım barıdır,böyük ticarət həcmli bardır,növbəti bar 2 həmçinin böyükhəcmli bardır, amma o bar 1-in al-tında bağlandı Güclü bazarlardabelə olmur! Təxminən həminmənzərə bir qədər sonra təkrar-landı. 3 əv 4 nömrəli barlarabaxın. Tarix təkrarlanır. Onlar bar1 və 2-ni xatırladır. Bar 4 bar 3-dən daha böyük maksimum for-malaşdırıb, amma o yüksək ticarəthəcminə baxmayaraq əvvəlki bar-dan aşağıda bağlandı.

Gəlin təkrarlayaq. “Basketbolmeydançası” kimi bazarı nişanla-maqla təklif səviyyəsini müəyyən-ləşdirdik. Müxtəlif zaman

intervallarını analiz etməkləpeşəkar operatorların satdığını təs-diqlədik. İndi bütün bunlarımüəyyənləşdirməklə bizdə qısaəməliyyat açmağa və ya cari uzunəməliyyatı bağlamağa çox yaxşıimkan yaranır. M15 qrafikində bar2 və ya bar 4-də qısa əməliyyataçmaq son dərəcə təhlükəsizdir.Əsl treyderlər heç vaxt dəqiq dibvə ya təpəni tutmağa çalışmırlar,bu cür cəhdlər illüziyalarlanəticələnir.

Təmkinli kimi ticarət aparın

Sinergiya – səylərin bir yerəcəmləşdirilməsi, onların ayrı-ayrılıqda verə biləcəyindən dahaböyük nəticə verən bir hadisədir.Bu məqalədə bazar analizinin ef-fektiv alətlərini necə kombinasiyaetməyi göstərdik: ənənəvi dəstəkvə müqavimət səviyyələri və VSAtexnikası üzrə analiz. Bu alətlərinkombinasiyası bizə iri şirkətlərinpeşəkar menecerləri kimi ticarətaparmağa və daha aşağı riskləböyük gəlirliliyə malik əməliyyat-lar tapmağa imkan verir.


Şəkil 3

8

TEXANAL İ Z Düz hədəfə! 17


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

MÖVQE18 Prizma

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Larri Konnors

Birjada işləməyin ən

vacib sirrləri nələrdir?

Əslində sirr yoxdur.

Sadəcə, siz müəyyən strategiya

seçməli və onunla işləməlisiniz.

Hər şeydən əvvəl, riskləri mini-

muma endirməyə çalışmaq

lazımdır. Bunu etsəniz, gəlir özü-

özünə gələcək.

Yaxşı, faydalı modellər kifayət

qədər olsa da, qazanmaq üçün

Sizə yalnız əla bələd olduğunuz

bir strategiya bəs edər. Reallıq

budur ki, bir neçə yaxşı modelə

dərindən bələd olmaq və sağlam

məntiq Sizə texniki analizə dair

bütün kitablardan daha artıq fayda

gətirə bilər.

Ticarət yalnız Sizə bəlli olan

modellərin əsasında aparılmalıdır!

Bunlar etibarlı və asanlıqla

seçilən modellər olmalıdırlar. Bir

çox sxemlər var ki, onları

istənilən vaxt istənilən bazarda

tətbiq etmək mümkündür. Treyder

yalnız yaxşı tanıdığı modellərlə

işləyəndə özünü rahat və güvənli

hiss edə bilər.

Siz işlədiyiniz modellərin

təkrarlanmaq qabiliyyətinə əmin

olmalısınız. Tanıdığınız model-

lərin necə formalaşdığını görmək

Sizi vəcdə gətirməlidir. Əgər

öyrəndiyiniz model Sizə mənasız

gəlirsə, onu tətbiq etməkdən

çəkinin. Qazanmaq üçün Sizə

bircə model də bəs edər! Biz

şəxsən yalnız bir modellə

dolanışığını çıxaran xeyli treyder

tanıyırıq.

Treyderin ən böyük düşməni

bazara öncədən hansısa əminliklə

yanaşmaqdır. Sizdə belə bir şey

varsa, ləğv edin! Diqqətiniz yalnız

modelləri identifikasiya etmək və

onlarla işləməyin üzərində cəm-

ləşsin.

Heç vaxt unutmayın ki, Siz

ancaq ehtimallarla işləyirsiniz.

Ona görə də qoruyucu orderləri

unutmayın. Əksər hallarda bir

ziyanlı əməliyyar onlarla xeyirli

əməliyyatın nəticəsini heç edir.

Ona görə də, əməliyyatı açarkən

“stop” yerləşdirmək bir növ adətə

çevrilməlidir.


Biri bəs edər!..Treyderə qazanmaq üçün əla bildiyi bir strategiya yetərlidir

Gəlin, birlikdə baxaq

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=196&Itemid=122


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

19



İn Forex 03 (25) / mart, 2012

8 M A R T20 Müsahibə(lər)

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Amalya Əliverdyeva:

“Qadınlar daharisklidirlər”

- Səncə, niyə qadınlar Forex-əkişilərə nisbətən az maraqgöstərirlər?

- Çünki bu, ilk baxışdanqadının gücü yetməyən işəbənzəyir.

- Belə bir fikir var ki,qadınların intuisiyası kişilərənisbətən güclü olur.Belədirmi?

- Əlbəttə! Mən bu fikirlətam razıyam. Şəxsən mənəticarət aparmaqda məhz intu-isiyam kömək edir.

- Deyilənə görə, kişilərtreydinqdə qadınlara nisbətəndaha aqressiv olurlar. Çünkionlar özlərini təsidqləməküçün ticarət aparırlar. Qadın-lar isə yalnız qazanmaqüçün... Razılaşmaq olarmı?

- Xeyir, məncə qadınlardaha risklidirlər. Çünki əgəruduzarsa, həmişə arxalanacaq

yeri var. Amma kişinin yox... Onagörə də, müəyən yerlər var ki, kişidayanır, amma qadın risk edir.Çünki qorxası yeri yoxdur... Özü

də ki, bu zəmanədə!

- Necə düşünürsən, Forex-dəqazananlar nəyi bilirlər ki,uduzanlar onu bilmir?

- Lazımi nöqtədə dayanmağı.

- Maraqlıdır, hər şeydə kişilərənisbətən daha səliqəli olan qadın-ların bu cəhəti özünü treydinqdədə göstərirmi? Bəlkə, sizin qrafik-lər daha “təmiz” və səliqəliolurlar?..

- Yox, bu, lap ağ olardı... Qrafikkişi-qadı tanımır, o, hamı üçüneyni dərəcədə səliqəsiz olur.

- Ən uğurlu və ən uğursuzəməliyyatların yadındadırmı?

- Əlbəttə, ticarətdəki ilk 2günüm uğursuz idi. Tamahkarlıqgüc gəlmişdi. Amma sonra özümüələ aldım. Uğurlu əməliyyatlarımisə saysızdır, inanın...

- İnanırıq. Bəs Forexlə bağlı eləbir şey varmı ki, sən özünə bərk-bərk söz vermisən: “Bax, nəolursa-olsun, mən bunu bir dəeləməyəcəyəm!!!”

- Hə, var. Bazara böyük lotlagirməmək.


Üç xanımın

dedikləriMart – bayramlar ayıdır. Ayın ilk bayramı isə xanım-

ların adı ilə bağlıdır. Ona görə də, biz qərara gəldik ki,bu dəfə yeni müsahib axtarmayaq. İndiyə qədər jur-nalımızda müsahibəsi gedən 3 xanımın fikirlərindən ənmaraqlı hissələri sizin diqqətinizə təqdim edək. Onu dadeyək ki, indiyə qədər jurnalımızdan cəmi 3 xanımınmüsahibəsi dərc olunub... Ay-yay-yay... Belə olmaz,xanımlar!

Mart

8



Səbinə Məmmədqızı:

“Biz ruhdantez düşmürük”

- Nəyə görəsə, birja işindəkişilər üstünlük təşkil edirlər…Zərif cinsin nümayəndəsi busahədə özünü necə hiss edir?

- Düzdür, kişilər birjada üstün-lük təşkil edirlər. Amma kişilərpsixoloji cəhətdən bizdən çoxfərqlidirlər. Uğursuz əməliyyatdansonra daha tez ruhdan düşürlər.Biz isə elə də tez ruhdan düşüb,ümidimizi itirmirik, başqa yollaraxtarırıq. Suala gəlincə, özümü busahədə çox gözəl hiss edirəm.Maraqlıdır!

- Özündən başqa xanım treydertanıyırsanmı?

- Şəxsən tanımıram, ammahaqlarında eşitmişəm.

- Adətən qadınlar hər işdəkişilərə nisbətən daha səliqəliolurlar. Bu, özünü ticarətdə dəbüruzə verirmi?

- Ola bilər… Amma məncə, bu,ticarətdə o qədər də hiss olunmur.Ümumiyyətlə, mən, təəssüflə dəolsa, fikir vermişəm ki, adətən

yalnız kişilərin istifadə etdiyi icti-mai obyektlər daha təmiz vəsəliqəli olurlar.

- Hansı daha yaxşı yadındaqalıb: geyindiyin ilk hündürdaban

ayaqqabı, yoxsaaçdığın ilkəməliyyat?

- Birinciəməliyyatımyadımda deyil,hündürdabanayaqqabım isə in-diyə qədər yadım-dadır.

- Adətən qadın-lar çətinədüşəndə dəstəyədaha çox ehtiyac

duyurlar. Maraqlıdır: uğursuzəməliyyat olanda səndə təsəlli al-mağa ehtiyac yaranırmı?

- Sözün düzü, mən nə qədəracınacaqlı vəziyyət olsa belə, hissetdirməyi sevmirəm, ətrafım-dakılara dəstək verməyəöyrəşmişəm və məni pozitivadam kimi tanıyırlar. Adətənçətinliklər və ya uğursuzluqlarımhaqqında çox az adamladanışıram.

- Ümumiyyətlə, yaxınların sənintreydinqlə məşğul olmağına necəreaksiya verirlər?

- Yaxınlarım mənim standart-dan kənar qərarlarıma alışıblar.Valyuta bazarında işləməyəbaşlayanda əvvəl çox şübhə iləyanaşırdılar, amma indi onları daöyrətməyimi xahiş edirlər.

- Belə bir fikir var ki, treydergərək bu fəaliyyətini imkan dax-ilində qapalı saxlasın. Razılaşmaqolarmı?

- Maraqlıdır, bunu nə ilə izahedirlər? Məncə, gizlətməyə heç

bir ehtiyac yoxdur.

- Ziyanlı əməliyyatları bağla-mağa əlin gəlirmi?

- Əlim gəlir, amma adətənmənim bağlamağıma ehtiyacqalmır, ziyanlı əməliyyatlar özləribağlanırlar.

- Bəs gəlirin artmasını necə,gözləməyə səbrin çatırmı?

- Axır vaxtlar stopu “0”-açəkirəm və əks siqnallarınyaranıb-yaranmamasına baxıram.

- Bir çox treyderlərin əsasproblemi lazımi anı gözləyəbilməmək və bazara əlverişsizməqamda girməklə bağlıdır.Qadınların adətən daha səbirli ol-ması bu baxımdan sənə üstünlükyaradırmı?

- Gözləməyi bacarmaqlazımdır, əlbəttə. Hərdən olur,amma deyə bilmərəm, bəlkə dəkişilər bu cəhətdən daha üstündür-lər. Həddən çox səbrli olmaq isə,ola bilsin, əməliyyat açmaq üçüngecikməyə gətirə bilər.

- Ticarət zamanı intuisuyaamilindən istifadə edirsənmi?

- Bəli.

- Məşhur qadın treyderlərinarasında tanıdığın və kumir say-dığın varmı?

- Məşhur xanim treyderlərdənLinda Raşkenin ağıllı fikirləri var,onun kimi uğur qazanmaqistəyərdim.

- Qadınlar adətən bir azmövhumatçı olurlar. Maraqlıdır,sən ticarətlə bağlı hansısaəlamətlərə inanırsanmı? Misalüçün, mən bir nəfər tanıyıram, o,satmaq istəyəndə ilk tik yuxarıyaoldusa, qərarından vaz keçir…


8 8

8 M A R T Müsahibə(lər) 21



- Əlamətlərə inam adətənmövhumat kimi qiymətləndirilir,amma hesab edirəm ki, əslindəburda məsələ başqa cürdür vədaha geniş söhbətin mövzusudur.Ticarətlə bağlı əlamətləri yoxla-mamışam.

Aynurə Seyidova:

“Düşünülməmişəməliyyat səliqəsizmakiyaj kimidir”

- Hansı çətindir: makiyaj, yoxsatexanaliz?

- Hmmm... maraqlı sualdır... İk-isinin də çətin tərəfləri var; ikisidə diqqət və səbr tələb edir.Səliqəsiz edilmiş makiyajdüşünülmədən verilmiş əməliyyatkimidir - ikisində də nəticə bər-bad olur.

- Xanım treyderin kişilərdənhansı fərqli cəhətləri var? Və bufərqlər özünü ticarətdə necəgöstərir?

- Çoxları xanımların bu sahədəuğur qazana biləcəyinə inanmırlar.Amma xanımlar itkilərə yanaş-

mada kişilərdən daha dözümlüolurlar. Bunun da nəticəsindəkişilər boyuk itkilərə əsir düşdük-ləri halda, qadın iradəsinin gücüçox zaman itkini minimumaendirir.

- Yaxşı, bəs elədirsə, niyəqadınlar bu sahəyə az maraqgöstərirlər?

- Etiraf etməliyəm ki, həm-cinslərim doğrudan da, bu sahədəkişilərə nisbətən passivdirlər.Bunun da səbəbi yəqin, ondadırki, xanımları nəyəsə inanırdırmaqçətindir. Bu sahədə uğur onlarauzaq görünür. Əsas səbəblərdə biridə odur ki, onlara bu sahə çətin vəaldadıcı gəlir. Həmcinslərimlə et-diyim söhbətlərin nəticəsində buqərara gəlmişəm.

- Kişilərin riskə münasibətihaqqında çox deyilib. Bəs qadın-ların riskə münasibəti haqqındanə deyə bilərsən?

- “Kişilər risk etməyi sevir,qadınlar sevmir”, ya da əksinidemək, məncə, düzgün olmaz.Ümumiyyətlə, istər kişi, istərsə dəqadına fərdi yanaşmaq lazımdır.Ona görə də, risk etmə fərdə görədəyisir. Düzdür, risk edənfərdlərin arasında kişilər çoxdur.Amma riski sevmək qadınlarakişilərə nisbətən daha çox uğurgətirir.

- Maraqlıdır: kişi treyderləqadın treyder ailə qursalar, səncə,nə alınardı?

- Əgər hər ikisi peşəkardırsa,onda normal ailə olardı. Öz strate-giyalarına əsaslanıb, işlərini gorərvə normal həyatlarına davamedərdilər. Amma onda maraqlıolardı ki, onlardan biri “bear”, obiri “bull” olsun... O haldayaranacaq vəziyyəti təsəvvur edəbilirəm...

- Ola bilərmi ki, bir dəstə xanımbir yerə yığışanda yeni dəbdənyox, Forex-dən danışsınlar? Beləsöhbətləri eşitmək maraqlıolardı...

- Nəyə görəsə hamıda belə birfikir var ki, biz xanımlar bir arayagələndə ancaq dəbdən danışırıq.Amma bu, belə deyil. Bizlər özaramızda həyatımızda olan hərşeydən danışırıq. Hazırda Forexbizim “dəstə”mizin həyatında var.Bu söhbətlər bizə istiqamət verir,çünki xanımlar arasında rəqabət,daha doğrusu, “paxıllıq” güclüolduğundan, bundan xeyir götürəbilirik.

- Qadınlar bazarda hansıemosiyaları keçirirlər?

- Kişilərin və digər qadınlarınhansı emosiyaları keçirmələrihaqqında elə də məlumatim yox-dur, amma onu bilirəm ki, hamiəməliyyat açanda eyni hissiyaşayır: itirmək qorxusu və yük-sək gəlir xəyalı. Mən də hərəməliyyatı açanda minimum itkivə yaxşı gəlir umidilə acıram.

- Tutaq ki, qızıl balıq tutmusanvə o, sənə Forexin 3 sirrini aç-mağı təklif edir... Nələri bilməkistərdin?

- Elə bir şansım olsa, sadəcə,düzgun strategiya qurmağın 3 sir-rini öyrənmək istərdim.

- Qadınlar itkilərə kişilərdəndaha ağırmı yanaşır, yoxsa nis-bətən yüngülmü?

- Məncə, biz itkilərə kişilərdəndaha yumşaq yanaşırıq.

- Sistem, yoxsa intuisiya? Hansısənin üçün əsasdır?

- İntuisiya haradasa komək etsədə, mənim üçün sistem əsasdır.


8

8 M A R T22 Müsahibə(lər)


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

S İ S T EM Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

23

Bu sistem üçün lazım

olan bütün indikator-

lar artıq sizin termi-

nalda var. Sadəcə, onları lazımı

qaydada düzmək və kökləmək

qalır ki, yaxşı nəticələr verən bir

sistemlə işləyə biləsiniz.

Əvvəlcə bu indikatorları

eur/usd qrafikinə əlavə edirik:

1) 90 periodlu MA (Smoothed,

Close parametrləri ilə)

2) 12 periodlu CCI (Typical,

100 və -100, -50 və 50 parametr-

ləri ilə)

3) 14 periodlu ATR (0,002

səviyyəsi ilə)

4) 11periodlu Williams Percent

Range (-15, -85, -40 və -60

səviyyələri ilə)

Yadda saxlayın ki, bu strate-

giyada bütün əməliyyatlar yalnız

o zaman açılır ki, siqnallar şam-

ların bağlanması ilə təsdiqlənsin.

Almaq üçün:

1) Qiymət MA-dan yuxarıya

qalxmalıdır.

2) Williams indikatoru -85-dən

aşağıya enməlidir.

3) CCI (12) indikatoru -100-

dən aşağıda olmalıdır

4) ATR 0,002-dən yuxarıya

qalxmalıdır.


“4 indikator” sistemi

Şəkil 1. Alış vəziyyəti

8



Satmaq üçün:

1) Qiymət MA-dan aşağıya en-

məlidir.

2) Williams indikatoru -15-dən

yuxarıya qalxmalıdır.

3) CCI (12) indikatoru 100-dən

yuxarıda olmalıdır.

4) ATR 0,002-dən yuxarıya

qalxmalıdır.

Stop-loss əməliyyatdan 100

punkt aralıda qoyulur. Take-profit

üçün 40 punkt məsləhət görülür.

Düzdür, money-management

baxımından bu nisbət qətiyyən

düzgün deyil, amma “stop”ların

az-az işə düşməsi bunu kompen-

sasiya edir.

“Buy” əməliyyatı zamanı əgər

Williams indikatoru -60-dan

yuxarıya qalxırsa, “stop”u itkisiz

zonaya çəkir, ya da vəziyyətdən

asılı olaraq, bazardan çıxırıq.

“Sell” əməliyyatı zamanı əgər

Williams indikatoru -40-dan

aşağıya enirsə, “stop”u itkisiz

zonaya çəkir, ya da vəziyyətdən

asılı olaraq, bazardan çıxırıq.

“Buy” əməliyyatı zamanı əgər

CCI -50-dən aşağıya enərsə,

əməliyyatı bağlayırıq.

“Sell” əməliyyatı zamanı əgər

CCI 50-dən yuxarıya qalxarsa,

əməliyyatı bağlayırıq.

Bütün qaydalara əməl edəndə

sistem çox yaxşı nəticələr verir:


Şəkil 1. Alış vəziyyəti

8

S İ S T EM24 Strategiya


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

B İ L , E T M Ə ! Doğru və yanlış

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

25

Hər bir yeni başlayantreyder bir sıra ənənə-vi səhvlər edir ki,

nəticədə də bütün depozitin itkisibaş verir. Statistikaya görə, 90%yeni başlayanların hesabı itkiyəgedir. Bunlar əsasən sadə səhvlərucbatından belə olur. Onlardanən çox yayılanları bu səhvlərdir:

1. Trendin əksinə ticarət

Səhv

Ticarətin əsas qaydası budur:heç zaman trendin əksinə getmə.Müəyyən yerlərdə trend əleyhinəəməliyyat açdıqda itki ilə qarşılaş-

maq olar. Trend hər zaman eyniistiqamətli gedə bilməz. vaxtıgələndə dönəcək. Trendinhərəkətində müəyyən zəifliyin birsıra səbəbi ola bilər. bu zəifliyinsəbəbi müəyyən faktorlar ola bilərki, hansı ki, trendin istiqamətinidəyişməyə gücü çatmır. Ancaqyeni başlayan treyder emosiya al-tındadır. O elə bilir ki, trend elə buzaman istiqamətini dəyişəcək və oəməliyyat açır. Ancaq bazar trey-derin əleyhinə hərəkət etməyəbaşlayır.

Düzgün hərəkət.

Əgər siz həqiqətəndə trendindöndüyünə100%əminsinizsə ozamanəməliyyat açın.Ancaq stoplarıyaddan çıxart-mayın. Trendəleyhinəəməliyyat za-manı xüsusilədiqqətli olmaqlazımdır.

2. Əvvəlki səhvin davamı- təpədə almaq,dibdə satmaq

Səhv

Heç bir trend düzgün, bir is-tiqamətli hərəkət etmir- o daimqalxır və düşür. Yeni başlayantreyder situasiyanı analiz edəbilmir və qiymət hansı istiqamətədönürsə, o istiqamətdə dəəməliyyat açır. Bir çox təcrübəlitreyderlər əməliyyatlarınıbağladıqları zaman yeni başlayantreyder özünə əmin şəkildə bazaragirir.

Düzgün hərəkət

Yadda saxlamaq lazımdır ki,ciddi trenddə korreksiya 300-500punkt təşkil edir. yüksək kreditçiyini ilə işləyən zaman isə bu de-poziti azalda bilər. ona görə də gö-zləmək lazımdır ki, trend özistiqamətinə dönsün. O zamanrahat əməliyyat aça bilərsiniz.Ancaq stopları yaddan çıxart-mayın.

3. İntuisiya ilə ticarət


Səkkizdüzəlməyənsəhv

8



Səhv

Təsəvvür edinki, vacib politikvə iqtisadi qərarlar intuisiya iləverilir. Bu situasiya kollapsdanbaşqa heçnəyə gətirməyəcək. Bəsonda nəyə görə treyder ticarətqərarları zamanı intuisiyayagüvənməlidir? Intuisiyasız yaşa-maq çətin ola bilər, ancaqticarətdə onu istifadə etmək lazımdeyil.

Düzgün hərəkət

Dəqiq ticarət strategiyasınıseçin və ona əməl edin. Öz intu-isiyanız ilə əməliyyat apardığınızıgörəndə əməliyyatı dərhəldayandırın. Fasilə edin-şokoladyeyin. Bir neçə gün terminalı aç-mayın. Dərk edəndən sonra strate-giyaya ciddi əməl edərəkəməliyyatlara başlayın.

4. Hərislik

Səhv

Bu psixoloji səhvdir. Təcrübə-siz treyder ticarət zamanı yaran-mış eməsiyalarını söndürə bilmir.Onun gəliri artdıqca başındasağlam fikir qalmır. Hərislik onuahuşun alır. Gözlərinin qabağınaqazanmadığı pullara almaqistədiyi şeylər görsənir və treydertake profiti daha da qalxızır və yaondan heç istifadə etmir. Günlərinbir günü isə ziyanla üz-üzə qalır.

Düzgün hərəkət

Əgər sizdə hərislik varsa ozaman strategiyanıza uyğunolaraq take profiti yerləşdirin.əməliyyatı özünüz bağlamayın vətake profiti qalxızmayın. Bununlada siz psixoloji faktoru minimumaendirəcəksiniz.

5. Qorxu

Səhv

Səhv eləməyin qorxusu, səhvinözündən qorxuludur. bəzən trey-der bazara girmək üçün qorxur.Qorxu onu bir hərəkət etməyə

qoymur. Vaxt keçir, situasiya pis-ləşir. Bu anda treyder əməliyyataçmaq qərarına gəlir. Artıq gecdir.Bu ona itkidən başqa heç nə gətir-mir.

Düzgün hərəkət

Qorxuya qalib gəlmək üçündemo hesablarda əməliyyatlar sizəkömək edə bilər. bir neçə demohesab açın və strategiyanızauyğun aktiv əməliyyatlar aparın.Strategiya sizə nə zaman giriş siq-nalı versə o zaman əməliyyat açın.Demo hesablarda təcrübədənsonra real hesabınızda da kiçikhəcmlərlə əməliyyat açın.

6. Piramida

Səhv

İtkili əməliyyat apardığı zamantreyder onu bağlamır və əksinədaha bir eyni istiqamətliəməliyyat açır. Qiymət yenə dəgözlənilənin əksinə getdikcə trey-der tərs kimi yenə də səhvəməliyyat açır və bu balansınazalmasına qədər davam edir.

Düzgün hərəkət

Bu strategi ya ilə siz işləyəbilərsiniz. Ancaq sizin balansınızgərək böyük olsun. Kiçik depoz-

itlə bu strategiyadan istifadə uğur-suzluğa səbəb olacaq.

7. Ziyanlı pozisiyalarınsaxlanılması

Səhv

Bəzi treyderlər qiymətin onlarınfikirləşdiyi istiqamətə dönəcəyinəinanıb ziyanlı pozisiyalarıbağlamırlar. Bu situasiya treyderəqazanmaqda mane olur.

Düzgün hərəkət

Ən yaxşısı bundan uzaq olmaqvə itkiləri stoplarla idarə etməkdir.

8. Emosionallıq

Səhv

Biz çox vaxt emosiyaların uc-batından səhvlər edirik. Bazaremosionallığı bağışlamır və onagörə cəzalandırır.

Düzgün hərəkət

Ticarətdə emosiyalar yolver-ilməz haldır. Emosiyalarınızınqurbanına çevrilməyin.


8

B İ L , E T M Ə !26 Doğru və yanlış


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

T Ə F Ə K K Ü R T Ə R Z İ Harmoniya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

27

Səbinə Məmmədqızı

Siz Bazarla söhbət edə

bilirsinizmi? Bəli, təəc-

cüblənməyin, axı Bazar

daim öz dilində bizimlə danışır.

Sadəcə, biz onu dilini başa

düşmürük! Məsələn, gəlin, belə

bir vəziyyətə nəzər salaq. Federal

Ehtiyatlar Sistemi faiz

dərəcələrini qaldırır, demək,

eur/usd düşəcək. Amma real-

lıqda isə düşmədi! Bazar

bununla sanki deyirdi: “Siz nəyi

necə yozursunuz, mənim heç vec-

imə də deyil! Mən özümçün arta-

cağam!” Və belə də edir.

Bazar həmişə bizimlə belədanışır. O, heç də həmişə xəbər-lərə standart insan məntiqi iləyanaşmır. Bazar onları öz mən-tiqilə qəbul edir və reaksiya verir.Həm də çox vaxt “normal” mən-tiqə zidd bir formada!

“Əks” məntiqdən istifadəedərək, ticarət aparmaq asandeyil. Bazar ümumi fikrə qarşıgedəndə onu dinləyib, başa

düşməyibacarmaqlazımdır. Bu,ən qiymətliticarət kon-sepsiyaların-dan biridir.Əgər Siz onumənimsəyəbilsəniz, böyük xeyir götürərsiniz.Çox məşhur treyderlərdən birideyirdi ki, özünün 100 milyondollardan artıq vəsaitinin yarısın-dan çoxunu Bazar ümumi məntiqəmeydan oxuyaraq, onun əksinəhərəkət etdiyi hallarda qazanıb.

Bu konsepsiya bütünBazarlarda tətbiq edilə bilər.Məsələn, mövsümu bazarlardabəzən ümumi hərəkətin əksinəyönəlmiş ciddi trendlər meydanaçıxır. Necə ki, 1995-ci ildə Buğdafyüçersləri ümumi eniş trendininəksinə güclü hərəkət etmişdilər.

Konsepsiyanın mahiyyəti on-dadır ki, Bazara necə “ağıllı”olduğunuzu göstərməyin əvəzinə,geriyə addım atın və imkan verin

ki, Bazar özü sizinlə danışsın.

Bu, öz fikrini Bazara qəbul et-dirmək cəhdindən daha müdrik biryoldur. Bazarda standart məntiqbir çox hallarda ancaq ziyangətirə bilər.

Özünüzün xüsusi qabiliyyətəmalik şəxsiyyət olduğunuzudüşünə bilərsiniz, amma bununsizə heç bir köməyi dəyməyəcək.Bizim gördüyümüz tərbiyə vəaldığımız təhsil bizə standart mən-tiq modelini öyrədir. Həmin mən-tiqə görə, məhsuldarlıq haqqındamənfi hesabat buğdanın qiymətinisalmalıdır. Bunu biz belədüşünürük. Amma bazar belədüşünmür axı! Bir çox hallardaBazar ümumi məntiqin əksinəhərəkət edir. Çünki onun öz mən-tiqi var.


Qoy, bazardanışsın!

Sənsə onu dinləyib, başa düşməyə çalış!


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

TE XN İKA28 Alətlər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Brayan Dolan

Əlavə problem yarat-

mamaq üçün bir çox

treyderlər bazarın

hərəkət istiqamətini müəyyən

edərkən bir və ya iki texniki in-

dikatordan istifadə edirlər.

Hərçənd, bu yanaşma bir sıra

xoşagəlməz hallara səbəb olur;

trend olan bazarda yaxşı işləyən

indikator yan hərəkət edən

bazarda çox pis nəticələr verir və

əksinə. Nəticədə indikatorlarla

ticarətdə siz tez-tez səhv qərarlar

verirsiniz: pozisiyaları çox tez

bağlayırsınız və ya yaxşı gəlir

gətirəcək böyük hərəkətləri

ötürürsünüz. Ya da əksinə, hələ

də “trenddə olduğunuza” ümid

edərək pozisiyanı çox

saxlayırsınız, halbuki trend çox-

dan bitib.

Bu məqalədə bazarda trendinolub-olmamasını müəyyən-ləşdirmək üçün bir neçə indika-torun mümkün kombinasiyasınınəzərdən keçirəcəyik. Həmçiningiriş/çıxış nöqtələrini müəyyən-ləşdirmək, daha effektiv riskləriidarə etmək üçün hansı indikator-

lardan istifadə etməyin yaxşı ol-ması məsələsinə baxacağıq.Amma biz məqaləmizdə növbətidəfə bir sıra qaydalar toplusunutəklif etməyəcəyik. Biz trend dəy-işdiyi zaman tələyə düşməməküçün texniki indikatorlardan isti-fadəyə dinamik yanaşmanı ümumişəkildə təsvir etməyi qarşımızaməqsəd qoyuruq.

Trendə “dost” alətlər

Adətən bu cür müzakirələritrendin anlayışının açıqlamasın-dan başlayırlar. Biz də bu adət-ənənəyə sadiq qalacağıq. Texnikianaliz nöqteyi-nəzərindən trendmüqavimət və dəstək səviyyələrivasitələri ilə proqnozlaşdırılanqiymət hərəkətidir. Trend zamankeçdikcə dəyişmək xüsusiyyətinəmalikdir. Artım trendi üçünqiymətin dəstək səviyyələrindənyeni maksimumlara doğruhərəkəti xarakterikdir. Eniş trendiüçün əksinə, müqavimətsəviyyələri ətrafında qiymətindönüş edib yeni minimumları testetməsi xarakterikdir. Bu amil bizəilk trendi müəyyənləşdirən ilkaləti ayırmağa imkan verəcək:dəstək və müqavimətsəviyyələrini müəyyənləşdirməyə

imkan verən trend xətləri.

Bir çoxları ilk olaraq trend xət-tlərinin köməyi ilə analizin vacib-liyini qiymətləndirmirlər. Belə ki,o, təbiətcə subyektivdir. Amma bumetodun tənqidi əsaslandırılır; eti-raf etmək lazımdır ki, trend xət-tləri bir sıra ani bazar hərəkətlərinifiltr edərək əsas qiymət modelinədiqqəti cəmləməyə kömək edir.Bu səbəbdən əgər trendinolduğunu müəyyən etməkistəyiriksə, trend xəttləri vasitəsiləanaliz ilk alət olmalıdır. Əgər buanaliz növü ilə trendi müəyyənetmək mümkün olmadısa, ondaonun olmaması da mümkündür.

Bu yanaşmanı daha uzunmüd-dətli zaman intervallarından(Daily və Weekly qrafiklərdən)tətbiq etmək daha yaxşı olardı vəyalnız bundan sonra daha qısazaman intervallarında (H1 və H4qrafiklərdə) istifadə etməkləqısamüddətli müqavimət vədəstək səviyyələrini müəyyənetmək olar. Belə bir metodunüstünlüyü ondan ibarətdir ki,əvvəla daha mühüm müqavimətvə dəstək səviyyələrini, dahasonra az əhəmiyyətlilərinimüəyyən edirik.


Əksliklərin vəhdətiTrend və qeyri-trend indikatorlarını necə birləşdirmək olar?

Bazarda trend zamanı tətbiq olunan alətlərtrend olmayanda mənfi nəticə verir və əksinə.Həm trend, həm qeyri-trend bazarda eyni vaxtdanecə effektiv ticarət aparmaq olar? Bu sualacavabı məşhur texniki analitik Brayan Dolanınməqaləsində tapa bilərsiniz.

8



Bazarın trenddə olub-olma-masına digər bir obyektiv taktikahərəkət istiqaməti indiqatorundan(DMI) istifadəyə əsaslanır. Bu in-diqatordan istifadə bazardavəziyyəti daha obyektivqiymətləndirməyə və trend xəttlərivasitəsilə təyin olunmuş trenditəsdiqləməyə imkan verir. DMIsistemi orta hərəkət istiqaməti in-deksindən (ADX) və DI+, DI-xəttlərindən istifadəyə əsaslanıb.ADX hansı trendin bazarda ol-masından asılı olmayaraq, sadəcəbazarın trendə olub-olmamasınımüəyyənləşdirməyə imkan verir.İndikatorun 25-dən yuxarı olmasıbazarda trendin olmasına, 20-dənaşağı olması trendin yoxluğunaişarə edir. ADX həmçinin trendingücünü ölçməyə imkan verir; in-deks nə qədər yuxarı olsa, bir oqədər güclü sayılır.

DI+ və DI- xətləri öznövbəsində giriş siqnalları kimiistifadə olunur. Alış əməliyyatınasiqnal DI+ DI- xəttini yuxarıkəsəndə, satış əməliyyatına siqnalDI- DI+ xəttini yuxarı kəsəndəyaranır. Məşhur texniki analiznəzəriyyəçisi Uaylder həmçininbu indikatorla işləyərkən “ek-stremal nöqtə qaydasından” isti-fadə etməyi məsləhət görürdü. Buqaydaya görə qeyd olunan xət-tlərin kəsilməsi zamanı treyderkəsilmə istiqamətində həminzaman intervalı üçün ekstremalnöqtəni qeyd etməlidir (əgər DI+DI- xəttini yuxarı kəsirsə, maksi-mum və əks kəsişmə zamanı mini-mum). Amma əgər həminekstremum kəsilibsə, siqnalnövbəti kəsişmə zamanı məqbulsayılır.

ADX-dən həmçinin trendinsona çatmasını xəbərdaredici in-diqator kimi də istifadə etmək

olar. İndikator xətti maksimumsəviyyələrdən aşağıya doğruhərəkət etməyə başlayanda trendinsona çatmasından xəbər verir vəəməliyyatları bağlayıb növbətiDI+/DI- kəsişməsini gözləməyəişarə edir.

Qeyri-trend alətləri

Qeyri-trend və yan bazarlardaişləyərkən RSI və ya Stoxastikkimi momentumlar, həmçininMACD daha məşhur indikator-lardır. Momentumlar əvvəlki peri-oda nəzərən bazarın ifrat alış vəya satış vəziyyətində olmasınımüəyyən edir. Potensial olaraq,belə bir məqamı aşkarlamaqbazarın dönüş nöqtəsini göstərəbilər. Amma trendli bazarlarda bucür indikator-

lardan istifadə effektivliyini itirir.Əsas trenddən asılı olaraq əgərqiymət daim aşağı və ya yuxarıhərəkət edirsə, indikatorlar tez-tezaktivin ifrat alışı və ya satışınaişarə edir. Nəticədə yalnız mo-mentumlara bel bağlayan treyder-lər indikatorun ekstremalsəviyyəyə çatdığını zənn edərəkgəlirli əməliyyatı bağlaya bilərlər,halbuki bu son yox, güclü birqiymət hərəkətinin başlanğıcı olabilər. Hətta ən pis variantlar da olabilər; treyderlər ifrat alış və satışsəviyyələrindən trendə əks is-tiqamətdə əməliyyat açmaq üçünistifadə etməyə başlayırlar.

Ossilyatorlardan istifadə et-məklə ikinci metod qiymət və mo-mentum arasında divergensiyaaxtarışına əsaslanır. Bu metod

qiymət hərəkətinin mövcud mo-mentuma müvafiq olmasınaəsaslanır. Məsələn, əgər qiymətyeni maksimum formalaşdırırsa,momentum onu təsdiqləməlidir.Onda bu cür qiymət hərəkəti təs-diqlənmiş sayılır. Əgər indiqatoryeni qiymət maksimumunu təs-diqləmirsə, belə bir halı divergen-siya adlandırırlar (hazırkivəziyyətdə ayı divergensiyası).Qrafiklərdə onun meydanagəlməsi çıxışın vacibliyinə işarəedir.

Divergensiyalar tez-tez qiymətmövcud istiqamətdə hərəkətinidavam edə bilməyib əks is-tiqamətə dönərkən meydana gəlir.Bu, nəzəriyyəyə görədir. Ammareal həy-

atda, əsasən də trendli bazarlardadivergensiyalar adətən qiymətinbir qədər korreksiya edib sonraəvvəlki trendi bərpa etməsi za-manı qiymət impulsununmüvəqqəti zəifləməsi zamanıyaranır. Nəticədə divergensiyalaraümid olanda tez-tez trendə əksəməliyyatlar verilir.

Alətləri praktikada

tətbiq edək

İndi isə gəlin yuxarıda qeyd et-diklərimizi nümunələrdə əks elət-dirməyə çalışaq vətrend/qeyri-trend paradoksutələsindən necə yan keçməyiöyrənək. Momentum ossillyatorukimi MACD-dan istifadəedəcəyik, amma şəxsi istəyimiz-dən asılı olaraq başqa ossilyator-larla da yoxlaya bilərsiniz.


Divergensiyalara ümid olanda

tez-tez trendə əks əməliyyatlar verilir.

8

TEXN İKA Alətlər 29


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

P S İ XOLOG İYA30 Təsir

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Səbinə Məmmədqızı

Ətrafınızdakı insan-

ların, dostların, qo-

humların, ailə

üzvlərinin sizin ticarət fəaliyyə-

tinizə münasibəti necədir? Onlar

bu barədə nə düşünürlər?

Yaxınlarınız sizi dəstəkləyir-

lərmi? Yoxsa onlar treydinqi bir

fırıldaq, tələ, sizi isə “ağılsız”

hesab edirlər? Onlara elə gəlir ki,

bu, iş deyil, bununla qazanmaq

olmaz? Yoxsa əksinə, doğ-

malarınız sizin treyder kimi

yetişmənizə dəstək verirlər?

Bütün bunlar son dərəcə vacibsuallardır. Çünki treyder heç dətəkcə bazarda psixoliji təzyiq hissetmir. Ona yaxın şəxslərin təzyiqidaha ağır ola bilir. Treyder onsuzda fəaliyyəti zamanı az gərginlikkeçirmir. Üstəlik, doğmaları daona əlavə təzyiq etsələr, vəziyyətdözülməz şəkil alır. Məsələn, belədialoqlarla bir çox treyderlərüzləşiblər.

- Bu gün nəsə qazandın?- Yox.- Görürsən? Deyəndə ki, axmaq

işdir, inanmırsan...- Nə olsun? Qazandığım da

olur də.- Ay-hay! 100 qazananda 90

itirirsən. İynəylə gör qazırsan. - Bütün dünyada treyderlər belə

işləyir...- Yaxşı görək də... Get, özünə

düz-əməli iş tap...

Bəzən isə bu di-aloq daha aqressivşəkil alır:

- Sən pullarıküləyə sovurursan!Sən hər dəfə uduzur-san. Bütün gününü

Forexə həsredirsən, vaxtınıitirirsən, pulları daçölə tullayırsan!..Gör, nə işlə məşğulsan!..

- Qulaq as, mən hələöyrənirəm. Daimi gəlirlə işləməksəviyyəsinə çatmaq birdən-birəolmur... Bu, vaxt tələb edir. Bunubaşa düş...

- Daim gəlirə işləmək... Hələ kisən ancaq itirirsən. Sən sadəcə,oyunçusan. Bu, bir xəstəlikdir.

Bu cür danışıqlardan sonraəksər hallarda gələcəyin uğurlu vəpeşəkar treyderinin karyerasınason qoyulur. Bəli, yaxınların sənidəstəkləmədiyi halda ticarətaparmaq çox çətindir! Dahadəqiqi, istənilən bir işlə məşğulolmaq çətindir. Xüsusilə də treyd-inqlə.

Bəzi treyderlər itkini qəbul edəbilmirlər. Biz bilirik ki, bu, nəyəgətirib çıxara bilər. Digərlərininlazımi anda “düyməni basmağa”qətiyyəti çatmır. Üçüncü qismticarətə görə öz yaxınlarının təzy-iqinə uğrayır. Əslində ticarət

istənilən bir başqa peşədən heç nəilə fərqlənmir: hər kəs istəyir ki,eniş və yoxuşların həyəcanınıyaşadığı zaman doğmaları onlaradəstək olsunlar. Bu olmayandastress keçirirlər. Fəqət treyderuğursuzluq dövrlərində daha azdəstək görür, nəinki, məsələn, biz-nesmen, həkim, müəllim... Hal-buki, bunlar hamısı eyni hüquqlupeşələrdir.

Nəticədə toplanan stress özünübazarda da göstərir: çünki yaxın-larının münasibətini görən yenibaşlayan treyder həmin münasi-bəti dəyişmək üçün qısa vaxtdaözünü təsdiqləməyə çalışır. Təbiiki, mümkün qədər çox pul qazan-maq yoluyla. Amma bazar nənədeyil ki, sizin başınızı sığallasın.Nəticədə aqressiv qazanmaq istəyiyeni itkilərə gətirib çıxarır. Yeniitkilər yeni tənələrə və təzyiqlərə.Və dairə qapanır.


Qohumları treyderənə deyir?

Ağılsız!!! Get, özünə iş tap!


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

TE XANAL İ Z İndikator

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Hamıya məlum olduğu

kimi, spekulyativ

ticarətdə uğur qazan-

maq üçün ən sadə yol trendi

izləməkdir. Bu, psixoloji cəhət-

dən də asandır. Heç nəyi əvvəl-

cədən proqnozlaşdırmaq lazım

deyil, sadəcə, bazarın hansı is-

tiqamətdə hərəkət etdiyini

müəyyən edib, ümumi hərəkətə

qoşulmaq lazımdır.

Trendlər gücünə görə müxtəlifolur. Bəziləri göydələndəki sürətləqalxan liftə bənzəyir, bəzilərininartımı yaşlı insanların pilləkənləriçıxmağına oxşayır. Şamların quru-luşuna, onların formalaşmasınagörə gündəlik qazanc əldə etməküçün nə qədər vaxt tələb olunduğumüəyyən etmək olar. Maddi mə-nada ən uğurlu şamlar uzunbədənli və xırda kölgəli şamlardır.Xırda və ya orta şamlar, hər ikitərəfdən kifayət qədər uzun köl-gələrə malik şamlar daha az arzuolunandır. Bu, o anlama gəlir ki,artım hərəkətində təpəyə doğruhərəkət asan başa gəlmir, belə ki,“ayı”lar müqavimət göstərir. Enişhərəkətində uzun kölgələr özpozisiyalarını əldə buraxmaqistəməyən buğalar tərəfindən for-malaşdırılır. Belə bir mübarizəgedən zaman treyder möhkəməsəb sahibi olmalıdır, xüsusən dəaçıq əməliyyatı varsa.

Belə gündə çox yaxın stop-lossqoymaq olmaz, mütləq götürəcək.

Belə günlərdə stopu pozisiyanınardı ilə hərəkət etdirərkən xüsusiehtiyatlı olmaq lazımdır. Ya daitkisiz vəziyyətə gəlib heç nəeləməməklə ticarət məhdudlaşdır-maq lazımdır və nə qədər ki şamformalaşır (əvvəl qara, sonra ağ,yenidən qara...) hər şeyi düzhesabladığımızla bağlı yarananşübhələrə görə heç nə etmirik.Əminlik təcrübə ilə formalaşır,amma əgər mexaniki ticarətaparırsansa, o da həmişə özünüsaxlaya bilmir.

Bax, elə bu məqamda bu günsöhbət açacağımız indikator bizəlazım gələcək. İndikator hazırkıhərəkətdə dominantlıq təşkil edənqrupu müəyyən etməyə imkanverdiyinə görə müəllif onu “Birjarentgeni” adlandırıb. MüəllifAleksandr Elderdir.

Elder inikatorda trendin neceformalaşması və sonra özünü necəaparması ilə bağlı müşahidələriniəks etdirib.

İndikatorun məntiqi sadədir.“Buğa”ların gücünü müəyyənetmək üçün diapazonun maksi-mum qiyməti ilə orta qiymət(max-EMA), ayıların gücünümüəyyən etmək üçün minimumqiymət ilə orta qiymət (min-EMA) müqayisə olunur. Əldəedilmiş kəmiyyətlər iki histoqramformasında göstərilir.

Düzünü desək, Elderin birjarentgeni indikatoru siqnalbaxımından heç nə göstərmir. Şamtam bağlanandan sonra indika-

torun kəmiyyəti nəzərə alın-malıdır. Həm də sadəcə 2 siqnalvar: həmişəki kimi ən güclü siqnaldivergensiya, daha zəif siqnal –histoqram sütunlarının piklərininqarşılıqlı nisbəti.

İndikatorun maraqlı xüsusiyyətiondan ibarətdir ki, uzun əməliyyataçmaq üçün bizə ayılar, qısaəməliyyatlar açmaq üçün buğalarişarə edəcək. Nadir hallarda burəqabət öz bəhrəsini verir.

Məqam 1. Daha böyük zamanintervalında və ya EMA üzrə bizartım trendini müəyyən etmişik vəalış əməliyyatı verməyə münasibməqam axtarırıq. İndi biz“buğalar” tərəfdəyik, deməli,“ayı”ların histoqramına baxırıq.O, sıfırdan aşağıda olmalıdır vəsıfıra doğru artmalıdır. Əgər buvaxt “buğa”lar artıq ayıları sıfır-dan yuxarı çıxardıblarsa, Elderəməliyyat açmağı məsləhət gör-mür. Deyir ki, belə vəziyyət güclüimpulslar zamanı olur.

Hərəkətin tükəndiyi an bazaragirmə riski böyükdür. Əgər mənfizonada sıfıra doğru ayıların güc-lənməsi ilə yanaşı buğalar da gü-clənirsə, bu vacib şərt sayılmır(qarşıda bunun heç də belə ol-madığını görəcəksiniz). Əgər beləbir vəziyyətlə qarşılaşsanız -əməliyyat vermək olar, yox, ol-masa da olar. Ticarətdə əsasböyük trendin istiqamətinə uyğunsiqnalları tətbiq etmək lazımdır.


Birja rentgeniElderin indikatoru “ayı”ların və

“buğa”ların lap skeletini də göstərir

8



Birmənalı şəkildə uzunəməliyyatlar açmaq üçün güclüsiqnal ayıların gücündə zəiflikəlaməti olan sapmaları göstərəndiblərin formalaşması zamanı ola-caq. Əgər qiymətlər sonuncu min-imumdan da aşağı düşübsə,ayıların gücü indeksinin yeni min-imumu bu vaxt əvvəlki təpədən dəaşağıdırsa, biz ayıların artıq “sonakkordlarını çalması” ilə bağlısiqnal əldə etmiş oluruq.

Ayıların gücü indeksindənhəmçinin alış əməliyyatlarınaəlavə etmək üçün də istifadə olu-nur. Artım trendində ayıların gücüsiqnal xəttindən aşağı düşərək zə-ifləməyə başlayanda əlavə etməkdaha məqsədə uyğundur.

Alış əməliyyatlarını buğalarınhistoqramı üzrə bağlamaqlazımdır. Buğaların gücü in-deksində piklərdə və qiymətinpiklərində divergensiya for-malaşanda pozisiya bağlanır. Birsözlə, “ayı”ların histoqramı bizəbazara girməkdə yardımçı olduq-dan sonra pozisiyaya müşayiət“buğa”ların histoqramı üzrəaparılır.

Məqam 2. Eniş trendi. Satışəməliyyatı vermək üçün buğalarıizləyirik. Onların sıfırdan dahayuxarıda olmalıdır, düşməyəbaşlamalıdır. Əgər bu vaxtbuğaların gücü artırsa, yaxşıdır,yox, olmasa da olar. Elderə görəbu mütləq şərt deyil. Əgərbuğaların gücü artıq “0”-danaşağıdırsa, bazara girmək təhlükə-lidir, beləki belə histoqrama kon-fiqurasiyası qiymət sütunu tamamEMA-dan aşağı düşəndə yaranır.Bir qayda olaraq hansısa funda-mental məlumatlara görə yaran-mış aşağıya doğru güclühərəkətlər gözlənilməzdir və belətezliklə əks istiqamətdə də gedəbilər.

Əslində bu vaxt bazarı izləməkgülməlidir. Məsələn, Obama çıxışedir. Bir cümlədə o dedi ki, ölkədəvəziyyət çətindir. Hamı Dollarısığınacaq valyuta kimi almağaqaçdı. Növbəti abzasda deyir ki,görülmüş tədbirlər müsbətnəticələr verib və iqtisadi dirçəlişəlamətləri var. Bu zaman isə dol-ların kəskin satışı və risk valyuta-lara güclü tələbat artır. Ammaçıxış hələ bitməyib. Cəfəngiyat.Hərdən də soruşurlar “Axı buuğurlu oyunçulara ödənişlər et-məyə pulları hardan tapırlar ?!”Əgər Obamanın çıxışını siz yaz-mamısınızsa və onun nədeyəcəyini bilmirsinizsə, ümu-miyyətlə, bazara bu vaxt gir-məyin.

Təbii ki, əgər buğaların gücüindeksindəki piklərlə qiymətinpikləri arasında sapma yaranandabu da siqnal verəcək ki, aşağıdoğru hərəkətə tam hazırlaşmaqvaxtıdır.

Nəyə görə “hazırlaşmaq”

deyirik biz? Ona görə ki, bu in-dikatorda divergensiya tez-tezözünü ani anda büruzə vermir.Bəzən bazarın inersiyası o qədərgüclü olur ki, qiymət öz əvvəlkihərəkətini 200 punkt belə davamedə bilər, hətta sonra yan trenddədə bir qədər qala bilər və bundansonra istiqamətini dəyişər. Bu di-vergensiya hər iki histoqrama aid-dir: buğalar və ayılar.

Buğaların gücünə diqqət ye-tiririk. Əgər sıfırıncı xəttə çatıb,sonra düşməyə başlayırsa, bu vaxtqısa əməliyyat əlavə edirik.

Pozisiyaları ayıların histoqramıilə izləyirik, histoqramda diver-gensiya yaranan kimi gəliri fik-sasiya edirik, təbii ki əgər başqadaha gəlirli çıxış strategiyası yox-dursa.

Müəllif özü bu indiqatorunköməyilə sifariş orderlərdən isti-fadə edirdi. O, Daily qrafikdəişləyirdi. Əgər ayıların gücü in-deksi alış əməliyyatı açmağa siq-nal verirdisə, onda o müvafiq əmriiki gün əvvəlki maksimuma, stop


Şəkil 18 8

TEXANAL İ Z32 İndikator



lossu isə sonuncu minimumdan aşağı qoyurdu. Satışəməliyyatında hər şey əksinə olurdu: iki gün əvvəlkiminimumdan aşağıda satış əmri, sonuncu maksi-mumdan yuxarıda stop loss yerləşdirilir. Beləyanaşma – bazarın adi gedişi pozulanda müxtəlifgözlənilməz hadisələrə əlavə filtrdir.

Bu, nəzəriyyədir. İndi isə gəlin praktikaya nəzərsalaq. Təcrübə tam alınsın deyə heç bir MA-dan isti-fadə etməklə və ya başqa yolla trendi müəyyən et-mirik. Yalnız indikatorun verdiyi siqnallara baxırıq.

Şəkil 1-də yuxarıda gözdən keçirilmiş hər ikivəziyyət göstərilib.

Həmçinin şəkildən görünür ki, divergensiya trendhəqiqətən istiqamətini dəyişənə qədər formalaşır.Bundan başqa nümunədə göstərilmiş bazarda buğadivergensiyası ikiqat, ayı divergensiyası üçqat idi.Ona görə də belə bir məntiqi sual yaranır: Nə vaxtəməliyyat açmaq lazımdır?

Birinci divergensiyadan sonrakı vəziyyətə baxaq(şəkil 2).

Biz görürük ki, buğaların yuxarıdakı histoq-ramında birinci divergensiyadan sonra (ikincisibarədə bizim həmin vaxt xəbərimiz yox idi)buğaların gücü bir neçə dəfə müsbət zonada qalmaqşərtilə azalmağa başlayır. Filtrin kömək eləmədiyi vəsatış əməliyyatının işə düşdüyü iki vəziyyəti (sifarişorderi son iki şamın minimumuna yerləşdiririk)seçək.

Birinci dəfə də stop loss işə düşdü və itki ilənəticələndi. İkinci dəfə tale üzümüzə güldü – biz ki-fayət qədər tez aşağı doğru hərəkətə qoşulduq.Düzünü desək, şamın uzun bədəninə görə desək, buhərəkət bizim belə əvvəlcədən proqnozlaşdırabilməyəcəyimiz fundamental xəbərdən bəhrələnib.Amma son bir neçə sutka buğaların gücününazaldığını nəzərə alsaq, bazar psixoloji cəhətdənenişə hazır idi.

Bəs bu vaxt ayıların gücü nə yerdədir? O da yayuxarı ya da siqnal xəttindədir, yəni şamların mini-mumu da ya yuxarı ya da EMA-nın üzərində idi.Əgər biz elə də vacib sayılmayan şərti əlavə filtrkimi əsas götürsəkdik, onda bizim stopumuz işədüşmüş olardı, amma yeni hərəkətə də bir qədərsonra qoşulmuş olardıq.

Davam edirik. Sonda ikinci ayı divergensiyasının

formalaşdığı yerə baxırıq (şək.3)

Nəyə fikir verək? Yenə də səhv addımlardan biziilk növbədə filtr qoruyur – son iki şamın maksimu-muna alışa sifariş orderi yerləşdirmək lazımdır. İkin-cisi, üçüncü divergensiyanın formalaşması zamanıbuğaların gücü sıfırdan aşağı idi. Bu da alış əməliy-yatı açmaq üçün şərt idi. Amma 9-cu səviyyədəorder yerləşdirməməyə bəhanə deyildi, amma 4-cüsəviyyədə yenə də stop-lossu götürməli olduq.Ayıların divergensiyasından sonra buğalarıngücünün artması kimi qeyri-mütləq faktor əvvəlabizi itkili əməliyyatlardan qoruyardı, ikincisi lazım-sız hərəkətlərdən – məsələn, hər saat qrafikə bax-maq, xırda zaman intervallarında işləmək və sifarişorderinin tez-tez yerini dəyişməklə ciddi işlə məşğulolmur.

Həmçinin sifariş orderinin yerləşdirərkən filtrinhəcmi barədə də fikirləşmək lazımdır. Nəzərdən


Şəkil 2

8 8

TEXANAL İ Z İndikator 33

signal

şamı

əməliyyatı açmaq üçün siqnallar



keçirdiyimiz hərəkətdə H1 intervalında şamlarınbədəni balaca olanda filtr kifayət deyil. Yaddançıxarmayaq ki, Elder Daily qrafikdə işləyirdi. Axıçox adam xırda zaman intervalında işləyir. Yenə dənəzərə almaq lazımdır ki, filtrin artırılması əldəedilən gəlirin azalmasına gətirib çıxardacaq.

Bundan başqa, gün ərzində ticarət apararkənqeyri-mütləq şərtləri mütləq etmək pis olmazdı, yənialış üçün ayılardan siqnalları yalnız o halda almaqlazımdır ki, əgər əlavə olaraq buğaların gücü art-mağa başlayır, əks qayda ilə də satmaq lazımdır.

Ümumi desək, hər şey sadədir. İndiqatorun həcmiilə bağlı təcrübələr heç nə vermir. Klassik variantdan- 13 EMA-dan istifadə yaxşıdır. Elder yazır ki, in-dikatoru tək işlətmək olar, amma yaxşı olardı ki nəiləsə bir yerdə istifadə olunsun. Nə ilə? Məsələn, nəilə trendi izləyirsiniz? Şübhəsiz, hansısa trend in-dikatoru lazım gələcək. Qrafik analizlər, müqavimətvə dəstəkdən də istifadə yerinə düşər. Razılaşın ki,müqavimət kəsilməyibsə, alış əməliyyatı açmaqdüzgün olmazdı. Həcmi də yaddan çıxartmayaq.

Nümunədən görürük ki, divergensiya pozisiyanıbağlamaq üçün heç də yaxşı səbəb deyil. Maksimumgəlir götürmək üçün ayrı metoddan istifadə etməkyaxşı olardı. Divergensiyanı isə xəbərdarlıq kimiqəbul etmək lazımdır.

Yuxarıda nəzərdən keçirdiyimiz nümunələrgöstərdi ki, iki dəfə stop-lossla bazardan çıxmağımızbizə yalnız siqnalları filtr etmək üçün hansısa alətəehtiyac duyulduğunu üzə çıxartdı. Məsələn, ADX(şək.4).

Hər iki halda, stop loss işə düşəndə (göy şaquli

xəttlər siqnal şamlarından çəkilib), ADX xətti artırdı.Bununla da o birinci vəziyyətdə buğaların, ikincivəziyyətdə ayıların hərəkətə gəldiyini bildirir,hərçənd birja rentgeninə görə üstünlük təşkil edənqrupun necə artmasının şahidi olmuşuq. Düzü,həmin ADX adi Elder şüalarından istifadə etməkləbazara tez girməyimizdə dəstək ola bilməzdi.

Bir sözlə, ssenari Şekspirdəkindən pis deyil: olum,ya ölüm? Hansı yaxşıdır – iki xırda itki və hərəkət-dən böyük gəlir götürmək yoxsa itkisiz az gəlirgötürmək?

Bundan başqa indiqator həm də ekranda çox yertutur. Ona görə histoqramları bir yerdə müxtəlifrənglərlə yerləşdiririk. Ayrı-ayrılıqda göstərməkdəbir məna yoxdur. Hərçənd kimə necə rahatdır.

İndikatorun üstünlüklərinə gəldikdə onun sadə is-tifadəsindən başqa parametrlərin dəyişməmək şərtiləmüxtəlif zaman intervallarında tətbiqini qeyd etməkolar. Onun effektivliyinə qrafikin ölçüsü təsir etmir.Bu həmçinin müxtəlif bazarlar üçün universal alət-dir: biz adətən onunla valyuta bazarında ticarətaparırıq, Elder əmtəə və indekslərdə ticarət aparırdı.


Şəkil 3

Şəkil 4

8

TEXANAL İ Z34 İndikator


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

P S İ XOLOG İYA Treyderin əhvalatı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

35

Tomas Karr

“Trend Trading Systems”də

aparıcı treyderdir. O, həmçinin,

Oksford Universitetində fəlsəfə

doktorudur. Onun ticarət

psixologiyası haqda fikirləri

“Wall Street Journal”, “US

News” və “World Report” kimi

nəşrlərdə dərc olunub.

Bu gün özünüzü necə

hiss edirsiniz? Və sizin

bugünkü hissləriniz

ticarətinizə necə təsir edə bilər?

Heç bu barədə düşünmüsünüz-

mü? Əgər düşünəmisinizsə, indi

bunu etməyin tam zamanıdır.

Əlbəttə, istənilən uğurlu

ticarətin əsasını ilk növbədə

əməliyyatların yerinə yetirilməsi

və kapitalın idarə olunması za-

manı plana sadiq qalmaq, bir də

yaxşı yoxlanılmış ticarət strate-

giyası təşkil edir. Lakin strate-

giyanı tətbiq etmək üçün də

müəyyən psixoloji əhval lazımdır.

Siz bazar haqqında çox şey bilə

bilərsiniz. Siz fundamental və

texniki analiz üzrə mütəxəssis ola

bilərsiniz. Siz bir çox uğurlu trey-

derlərdə müşahidə olunan incə in-

tuisiyaya sahib ola bilərsiniz.

Lakin hətta ən intellektual,

səriştəli treyder belə, emosional

məqamları nəzərə almasa, müflis

ola bilər.

Əməliyyatları həddindən artıq

çox saxlamaq, çox tez çıxış və çox

gec giriş - bütün bunlar səhv

ticarət sisteminin əlamətləri deyil,

ticarətdə düzgün psixoloji əhvalın

olmamasının nəticəsidir. Bəs

uğurlu treyderlərin psixologiyası

necə olmalıdır?..

Mark Duqlas məşhur “Zonada

ticarət” kitabında treyderlərdə

olan 4 ilkin qorxunu sadalayır.

Budur onlar: “səhv etmək

qorxusu”, “pul itirmək qorxusu”,

“əməliyyatı qaçırtmaq qorxusu”

və “gəliri götürməmək qorxusu”.

Mark Duqlasa görə, ticarətdə

davamlı qazananlarla davamlı

itirənlərin arasında əsas fərq bun-

dan ibarətdir ki, “yaxşı treyderlər

qorxmurlar”!

Bəs çoxlarının bazarda təbii

olaraq keçirdiyi qorxunu biz necə

üstələyə bilərik?

Bununla bağlı bir sıra təkliflər

var. Əvvəla, hər bir potensial

əməliyyatınızı analiz edəndə

özünüzə sual verin: “Riski

mümkün qədər azaltmaq üçün

mən nə etmişəm?” Bazara giriş

qiymətinizin yaxşı qiymət

olduğuna əmin olun. Əgər siz

səviyyənin kəsilməsi əsasında

ticarat aparırsınızsa, stop-order-

lərinizi potensial dönüş zon-

alarında yerləşdirmədiyin.

Korreksiya zamanı o bitənə qədər

gözləyin.

Sonra. Hər hansı bir əməliyyatı

həddindən artıq yükləməkdən

uzaq olun. Hirsli və ya dilxor

olanda, maliyyə problemləri və ya

borclarla bağlı narahatlıq

keçirəndə, özünüzü fiziki cəhət-

dən pis hiss edəndə, bazarın

hərəkətinə 100% əmin ol-

mayanda, özünüzü bazarın “qur-

banı” hesab edəndə ümumiyyətlə,

ticarətdən uzaq olun.

Sadə, lakin qiymətli qaydanı

heç vaxt unutmayın: Plana uyğun

ticarət aparın və ticarətinizi plan-

laşdırın. Bu devizi

konkretləşdirməyin yollarından

biri ticarət əməliyatlarını dəftərdə

qeyd etməkdir. Risk və gəlirlər

haqqında qeydlər də daxil ol-

maqla, yeni əməliyyatı açmazdan

əvvəl ona daxil olma səbəblərini

yazın. Hər günün axırında bunları

oxuyun və ticarət qaydalarınızı

təkmilləşdirin. “Stop” və “Profit”

orderlərinizi tənzimləyin.


Qrafikə “smaylik” çək!...Treyder öz emosiyaları ilə başqa nə edə bilər?


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

36


http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1524&p=104448#p104448


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

K A P İ TA L - i z m Money management

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

37

Treydinqdə öyrənməli

olacağınız ən çətin,

amma ən vacib amil –

düzgün itirməyi bacarmaqdır.

Treyderlərin çoxu hansısa anda

bir sıra itkilərlə qarşılaşır, ona

görə də, kim ki, itirməyi öyrən-

məyib, bazarda sağ qala

bilməyəcək. Real gəlir/itki nisbəti

və etibarlı ticarət sisteminə malik

treyderlər belə bir bazar atmos-

ferində daha çox sağ qalmaq şan-

sına malikdirlər. Bu məqalədə

biz treyderin hansı itkilərlə

üzləşə biləcəyini və itkilərlə birgə

strategiyasını necə formalaşdıra-

cağını nəzərdən keçirəcəyik.

Hər bir treyder bilir ki, trendinəksinə ticarət yaxşı fikir deyil.Ona görə də, məntiqlə fikirləşəndətrendi izləyən strategiyalar yaxşıstrategiyalar sayılır: artımtrendində alırıq, eniş trendindəsatırıq. Onda belə düşünmək olarki, trendi izləyən sistemlər dahayaxşı gəlir/itki nisbətinə ma-likdirlər, elə deyilmi?

Perri Kaufman “Texniki ticarətüzrə qısa kurs” adlı kitabında buməsələ ilə bağlı bəzi statistikalarıbizə göstərir. Bu treydinq əjda-hasına görə “trend üzrə verilən 10əməliyyatdan 6 və ya 7-in,bəzilərinin xırda, bəzilərinin bir

qədər böyük itki ilənəticələnəcəyini gözləyəbilərsiniz”. Buna baxmayaraq,Kaufman deyir ki, trendi izləməkbütün sistemlərin içində ən yaxşıstrategiyalardan sayılır. Başqasözlə desək, trendi izləyən sistem-lər böyük gəlir verməyəcəklər,amma başqa sistemlərlə müqayi-sədə daha çox uğur qazandıracaq.

Bu, çox güman gəlirli sistemaxtarışına saysız-hesabsız saat-larını sərf edənlər üçün şok ola-caq, amma Kaufman öz kitabındadəqiq göstərir ki, real gəlir/itkinisbətini gözləmək daha çox itkigözləmək anlamına gəlir. O deyir:“Trend treyder kimi siz ilk növbə-də xırda itkili əməliyyatlar, xırdagəlirli əməliyyatlar və bir neçə irigəlirli əməliyyatlar gözləmə-lisiniz. Normal paylaşdırmada1000 dəfə püşk atanda 50 faiz hal-larda “gerb” düşür. Yarısınınyarısında, 25%-də 2 dəfə dalbadalya “gerb”, ya “bayraq” düşəcək.12,5%-də üç dəfə dalbadal düşəbilər və s. Bu münvalla siz 1000atışda siz yalnız 1 dəfə 10 gerb vəbayrağın dalbadal düşdüyününşahidi ola bilərsiniz”.

Başqa sözlərlə desək, əgər trey-der püşk atma kimi təsadüfi (nor-mal paylaşdırma) olsa idi, 1000əməliyyatlı gündən və ya

təxminən 4 ilə treyder yalnız 1dəfə ardarda 10 qələbə (və ya itki)gözləyə bilər. Hərçənd, treydinqtəsadüfi deyil.

Bu yolla trendi izləyən sistem-lərdən istifadə etməklə udmaqşansınız təsadüfi püşkatma zamanıolan şansınızdan daha yaxşıdır,amma uğurlu əməliyyatların dahada çoxalmağına mane olan başqaamillər də var. Baxmayaraq ki,bazarlar təsadüfi deyil. Siz trendhüdudlarında qısamüddətlitəsadüfi hərəkətlər, hər trendin so-nunda dönüşlər və trendi izləyənbir çox sistemlərdə bazara girişdəvə çıxışda gecikmələrlə rastlaşabilərsiniz. Nəticədə gecikmələr vəgözlənilməz qısamüddətli təsadüfihərəkətlər sayəsində siz hələ dəxaotikliyin təsiri altındasınız.Əgər kifayət qədər uzun zamankəsiyini götürsək, təcrübəli trey-der 10 və ya daha çox itkiyə dözəbilər.

Əgər real ticarət gö-zləmələrindən söhbət gedirsə,onda “İşləyən ticarət sistemləri”və “Ticarət sistemləri və kapitalınidarə edilməsi” kitablarının müəl-lifi Tomas Stridsman belə şəhrverib:


Birjada qazana bilmək üçün itirməkləbarışmaq lazımdır

Peşəkar treyderlərin əməliyyatlarınınböyük hissəsi uğursuz olur

İtirib qazananlar

8



“Uduşlu əməliyyatların da sayından vacib olansizin udmağınızdır, yoxsa, dalbadal nə qədər gəlir vəya itkiyə malik olmağınız? Bu, sizin strategiyanınriyazi gözləməsidir. Yəni siz orta hesabla bütünuğurlu və uğursuz əməliyyatlarda udmağı plan-laşdırırsınız, əməliyyatların sayı azalanda bukəmiyyət nə qədər azala bilər.

Gəlirli aylardansa həftələr və ya aylar kimi gəlirlizaman intervallarını gözdən keçirmək daha fay-dalıdır. Aydındır ki, adi gəlir/itki nisbəti kifayətdeyil”.

Əgər düşünürsünüzsə ki, əməliyyatların sayınıartırmaqla strategiyanız daha da uğurlu olacaq, birdaha fikirləşin. Kaufman “Qısa kurs”da nümayiş et-dirir ki, treyder nə qədər çox pozisiya açırsa, uzun-müddətli planda bir o qədər gəliri az olur. Ortahesabla uzunmüddətli əməliyyatlar daha çox poten-sial gəlir verir. Hərçənd, əgər siz uzunmüddətli trey-dersinizsə, daha çox itki əldə etmək riskinizböyükdür, belə ki, bazarda çox olursunuz və dahauzun müddət ərzində risk etmiş olursunuz. Deməkolar ki, ticarət stilinizdən və ya əməliyyatı saxlamamüddətindən asılı olmayaraq, əməliyyatların sayınıartıranda bir dəfəkindən fərqli olaraq, tez-tez və dahaçox itirəcəksiniz.

Kaufman əməliyyatı belə açıq saxlamağa nü-munələr göstərir. O, müxtəlif sistemlərlə minlərlətest aparıb. Nümunələrin birində o Microsoft-un 10illik dövrünü əhatə edib. Test 1999-cu ilin dekabrın-dan 2001 yanvarına qədər dövrü əhatə edib.Məzənnə 1.04$-dan 60$ maksimumuna qədər yük-səlib.

Alış və satış siqnallarını təyin etmək üçün 80 gün-lük MA-dan istifadə etməklə, həm alış, həm satışəməliyyatları aparmaqla o ümumilikdə 88 pozisiyavermişdi. Onlardan cəmi 36-ı və ya 41%-i gəlirlioldu. Kaufman həmçinin şərhləndirir ki, “əslində otrend sistemi yaxşıdır ki, 35%-dən gəlirli əməliyyatverir”.

Belə bir statistika Con Merfinin “Maliyyəbazarlarının texniki analizi” kitabında da əks olunub.Merfi deyir ki, peşəkar treyderlərin orta hesablatəxminən 60% halda əməliyyatları uğursuz olur.Başqa sözlə desək, onlar sadəcə 40% halda gəlir əldəedə bilirlər.

Bu bədbin faktları nəzərə alaraq yeni başlayantreyderlər özlərinə belə bir sual verə bilərlər:bazarlarda ümumiyyətlə, necə pul qazanmaq olar?

Bu, bizi mübahisə etdiyimiz predmetə qaytarır: ud-maqdan çox uduzduran sistem necə gəlirli ola bilər?

Gəlin, digərlərinə nəzərən, qısa zaman inter-valında yaxşı işləyən, amma vaxt getdikcə daha dadayanıqsız ola biləcək sistemi gözdən keçirək. Birçox testlər keçirilib ki, əmtəə birjası treyderlərininpozisiyaları üzrə məlumatlardan istifadənin yarar-lılığı müəyyən edilsin. Bu məlumatlar Əmtəə fyuçer-sləri ilə ticarət üzrə komissiyanın (CFTC) indeksləticarət üçün COT hesabatlar formasında əks olunub.S&P 500 indeksinə fyuçerslərdən istifadə etməklətestlər 1999-2003 dövrü əhatə edir.

Kommersiya treyderlərinin pozisiyalarında 5 və22 həftəlik MA-lar istifadə olunurdu, bundan başqa5 SMA 22SMA-nı hər dəfə yuxarı kəsiləndə alış,aşağı kəsiləndə satış əməliyyatı verilirdi. Bu sadəstrategiya 804 punkt verib. Bu strategiyanı başqa birstrategiya ilə - 1999-cu ilin 12 fevralı ilə 2003-cü ilin

oktyabrın 3-ə qədər olan 4 il yarımlıq dövrü əhatəedən “alıb gözləmək” strategiyası ilə əldə olunan245 punkt itki ilə müqayisə edin. Əgər təsəvvüretsək ki, treyder 1800$ marja ilə 1 S&P 500 minikontraktı ilə ticarət aparırdısa, onda komisyonlarödənildikdən sonra gəlir 40000$-dan çox olardı. 12əməliyyatdan 7- gəlirli idi – gəlir/itki nisbəti 58%təşkil edirdi.

Belə testlər 1990-cu il 16 fevraldan 2003-cü il 31oktyabra qədər olan 13 illik dövrü də əhatə edib.Nəticələr daha az təsirli idi. Sistem 555 punkt xeyirverdi, hansı ki, bu dövr üçün “alıb saxla” strategiyası696 punkt gəlir verdi.


8 8

K A P İ TA L - i z m38 Money management



Gəlir/itki nisbəti də endi: 55əməliyyatdan yalnız 26-ı gəlirliolmaqla nisbət 47% təşkil etdi.Azdır ki, sistem uzunmüddətli pe-rioda zəif nəticə göstərib, adi “alıbsaxla” strategiyası da onuəhəmiyyətli dərəcədə üstələdi.

Buradan hansı nəticə çıxır? Hərdəfə qısa zaman ərzində böyükgəlirlər vəd edən mülahizələrinşahidi olsanız, yadda saxlayın ki,belə statistik məlumatlar ümumimənzərəni gözdən keçirməyincədəyərsizdir. Ən pisi isə odur ki, bucür bəyanatlar belə sistemlərialan yeni başlayan treyderlər tez-tez qeyri-real gözləmələrə gətiribçıxardır.

Stridsman ticarət sistemini “alıbsaxla” strategiyası ilə necəmüqayisə etməyi izah edir: “Buişin bicliyi ondan ibarətdir ki, sis-temi bazarın effektiv işləmədövründə analiz etmək lazımdır.Məsələn, əgər sistem bazarda yal-nız zamanın 50%-ində qalıbsa,onda sistem hər dəfə əməliyyatverəndə “alıb saxla” strategiyasıilə açacağınız pozisiyalarlamüqayisədə kontraktları ikiqatartıra bilərsiniz. Kapitalın idarəedilməsi həmçinin kontraktlarıartırmağınıza imkan verir, belə ki,“alıb saxla” strategiyası imkanvermir, aktivləriniz artır.

Siz treydinqə uğursuz əməliy-yatlarınızın uğurlu olanlarındançox olacağı anlamı ilə yanaşandaprioritetləriniz əhəmiyyətlidərəcədə qarışır. Qeyri-real 70-80% (və ya da çox) uğurluəməliyyat gözləmənizi təmin et-məyən sistemin qüsurlarını təmiz-ləməyə və testə ağlasığmazdərəcədə çox vaxt sərf etməkəvəzinə bütün səylərinizi dahavacib, amma yeni başlayanlarüçün daha az cəlbedici sahəyə

yönəldəcəksiniz – kapitalın idarəolunmasına.

Orta hesabla treyderlər treydin-qin sehrli formulu axtarışınaəməliyyatı necə idarə etməyiöyrənməkdən 10 dəfə çox vaxt vəgüc sərf edirlər. Treyder ic-malarında dövr edən siqnallarüzrə ticarət sistemlərinin sayınıkapitalın idarə edilməsi sistem-lərinin sayı ilə müqayisə edəndə

hər şey aydın olur. Bu, həmçinindaha yüksək tələbata malik treyd-inq kitablarına da aiddir. Moneymanagmentə həsr olunmuşaxırıncı bestselleri nə vaxt gör-müsünüz? Bu nəyə görə özpeşəsində nəyə görə belə az trey-derin uğur qazandığına aydınlıqgətirir.

Nəticə

Bir halda ki, peşəkar treyderləruğulu əməliyyatlardan uğursuznəticələr əldə edir, bir treyderkimi yetişmək üçün uduzmağıöyrənmək son dərəcə vacibdir.Bundan savayı treyderin sağ qal-ması və uzunümddətli gəlir qazan-ması üçün effektiv kapitalın idarə

edilməsi proqramı lazımdır.İstənilən kapitalın idarə olunmasıproqramının həlledici hissəsi – ef-fektiv ticarət planına malik olmaqvə ona riayət etməkdir.

Treydinq veteranı və müəllimiLarri Vilyamsın 2004-cü ildəyazdıqları barədə fikirləşin: “Birhalda ki, itkilər bu oyunun ayrıl-maz hissəsidir, strategiya ona

göstərilən münasibət qədərəhəmiyyətlidir. Hər bir peşədəyaxşı gün olduğu kimi pis gün dəolur, onda qəbul edin bunu. 100%zəmanətli əməliyyatlar olmur”.

80% hallarda və ya tez-tez uğurgətirən sistemin axtarışı – axmaqoyundur. Kim ki yaxşı olacağınaümid edəcək, amma pis tərəfinəhazırlaşacaq və bütün səylərinidaha ciddi problemlərəyönəldəcək özünü uzunmüddətliuğura kökləmiş olacaq. Nəyin ba-hasına olursa-olsun, bir neçəmübarizə ilə əldə olunmuşqısamüddətli uğurla məğlubdöyüşlərdə gücünü qoruyub saxla-maqla müharibəni udmaq arasın-dakı fərq elə bundan ibarətdir.


8

K A P İ TA L - i z m Money management 39


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

VA C İ B M Ə Q A M40 İncəliklər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

(əvvəli ötən sayımızda)

Trailing Stop

(Sürüşən stop)

İndi isə stop-losslardan is-tifadə etmək yolu iləböyük itkilərin qarşısını

almaq üçün lazımi tədbirlərgördükdən sonra bazarda gəliriqoruyub saxlamaq və artırmaqüçün nəzərdə tutulmuş strate-giyalara diqqətimizi yönəldəbilərik. Düzgün tətbiq etməkləbu strategiyalar 2 vacibfunksiyanı yerinə yetirməlidir –onlar gəlirin artmağına xidmətetməli və əməliyyat verildikdənsonra əldə edilmiş gəliri qoruyubsaxlamalıdır.

Baxmayaraq ki onların tətbiqidairəsi genişdir, biz “sürüşən” sto-plardan bazarın bütünvəziyyətlərində istifadə etməyiməqbul saymırıq. Bizim təsvir et-diyimiz sürüşən stopların çoxugəlirin artırılması üçün nəzərdətutulub. Buna görə də onları trendiizləyən sistemlərlə istifadə etməkyaxşı olardı. Trendə əks sistemlərüçün isə daha aqressiv çıxışlaryaxşıdır.

“Əgər gəliriniz varsa, götürünonu” fəlsəfəsi trendə əks ticarətdə

yaxşı işləyir. Bu zaman mümküngəlirin həcmi məhdud olur.Hərçənd, trend üzrə ticarətdəgəlirin tez götürülməsi adətən birproblem yaradır – cüzi gəlirləbazardan çıxdıqdan sonra böyüktrendin bizim istiqamətdə günlərləvə hətta aylarla necə davam et-diyini görürük. Ona görə dəbazardakı vəziyyətdən asılıolaraq, müxtəlif çıxış strate-giyalarından istifadə etməyi məs-ləhət görürük. Daha aqressiv çıxışvariantları qarşıda

müzakirə olunacaq.

İndi isə vaxt ötdükcə gəliriartırmaq üçün yaradılmış“stop”larda diqqətimizi cəm-ləşdirək. Trendlə ticarət aparantreyderlər üçün “sürüşən stop” an-layışı son dərəcə vacibdir. Bu,onunla bağlıdır ki, trendlə ticarətadətən tez-tez baş verməyən,

amma əhəmiyyətli trend yarananhallarda maksimum gəlir götür-məyi son dərəcə vacibləşdirəncüzi faizə malik gəlirli trendlərləbağlıdır. Trendlə ticarət aparantipik treyderlər əsas gəliri nadir,amma əhəmiyyətli trendlərdəngötürürlər. Qalan vaxtı uzunmüd-dətli yan trendlərdə itkilərin effek-tiv azaldılmasına çalışırlar.

“Sürüşən stop”lardan isti-fadənin səmərəli

əsaslandırılması nadir və qeyri-adi güclü trendləri gözləməklə vəbu əsas trendlər zamanı mümkünqədər çox gəlir əldə etməkləbağlıdır. Əgər giriş vaxtında həy-ata keçirilibsə və bazar giriş is-tiqamətində hərəkət edirsə, ondasürüşən stoplar cari trenddənmühüm gəlir əldə etmək üçünmükəmməl çıxış strategiyasıdır.


II yazı: “Sürüşən stop” və “kanal stopu”

Əsas məsələnecə çıxmaqdır

Trendlə ticarət aparan tipik

treyderlər əsas gəliri nadir, amma

əhəmiyyətli trendlərdən götürürlər. Qalan

vaxtı uzunmüddətli yan trendlərdə itkilərin

effektiv azaldılmasına çalışırlar.

8



Burada təsvir olunan sürüşənstoplar oxşar xüsusiyyətlərə ma-likdirlər. Ticarət sistemlərimizdəistifadə etmək üçün onlarınmahiyyətini dərk etmək çoxvacibdir. Effektiv sürüşən stoplarpotensial böyük gəlirə malikpozisiyadan maksimum istifadəyəimkan verən trendi izləməyəəsaslanmış ticarət sistemləriningəlirliyini xeyli artıra bilər.Gəlir/itki nisbəti sürüşən stoplar-dan düzgün istifadə zamanı adətənəhəmiyyətli dərəcədə artır. Ammabu stopların bəzi mənfi cəhətləridə var. Gəlirli əməliyyatların sayıbəzən azala bilər, belə ki, bu“stop”ların orta gəlirli pozisiyalarıitkiyə çevirməsi mümkündür.Həmçinin gəlirli əməliyyat ver-ildikdən sonra nadir mühümsıçrayışlar bu stoplardan istifadənipsixoloji çətinləşdirə bilər. Heç birtreyder böyük bir gəlirin azal-masını və ya gəlirli əməliyyatınitkiyə çevrilməsini müşahidə et-məkdən həzz almayacaq.

The Channel Exit

Trendi izləməyin sadə yolu carimaksimumlardan və minimumlar-dan istifadə etməklə trend is-tiqamətində daim hərəkət edənstop yerləşdirməkdir. Məsələn,artım trendini izləyərkən stop sonbir neçə barın minimumuna, eniştrendini izləyərkən son bir neçəbarın maksimumuna yerləşdiriləbilər. Maksimum və ya minimumqiymətləri müəyyən etmək üçünistifadə olunan barların sayıtrendə nə qədər azadlıq verəcəy-imizdən asılıdır. Nə qədər çox bar-dan istifadə ediriksə, trendə bir oqədər çox azadlıq veririk vəbununla da “stop” işədüşməmişdən sıçrayış zamanı

gəliri itirə bilərik. Az sayda bar-dan istifadə stopların azalmasınavə əməliyyatı tez bir zamanda tərketməyə gətirib çıxardır.

Belə stopları adətən “ChannelExit” (Kanal çıxışı) adlandırırlar.“Channel” sözü kanal sözündənyaranıb. Bu kanal qısa və ya uzunpozisiyadan müvafiq olaraq çıx-maq üçün X sayda günlük maksi-mum və minimumlardan istifadəetməklə formalaşır.

Çəkdiyimiz misalların çoxugünlük barlarla işləməyi nəzərdə

tutur, amma yaratdığımız sistemintipindən asılı olaraq, istənilənzaman intervalının göstəriciləriləişləyə bilərik. Kanaldan çıxış üzrəstop son dərəcə çevikdir və həftə-lik barlarla işlədiyi kimi M5-lə dəişləyə bilər. Həm də nəzərə alınki, uzun pozisiyalarla bağlı bütünmisallar qısa pozisiyalar üçün dəkeçərlidir.

Kanaldan çıxış üzrə stopunəsaslandırılması çox sadədir.Təsəvvür edək ki, alış əməliyyat-larımız üçün 20 günlük kanalçıxışından istifadə etməyə qərarverdik. Hər gün biz son 20 gündəən minimal qiyməti müəyyənedib, “stop”u bu nöqtəyə yer-ləşdirəcəyik. Bir çox treyderlər özistəklərindən asılı olaraq, kanal

stopunu bu nöqtəyə bir neçə punktyaxın və ya uzaq yerləşdirə bilər-lər. Qiymətlərin trend is-tiqamətində hərəkətindən asılıolaraq, son 20 günlük minimumqiymət tədricən artır, beləliklə“trendin ardı ilə və ondan bir azda aşağıda gedərək” əldə edilmişmüəyyən gəliri qorumağa imkanverir. Qeyd etmək lazımdır ki,kanal stopları həmişə stop is-tiqamətində hərəkət edir və heçvaxt əksinə getmir. Qiymətlər son20 günlük minimumdan aşağıdüşəndə treyder stopdan istifadə

etməklə pozisiyalarını bağlayır.

Kanal çıxışı barədə ilk və ənvacib məsələ çıxış nöqtələrinimüəyyən etmək üçün neçə bardanistifadə olunmasıdır. Stopları son5 günlük, yoxsa 20 günlük, ya datamam başqa bir sayda gününminimumuna yerləşdirməliyik?Cavab sistemin xüsusiyyətindənasılıdır. Sistem xüsusiyyətlərininaydın quruluşu bu vacib məsələyəcavab vermək üçün çox faydalıdır.Uzunmüddətli trenddə kanalınböyük uzunluğu adətən daha çoxgəlir əldə etməyə imkan verir.

Daha qısa kanal bazarda qısatrendlər üstünlük təşkil etdiyihalda daha çox gəlir gətirə bilər.


8 8

VA C İ B M Ə Q A M İncəliklər 41



Araşdırmalarımız nəticəsindəbelə bir qərara gəldik ki, uzun-müddətli sistemlər üçün 20 vədaha çox barlarda, ortamüddətlisistemlər üçün 5-dən 20-yə qədərolan barlarda, qısamüddətli sis-temlər üçün 5-ə qədər olan bar-larda maksimum gəlir əldə etməkməqsədilə sürüşən stoplardan isti-fadə etmək lazımdır. Biz həmçininmüəyyən etdik ki, 1-3 günlükuzunluğa malik qısa kanallar çoxsürətli trend olanda “qaçan”bazarda yaxşı işləyir. Güclü trendzamanı bu növ sürüşən stoplarəksər hallarda pik nöqtəyə qədərəməliyyatda qalmağa imkan verir.

Müxtəlif uzunluğa malik kanal-lar üzrə çıxışlar arasında məntiqiziddiyyət göstərilir. Daha uzunkanallar daha çox gəlir verəcək,hərçənd, gəlirin əldən bu-raxdığımız hissəsi də böyük ola-caq. Daha xırda kanallar daha azgəlir verəcək, amma gəlirin böyükhissəsini götürəcək. Bu ziddiyyətinecə həll etməli və eyni zamandahəm mühüm gəlir verən, həm dəəldən buraxılan gəliri azaldançıxışı necə tapmalı?

Trendin inkişafına müvafiqolaraq, kanal “stop”unu tədricənazaltmaq çox effektiv yanaşmadır.Əvvəla, böyük zaman intervalına

əsaslanan kanal çıxışından istifadəetmək, daha sonra trendin və yasürətli trendin inkişafına görə ef-fektiv gəlir götürmək üçün kanalıensizləşdirmək lazımdır.

Belə bir yanaşmaya nümunə.Uzun pozisiyaya girişdən sonra vəticarət kapitalının son dərəcə azal-masının qarşısını almaq üçünstop-lossu yerləşdirdikdən sonra20 günlük minimuma əsaslanaraqsürüşən stopdan istifadə edəcəyik.Bu 20 günlük kanal stopu adətənstopların yanlış işə düşmələrininqarşısını almaq üçün kifayət qədərgenişdir və müəyyən gəlir əldəetmək üçün pozisiyada qalmağaşərait yaradır. Əvvəlcədənmüəyyənləşdirilmiş qaydadakanalın uzunluğu azaldıla və son10 günün minimal qiymətlərinəmüvafiq yerləşdirilə bilər. Əgərnövbəti gəlirlilik səviyyəsinə(məsələn, 5 ticarət diapazonununhəcmində gəlirə) çatsaq, onda bizkanalı 5 günə kimi bala-calaşdırırıq və qiymət son 5 gün-lük minimuma çatanda bazardançıxırıq. Nadir hallarda baş verənmaksimum gəlirlilik zamanı bizhəmin əldə edilmiş böyük gəliriqorumaq üçün “stop”u əvvəlkigünün minimumuna yerləşdirəbilərik.

Gördüyünüz kimi, bu strategiyaəməliyyatın əvvəlində gəlirin art-

ması üçün qiymətlərə kifayətqədər azadlıq verir və sonragəlirin qorunmasına müvafiqolaraq “stop”lar azalır. Gəlir nəqədər artırsa, “stop” da bir o qədərdaha yaxın olur.

Kanal stopunu təkmil-ləşdirməyin başqa bir yolu da var:ya ənənəvi kanalı onun enindənistifadə etməklə balacalaşdırmaqvə ya genişləndirmək, ya damüəyyən əmsala vurulmuş ticarətdiapazonu. Təsəvvür edək ki, siz20 günlük kanal çıxışı iləişləyirsiniz. Əvvəla, 20 günlükmaksimumla 20 günlük minimumarasındakı fərqlə kanalın eninihesablayırsınız. Daha sonra mini-mumu əvvəlcədən müəyyən-ləşdirilmiş miqdarda (məsələn,5%) artırıb, maksimumu azalt-maqla kanalı daraldırsınız. Bu,daha sıx kanal yaratmağa imkanverir.

Müzakirə edilməli son məqamkanal stopunun vacib bir çatışma-zlığı ilə bağlıdır. Bu metod kifayətqədər populyardır, ona görə də, Xgünlük maksimumların və mini-mumların nöqtələrində adətənxeyli sayda order yerləşdirilir. Bumetoddan ticarətinizdə istifadəetmək istəyərkən bazar həminnöqtələri əhəmiyyətli dərəcədəsürüşdürülə bilər. Yuxarıda qeydedilmiş kanalın eninin onunenindən və ya orta ticarət diapazo-nundan müəyyən faiz bala-calaşdırılması metodu stoplarınızıbazar iştirakçılarının çoxunun yer-ləşdirdiyi zonalardan çıxartmaqyollarından biridir. Bununla daonların yaxşı və düzgün yerdə işədüşməsini təmin etmiş olursunuz.

Gələn sayımızda: - The Chandelier Exit nədir?

- ATR Ratchet metodundan

necə istifadə olunur?


8

VA C İ B M Ə Q A M42 İncəliklər


İn Forex 03 (25) / mart, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

43


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

TE XANAL İ Z44 Texniki mənzərə


İndikatorlar əsasında analiz8 mart 2012

8 mart 2012

8 mart 2012

8 mart 2012


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

E K S P E R T R Ə Y İ Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

45

Mavlet Baqiyev:

1) Eur/usd 3 aylıq müqavimət

zonasına - 1.3240-1330

səviyyələrinə qalxıb. Səviyyəni

yarıb, onun üzərində möhkəm-

lənəcəyi təqdirdə cütlük üç aylıq

müqavimətə - 1.3485-ə çata bilər.

Onu da yararsa, 1.3675-ə yük-

sələcək. Əks halda 1,3050-70

səviyyəsinə enməsi mümkündür.

1.3000-dan da aşağıya enəcəyi

təqdirdə isə 1.2625 zonasını test

edə bilər.

2) Alternativ kimi aud/usd

cütlüyünə baxıram. Cütlük

1.0600-dan yuxarıda möhkəm-

lənərsə, 1.0855-ə tərəf yük-

sələcək. Amma yenidən 1.0600-ya

enişdən sonra 1.0370-1.0400 dia-

pazonuna qədər düşməsi

mümkündür.


1) Avro/dollar, məncə, enişə

meyilli olub, əsas dəstək

zonasında ticarət aparır. Bunu

həftəlik qrafikdə yaranan “doji”

şamı və MACD indikatorundan,

gündəlik qrafikdə formalaşan "baş

və çiyinlər" fiqurundan anlamaq

olar. Amma hələ ki, 1.3100-

1.3060 dəstəyi qırılmayana qədər

bu barədə danışmaq tezdir.


Qan qaynayan ayMart üçün ekspert proqnozları

Fevral ayında və martın ilk günlərindəvalyuta bazarında maraqlı hadisələryaşandı. Avro/dollar qəfil artım

göstərdi, dollar/yena birmənalı şəkildə“buğa”ların nəzarətinə keçdi. Dollar/frank isəsanki lap dərin qış yuxusuna getdi. Halbuki,artıq yaz gəlib. Bəs bizim ənənəviekspertlərimiz valyuta bazarında nə gözləyir-lər? Biz yenə də onlara iki ənənəvi suallamüraciət etdik.

1) Bu ay avro/dollardan nə gözləyirsiniz?2) Başqa hansı cütlüyə diqqət yetirməyiməsləhət görürsünüz?

Bir cümlə iləMavlet Baqiyev:

- Alternativ kimi aud/usd

cütlüyünə baxıram.


- Avrozonanın problemləri

hələ də diqqət

mərkəzindədir.

Qafar İmanverdiyev:

- Bu ay eur/usd böyük ehti-

malla, aşağıya düşəcək.

Fərid Hüseynov:

- Avro çoxlarının eniş proq-

nazlarına məhəl qoymadan,

1.3500-i test etməyə çalışa-

caq.

İlqar Vəliyev:

- Dollar/yenaya diqqət ye-

tirməyi üstün tuturam.

8



Deyilən səviyyə qırılarsa,

növbəti hədəflər 1.30, 1.2960,

1.2865, 1.2730 olacaq. 1.3270-90

müqaviməti qırılarsa, qiymət 1.35

səviyyəsini qırmağa cəhd edəcək.

2) Funt/dollar həmçinin vacib

dəstək səviyyəsindədir. Əgər

qiymət 1.57-1.5670 diapazonun-

dan aşağıda möhkəmlənərsə, bu,

1.5520 ətrafına enişə yol açacaq.

Avrozonanın problemləri hələ də

diqqət mərkəzindədir.

Qafar İmanverdiyev:

1) Martın 7 və 8-də cütlüyün

yuxarı qalxmasına baxmayaraq,

bu ay eur/usd böyük ehtimalla,

aşağıya düşəcək. Fibonacci sis-

temi bizə bu nöqtələri göstərir:

1.3025, 1.2837 və 1.2625.

2) Bu ay, təbii ki, usd/chf

cütlüyünə diqqət edə bilərsiniz.

Cütlük qalxmağa meyillidir.

Fərid Hüseynov:

1) Avro, düşünürəm, çoxlarının

eniş proqnazlarına məhəl qoy-

madan, 1.3500-i test etməyə

çalışacaq. Amma 1.3050-dən

aşağıda möhkəmlənsə, (ən azı

Daily qrafikdə), eniş qaçılmazdır.

2) USDCHF, USDJPY hazırda

çox kritik yerdədilər. Hər an uzun-

müddətli bir ralli başlaya bilər.

Bundan yararlanmaq yerinə

düşərdi. GBPJPY üçqat təpə

fiquru formalaşdırmaq

ərəfəsindədir və heç olmasa 100

punktluq bir gəlir vermək poten-

sialına malikdir.

İlqar Vəliyev:

1) Avro/dolların enişinin davam

edəcəyini düşünürəm. Gözləyirəm

ki, ayın axırına qədər 1,27

səviyyəsinin daha bir dəfə test ol-

unmasını görəcəyik.

2) Dollar/yenaya diqqət yetir-

məyi üstün tuturam. Bir neçə

aylıq enişdən sonra, nəhayət,

Monthly qrafkdə konvergensiya

yaranıb və artım əlamətləri

görünür. 86,00 səviyyəsinin test

olunacağı istisna deyil.


8

E K S P E R T R Ə Y İ46 Proqnoz

Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum

http://inforex.az/forum_new/





İn Forex 03 (25) / mart, 2012

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyü keçən sayımızda təqdim etdiyimiz ssenari üzrə hərəkətdədir. Cütlük (A) İntermediatedalğasını (5 alt dalğa) formalaşdırıb, fevral ayında isə, belə görünür ki, (B) İntermediate korreksiyası dayekunlaşıb. O, W-X-Y Minor mürəkkəb korreksiya strukturuna malikdir.

Hazırda (C) İntermediate dalğasının inkişaf etdiyini düşünürük. Əgər ehtimal düzdürsə, hələ bizi bir neçəay davam edəcək artım dalğası gözləyir.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında

8



Eur/usddaily

Əsas varianta görə, bütün səviyyələrdə eniş dalğaları tam yekunlaşıb. İndi yeni artım tsiklinə başlamaqcəhdlərini müşahidə edirik. İstisna deyil ki, yeni 1-2-..... mərhələsi başlayıb. O halda, sürətli və impulsiv 3-cü dalğanı gözləyirik tezliklə. Trend xətti qırılandan sonra 3-cü dalğa sürəti artım şəklində özünü göstərəbilər.

h4Bu taymfreymdə korreksiya dalğasını görürük. Belə vəziyyətdə ancaq bunu məsləhət görmək olar ki, kor-

reksiyanın bitib, trendin başladığı anı qaçırmamaq üçün bazarı davamlı izləmək lazımdır.


8 8

T E X A N A L İ Z48 Dalğa analizi



Gbp/usdweekly

Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minordalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Buhalda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Hazırda həmin üçlüyün so-nuncu dalğası inkişaf edir. Detallar qrafikdə göstərilib.

dailyBu zaman miqyasında [iv] minute dalğası formalaşıb qurtarıb, indi [v] minute inkişafa başlayır. O, güman

ki, (a)-(b)-(c) minuette ziqzaqı şəklində ola bilər, amma bu, hələ sadəcə ilkin versiyadır. Hadisələringedişatını izləyirik. Artım hərəkətinin hədəfi kimi Endryüs Çəngəlinin medianı nəzərdə tutulub.


8 8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 49



Usd/chfweekly

Dollar/frank eyni səviyyələrdə “ilişib qalıb”. Əvvəlki ayla müqaysədə praktik olaraq heç nə dəyişməyib.Ona görə, əvvəlki ssenari də qüvvədə qalır.

dailyMüşahidə olunan üfiqi hərəkət korreksiyaya daha çox oxşayır. Amma alternativ variant da getdikcə daha

çox aktuallaşır: bu varianta görə, eniş hərəkəti təzədən bərpa oluna bilər. Xüsusilə də, eur/usd-nin artım göz-ləntisi fonunda. Hazırda vəziyyət aydın deyil.


8 8

T E X A N A L İ Z50 Dalğa analizi



Usd/jpyweekly

Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal mo-delinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkil-də yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Əvvəlki aylardakı tərəddüd qurtarıb və bazar istiqamə-tini qətiləşdirib.

dailyBu qrafikdə B minor dalğasının inkişafını müşahidə edirik. İrimiqyaslı korreksiya strukturu for-

malaşdıran ikinci dalğadan sonra yuxarıya doğru üçüncü dalğa başlayıb. Artım trendinin davam edəcəyinigözləyirik.


8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 51


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

T E X A N A L İ Z52 Kompleks baxış

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Avro/dollar cütlüyü hazırda bir qədər qeyri-müəyyən vəziyyətdədir. Baxmayaraq ki, bütün faktorlar enişəişarə edir, 1.2950-1.3050 ətraflarından güclü dəstək səviyyəsi keçir. Qiymətin artım trendini əsaslı şəkildəbərpa etməsi üçün 1.3550-1.3600 müqavimət səviyyəsin yarıb möhkəmlənməsi lazımdır.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Xülasə:

Vəziyyət qeyri-müəyyəndir



Gbp/usd

Cütlük 1.5650-1.5600 dəstək baryeri ilə 1.5950-1.6000 müqavimət baryeri arasında yan trenddədir.Qiymətin hər hansı bir istiqamətdə konkret hərəkəti bu səviyyələrdən birinin qəti kəsilməsi zamanı yaranabilər. Amma qiymət qısamüddətli zonalara yaxınlaşanda müvafiq alış-satış əməliyyatları vermək olar.


Xülasə:

Qiymət genişdiapazondadır

T E X A N A L İ Z Kompleks baxış 53



Usd/chf

Cütlük çox mühüm bir “astanadadır”. Əgər qiymət 0.9200-0.9250 müqavimət səviyyəsini qıra bilsə, uzun-müddətli artım trendinə ilk addımı atmış olar. İlkin hədəf 0.9550 ətrafında yanvar maksimumları olacaq. Birçox ossilyatorlar belə bir artıma “ifrat satışla” reaksiya verə bilər, amma son dərəcə ehtiyatlı olmaq lazımdır.Müvafiq dəstək səviyyələri kəsilməyincə riskli əməliyyatlar vermək məsləhət deyil.


Xülasə:

Cütlük vacibastanadadır

T E X A N A L İ Z54 Kompleks baxış



Usd/jpy

İl başlayandan bu yana son 4-5 həftə ərzində cütlük qəti artım nümayiş etdirir. Görəsən, bu, növbəti uzun-müddətli enişə aparacaq korreksiyadır, yoxsa artım trendinin ilkin fazası?

Bu sualın cavabı şəkildə aydın əks olunub. Baxmayaraq bir çox uznmüddətli eniş trendləri kəsilib,düşünürəm ki, 1-i qalıb. Başqa sözlə desək 83.50-84.00 ətrafında müqavimət səviyyəsi böyük aktuallığa ma-likdir. Əgər yaxın bir neçə həftə cütlük bu baryerdən yuxarıda pozisiyalarını saxlaya bilsə, artımın uzunmüd-dətli planda davam edəcəyini düşünürəm. Əgər bu baryerdən qiymət aşağıya düşsə belə, enişin davametməsi üçün 79.00-80.00 dəstək səviyyəsi kəsilməlidir. Əks halda artım potensialı qalmaqda davam edəcək.


Xülasə:

Bir vacib baryerhələ qalır

T E X A N A L İ Z Kompleks baxış 55


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

T E X A N A L İ Z56 Made in Japan

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

Biz əvvəlki kimi avro/dolların“ayı” əhvalında olduğunu

düşünürük. Ötən ay qiymət 1.29sərhədini keçə bilmədiyi üçün,eniş ssenarisi reallaşmamışdı.

Amma bu ay vəziyyət daha opti-mist görünür. Qiymət Kijun-

sendən sıçrayıb və güman ki, eləbu həftə Tenkan-Seni test edəcək.

Tenkanın yarılması bizim üçünsatış siqnalı demək olacaq. Hədəf - 1.27, stop - 1.35 (Kijun xəttinin arxasında).

DAILY

Xəttlər paralel vəziyyət alıb. Qiymətin buludun üstünə “oturduğunu” nəzərə alsaq, 1.32-yə qədər yuxarısıçrayış gözləyə bilərik. Riskə daha az meyilli olan treyderlər buludun aşağıya yarılmasını gözləsələr, yaxşıolar.

Alternativ ssenari: Qiymət 3-4 gün ərzində buludu aşağıya yara bilər, amma ondan sonra yuxarıya ciddiartım mümkündür. Haradasa 1.34 səviyyəsinə qədər.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

Yaz səhəriAdsız təpələrdənŞəffaf tüstü yüksəlir

Matsuo Base

8



GBPUSD

WEEKLY

Qiymət “bulud”a çatmamış endi və hətta Kijun-Seni yuxarıdan aşağıya kəsməyə də macal tapdı. 1.56zonasında Tenkan xəttinin sınaqdan keçirilməsini gözləyirik. Xətt yarılarsa, 1.54-ə qədər eniş mümkündür.

DAILY

Günlük şamlarda üfiqi maillik şəraitində qarışıqlıq hökm sürür. “Bulud”a qədər kiçik eniş mümkündür.Daha sonra isə qiymətin davranışına baxacağıq: “ölü xaç” və buludun aşağıya yarılması halında satışəməliyyatı açacağıq. Xəttlər paralel qalarsa, qiymət “bulud”da var-gəl edərsə - qısamüddətli alışmümkündür.


8 8

T E X A N A L İ Z Made in Japan 57



USDCHF

WEEKLY

Qiymət buluddan yuxarıda olsa da, enməkdə davam edir. Kijun-sen xəttində özünə dəstək tapıb. İndiartıma davam edə bilmək üçün Tenkanın üstünə qalxmaq lazımdır ( 0.9264). Əgər bu mümkün olmasa, bizidaha bir neçə həftə reync gözləyəcək. Aşağıya meyilli reync – buludun yuxarı sərhədinə, 0.86-ya qədər.

DAILY

Xəttlər üfiqi vəziyyət alıblar. Reync gözləyirik, amma qiymət hər iki xəttdən yuxarıda qaldıqca, buluduntesti qaçılmaz olacaq (0.9294). Həmin səviyyəyə qədər ehtiyatla almaq olar. Stop - 0.91.


8 8

T E X A N A L İ Z58 Made in Japan



USDJPY

WEEKLY

Belə görünür ki, Yaponiya bankı tərəfindən heç bir intervensiya olmadan da Yena özünün ortamüddətlitrendini seçib. Düzdür, bu, bizim əvvəlki planlarımızla ziddiyət təşkil edir, amma hər işdə bir xeyir var:hazırda qiymət 86.00-a kimi qalxa bilər. Bütün əlamətlər buna işarə edir. “Stop”lar 81.00 zonasında qoyul-malıdır.

DAILY

Günlük qrafik optimizmə əsas verir: bütün xəttlər yuxarıya yönəlib. Şam analizi narahat olmağa yer qoy-mur. “Stop”ları 81.00 zonasında gizlətmək yaxşıdır.


8

T E X A N A L İ Z Made in Japan 59


İn Forex 03 (25) / mart, 2012

K İ TA B R Ə F İ60 Nə oxumalı


Kitabın adının ikinci

hissəsi özünü həqiqə-

tən doğruldur və bu,

son dərəcə sevindiricidir. Kitabda

təqdim olunan ticarət sistemi

aylıq zaman periodunda növbəti

şamın rənginin müəyyən-

ləşdirilməsinə xidmət edən sis-

temdir.

Kitabda treyderlərə tanış olanindikatorlar tamamilə yenitərəflərdən tanıdılır. Onların iş re-jimi, yaxşı və pis “işlədikləri”məqamlar ətraflı təsvir edilir.

Ticarət sistemlərinin yaradılmasıprinsipləri ətraflı şəkildə təsvir ol-unub. Dönüş nöqtələrininmüəyyənləşdirilməsi qaydalarınamüəllif xüsusi diqqət yetirir.Qiymətin hərəkətinin proqnoz-laşdırılmasına dair real nümunələrgöstərilir.

İndikatorlarda divergensiyanıntapılmasına dair kitabda maraqlıtövsiyələr var. Osillyatorların işprinsipləri dəqiq və ətraflı sxem-lərlə izah olunur. Kitabda həmçininhəcm göstəricisinin ticarətdə tət-

biqinə dair maraqlı məsləhətlər dəvar. Bunlarla tanış olandan sonratreder hətta yaxşı tanıdığı idika-torun işini də tamam fərqli şəkildəqiymətləndirəcək.

Sergey Belyayev

“Ticarət sistemi.

Növbəti şamın

hesablanması”

“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

…Sizə təqdim etdiyimiz ticarətsistemi belə bir suala cavab ver-mək məqsədi daşıyır: Gələn ayınşamı nə rəngdə olacaq? İkincisi,sistem həmin ayın ilk və sonhəftələrinin şamlarının rənginiproqnozlaşdırmağa imkan yaradır.Ortadakı həftələrin proqno-zlaşdırılması iş prosesində başverir. Daha sonra, sistem həftənin1-ci və 5-ci günlərinin şamlarınınrəngini xəbər verir…

…Yeni başlayan treyderləradətən sistem qurmaq zamanı birsıra çətinliklərlə üzləşirlər. Beləki, bunun üçün bir sıra indikator-ların iş prinsipini dəqiq anlamaqlazımdır. Bunu praktikada öyrən-

mədən işlək sistem qurmaqmümkün deyil.

Hazırda xeyli ticarət sistemlərimövcud olsa da, onların çoxuişlək deyil. Çünki onlarnəzəriyyəyə əsaslanırlar və yalnıztarixi göstəricilərin üzərində testolunublar. Halbuki işlək sistemqurmaq üçün treyder 4-5 ilbazarda aktiv şəkildə işləməlidir.Bazarın yan-yörəsində hərlən-məkldən yox, məhz aktiv şəkildəişləməkdən söhbət gedir. Bu,ümumi qəbul olunmuş nor-madır…

…Dönüş zonalarını müəyyən-ləşdirmək üçün bu alətlərdən isti-fadə etmək adətən yaxşı effekt

verir:1) Müqavimət-dəstək

səviyyələri2) Müqavimət-dəstək xəttləri3) Bollincer zolağı4) Eksponensial MA5) Divergensiyanın xü-

susiyyətləri6) Fibonaççi səviyyələri7) Yapon şamlarının analiziKonkret zaman anında trendin

müəyyənləşdirilməsi üçün ADXindikatorundan istifadə olunur.Əgər bazarda korreksiya gedirsə,növbəti şamın rənginin proqno-zlaşdırılmasında CCI indikatoruyaxşı effekt verə bilər…

Kitabdan parça


"in forex"#25

Documents