"in forex"#16

Treyderə 15 il

Xain friend

səh.

6

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 06 (16) iyun, 2011

səh

. 21

İyun ayı üçün

proqnozlarџ Ekspert rəyləri .............................7џ Dalğa analizi................................9џ Kompleks texanaliz......................25џ İşimoku analizi.............................36

səh

. 17

Forex-i kimlər “fırladır”?u,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

İntervensiyanın gizlinləriSəh.23

səh.

14

“Mərdümazar” bazar sə

h. 40

“Trend deyilən bir

şey yoxdur”

Trendin bizi aldatmasını necə

bilmək olar

səh.

42 Hərdən bazarın sanki bizim

acığımıza hərəkət etməsinin səbəbi nədir

Anormal Dalğa,yoxsa yeni dalğa modeli?


30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də...................................................Yunanıstan Avrozonadan çıxa bilər6-da...................................................Treyderə 15 il7-8-də................................................“Buğa”lar qayıtdımı? İyun ayı üçün ekspert proqnozları9-13-də..............................................Elliot Dalğalarının analizi14-15-də............................................Anormal Dalğa, yoxsa yeni dalğa modeli?16-da.................................................Qazanmağın iki şərti17-19-da............................................“Trend deyilən bir şey yoxdur. Necə ki, “Matrisa” da

qaşıq yox idi”. Treyderlə müsahibə20-də.................................................Baffetin prinsipləri21-22-də............................................Forexi kimlər fırladır. Və ya bazara uzanan gizli əllər23-24-də...........................................İntervensiyanın gizlinləri25-28-də...........................................Kompleks texanaliz29-30-da...........................................“Trend Magic System”31-33-də...........................................Düzünü de, ossillyator! Ossillyatoru düzgün siqnal verməyə necə vadaretmək olar34-də................................................Uğursuzların 4 növü. Bəs sən itkiyə necə reaksiya verirsən?35-də................................................İtirən treyderin əlamətləri36-39-da...........................................Bazarın “İchimoku” sistemi əsasında təhlili40-da................................................ “Mərdümazar” bazar. Hərdən bazarın sanki bizim acığımıza hərəkətetməsinin səbəbi nədir41-də................................................Uğurlu treyder xasiyyəti42-45-də...........................................Xain friend. Trendin bizi aldatmasını necə bilmək olar46-da................................................Avtomat-kanal47-48-də...........................................At yarışında treydinq dərsi49-da................................................Mən yanmasam, sən yanmasan, pul yanmasa... Qeyri-adi psixo-texnika51-53-də..........................................Gecikən və qabaqlayıcı indikatorlar54-də...............................................Əgər qiymət vurnuxursa...55-56-da.........................................1-2-3 patterni57-58-də.........................................Altıncı hiss. Bu, nədir və treyderə necə kömək edə bilər59-da...............................................Birja aforizmləri60-da...............................................Kitab rəfi

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Bazarı “görünməyənəllər”in idarə etdiyinihələ Adam Smit

demişdi. İqtisadiyyat elmininatasının bu ifadə altında nəyinəzərdə tutduğu bəlidir: o,obyektiv qanunların, ilknövbədə tələb-təklif balansınınproseslərə təsirinə işarə edirdi.Amma indi çoxları bu ifadəniayrı cür yozmağa meyillidirlər:onlar “görünməyən əl” deyəndətamamilə konkret qrupların realəllərinin maliyyə bazarınauzandığına (və bu yolla dabaşqa treyderlərin cibinəgirdiyinə) əmindirlər!

Bəs bu, belədirmi? Əgər belədirsə, gündəlik

dövriyyəsi 4 trilyon dollaraçatan bir bazarı idarə edən ogizli əllərin sahibləri kimlərdirelə? Pul dənizinin neptunları vəposeydonları deyillər ki?

Bu sualın cavabını “Forexikimlər fırladır” adlı yazıda ax-tarmağa çalışmışıq. Həm də təkorada yox: biz məsələnin qalaniki tərəfinə də aydınlıq gətir-məyə çalışmışıq ki, mənzərətam olsun. Bunlar hansıtərəflərdir?

Birincisi kütlədir. Siz təşvişiçində hərəkət edən, qaçan,vurnuxan, basabas yaradankütlə görmüsünüzmü? Gör-məmisinizsə eybi yox, biz onu“Mərdümazar bazar” yazısındatəsvir etmişik. Bu kütlə həmişəelə hərəkət edir ki, ayrı-ayrılıqda götürəndə hər birüzvü ziyan çəksin. Kütləninsanki öz marağı var, amma bu

maraq ora daxil olan heç birkonkret fərdin marağı ilə üst-üsə düşmür. Yaxşı, bu kütlənikim idarə edir?

İndi təsəvvür edin ki, həminkütləni Forexə buraxmısınız...Bu halda kim idarə edəcəkbazarda baş verənləri?

İkinci məqam isə insanınxasiyyətidir. Psixologiya elmiinsanın uğursuzluğa dörd cürreaksiya verdiyini deyir. Bubarədə də xüsusi materialımızıoxuya bilərsiniz. Mənsə qısacaonu deyim ki, bəzi insanlaruğursuzluğun səbəbini həmişəbaşqalarında axtarırlar. Belə in-sanları bazarda hansısakonspirasiya sisteminin çalış-mamasına inandırmaq mümkündeyil.

Amma mən indidən sizi heçbir istiqamətə yönəltməkistəmirəm. Jurnalımızdakı çoxmaraqlı materiallar ixtiyarınız-dadır: oxuyun və öz qərarınızıözünüz çıxarın. Sadəcə bir şeyiəlavə etmək istəyirəm. Jur-nalımızda təqdim olunan anali-tikanı izləsəniz, görərsiniz ki,bazarın hərəkəti ilə bağlı pro-qnozlar samballı dərəcədə düzçıxır. Bu, o deməkdir ki, istəridarə olunan xaos olsun, istərolmayan, bütün hallardabazarda qazanmaqmümkündür. Sizə də arzum eləbudur.

Zövqlü mütaliələr.

“Gizli əllər”in

sahibləri

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri



REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza



GÜNDƏM Aktual

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Artıq hamıya aydındır ki,Avropa Birliyinin və BVF-nin ötənil Yunanıstana 110 milard avroyardım etməklə bağlı qəbul etdiyiplan birdəfəlik iflasa uğrayıb. Beləvəziyyətdə BVF oyundan çıxmağa

çalışır. Və bütün ağırlıq AB-ninüzərində qalır. Yunanıstan Avropaüçün ağır yükə çevrilməkdədir:2014-cü ilə qədər bu ölkə büdcəkəsirini AB-nin tələblərinə uyğunolaraq, ÜDM-in 3 faizinə endirəbilməyəcək. Dövlətin borcları isəÜDM-in 142,4%-nə çatıb! Gələn ilbu rəqəmin 160%-i aşacağı gö-zlənilir.

Yunanıstan hökuməti vəziyyətidəyişməyə çalışsa da, hələ ki ciddi

bir uğura nail ola bilməyib. Onunəksər addımları son nəticədə ölkədaxilində “kəmərlərin sıxılmasına”gəlib çıxır. Nəticədə hökumətinreytinqi son dərəcə aşağı düşüb.Daxili siyasi vəziyyət hökumətin

əl-qolunu bağla-yaraq, effektivislahatlaraparmasınaimkan vermir.

Amma siyasıproblemlərtəkcə ölkənindaxildə deyillər.Avropa BirliyiYunanıstana 12milyard avroluqnövbəti tranşıbu şərtlə ver-məyə hazırdırki, Afina özəl-

ləşdirmə və vergilərin yığımıüzərində nəzarəti Birliyə güzəştəgetsin. “Citigroup” bankının anali-tikləri bunu “kənardan idarəçilik”adlandıırlar. Belə çıxır ki, Yunanıs-tan öz suverenliyinin bir hissəsiniAB-yə güzəştə getməlidir. Əgər buolarsa, istisna deyil ki, gələcəkdəPortuqaliya və İspaniya da eynitəkliflə üzləşəcəklər.

Əgər həmin 12 milyard dollarlıqtranş iyun ayında verilməsə, Yu-

nanıstan 350 milyard avroluqxarici borcu ilə bağlı defolt elanetmək zorunda qalacaq. Bu daqorxulu variantdır: çünki Yunanıs-tanın ardınca Portuqaliya və İs-paniyanın da defoltu məsələsiaktuallaşa bilər. Ona görə də, ABmümkün qədər defolt ssenarisininreallaşmasına yol verməməyəçalışacaq.

Buna baxmayaraq, hazırdatranşın deyilən vaxt ərzində çat-dırılacağına ümidlər o qədər dəçox deyil. Amma hətta əgər ayrılsabelə, bu, yunan probleminin tamhəlli demək olmayacaq. Hələ ki“yunan borcu” həlli olmayan prob-lem kimi görünür...

Bütün bu qalmaqaların fonundaAfina rəsmiləri bildirdilər ki,ölkənin Avrodan imtina edərək,mili valyutası olan Drahmayadönəcəyi istisna deyil. Bu, odeməkdir ki, ən azından, Afina ABrəhbərliyi ilə əsəb müharibəsinəbaşlayır. Merilend Universitetininprofessoru Piter Moriçi də bufikirdədir ki, Drahmaya geri dön-mək hazırda Yunanıstan üçün ənyaxşı çıxış yolu ola bilər. Bu haldaölkənin rəhbərliyi ən azındanmüstəqil şəkildə öz borclarını re-struktrizasiya edə biləcək.


Yunanıstan Avrozonadan çıxa bilər

Hazırda Avronun perspektivlərindən danışanda ağla

ilk gələn “yunan problemi” olur. Artıq neçənci aydır

ki, Yunanıstan Avro üçün sağalmaz başağrısına

çevrilib. Hadisələri izləyənlərə məlumdur ki, bu ay Avropa Birliyi

ölkələrinin maliyyə nazirlərinin Vyana toplantısında həmin

ölkəyə yardımla bağlı ilkin qərar qəbul edilib. Əsas qərar isə iyu-

nun 20-də çıxarılmalıdır. Əgər bundan gec olarsa, Yunanstanın

avtomatik defoltu gündəmə gələ bilər.

Yunanıstan yenidən bu valyutaya qayıdacaqmı?



A Q İ B Ə T6 Cinayət və cəza

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Mayın 11-də Nyu-York

m ə h k ə m ə s i

“Galleon” hedc-

fondunun meneceri, milyarder

Rac Racaratnamın barəsində

qərar çıxardı. O, qanunsuz insay-

der informasiya əsasında ticarət

aparmaqla on milyonlarla dollar

qazanmaqda günahkar bilinir.

Əslən Şri-Lankalı olan 53 yaşlı

milyarderin məhkəmə prosesi iki

ay davam edib. Racaratnam 1,8

milyard dollar sərvətlə

Amerikanın 236-cı ən varlı

adamıdır.

Prokurorlar bu məhkəməni in-sayder ticarəti üzrə ən böyükişlərdən biri adlandırırdılar.Məhkəmədə Rac Racaratnamaqarşı əsas sübutlardan biri onuntelefon danışıqlarının yazısı olub.Danışıqlarda Racaratnamın həm-söhbətləri onun səhmləri ilə ticarətapardığı şirkətlərin nüfuzlu şəxs-ləri olublar. Həmin şirkətlərinarasında Google, Intel və HiltonHotels kimi tanınmış brendlər dəvar.

Prokurorların iddiasına görə,2003-2009-cu illərdə Racaratnaminsayder ticarəti vasitəsilə 63,8milyon dollar həcmində qanunsuzgəlir əldə edib.

Son vaxtlar Uoll-Stritdəki qal-maqallarda telefon danışıqlarınındinlənilməsi faktı tez-tez üzə çıxır.Ekspertlər güman edirlər ki, iqti-

sadi fırıldaqların qarşısını almaqüçün bu metoddan yaxıngələcəkdə daha aqressiv istifadəolunacaq. Müşahidəçilər FBİ-ında gizli şəkildə bu prosesə qoşul-duğunu düşünürlər.

Milyaderin cəzası iyulun 29-daelan olunacaq. Müşahidəçiləronun ən azı 15-16 il həbs cəzasıalacağını gözləyirlər. HazırdaRacaratnam 100 milyon dollargirovun müqabilində müvəqqətiazad edilib. O, elektron “bilərzik”taxılaraq, Manhettdəki mənzilindəev dustağı kimi yaşayacaq. Çünkiprokurorlar onun imkan taparaqvətəni Şri-Lankaya qaçabiləcəyindən ehtiyatlanırlar.

Andlılar məhkəməsi milyarderiittihamın 14 bəndinin hamısı üzrəgünahkar sayıb. Həminbəndlərdən 9-u qiymətli kağızlarlafırıldaq, 5-i isə gizli sövdələşməbarədədir. Əvvəlcə ona qarşı 37bənd üzrə ittiham vardı, lakin on-ların 23-ü məhkəmə başlamazdanəvvəl ləğv edilmişdi.

Treyderin vəkilləri müdafiəni buiddianın üzərində qurmağaçalışıblar ki, əslində o, ölkədəbütün birja iştirakçılarına bəlli olaninformasiyalardan istifadə edib.Doğrudan da, son hadisələrə qədərRacaratnam Amerikanın ənistedadlı professional treyder-lərindən biri sayılırdı.

Ümumiyyətlə, son vaxtlarAmerikada qiymətli kağızlarlafırıldaqlar edənlərə qarşı mübarizəxeyli güclənib. İl yarım ərzindəprokurorluq insayder infor-masiyasından istifadə etdiyinə görə47 nəfərin haqqında cinayət işiqaldırıb. Racaratnam onlardan 35-cisidir.


Treyderə 15 ilMilyarder insayder informasiyasından istifadə etdiyinə görə həbs olundu

Racaratnamı insayder informasiyasıilə təmin edən analitiklərdən biri –

Danielle Çeysi. Onun informasiyalarımilyarderin daha 20 milyon dollar

varlanmasına səbəb olub.

İnsayder informasiyasını ötürəndigər analitik Mark Kurland FBI

tərəfindən həbs olunarkən

FBI Wall-Stritiə “əl gəzdirməyə” başlayıb?



S O R Ğ U Əsas məsələ

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

Nərminə Lazımova:

1. Bəli, fikrimcə, avro artım ten-densiyasina gayıtdı. İlk hədəfolaraq 1.4940-ı gorürəm. Tenden-siyanın daha da güclənəcəyini is-tisna etmirəm. Orta perspektivdəqiymətin 1.5140-a çatacağını göz-ləyirəm.

2. Hazırkı vəziyyətdə eur/usdcütlüyü ilə yanaşı, usd/jpy vəgbp/usd cütlüklərini izləməyi dəməsləhət görərdim.

Mavlet Baqiyev:

1. Eur/usd cütlüyü üçün 1,4680-1,4700 səviyyəsini vacib hesabedirəm. Ondan sonra 14320-

1,4210-a qədər korreksiya istisna

deyil. Ardınca yeni maksimumlara:1,5260-5310-a istiqamətlənə bilər.

2. Mən iyun ayı ərzində eur/cadcütlüyünü izləyəcəyəm.

Səbinə Məmmədqızı

1. Hazırda avro /dollar cütlüyümaraqlı vəziyyətdədir, O, gündə-lik, həftəlik və aylıq qrafiklərdəeniş trendinin yuxarı sərhədiyaxınlığında hərəkət edir. Avronunqalxmasına 2 amil təsir göstərir:bir tərəfdən ABŞ da zəif iqtisadigöstəricilər,digər tərəfdən Yunanıs-tanın borc problemi ilə bağlı əldəolunmuş müəyyən razılıqlar.

Ümumiyyətlə, hazırda diqqət

1.4670/90-1.4700 səviyyəsinəyönəlib. Əgər cütlük deyilənərazidən yuxarıda möhkəmlən-məyə nail olarsa, o zamanqrafikdə “ikiqat dib” fiquru for-malaşır ki, bu fiqurun işləməsicütlüyün daha sürətli artımınınbaşlaya biləcəyini fikirləşməyəəsas verir.

Hərçənd, bir sıra analitiklərhesab edirlər ki, hazırda Avrozo-nada həyata keçirilən tədbirlərproblemi həll etmir, sadəcə, hadis-ələrin inkişaf müddətini uzadır.Ona görə də, avronun qalxışınındayanıqlı olacağına inanmaqçətindir və cütlüyün enişinin bərpaolunacağını hesab edirəm. Əgərdeyilən səviyyədən yuxarıdamöhkəmlənməzsə, avro/dollaryenidən 1.40- 39 səviyyələrini qır-mağa çalışacaq.

2. Hazırda funt/dollara da diqqətyetirmək maraqlı olardı. Bildiyi-miz kimi, funt xəbərlərə həssasdır,yaxın gələcəkdə isə İngiltərəBankının faiz dərəcələrini dəy-işdirib–dəyişdirməyəcəyi barədəehtimallar, həmçinin inflyasiyahesabatları funtu hərəkətə gətirənamillər olacaq.

Bazarda narahatlıqlar artıqca“sığınacaq valyuta” olan frankatələbat artır, amma hazırdadollar/frank cütllüyü həddindənartıq satılmış təsiri bağışlayır. Əgərcütlük hazırkı tarixi minimumdanaşağı düşməzsə, ehtiyatla qısamüd-dətli alış əməliyyatlarına girməkolar.


“Buğa”lar qayıtdımı?İyun ayı üçün ekspert proqnozları

May ayı treyderlər üçün bir qədər qəliz oldu: çoxlarının

işləməyə üstünlük verdiyi eur/usd cütlüyünün eniş trendi aldadıcı şə-

kildə artıma çevrildi... Bununla da əksər bankların proqnozlarını

yalana çıxardı. Bəs iyun ayında nə gözləmək olar?

Biz ənənəvi ekspertlərimizə yenə də iki sualla müraciət etmişik:

1) Sizcə, eur/usd cütlüyündə artım trendi bərpa olunubmu?

2) Hazırda hansı cütlüklərlə işləməyi daha məqsədəuğun hesab

edirsiniz?

8


İn Forex 06 (16) iyun, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Qafar İmanverdiyev

1. Eur/usd cütlüyü 2011-ci ilinyanvar ayından may ayına kimi2070 punkt qalxandan sonra, keçənay dediyim kimi, korreksiya etməliidi. Yanvar ayından indiyə kimiverdiyim bütün proqnozlar özünüdoğrultdu. Proqnozları Fibonaççi,Elliot ve Ichimoku sistemlərinəəsasən verirəm. İndi isə eur/usdyenidən pik nöqtələrinə çatmağahazırlaşır. Daily qrafikdə qiymət61,8%-lik fibonaççi səviyyəsindənbir qədər yuxarıya qalxıb. Buvəziyyətdə əksər treyderlərqiymətin 100%-lik səviyyəyəqədər çatacağını düşünürlər.Amma unutmaq lazım deyil ki,

61.8% ilə 100%-in arasında güclumüqavimət xətti – yəni 80% durur.Bu da o deməkdir ki, qiyməthəmin nöqtədən əks istiqamətə dəgedə bilər. Eur/usd-nin növbətihədəfləri kimi 1.4940 və 1.5144-ügörürəm.

2. Eur/usd-dən başqa, gbp/usd,usd/chf, usd/jpy, qızıl və neftədiqqət yetirməyi məsləhətgörürəm.

Fərid Hüseynov:

1. Əgər 1.4500-1.4550 müqav-iməti qiymətin artımına mane olsa,onda eniş trendinin yenidən davamedəcəyini gözləyə bilərik. Bu haldaavro öncə 1.4300, daha sonra

1.4050-yə qədər enə bilər. Əgər1.4550-dən yuxarıda qiymətbağlansa, onda məzənnənin1,4900-1.5000 aralığına qədərqalxacağını düşünürəm.

2. Usd/chf-a fikir verməyi məs-ləhət görürəm. Gbp/usd dəhəmçinin aktual olacaq.

İlqar Vəliyev:

1. Avronun artım trendinindavam edəcəyi şəxsən mənə oqədər də inandırıcı görünmür.Əvvəla, yay gəlib, iri investorlarnəyi alıb-nəyi satmaq barədə yox,bu fəsli harada keçirmək barədədüşünürlər. İkincisi, hazırdacütlükdə konsolidasiya üçüntexniki zərurət yaranıb. Ona görədə, mənə ən real görünən ssenariyəəsasən, qiymət 1,47-1,43 kanalındadalğalanacaq.

2. Mən qızıla diqqət yetirməyiməsləhət görərdim. Orada texnikivəziyyət elədir ki, yeni tarixi mak-simumların yaranacağı gözlənilir.


8

S O R Ğ U8 Əsas məsələ



T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyündə yenə də / hələ də vəziyyət birmənalı deyil. Biz hazırda (Y) İntermediatedalğasının inkişaf etdiyini düşünürük. O, ziqzaq şəklində formalaşır: 5-3-5. Birinci “beşlik” hazırdır – AMinor dalğası. İndi əsas sual budur: ikinci “beşlik” – yəni C dalğası inkişafa başlayıbmı? Yoxsa B dalğasıhələ davam edərək, daha mürəkkəb şəkil ala bilər?

Vəziyyət aydın deyil. Ona görə də, aşağı zaman miqyaslarında müxtəlif variantları nəzərdən keçirəcəyik.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında

8



Eur/usddaily

Burada alternativ varianta baxırıq: bu variantda hələ A Minor dalğası inkişaf edir. Aşağıya hərəkət isə [iv]of A dalğası, yəni minute səviyyəsinə aid hərəkət olub. Ötən ay göstərdiyimiz kritik səviyyənin pozulma-ması bu ehtimalı gücləndirir. Ehtimal düzdürsə, qiymətin ən azı 1.50 səviyyəsindən yuxarıya qalxacağımümkündür.

h4Etiraf edim ki, bu variant mənə məxsus deyil. Hazırda bir neçə tanınmış dalğa analitiki eur/usd

cütlüyünün minute səviyyəsində indiyə qədər rast gəlinməyən bir model formalaşdırdığını deyir. Bu, “run-ning zigzag” modelidir. Məsələ ondadır ki, şəkildə (a) kimi göstərilən dalğa açıq-aşkar “beşlik”dir, korrek-siya isə 5 dalğadan ibarət ola bilməz. Ona görə də, bir sıra dalğa analitikləri b dalğası a-dan aşağıya enən5-3-5 formullu ziqzaqın formalaşmasını gözləyirlər. Onlar haqlıdırmı? Gözləyək, görək...

Bizim hökm isə budur: mənzərə aydın deyil.


T E X A N A L İ Z10 Dalğa analizi

8 8



Gbp/usdweekly

Bu cütlükdə isə əksinə, hər şey tam aydındır və əvvəlki sayımızda göstərilən sxem üzrə gedir. Ona görə,şəkildəki əvvəlki işarələnməni dəyişməyə ehtiyac görmədik. Əvvəlki sayımızdakı şərhlər qüvvədədir. Yəni(B) İntermediate dalğasının inkişafını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası formalaşmaqdadır.Güman ki, C minor ending diagonal modeli yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir üçlük for-

malaşdıracağı gözlənilə bilər.

dailyArtıq üçüncü aydır ki, gbp/usd düppədüz bizim sxem üzrə hərəkət edir. Buna görə də, yenə əvvəlki

sayımızdakı işarələnməni və xəttləri olduğu kimi saxlamışıq. Əgər nəsə işləyirsə, onu düzəltməyə nə hacət?Nəticə: yuxarıya trendin davamını gözləyirik. Mümkündür ki, impulsiv şəkildə.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 11

8 8



Usd/chfweekly

Burada da vəziyyət təsvir olunan sxem üzrə gedir. (5) İntermediate dalğası aşağıya doğru uzun yolunudavam etdirir. Və cari dalğa xəritəsinə əsasən, onun 3 Minor alt dalğası formalaşmaqdadır. Yaxın perspek-tivdə 4 Minor korreksiyasını gözləyirik. Təfərrüatlar qrafikdə göstərilib.

dailyQiymət düz əvvəlki sayda göstərdiyimiz kritik səviyyədən geri döndü və bununla da analizin doğruluğunu

təsdiqlədi. (v) of [iii] impulsunun yekunlaşmasını və [iv] minute korreksiyasının başlamasını gözləyirik.


T E X A N A L İ Z12 Dalğa analizi

8 8



Usd/jpyweekly

Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkət edir. Hazırda ending diagonal modelinin so-nuncu üçlüyünün formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb. Bəs Bminor necə? Təəssüf ki, bu suala cavab vermək hələ mümkün deyil. Ona görə də, bu taymfreymdə dalğamənzərəsinin tam aydı olmadığnı etiraf etməkdən savayı yol qalmır.

dailyBu zaman miqyasında gördüyümüz informasiyaya əsasən deyə bilərik ki, böyük ehtimalla, B Minor

dalğası başa çatıb. Və minute dalğa səviyəsində [i]-[ii]... [iii]-[iv]-[v] sayımı başlayıb. Ehtimal doğrudursa,aşağıya doğru impulsiv hərəkət gözləyirik.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 13

8



A K T U A L14 Nəzəriyyə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

V.Məmmədov

May ayında Forexbazarı dalğa analitik-lərini çox çətin bir

vəziyyətə saldı: bir neçə cütlükdə,xüsusilə də eur/usd və usd/chf-dəyaranan dalğa strukturunu heç cürişarələmək olmurdu. Məsələ on-dadır ki, Elliotun Dalğa Prinsipinəəsasən, hərəkət dalğaları 5dalğadan, korreksiya dalğaları isə3 dalğadan ibarət olur. Bu, əsasqaydadır, ana prinsipdir. Ammaşəkil 1 və 2-də gördüyünüz kimi,açıq-aşkar 5 dalğalı korreksiyayaranıb… Bunu necə izah etməkolar?

Əsas variant budur ki, həminbeş dalğalı hərəkətlər daha yuxarısəviyyəli korreksiya modelinin ilkdalğasıdırlar. Prinsipcə, “ziqzaq”modelinin 5-3-5 formuluna malikolduğunu bilirik. Amma məsələondadır ki, “ziqzaq”ın b dalğası adalğasının başlanğıcını keçmir.Fəqət bu hallarda b dalğası adalğasının başlanğıcını keçib.Onda bu, nədir?

EWA-da b dalğasının adalğasının bağlanğıcını keçdiyimodellər var. Bunlar əsasən trey-derləri tez-tez çaşdıran “flat”,“runing flat” və “irregular flat”adlı modelləridir.


Anormal dalga,yoxsa yeni dalğa modeli?

Şəkil 1. Eur/usd cütlüyündə 5 dalğalı korreksiya. Bu, anomaliyadır, yoxsa iri modelin ilk dalğası?

Şəkil 2. Usd/chf cütlüyündə 5 dalğalı korreksiya.Bu, anomaliyadır, yoxsa iri modelin ilk dalğası?8



Onlarda b dalğasının a dalğasınınbaşlanğıcından o tərəfə keçməsiqaydaya uyğundur. Treyderləri dəelə bu çaşdırır: zirvə təzələnir,amma yeni maksimum hərəkət yox,korreksiya strukturunun zirvəsi olur.Nəticədə zirvənin (dibin) keçilməsizamanı bazara girənlər itki iləüzləşirlər.

Fəqət həmin modellərin formulu3-3-5 olur. Yəni a dalğası 3, bdalğası 3, c dalğası 5 alt dalğadanibarət olur. Di gəl ki, bizimgördüyümüz vəziyyətlərdə ilk dalğa5 alt dalğadan ibarətir. Elə isə bunlarnə modellərdir?

Bəzi dalğa analitikləri vəziyyət-dən çıxmaq üçün “Running zigzag”adlı yeni modelin tapıldığını iddiaedirlər. Bu modelin əlaməti belədirki, formulu 5-3-5 olur, amma bdalğası a dalğasının başlanğıcınıkeçir.

Bəs doğrudan da, belə modelvarmı? Əgər varsa, bazarda onuntəkrarlanan nümunələrini tapmaqlazımdır. Axı modellər – məhz mün-təzəm təkrarlanan dalğa struk-turlarıdır. Təkcə bir konstruksiya yeni modelinmövcudluğunu elan etmək üçün əsas vermir. Çünkio, anomaliya da ola bilər. Qrafikdə səthi axtarış za-manı “running zigzag” kimi qəbul edilə biləcəkbaşqa nümunələrə rast gəlmədik.

Elə isə bu, sadəcə, anomaliyadırmı? İstisna deyil.Fəqət yenə də hökm verməyə tələsməyək. Birmənalıcavab üçün mövzuya qayıdacağıq.


Şəkil 3. Klassik zigzag 5-3-5 formuluna malikdir və “b”dalğası “a” dalğasının başlanğıcını keçmir.

Şəkil 4. Flat tipli modellərdə “a” dalğasının başlanğıcı keçilir.Amma “a” dalğasının özü həmişə 3 alt dalğadan ibarət olur.

8

Belə də olur...Zimbabvedə 90 sekstilyon

faizə çatan inflasiya 100 tri-lyon dollarlıq əskinazlarınburaxılmasına səbəb olub.Bu pula 3-4 çörək almaq

mümkündür.

A K T U A L Nəzəriyyə 15



R E A L T İ C A R Ə T16 Məsləhət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Bazarda davamlı qazana

bilmək üçün sizə iki şey

lazımdır: 1) trendi

izləyən ticarət sistemi və 2) ona

riayət etmək üçün möhkəm inti-

zam. Trendi izləyən ticarət sis-

temini yaradarkən trendi

müəyyən etməyin qaydalarına

xüsusi diqqət yetirmək lazımdır.

Bu məqsədlə filtr kimi istifadə

olunan çoxlu texniki indikatorlar

var: məsələn, MACD, DMI,

parabolik, stoxastiks... Amma bu

yazıda biz trendi izləyən strate-

giyalar ın iki ayrı problemindən

söz açacağıq: risk/gəlir nisbəti və

əməliyyatların açıq saxlanması.

Risk/gəlir nisbəti

Sizin potensial gəlirin həcmi

həmişə potensial itkinin həc-

mindən çox olmalıır. Misal üçün,

stop-loss 50 punktdursa, teyk-

profit 100 punkt qoyulmalıdır. Bu

halda əgər hər 100 əməliyyatdan

65-i ziyanlı olsa belə, siz 250

punkt qazanmış olacaqsınız:

35*100-65*50 = 250.

Düzdür, trend zamanı dalğalan-

malar stop-lossu əsassız şəkildə işə

sala bilir. Buna baxmayaraq, trend

sizə zəmanət verir ki, son nəticədə

qazancın miqdarı itkidən çox ola-

caq.

Həcmin böyüdülməsi

Siz gəliri artırmaq üçün trendin

istiqamətində açılmış və artıq gəlir

gətirən əməliyyatın həcminə

əlavələr edə bilərsiniz. Bir çox

treyderlər stressi artırmamaq üçün

belə etmirlər. Açıq əməliyyat özü

stress deməkdir, onun həcmini

çoxaltmaq isə stressi də artırır.

Həmin treyderlər trend istiqamə-

tində bir əməliyyatı bağlayandan

sonra ikincini açırlar. Halbuki, bu,

trenddən istifadənin heç də ən ef-

fektiv yolu deyil. Gəlirli əməliyy-

atın həcmini çoxaltmaq daha doğru

və peşəkar yanaşmadır.

Nümunə

Şəkil-də eur\usd cütlüyünün

qrafiki göstərilib. Trend filtri kimi

MACD indikatorundan istifadə

edilib. Əgər MACD siqnal xət-

tindən yuxarıdırsa, bu, artım trendi

sayılır və əksinə. Ticarət siqnalları

almaq üçün Bollincer zolaqların-

dan da istifadə etmək mümkündür

(period=5, yayınma=0,3). Artım

trendi zamanı qiymət zolağın aşağı

sərhədinə çatanda alış əməliyyatı

açılır. Eniş trendi zamanı isə

əksinə: qiymət zolağın yuxarı

sərhədinə çatanda satış əməliyyatı

açılır. Alınan siqnallar qırmızı və

göy oxlarla göstərilib.

Şəkillərdən aydın olur ki, trend

zamanı sistem yanlış siqnallar da

verir. Amma düzgün loss/profit

nisbəti qurulanda son nəticədə

ümumi hesab gəlirli olacaq.

Bütün bunlardan hansı nəticə

çıxır? Ən yaxşı cavab yazının

əvvəlində verilən cavabdır. Yəni,

bazarda davamlı qazana bilmək

üçün sizə iki şey lazımdır:

1) Trendi izləyən ticarət sistemi

2) Ona daim riayət etmək üçün

möhkəm intizam.


Qazanmağın 2 şərti

Şəkil 1



MÜSAH İ B Ə Aydın Səfərov

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

17

- Forexlə tanışlığın nə vaxt və

necə olub? Bu sahəni niyə

seçmisən?

- Maliyyə bazarları haqda hələkitablarda oxumuşdum – misalüçün, Teodor Drayzerin“Maliyyəçi” romanını yada salabilərəm. Bu, mənə çox maraqlı biriş kimi göründü. Ancaq forekslə2006-cı ildə tanış oldum. Ödəniş-siz təhsil haqda elanlara rastgəldim və kurslara yazıldım. Bun-

dan öncə isə əlbəttə ki, tanışlarım-dan və dostlarımdan məlumatlaralmışdım. Və açığı, məndə mənfifikir yaranmışdı. Bütün dostlarımvə tanışlarım məni bu sahə iləməşqul olmaqdan çəkindirməkistəyirdilər. Hətta onu da deyirdilərki, hesabıma qoyacağım pullarıalış-verişə sərf eləsəm, dahayaxşıdır. Amma mən həyatımdakıbütün qərarları özüm qəbul etməyəöyrəşmişdim və bir biznesmen

kimi eksperimentlərdən qorxmur-dum. Və indi gördüyünüz kimi,zaman mənim tamamilə haqlıolduğumu təsdiqlədi!

Deyə bilmərəm ki, bu sahənimən özüm seçmişəm...


“Trend deyilən bir şey yoxdur.Necə ki, “Matrisa”da qaşıq yox idi”

“Strategiyaların açıq sınağı”nda depozitiniüçqat artıran treyderlə müsahibə

Tanış olun: Aydın Səfərov, 32 yaşı var, biznesmendir.Bakıda anadan olub, İqtisadiyyat Universitetinibitirib, özünün dediyi kimi, Bakıdan Moskvaya vəəksinə uçan təyyarələrdə yaşayır.

- Əvvəlcə bütün oxucuları və “İnforex” şirkətinin əmək-daşlarını salamlayıram?- deyir Aydın,- Sizin jurnalı mün-təzəm oxuyuram. Şadam ki, nəhayət, mənim də ulduzumdoğdu - yəni jurnalınıza müsahibə verdim.

8

Müsahibimiz“Matrix” filmiilə forexarasındamaraqlıbənzətmə gətirir:



Daha dəqiqi, o özü məni seçib.Başlanğıcda mən buna sadəcəhobbi kimi yanaşırdım, lakin son-ralar, necə deyərlər tamamilə bağ-landım.

- Bəs Forexlə bağlı gələcək

planların necədir?

- Planlar çox ciddidir: lisenziyaalıb, özümün kapital idarə edənfondumu yaratmaq və Soroslarəqabət aparmaq.

- Əla! Bəs öz treyder

bacarığını artırmaq üçün nələr

edirsən?

- Özümün ticarət aparmadığımınəzərə alsaq, bütün cəhdlərimiişlətdiyim ekspertlərin“bacarığının” artırılmasınayönəldirəm. Mən Şarp əmsalı üzrədaha yaxşı göstəricələrə nail olmaqüçün daim portfelimi optimal-laşdırıram. Həmçinin riyazi gö-zləntilərin, gəlirin və digəramillərin yüksəlməsinə çalışıram.Oxucuları yormamaq üçünhamısını saymaq istəmirəm.

İş qabiliyətimi yüksəksəviyyədə saxlamaq üçün tez-teztəbiətə üz tuturam. Quşların cəh-cəhi insanı kulerin səsindən dahaçox sakitləşdirir,

axan suyun şırıltısıisə “Bloomberg”in xəbərlərindənqat-qat yaxşı rahatladır.

- Treyder kimi özünü qane et-

məyən cəhətlərin hansılardır?

Hansı xüsusiyyətinin ayrı cür ol-

masını istərdin?

- Təvazökar olmaq istərdim.Amma bu, çətin ki, alınsın.

Nəticənin tə-vazökar olma-ması üçün sənözün də gərək tə-vazökar ol-mayasan. Vəböyük iddialarlayaşayasan. Onagörə də, tə-vazökar olmayın,cənab- lar!

- Ticarət

fəaliyyətini

başqaları ilə

müzakirə

edirsənmi?

Yoxsa bunu sırf

şəxsi iş sayır-

san?

- Bizimişimizin bir piscəhəti var. Əgərkimsə bu işi gör-məyi bacarırsa,bu haqda danış-mamağa üstün-lük verir. Ammabacarmırsa, əksinə,ticarət, birja, itki, gəlir broker,hakimiyyət barədə eninə-uzununadanışmağı xoşlayır. Ona görə də,belə çıxır ki, heç nə danışmamaqdaha yaxşıdır.

- İtkilərə necə reaksiya verirsən?Qəbul edə bilirsənmi?

- Kişi kimi! Bu, ehtiyacı olan-lara sədəqə vermək kimi bir şeydir.

- Skalpinq, yoxsa ortamüd-

dətli ticarət? Hansı sənə

yaxındır?

- Portfelimdə hər ikisi var. Xa-siyyətim baxımından ortamüddətli

treydinq mənə daha çox uyğudur.Belədə daha çox boş vaxtım qalır.

- Səncə, forex treyderdən çox

əsəb tələb etmir ki?

- Əgər siz əsəbiləşirsinizsə,demək, öz qabiliyyətinizə şüb-həniz var. Bu barədə Qay Riççinin“Rovelver” filmində yaxşıf fikir-lər var. Baxın, peşman olmazsınız.

- Riskə münasibətin necədir?

Əsassız risklərə getdiyin

olurmu?

- Risklərə öz düşmənlərim kimiyanaşıram. Hörmət edirəm, lakinona qalib gəlmək şansını ver-məyəcəm. Riski nəzarətim altındasaxlayıram, ancaq onun məninəzarətdə saxlamağına imkan ver-mirəm.


- İtkilərə necə reaksiya verirsən?

- Kişi kimi!

8 8

MÜSAH İ B Ə18 Aydın Səfərov

“Qay Riççinin “Rovelver” filmində yaxşıf fikirlərvar. Baxın, peşman olmazsınız.”



Əvvəllər əsassız risklərə get-diyim olurdu. Düzü, treyder ol-mağımın yolu elə bundankeçmişdi. Amma indi artıq çətinki əsassız riskə gedim.

- Trendin əksinə əməliyyat

açırsanmı? Bunun hansı

səbəbi var?

- Trend deyilən bir şey yoxdur.Necə ki, “Matritsa”da qaşıq yoxidi. Trend odur ki, biz qiymətin ha-rasa getdiyini düşünürük.

Buna görə də, əgər sizə cavabvermək lazımdırsa, elə sizin ter-minlərdən faydalanaraq, deyəbilərəm: bəli, həm trendin is-tiqamətində, həm də ona qarşıticarət edirəm. Səbəb birdir: pulqazanmaq istəyim.

-

Səncə, treyderə ən çox hansı key-

fiyyətlər lazımdır?

- Kişi olmaq. Qalanları isə öz-özünə bundan yaranır.

- Necə düşünürsən, Forex-də

qazananlar nəyi bilirlər ki,

uduzanlar onu bilmir?

- Hər ikisi eyni şeyi bilir. Ammasizə kim deyir ki, uduzanlarhəqiqətən də, udmaq istəyirdilər?

- “Gizli” biliklərin və strate-

giyaların olduğuna inanırsanmı?

- Yox. Hər şey ortadadır.

- Sevimli indikatorun varmı?

- Yox. Hərçənd, arada Ayınfazalarına baxıram... (gülür)Zarafat etdim.

- Bəs özünün xüsusi strate-

giyan varmı?

- Bəli, həm də çoxdur. Hazırdaonlardan birinin sizin forumda açıqsınağı gedir. Onun barəsində xü-susi deyiləsi bir şey yoxdur,əməliyyatlara baxsanız, hər şeyaydın olacaq. Əvvəlcə başqalarıməni danlayır, tənqid edirdilər,

ammaindi baxın: mən yeganə adamamki, il yarıma depozitimi ücqatartırdım.

- Həftədə təxminən neçə

əməliyyat açırsan?

- Saymıram. Təxminən 10-15əməliyyat olar.

- Ən uğurlu və ən uğursuz

əməliyyatların necə olub?

- Ən uğursuzu mən hələ təzəbaşlayanda olmuşdu. Non FormPayrols ilə bağlı xəbər çıxandabazara girib, avronu aldım, o isə200 punkt düşdü... Çox ağrılı idi.

Ən uğurlusu isə yenə də həminvaxt həmən xəbərlə 250 punktqazamağım idi. Ondan bəri,çalışıram ki,

beləxəbərlər zamanı bazara girməyim,çünki belə xəbərlərə treyderleryox, çılğın spekulyantlar ticarətaparırlar. Və elə ticarətlərin ömrüdə uzun çəkmir.

Xəbərlərdə olan yeganə yaxşışey adrenalindir. Ancaq o, adamıqocaldır, buna görə də, hansısaxeyrinin olub-olmaması hələqaranlıq məsələdir.

- Səncə, Forexdə nəyi etmək

lazım deyil?

- Təlaşa düşmək lazım deyil.Həddindən çox risk etmək lazımdeyil. Başqa treyderlərə qulaqasmaq lazım deyil... Hətta mənədə!

- Əməliyyat açmazdan qabaq

bazarı necə və nə qədər təhlil

edirsən?

- Heç nəyi təhlil etmirəm. Hərşeyi ekspert edir.

- Və sonda, treyder həmkar-

larına nə demək istərdin?..

- Heç nədən qorxmayın, səbrliolun, əsəbləriniz qoruyun – bu,balansınıza da aiddir. Və əlbəttə ki,mütləq vaxt taparaq həm kompü-terdən, həm də bazardan uza-qlaşıb, dincəlin!

- Maraqlı müsahibə üçün

təşəkkürlər!


Risklərə öz düşmənlərim kimi

yanaşıram. Hörmət edirəm, lakin ona qalib

gəlmək şansını verməyəcəm

8

MÜSAH İ B Ə Aydın Səfərov 19

Bizim işimizin bir pis cəhəti var.

Əgər kimsə bu işi görməyi bacarırsa, bu

haqda danışmamağa üstünlük verir. Amma

bacarmırsa, əksinə, ticarət, birja, itki, gəlir

broker, hakimiyyət barədə eninə-uzununa

danışmağı xoşlayır.



P ER SONA20 Maestro

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Məşhur investor Uor-ren Baffetintəcrübəsi hər şeydən

əvvəl onu göstərir ki, etibarlışirkətlərin səhmlərinə uzunmüd-dətli vəsaitin yatırlması daha fay-dalıdır. Bu qaydaya daim əməledən Baffet indi 50 milyard dol-larlıq sərvəti ilə dünyada ən varlıadamdır. Onun əsas investisiyaprinsiplərini belə ifadə etməkolar:

1. Uzunmüddətli hədəf

Baffet deyir ki, heç vaxt fondbazarında təcili pul qazanmağaçalışmayıb: “Mən səhmləri alarkəndüşünürəm ki, birja ertəsi günübağlanacaq və bir də yalnız beşildən sonra açılacaq”.

Məhz uzunmüddətli yatırımlarbir çox təsadüfi faktorlardan -dünya bazarındakı vəziyyətdən,neftin qiymətindəki enib-qalx-malardan, investorların əhvalın-dan, likvidlik böhranından vəs.-dən uzaqda qalmağa imkanverir.

Baffet belə bir misal çəkir: Əgərsiz 1919-cu ildə “Coca-Cola”nın40 dollarlıq səhmlərinialmışdınızsa, bir ildən sonra onunqiyməti 19,5 dollara düşərkən pu-lunuzun yarısını itirmiş ola-caqdınız. Amma bu gün həmin 40dollar 1,8 milyon dollarabərabərdir! Həm də müharibə vəböhran təhlükəsindən asılı olma-yaraq. Uzunmüddətli biznes beləgözəl nəticə verə bilir.

Burdan belə bir nəticə çıxır: Eləaktivləri alın ki, heç vaxt satmaqistəməyəcəksiniz.

2. Nə aldığınızıətraflı öyrənin

Əgər səhmalırsınızsa, onun aidolduğu şirkəti dəqiqöyrənin. Baffet bunudeyəndə əksər anali-tiklərin məşğulolduğu fondbazarında qrafiklərintəhlilini nəzərdə tut-mur. Çünki onlar azönəmli olanməlumatları izləyir,aksiyaların əcnəbi investorlartərəfindən alınmasının mümkün-lüyünü öyrənirlər və s. Uzunmüd-dətli investisiya yatırmaq üçünşirkətin hansı işlə məşğulolduğunu, onun gördüyü işlərə vəyaxud istehsal etdiyi mallara olantələbatı nəzərə almaq lazımdır.

Ümumiyyətlə Baffet bu prinsipəsöykənərək hərəkət edir: “Özümündə istifadə etdiyim malları buraxanşirkətlərin səhmlərini alıram”. O,“Cola”nı içməyi (səhmlərin 7faizi), “Gillete” ülgücündən isti-fadə etməyi (səhmlərin 11 faizi),“Amerikan Express” kartları iləhesab əməliyyatları aparmağı(səhmlərin 10 faizi), “VaşinqtonPost” qəzetini oxumağı (səhmlərin15 faizi) sevir. Hansısa yenişirkətin səhmlərini almazdanqabaq isə onun fəaliyyətini, biz-nesini dərindən öyrənir.

3. Özünə inam

Uorren Baffetin belə bir sevimliifadəsi var: “Əgər siz belə ağıl-

lısınızsa, niyə mən daha var-lıyam?”

O, əksər treyderlərin və analitik-lərin dedikləri ilə razılaşmır. Baf-fetə görə, yaxşı investor olmaqüçün uyğun təhsil almaq, yaxşıbizneslə pis biznesi bir-birindənayırmağı bacarmaq və hətta iy-bilmə qabiliyyətinə malik olmaqlazımdır. Həmçinin özünə inamlıolmaq vacibdir ki, kütlənin rəyinintəsirinə düşməyəsən. Təmkinliolmaq və investorun özü üçünqəbul etdiyi müəyyənməhdüdiyyətlər çərçivəsindən çıx-mamaq gərəkdir. Qərarlarımüstəqil surətdə qəbul etməklazımdır.

Baffetin fikrincə, ətrafındakıçoxluğa baxıb hərəkət etmək pulqazanmağın heç də ən yaxşı yoludeyil: “Məni həmişə heyrətləndiribki, ağıllı adam necə özü düşün-mədən başqasının fikrilə işləyəbilir. Ayrı adamlarla söh-bətləşərkən heç vaxt mənimbaşıma ağıllı fikirlər gəlməyib”.


Baffetin prinsipləri



M E X A N İ Z M Pərdəarxası

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

21

Əli

Abasov

Hər bir treyderin daim

gizli şübhə ilə

yanaşdığı bir sual

var: Forex Maliyyə Bazarını

kimlər idarə edir? Əlbəttə,

bazarı idarə etməyin mümkün

olmaması, buna heç kimin

gücünün çatmayacağı,

bazardakı hərəkətlərin fiziki

proses olması haqqında

nəzəriyyələr bizlərə məlumdur

və heç kim onların yalan

olduğunu iddia etməyə hazır-

laşmır. Amma buna baxma-

yaraq, şübhələr də öz yerində

qalır və onlara cavab axtarmaq

lazımdır.

Bazara güc gəlmək, onu özünəlazım olan istiqamətə yönəltmək ilkbaxışdan doğrudan da, praktikolaraq, mümkünsüz görünür.Təxminən 11 il əvvəl YaponiyaBankının bazarla sistemlimübarizədə necə məğlub olmasıtəcrübəli treyderlərin yaxşı yadın-dadır. O vaxt Bankın davamlı in-

tervensiyalarına bax-

mayaraq, Yenanın

trendini dəyişmək

mümkün olmamışdı!

Bu hadisə əyani şəkildənümayiş etdirirdi ki,hətta ən nəhəng opera-

tor belə, bazarla təkbaşına bacar-

maq qüdrətində deyil. MəhzYaponiya Mərkəzi Bankının həminmübarizədə itirdiyi milyardlar inter-vensiyanın digər növünü – verbalintervensiyanı populyarlaşdırdı.Çünki bu, ən azından, daha azziyanlı metoddur.

Aydın məsələdir ki, hər bir ope-ratorun bazarda öz maraqları var.Və o, qarşısında duran məqsədədaha itkisiz yollarla çatmaq istəyir.Bununla belə, bəzən iri operatorlarbir-birlərinin maraqlarını qarşılıqlışəkildə nəzərə almaq barədərazılaşa bilirlər. Bu hallardamüvəqqəti olaraq bazara təsirgöstərməyə qadir alyansın for-malaşması mümkündür.

Faktdır ki, dünyada maliyyəbazarlarını real olaraq yönəltməyəqadir maliyyə elitası mövcuddur vəonun tərkibinə sistemi əmələgətirən əsas banklar daxildirlər: J.P.Morgan, UBS, Bank of America,Citigroup, Royal Bank of Scotland,

Commerzbank və s. Bu sırayaböyük hedc-fondları da artırabilərik: Quantum EndowmentFund, Pure Alpha Strategy və s. Buqüvvələr eyni məqsəd uğrunda bir-ləşsələr, bazarı müəyyən istiqamətəyönəltmələri mümkündür. Hərçənd,əlbəttə ki, bu, müvəqqəti olacaq.Çünki geniş mənada bazarı heç

kim özünə tabe etdirə bilməz.

Gəlin, Goldman Sachs bankınıninvestisiya fəaliyyətinin nəticələrinənəzər salaq. Bu bankın günlükəməliyyatlardan orta gəliri 100milyon dolları aşır. Keçən il 263 işgününün 244-ü gəlirlə, yalnız 19-uisə ziyanla başa çatıb! Həm də söh-bət sadəcə pul qazanmaqdan get-mir, söhbət böyük pullarqazanmaqdan gedir – 131 günərzində bankın əməkdaşları hər gün100 milyon dollardan çoxqazanıblar! Bankın gəlir/itki nisbətison illərdə 90 faizdən aşağıyadüşməyib. Etiraf edək ki, heç də hərsupertreyderin çata biləcəyi nailiyətdeyil!


Və ya bazara uzanan gizli əllər

Forex-i kimlər“fırladır”?

8



Bu göstəricilərə adi yollarla –yəni biz normal treyderlərin istifadəetdiyi leqal yolları nəzərdə tuturuq,-nail olmaq mümkündürmü? Qoy,hər kəs özü cavab versin. Sadəcəonu yada salaq ki, Goldman Sachsbankını frontranninqdə, başqa sözlədesək, əlində olan informasiyadansui-istifadə edərək, öz müştəriləri-nin əleyhinə oynamaqda ittiham et-mişdilər. Bu cür oyunlar isə aniolaraq böyük pullar gətirə bilir.Düzdür, belə işlər cinayət mə-

suliyyəti də doğurur. Ona görə də,adı qalmaqallarda ən çox hal-landırılan banklardan biri GoldmanSachsdır. Vaxtilə Morgan Stanleybankı da oxşar ittihamlarlaüzləşmişdi. Amma bunlar sadəcəüstü açılan məsələlərdir. Gizlindəqalanlar isə daha çoxdur.

ABŞ-da maliyyə bazarındaəməliyyatlar aparan iki böyük hedc-fond da məhz banklara məxsusdur:1) J.P. Morgan Asset Management -34 milyard $ və 2) Goldman SachsAsset Management - 32.53 milyard$. Bu fondlar bazara girərkən on-ları digər treyderlərdən fərqləndirəninformasiyalara malik olurlarmı?Birmənalı cavab vermək mümkündeyil.

Gəlin, bir qədər riyaziyyatlaməşğul olaq. ABŞ-da illik idxal-ixrac əməliyyatlarının həcmi 22trilyon dollardır. Yəni Forex təkcəABŞ bazarına xidmət etsə, illik 22trilyon dollar dövriyyəsi olmalı idi.Amma realda 25 dəfə çoxdur – ildə500 trilyon dollar. Niyə?

Gəlin, rəqəmlərlə tanışlığı davametdirək: ABŞ-ı çıxmaqla dünyanınillik ÜDM-i 65 trilyon dollardır.Tutaq ki, bunun ¼-i valyutaəməliyyatlarının payına düşür. Bu,17 trilyon dollar edər. Dəqiqliküçün fərz edək ki, bir bu qədər də

ÜDM-də qeydə alınmayanəməliyyatların payına düşür. Alınır34 trilyon dollar. Əvvəki 22 trily-onu da bura əlavə edəndə 56 trilyondollar alırıq. Yəni normal haldaForexdə əməliyyatların illikməbləği bu qədər olmalı idi. Ammareal olaraq, dediyimiz kimi, ildə500 trilyon dollara bərabərdir. Yəniəslində olmalı olduğundan 10 dəfəartıqdır. Niyə? Cavab çox sadədir:çünki spekulyantlar işə qarışırlar.Onlar isə ilk növbədə dünyamaliyyə sistemini əmələ gətirənbanklardır.

Həmin banklar dünyada pulaxınları haqqında çox vacib infor-masiyaya malik olurlar. Niyə də ol-masınılar – axı həmin axınlar eləonların öz əllərindən keçir! Misalüçün, müxtəlif vaxtlarda valyutabazarının 15 faizdən 25 faizə qədəriDeutsche Bank-dan keçərək dövredir. Qalanlarına gəlincə, 2009-cuildə vəziyyət belə olmuşdu:

Deutsche Bank - 21.70%

UBS AG - 15.80%

Barclays Capital - 9.12%

Citi Bank - 7.49%

Royal Bank of Scotland -7.30%

JPMorgan - 4.19%

Göründüyü kimi, dünyadakı pulkütləsinin təxminən 65 faizi 6bankın hesablarından keçir. Demək,3-4 belə bank informasiyalarını bir-ləşdirsələr, bazarın nəbzini dəqiqtuta bilərlər. Amma “bilərlər” ayrı

şeydir, “edirlər” ayrı. Bəs onlarbunu real olaraq edirlərmi?

Çətin sualdır. Təkcə ona görəyox ki, belə fəaliyyət qanunla

problemlər yarada bilər. Həm dəona görə ki, müstəqil marketmeyk-erlərin öz maraqları da heç də

həmişə üst-üstə düşmür. Ammatəbii, üst-üstə düşdüyü vaxtlar daolur. Bu isə o deməkdir ki, həminanlarda banklar müvəqqəti olaraqbazarı özlərinə lazım olan tərəfəyönəldə bilərlər. Fəqət davamlı

şəkildə bazarı ram etmək

mümkün deyil.

Bütün bunlardan nə nəticə çıxır?Müəyyən vaxtlarda bazarı idarə et-məyə çalışan qüvvələr oyunaqoşula bilərlər. Bu, həmişəmümkün deyil, çünki həminqüvvələrin maraqları heç də həmişəüst-üstə düşmür. Düşəndə də, Forexkimi nəhəng həcmə malik bazarıheç kim uzun müddət idarə edəbilməz. Ötəri alyanslar sadəcəmaliyyə axınlarında süni

cərəyanlar əmələ gətirə bilərlər.

Treyderlər bunu bilməli vənəzərə almalıdırlar.

Amma işin digər tərəfi də var. Oda budur ki, əgər Forex kiminəhəng həcmi olan bazarımüvəqqəti də olsa, yönəltməkmümkündürsə, həcmin az olduğu

digər bazarlarda (fond, əmtəə və

s.) “çirkli oyunlar” daha tez-tez

baş verir. Təsadüfi deyil ki,əməlinin üstü açılaraq məsuliyyətəcəlb edilən şəxslər də məhz həminbazarlarda oyunlar quran insanlarolurlar. Demək, müəyyən

qüvvələrin manipulyasiya

cəhdlərinə baxmayaraq, treyder

üçün ən təhlükəsiz bazar yenə də

Forex maliyə bazarıdır. O biribazarlara baxanda Forex – çox ağırbir qayadır ki, onu tərpətmək bəlkədə olur, amma yerini ciddi şəildədəyişmək mümkün deyil.


8

M E X A N İ Z M22 Pərdəarxası

“Goldman Sachs”ın gəlirlərinin

artım diaqramı



P ƏRDƏARXAS I Vacib nüanslar

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

23

Səbinə Məmmədqızı

Siz fikir vermisinizmi ki,

adətən heç vaxt valyuta

intervensiyaları barədə

ətraflı və dəqiq məlumatlar ve-

rilmir? Bu, tamamilə təbiidir.

Əgər treyderlər valyuta interven-

siyaları haqqında çox şey bilsələr,

onların nə vaxt, harada və necə

həyata keçiriləcəyini tapa bilər-

lər. Bu isə intervensiyaları həyata

keçirənlərə sərf etmir. Ona görə

Mərkəzi banklar ya intervensiya

ilə bağlı həlledici bilgiləri gizli

saxlayır, ya da dezinformasiya

yayırlar.

Valyuta intervensiyaları ilə bağlı

“Central Banking” jurnalı maraqlıbir araşdırma aparmışdı. Jurnal 44banka 1990-2000-ci illərdəapardıqları intervensiyalarla bağlısual blankları

göndərmişdi ki, onlarında yalnız 22-si suallara tam və yaqismən cavab vermişdilər. BircəYeni Zelandiya Mərkəzi Bankınındeməyə heç bir sözü olmamışdı:

bu bank son illərdə bir dəfə dəolsun, bazara müdaxilə etməyib.

Cavabları

təhlil edəndə ortayamaraqlı nəticələr çıxır. Ən əsasməsələ, şübhəsiz ki, bankların mo-tivləridir. Aydındır ki, intervensiyazamanı bank “axına qarşı üzür”,yaxud kütləyə qarşı gedir.


İntervensiyanıngizlinləri

- Bankların real məsədi nədir?

- Onlar nəyi gizlədirlər?

- Bu işdən kim qazanır?

- Gizli intervensiya necə olur?

Əksər banklar intervensiya zamanı spekulyant-

ların pullarını udaraq, yaxşı gəlir götürürlər

8



“Federal Ehtiyatlar Sistemi:məqsədlər və funksiyalar” adlısorğu kitabında da deyildiyi kimi,intervensiya trendin qarşısınıalmaq üçün vasitədir.

Başqa məqsəd isə valyutanınməzənnəsini fundamental olaraqəsaslandırılmış səviyyəyə tərəfyönəltməkdir. Sorğudan bəlli olubki, suallara cavab verən mərkəzibankların 90 faizi arzuolunmaztrendin qarşısını almağa çalışırlar.67 faizi isə həm də valyutanınməzənnəsini fundamentaləsaslandırılmış səviyyəyə tərəfyönəltməyə çalışır.

Son illərdə intervensiyalarındaha bir motivi diqqət şəkir: val-yuta əməliyyatından gəlir götür-mək. Əvvəllər belə bir düşüncəvar idi ki, intervensiya zamanımərkəzi bank pul itirir. İndi isəbəlli olur ki, əksər banklar inter-vensiya zamanı spekulyantlarınpullarını udaraq, yaxşı gəlirgötürürlər. Avstraliya EhtiyatlarBankının fikrincə, intervensiya nəqədər gəlirli olsa, valyutanın kur-sunu da bir o qədər yaxşısabitləşdirir. Belə ki, valyutaspekulyantları pullarını itirdikləri

üçün daha bazarı çalxalaya bilmir-lər.

Hərçənd, statistikaya görə,dövlət bankları intervensiya za-manı ziyana düşür və öz pullarınıspekulyantlara “yedirdirlər”.

İntervensiyanın başqa bir

maraqlı forması davar. Buna “gizli intervensiya”deyə bilərik. Məsələ ondadır ki,çox vaxt mərkəzi bank milli valyu-tanı lazım olan səviyyəyə birdən-birə çatdıra bilmir. Bu, böyük xərctələb edir. Ona görə də xırdaəməliyyatlar silsiləsi ilə, hiss olun-madan, bəzənsə dolayı yollarlagizli intervensiya gerçəkləşdirir.Bu zaman marketmeykerlər öz ar-alarında anlaşır və həmin xırda in-tervemsiyaları bazarın titrəyişləriilə ört-basdır edirlər. Bu prosesuzun müddət ərzində - həftələrlə,hətta aylarla davam edə bilər.Nəticədə biz bazarda heç nə iləizah olunmayan, səbəbi bilin-

məyən trend müşahidə edirik.

Vacib məqamlardan biri də in-tervensiyaların ətrafında yaradılaninformasiya fonudur. Axı hər birgüclü hərəkətin hansısa səbəbləriolmalıdır. Əks halda treyder-

lərdə qiymətin realolmaması barədə təsəvvür for-malaşa bilər. Ona görə də market-meykerlər heç vaxt intervensiyalarıinformasiya vakuumu şəraitindəetmirlər. Onlar öz məqsədlərinəxidmət edən informasiya mühitiformalaşdırmağa çalışırlar. Bu fonbankların gəlirini artırır vəməqsədlərinə çatmasını asan-laşdırır. Başqa sözlə desək, bankhəm də “şifahi intervensiya”,yaxud “verbal intervensiya” həya-ta keçirir. Professional treyderləriri marketmeykrtlərin bu siyasətinitəhlil edir və praktik nəticələrçıxarmağa çalışırlar.


Meykerlər öz aralarında anlaşır və

həmin xırda intervemsiyaları bazarın

titrəyişləri ilə ört-basdır edirlər.

8

P ƏRDƏARXA S I24 Vacib nüanslar

Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum

http://inforex.az/forum_new/





İn Forex 05 (15) may, 2011

T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

25

Eur/usd

Cütlüyün neqativ NonFarm Payrolls xəbərindən sonrakı hərəkəti investorlarda yenidən vahid valyutayamaraq oyatdı. Dolların mənfi tendensiyanı qoruyub saxlaması bazar iştirakçılarını riskli valyutalara bir növ“sığınacaq valyuta” kimi baxmağa sövq edir. Bu da Avrozonadan gələn mənfi xəbərlərə baxmayaraq, trendinvahid valyutanın xeyrinə dəyişməsinə təsir göstərir.

Texniki cəhətdən həlledici baryer olan 1.4500-1.4550 müqavimət zonası artıq bir dəstək səviyyəsinəçevrilib. Ola bilsin ki, cütlük 1.4450-1.4500 zonasına qədər korreksiya edib, sonra 1.4900-1.5000-yə qədərartım nümayiş etdirsin. Cütlüyün enişi barədə 1.4300-dən aşağıda danışmaq daha yaxşı olardı. Ona görə dəenişdə Avronu almağı məsləhət görürəm.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

8


İn Forex 05 (15) may, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Gbp/usdFunt da Avrodan geri qalmır. Amma Avro qədər valotillik nümayiş etdirə də bilmir. Səbəb isə düşünürəm

ki, qonşu valyutaya nisbətən bir qədər baha olmasıdır. Artım trendinin davam edəcəyini gözləyirəm. Belə ki, daily qrafikə baxsaq, məzənnə 1.6100-1.6150 ara-

lığından dəstək alaraq, mayın əvvəlindən itirdiyi mövqeləri kifayət qədər qaytara bilib. 1.6350-1.6375ətraflarında “buğa”ların bazara yeni bir impuls verəcəyini düşünürəm.

“Stop”ları 1.6270-1.6260 zonalarında yerləşdirmək olar. Belə ki, 1.6300-dən aşağıda 1.6100 ətrafınınyenidən test olunacağı aktuallaşa bilər.

Orta və ya uzunmüddətli perspektivdə artımın 1.6700-yə qədər davam edəcəyini proqnozlaşdırıram.


8

8

T E X A N A L İ Z26 Kompleks texanaliz



Usd/chf

Dollar/frank cütlüyünün “dib” yaratmasını gözləyən çox investorlar artıq kapitalları ilə vidalaşmalı olub-lar. Məsələ ondadır ki, belə görürəm, heç İsveçrə Mərkəzi Bankı da intervensiyaya pul sərf etmək istəmir.Çünki dollarda perspektiv hələ də görülmür. Əgər məzənnə 0.8000 ətrafına, psixoloji əhəmiyyətə malik yenibir tarixi minimuma çatanda FES faiz dərəcələrinin qaldırılmasına razılıq versə, düşünürəm ki, dolların0.9750 ətrafına ortamüddətli artımını gözləməyinə dəyər. Nə qədər ki faiz dərəcələləri 0% ətrafındadır, dol-lara maraq olmayacaq. Qısamüddətli artımlardan isə satış üçün istifadə etmək daha gəlirli olardı.

Hazırkı texniki vəziyyət H4-də konvergensiyanın qırıldığını göstərir və düşünürəm, yaxın günlərdə0.8300 ətraflarından 0.8000-ə eniş görə bilərik.


8

8

T E X A N A L İ Z Kompleks texanaliz 27



Usd/jpy

Dolların neqativ trendi fonunda cütlük eniş nümayiş etdirir. 80.00-80.50 ətraflarında güclü dəstəksəviyyəsi məzənnənin enişinə mane olur. 79.50 ətraflarında enişin daha da sürətlənəcəyini düşünürəm.

Əgər qiymət 80.75-81.00 ətraflarına korreksiya edərək, yenidən aşağıya doğru istiqamət alsa, “ayı”larüçün əlverişli şərait yaranmış olacaq.

Yox, əgər cütlük 81.50-dən yuxarıda möhkəmlənə bilsə, onda “buğa”ların meydana girəcəyini gözləməkolar.


8

T E X A N A L İ Z28 Kompleks texanaliz



S İ S T E M Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

29

Bu sistem qeyri-standart indikatorların

əsasında qurulub. Yəni həmin indikator-

lar MetaTrader proqramının standart

paketinə daxil deyillər. Buna görə də onları jur-

nalımızla eyni arxivə əlavə etmişik.

Sistem əsasən eur/usd cütlüyündə sınaqdan keçiri-lib və yaxşı nəticələr verib. “Trend Magic System”müxtəlif zaman periodlarında işləyir. Ondan həm m5periodunda skalpinq aparmaq, həm də daily qrafik-lərdə uzunmüddətli əməliyyat açmaq məqsədiləyararlanmaq olar.

Sistemdə bu indikatorlardan istifadə olunur:

- Trend Magic - BB MACD (5 dəqiqəlik qrafik üçün 144, 233, 21

periodları ilə)

Alış siqnalı:

- BB MACD göy rəngdə olanda və TM qırmızı-dan göyə keçəndə alış əməliyyatı açırıq.

Satış siqnalı:

- BB MACD qırmızı rəngdə olanda və TM göy-dən qırmızıya keçəndə satış əməliyyatı açırıq.

Başqa sözlə, əgər hər iki indikator qırmızırəngdədirsə, bu, satış, göy rəngdədirsə, alış vəziyyətideməkdir.

Stop-loss:

“Stop” əmri ən yaxın maksimumdan 1 punktyuxarıda (ən yaxın minimumdan 1 punkt aşağıda)qoyulur.


Trend Magic SystemTrendi izləməyin “sehirli” yolu:

8



Qiymət bizim tərəfə getdikcə trailing-stop tətbiqetmək olar.

Əməliyyatın bağlanması:

Hər iki indikator rəngini dəyişəndə əməliyyatıbağlamaq lazımdır. İndikatorlardan biri rəngini dəyi-şəndə qismən bağlamaq olar.

Misallar

Şəkil 1-də eyni qrafikdə həm alış, həm də satışəməliyyatına misal göstərilib. Göründüyü kimi, ikiindikator bir-birinin siqnalını filtrasiya edərək, bazara

vaxtında optimal giriş və çıxış siqnalları verirlər.Şəkil 2-də isə ayrılıqda satış siqnalının necə yaran-

ması göstərilib. Bu indikatorlar qiymət hərəkət et-dikcə yenidən çəkilmədiyi üçün siqnalı görən kimiəməliyyat açmaq olar.

Qeyd edək ki, həssas treyderlər üçün əməliyyatdan

erkən çıxış siqnalı da var. Belə ki, əgər Trend Magic

indikatoru üfiqi vəziyyət alaraq, rəngini dəyişibsə,

qiymət onu kəsən kimi BB MACD indikatorunun

rəngini dəyişməsəni gözləmədən bazardan çıxmaq

olar (şəkil 3).


8

S İ S T E M30 Strategiya

http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1273



T E X N İ K A Kombinasiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Əgər bazarda trend varsa, adi ossillyator-

ların siqnallarından istifadə etməyin heç

bir mənası olmayacaq. Çünki əksər

ossillyatorlar məhz üfiqi hərəkət zamanı effektiv

olurlar. Treyderlərin ifrat alış/satış zonalarını

müəyyən etmək üçün üstünlük verdikləri RSI da

bu baxımdan istisna deyil. Bu ossillyator reync za-

manı yaxşı siqnallar versə də, trend vaxtı treyderi

çaşdırır.

Adətən treyderlər 14 periodlu RSI indikatorundanistifadə edirlər. Onun yaradıcısı Uelles Uaylder dəməhz bu periodu tövsiyə etmişdi. Amma gündaxiliticarət zamanı daha həssas olması üçün 9 periodluRSI ilə işləmək olar. Bu zaman indikatorun 70səviyyəsindən yuxarıya qalxması ifrat alış, 30-danaşağıya enməsi isə ifrat satış barədə xəbərdarlıqsayılır.

Amma üfiqi hərəkət zamanı bu qayda treyderəqazanc gətirsə də, trend zamanı ziyan vuracaq. Şəkil1 və 2-ni müqayisə etməklə buna əmin olmaq çətindeyil.

Bazar trend halında olarkən ossillyator həmişə ifratalış/satış zonasında qalır (şəkildəki A,B, C,D,E,Fnöqtələri). Əgər indikatorla iş qaydasına əməl etsək,

bu hallarda trendin əksinə əməliyyat açmalıyıq ki, buda yaxşı hal deyil.

Amma bu problemi həll etmək üçün bir yol var. Oda RSI və Stochastics ossillyatorlarını bir-ləşdirməkdir. Onlar birləşdiriləndə bir-birinə xas olançatışmazlıqları neytrallaşdıra bilərlər. Bunun necə başverdiyini anlamaq üçün əvvəlcə gəlin, hər iki indika-torun üfiqi və trend bazarlarında özlərini necəaparmaları ilə tanış olaq.

Ossillyatorların mahiyyəti

İstənilən ossillyator qiymətin dəyişmə tempini,yaxud momentumunu ölçür. Bunu indiki qiymətimüəyyən qədər əvvəlki qiymətlə tutuşdurmaqyoluyla edir. Digər yol da var: sonuncu şamınbağlanış qiymətinin “n” şam əvvəlki bağlanışqiymətinə bölünməsi. Sonra əldə olunan qiymətlərmüəyyən diapazona (məsələn, 0-100, -1-1 və s.)köçürülür.

Amma təəssüf ki, bu metodlar trend faktorununəzərə almağa imkan vermirlər.

Şəkil 3-də qiymətin hipotetik hərəkəti və onunmomentumunun ossillyatorda hipotetik əksi təsvirolnub. Bu hipotetik ossillyator 2 periodludur:


Düzünü de, osillyator!Ossillyatoru düzgün siqnal verməyə necə vadar etmək olar

Şəkil 1. Üfiqi hərəkət zamanıRSI ossillyatorunun effektivliyi

Şəkil 2. Trend zamanıRSI ossillyatorunun effektivsizliyi

8



yəni indiki qiymət 2 şam əvvəlki qiymətlə müqa-yisə olunur. Qiymət davamlı enəndə momentum 20-nin ətrafında yerləşir (A nöqtəsi). Bu, o deməkdir ki,hazırkı qiymət 2 şam əvəlki qiymətdən 20 punktaşağıdır. Eniş daha intensiv şəkil alanda (B nöqtəsi)momentum artmağa başlayır (amma göstərici hələ dəmənfi zonadadır). Və bu, qrafik C nöqtəsinə çatanaqədər davam edir. Qiymət yuxarıya dönüş edəndə os-sillyator da sıfır xəttini keçərək, müsbət zonaya daxilolur. Bundan sonra qiymət qalxdıqca, ossillyator daartır (E). Amma F nöqtəsində momentum öz maksi-mumuna çatır və qiymətin yuxarıya hərəkətinindavam etməsinə baxmayaraq, enməyə başlayır.

Bu, o deməkdir ki, qiymət yuxarıya qalxmaqdadavam etsə də, artım tempi zəifləyib. İndikatorun art-maqda davam etməsi üçün qiymətin hər bir şamıəvvəlkilərdən daha böyük olmalıdır. Əgər artımbərabər səviyyəlidirsə, momentum flet göstərəcək.

Göründüyü kimi, ossillyatorlar qiymətin hərəkətinimüəyyən mənada qabaqlayırlar. Onları treyderlərinarasında məşhurlaşdıran da məhz bu xü-susiyyətləridir. Amma bu zaman vacib bir məqamıunutmaq olmaz: Ossillyatorun dönüşü heç dəqiymətin dönüşü demək deyil. Qiymətin artımtempinin zəifləməsi deməkdir.

Məhz ossillyatorun qiyməti “qabaqlamaq” xü-susiyyəti çox vaxt ona gətirib çıxarır ki, treyderlərtrendin əksinə əməliyyat açırlar. Buna tipik misalşəkil 4-də təsvir olunub. Bazar artır və ossillyator Cnöqtəsində öz zirvəsinə çatır. Amma qiymət hərəkə-tini davam etdirərək, D nöqtəsinə qalxır. Ossillyatorbuna reaksiya verərək, E nöqtəsinə yüksəlir. Qiymət

artım hərəkətini bundan sonra da davam etdirir. Os-sillyator isə enməyə başlayır ki, bu da saxta dönüşsiqnalı verir. Ola bilər ki, artım öz impulsunu itirir,buna baxmayaraq, hərəkət hələ xeyli davam edir.

Şəkil 3 və 4-dəki sxemləri müqayisə edəndə başadüşmək olur ki, niyə birinci halda ossillyator düzgün,ikinci halda isə yalan siqnallar verir. Çünki ossillya-torun göstəricisi hesablanarkən trendin təsiri mini-muma enir və yalnız cari tsikl nəzərə alınır. Əgərhəmin tsikl ossillyatorun perioduna uyğundursa, ondaindikator düzgün qabaqlayıcı siqnallar verir. Əkshalda isə saxta dönüşlər formalaşdıraraq, bizi aldadır.Bu, ona görə baş verir ki, ossillyatorun periodu av-tomatik olaraq bazar tsiklinə uyğunlaşa bilmir.

Bəzi texniki analitiklər bazarın tsiklini müəyyən-ləşdrib, onu ossillyatorlara tətbiq etmək üçünmürəkkəb riyazi formullardan istifadə etməyə çalışır-lar. Daha sadə yol isə ossillyatorun özünün diapazo-nunu modelləşdirmək, başqa sözlə desək,ossillyatorun ossillyatorunu yaratmaqdır. Bu zamanbiz ossillyatorun hazırkı göstəricisini müəyyən vaxtüçün götürülmüş diapazonla müqayisə etməklə dahasərrast işləyən indikator əldə etmiş olacağıq.

Stoxastik+RSI

Stoxastikin hesablanması buna əsaslanır ki,qrafikin hazırkı bağlanış qiyməti son x şam ərzindəyaranan diapazona nisbətdə hansı səviyyədədir.Məsələn, əgər qiymət son 5 şam ərzində .9350 və.9400 aralığında dalğalanıbsa (diapazon = 50 punkt),hazırkı bağlanış isə .9390-dırsa, onda stoxastikingöstəricisi (.9390-.9350)/ (.9400-.9350) = 80 olacaq.


Şəkil 3. Şərti qiymətin və şərti ossillyatorun flet zamanı olan hərəkətinin sxematik təsviri

Şəkil 4. Şərti qiymətin və şərti ossillyatorun trendvaxtı olan hərəkətinin sxematik təsviri

8 8

T E X N İ K A32 Kombinasiya



Stoxastik+RSI kombinasiyasını yaratmaq üçün bizqiymətin göstəricisini digər ossillyatorun indeksiningöstəricisi ilə əvəz etməliyik. Nəticədə bizim yenialdığımız stoxastik RSI-ın göstəricisinə əsasən ifratalış/satış zonalarını müəyyənləşdirəcək.

Şəkil 5-də biz şəkil 1-dəki eur/usd qrafikinigörürük. Qrafikə 9 periodlu stoxastik və 14 periodluRSI əlavə olunublar.

RSI son 14 şamın ən yüksək maksimumunu for-malaşdıranda “RSI-Stoxastik”in göstəricisi 100 olur.İfrat alış/satış zonaları 90-dan yuxarıda və 10-danaşağıdadır. Hər dəfə RSI 70-dən yuxarı qalxanda və3-dən aşağı enəndə Stoxastik ifrat alış/satış zona-larına çatır. Nəticədə trend zamanı ossillyator dahadəqiq siqnallar verir.

Şəkil 6-da biz şəkil 2-dəki eur/usd qrafikini

görürük. Diqqət edin ki, eniş trendi zamanı “calaq”indikator hər dəfə daha dəqiq satış siqnalları verir.

Bunun əksi, yəni artım trendi isə şəkil 7-dəgöstərilib. Stoxastik+RSI indikatoru bir neçə dəfəgüclü “buy” siqnalı verib.


Şəkil 5

Şəkil 6

Şəkil 7

8

T E X N İ K A40 Kombinasiya 33



Ö Z Ü N Ü TA N I34 Psixologiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Nərminə Lazımova

Psixologiyadan öyrənirikki, insanlar uğursuz-luğa dörd cür reaksiya

göstərirlər: intropunitiv, ekstra-punitiv, kompensativ, kauzativ.Əlbəttə, bütün bölgülər kimitəbii ki, bu bölgü də şərti xarak-ter daşıyır. Üstəlik, çox insan-larda onlar qarışıq olurlar.Amma treyderlər özlərinin butiplərdən hansına aid olduqlarınımüəyyənləşdirməklə daha effek-tiv ticarət apara bilərlər. Gəlin,əvvəlcə həmin reaksiyalarıntiplərilə daha yaxından tanışolaq.

1. İntropunitiv reaksiya

Bu, o deməkdir ki, insan məğlu-biyyətin (uğursuzluğun) səbəbkarıkimi yalnız özünü günahlandırır.Məsuliyyəti ancaq öz üzərinəgötürür. Başqa amillərin təsirinihəlledici səviyyəyə qaldırmır.

Misal üçün, intropunitiv treyderitkiyə belə reaksiya verir: “Bəli,bunun günahı məndədir. Düzdür,

bazar qəfil dönüş etdi, düzdür,bunu proqnozşaldırmaq mümkündeyildi. Amma mən işimi möhkəmtutmalıydım”.

Bu tipajın mənfi cəhəti odur ki,əvvəla, fərd özünü daim mənəviyük altında saxlayır, ikincisi isə,realda bütün günahlar bir insandaolmaya da bilər.

2. Ekstrapunitiv reaksiya

Bu halda isə insan günahı ancaqbaşqalarında görür. Yəniəvvəlkinin astar üzüdür. Ekstra-punitiv insanlara görə, dünyadahamı, hər şey günahkar ola bilər,bircə ondan başqa.

Əgər treyder ekstraputiv tipəaiddirsə, o, itkinin günahınıhamıda görəcək: ban-klarda, dövlətlərdə,Bernankedə, Trişedə,Sorosda, masonlarda...bircə özündən başqa! O,hər dəfə mütləq özünəhaqq qazandıracaq və heçvaxt səhvini etiraf et-məyəcək.

Bu tipajın mənfi cəhətiodur ki, onların özləriniinkişaf etdirmələri çoxçətin olur. Axı mükəmməl və səhv-siz insan daha nəyini inkişaf et-dirəcək ki?

3. Kompensativ reaksiya

Bu tiplərin uğursuzluğa reak-siyası belədir ki, onlar özlərini “ar-sızlığa vurur”, uğursuzluğa

qeyri-ciddi yanaşır, məğlubiyyətinişitliklə kompensasiya edir. Kom-pensativ treyder itkiylə üzləşəndətəxminən belə reaksiya verir: “Eh,150 punkt nə olan şeydir ki?”,“Qiymətdir də, bu gün qalxar,sabah düşər” və sair və ilaxır. Butiplər heç vaxt məğlubiyyətə ciddiməsələ kimi yanaşmırılar. Ciddiyanaşmadıqlarına görə də məğlu-biyyətdən qaçmağın yollarınınüzərində düşünmürlər.

4. Kauzativ reaksiya

Bu yanaşmada isə insan uğursu-zluğun real səbəblərini axtarır.İstər həyatda, istər treydeinqdə,ümumiyyətlə, bütün sahələrdə ən

optimal reaksiya, əlbəttə ki, məhzkauzativ reaksiyadır. Çünki hərşeyin əslində bir səbəbi var. Vənəticəni dəyişmək istəyiriksə, işəsəbəbləri dəyişməkdən başla-malıyıq. Amma kauzativ insanlarda gərək bir məqamda diqqətli ol-sunlar: olmayan yerdə səbəb-nəticəəlaqəsi axtarmayın.


Uğursuzların 4 növüSən itkiyə necə reaksiya verirsən?



B İ L M Ə K G Ə Ə R Ə K Treyding fəlsəfəsi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

35


İtirən treyderinəlamətləri

- Əgər özünə nəzarət edə bilmirsənsə, itirəcəksən

- Əgər itirməkdən qorxursansa, itərəcəksən

- Əgər qazanmaqdan qorxursansa, itirəcəksən

- Əgər qazanmağa ümid edirsənsə, itirəcəksən

- Əgər xəsislik edirsənsə, itirəcəksən

- Əgər xəsislik etmirsənsə, itirəcəksən

- Əgər gecikirsənsə, itirəcəksən

- Əgər çox tez tərpənirsənsə, itirəcəksən

- Əgər itirəndə üzülür və əsəbiləşirsənsə, daim itirəcəksən!

Dəyərli oxucular! Sizə bu prinsiplərin üzərində

düşünməyi və onların fəlsəfəsini müstəqil şəkildə anlamağı

təklif edirik. Gələn sayımızda isə bu fəlsəfəni ətraflı izah

edən yazı ilə tanış ola bilərsiniz.



T E X A N A L İ Z36

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

Bütün xəttlər üfiqi vəziyyət alıblar ki, bu da konsolidsiyadan xəbər verir. Belə vəziyyətdə ya gözləmək, ya

da Tenkan xəttinin (1,4450) test olunacağına ümid edərək, əməliyyat açmaq olar. Hətta Kijun xəttinin testinə

hədəflənmək də mümkündür (1,3900). “Stop”lar yaxında olsalar, yaxşıdır: 1,4700.

DAILY

Qiymət təzəlikcə “bulud”u yarıb və böyük ehtimalla, 1,4550 səviyyəsini sınaqdan keçirəcək. Həmin

səviyyələrdən alış əməliyyatı açmaq olar. Amma qiymət “bulud”u test edib dönəndən sonra.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

8



GBPUSD

WEEKLY

Burada da həmçinin, xəttlər üfiqi vəziyyət alıblar. Ona görə də, 1,60-1,66 aralığında konsolidasiya göz-

ləyirik. Satmaq istəyənlər “stop”ları 1,67-dən yuxarıda yerləşdirsələr, yaxşıdır. Hədəfimiz Kijun xətti olacaq:

1,60.

DAILY

Qiymət buludun daxilindədir. Onun hər hansı bir tərəfə çıxmasını gözləmək daha düzgün olardı.


8 8

T E X A N A L İ Z İşimoku 37



USDCHF

WEEKLY

Gözlənildiyi kimi, qiymət enişini davam etdirir. Amma bundan da o yana satmağı məsləhət görməzdim:

qiymət xəttdən çox uzaqlaşıb. Ən real ssenari bu cürdür: dönüşə işarə edən şam fiquru və qiymətin heç ol-

masa Tenkan xəttinə qədər (0,87) qalxması. “Stop”ları həmin yaranacaq şam fiqurundan aşağıda qoymaq

daha məsədəuyğun olardı. Şam fiquru yaranmadan almaq isə məsləhət deyil.

DAILY

Günlük qrafikdəki vəziyyət də mahiyyətcə həftəlik qrafikdəki ilə eynidir. Ona görə də, eyni tövsiyələr

qüvvədədir. Sadəcə, hədəfə dəyişiklik etməklə: 0,8500.


8 8

T E X A N A L İ Z38 İşimoku



USDJPY

WEEKLY

Xeyli müddət ərzində ilk dəfə qiymət 80,30-dan aşağıda bağlandı. Heç olmasa 78,00-a qədər eniş göz-

ləmək məniqli görünür. “Stop”lar 81,50-dən yuxarıda qoyulmalıdır.

DAILY

«Bulud» aşağıya doğru yarılıb. Test və enişin davamı istisna deyil. Əminliklə satmaq üçün yalnız “ölü

xaç”çatışmır. Ehtiyatlı treyderlərə bu siqnalın da yaranmasını gözləməyi tövsiyə edərdim.

“Stop” üçün optimal yer 81,50, teyk-profit üçün isə 78,00 sayıla bilər.


8

T E X A N A L İ Z İşimoku 39



B A Z A R I N M A H İ Y Y Ə T İ40 Mexanizm

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Fərid Hüseynov

Mən bu sözü çox trey-

derlərdən eşitmişəm:

“Bazar elə bil ki,

adamın acığına hərəkət edir”.

Sonra oxuduqlarımdan anladım

ki, Uoll-Stritdə belə bir məşhur

deyim də var: “Bazar elə hərəkət

edir ki, treyderlərin çoxu peşman

olsun”.

Adətən investorlar nikbin əhval-ruhiyyədə olanda bir də görürsən,bazar qəfildən aşağıya gedir. Pes-simizm zamanı isə əksinə… Trey-derlərin emosiyaları nə qədərgüclüdürsə, bazar da əks işarə ilə oqədər güclü hərəkət edir.

Bunun səbəbi nədə ola bilər?Əlbəttə, çoxları bazarı idarə edən“gizli əllər”i günahlandırırlar. Jur-nalımızın bu sayında həminmövzu ilə bağlı maraqlı material-lar olduğundan, mən bu mövzuyatoxunmayacağam. Elə isə bəs niyəbazarlar sanki treyderlərin“acığına” hərəkət edir? “Mərdü-mazar”dırlar, ona görə?

Açığı, mən bazarı günahlandır-mağın tərəfdarı deyiləm. Əvvəlcəözümüzə nəzər salmalıyıq: bizözümüz bir fərd və bir treyderolaraq nə dərəcədə rasionalıq?Müşahidələr göstərir ki, insan çoxirrasional varlıqdır. Axı bazar dason nəticədə məhz həmin irra-sional insanların toplumundanbaşqa bir şey deyil!

Bəs irrasional insanları bir yerətoplayanda nə baş verir? Xaos

yaranır, yoxsa nizam-intizamlıhərəkət?

Adətən insan kütləsi xaosa vəqarışıqlığa meyl edir. Basabassalır, bir-birlərini tapdalayıb əzir,xaos yaradırlar. 2004-cü ildə həccziyarəti zamanı şeytana daşatarkən zəvvarlar basabas salaraqbir neçə nəfəri əzib öldürmüşdülər.Rok-musiqi konsetlərində, stadion-larda qarışıqlıq düşəndə həmişəfaciə ilə nəticələnir. Halbuki,həmin yerlərdə heç kim heç kimiöldürmək istəmirdi. Heç bir zəvvardigərinin ölümünü arzulamır. Heçbir musiqi fanatı başqasının(həmkarının!) qatilinə çevrilməkniyyəti güdmür. Məsələn, “PearlJam” qrupunun

konsertində 8nəfərin necə öldüyü araşdırılarkəniştirakçıların biri belə demişdi:“Biz, sadəcə, səhnəyə yaxınlaşmaqistəyirdik”. Vəssalam.

Minskdə qəfil dolu yağanda in-sanlar gizlənmək üçün kütləvi şə-kildə metroya axışarkən bir neçəgənc qız ayaqlar atında qalıb həlakolmuşdu. Əlbəttə ki, heç kim on-ları öldürmək istəmirdi. Hamısadəcə, doludan gizlənməyəçalışırdı.

Yaxşı, sual çıxır: Əgər heç kimbaşqasını əzmək, öldürməkistəmirsə, bəs bu faciələrin günahıkimdədir?

Günah – kütlənin irrasionallığın-dadır.

Təsəvvür edin: zəvvarlar bir-birşeytana daş atıb gedirlər; fanatlarbir-bir səhnəyə yaxınlaşır, kütləbir-bir metroya girir... Ən yaxşısıbu olmazmı? Olar! Ammamümkün deyil. Çünki kütlə irra-sionaldır. O, rasional hərəkət et-məyə qadir deyil. Kütlə ayr-ayrıelementlərinin (yəni fərdlərin)marağına uyğun hərəkət etmir.Kütlənin öz qanunları var.Kütlənin qərarları 90 faiz hallardafərdlərin marağına qarşı gedir.

Yaxşı, bəs bazarda fəaliyyətgöstərən

kimdir? Kütlə!Həmin o irrasional, xaos yaradan,öz tərkib hissələrini tapdalayan,basıb əzən kütlə. Kütlənin bir ele-menti olan zəvvar ölmək istəmirdi,heç kim də onun ölməsiniistəmirdi, amma kütlənin irrasion-allığı məhz buna gətirib çıxardı.

İndi isə bunu treydinqə tətbiqedin. Və sizə aydın olacaq ki,bazar niyə belə anlaşılmaz hərəkətedir. Niyə ayrı-ayrı treyderləriəzib-keçir. Niyə “mərdümazar”kimi görünür. Niyə sanki bizim“acığımıza” hərəkət edir...

Çünki “bazar” dediyimiz anlayışəslində elə həmin o irrasionalkütlədən savayı bir şey deyil.


“Mərdümazar” bazarBazarın sanki bizim acığımıza hərəkət etməsinin səbəbi nədir

“Bazar” dediyimiz anlayış əslində elə

irrasional kütlədən savayı bir şey deyil



MƏSLƏHƏT Ticarət tərzi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

41

Fərid Hüseynov

Əlbəttə, mənim uğurlu

treyderlərin xü-

susiyyətləri barədə

fikirlərim o anlama gəlmir ki,

treyder bu özəlliklərə malik

olarsa, mütləq uğur qazanacaq.

Sadəcə, mən uğurlu treyderlərdə

bu əlamətləri müşahidə etmişəm.

Uğurlu treyder məntiqəəsaslanır, emosiyalara yox. O, başadüşür ki, treyderin nə istədiyibazar üçün vacib deyil və bazarhəmişə onun gözlədiyini et-məyəcək. Uğurlu treyder bilir ki,onun işi bazarın hərəkətinə reak-siya verməkdən ibarətdir. Əsəb,söyüş, sevinc qışqırtıları və s. kimiemosiyalar ona xas deyil. Bununyerinə soyuqqanlıq, möhkəm mən-tiq və düşünülmüş qərar əsas yerdəgəlir. Ona görə də, başınızı itir-məyin. Təlaşa, eyforiyaya qapıl-mayın. Həmişə bazarıngözlənilməz hərəkətlərinə hazırolun.

Uğurlu treyder xudbin deyil.Hər şeyi bildiyini zənn edən trey-derə bazar bir qayda olaraq, tez birzamanda yanıldığını sübut edir.Liberal yanaşma treyderə səhvinitez bir zamanda qəbul etməyəkömək edir, ziyanlı əməliyyatlarıbağlayıb, özünə inamı itirmədənticarətini davam etdirməyəyardımçı olur. Ciddi treyderməsələn, bu gün itirdiyini başadüşür və ticarəti dayandıraraq,bazardakı vəziyyətin onun stilinəuyğunlaşacağı anı gözləyir. Hərhansı bir əməliyyatda uduzduğunuqaytarmaq üçün alışıb-yanmır. O,

heç kimə heç nə sübut etmir,səhvini qəbul etməyə isə həmişəhazırdır. Özündən razı treyder isəəgər bazarda filan şeyin başverəcəyini bildirirsə, sonra bazarəksinə gedəndə fikrini dəyişəbilmir.

Uğurlu treyder hər şeyə şübhəilə yanaşır. Nə isə çox parlaqgörünəndə uğurlu (və ya təcrübəli)treyder bu tələyə düşmür. Ticarətaparmaq sadə iş deyil. Ticarət –oturan kimi günə 1000$ qazanmaqdeyil. Uğurlu treyder birdən və çoxyox, uzun müddət ərzində stabilqazanmağa çalışır. Bunun üçünlazımlı vərdişləri özündə tərbiyəetmək lazımdır. Uğurlu treyder“qısa zaman ərzində necə varlan-maq olar” vədlərinə, sxemlərinəuymur və qazanmağın “asan yol-ları” ilə maraqlanmır. Belə tələlərədüşənlər vaxtlarını və pullarınıhədər yerə sərf etmiş olurlar.

Əlbəttə, uğurlu treyderlər vax-taşırı uduzurlar. Amma həmişəticarətlərini təkmilləşdirməyəçalışırlar. Qələbə və məğlubiyyətbu insanlar üçün əyləncə deyil,biznesin detallarıdır. Onlar əyləncəxətrinə yox, qazanmaq üçün ticarətaparırlar.

Uğurlu treyderlər ticarət üçünyarandıqlarını hiss edir və bununlahəyatda öz yerlərini tapdıqlarınıdüşünürlər. Bu işdən həzz alırlar.Yeni kompüter oyunu və audiosis-tem barədə düşünməkdənsə, ticarətsistemlərini yaxşılaşdırmaq metod-ları fikirləşirlər. İnsanlar həmişəsevdikləri işdə uğur qazanırlar vəbu, ticarətə də aiddir.

Hansısa bir ticarət gününün gəlirvə ya itki ilə yekunlaşmasındanasılı olmayaraq, onlar uzunmüd-dətli perspektivdə onsuz da qalibgələcəklərini bilirlər. Bu əminlikbazarın gərgin vaxtlarında onlaraaydın düşünməyə kömək edir vəəksər hallarda səhv addımların yer-inə düzgün qərarlar verməyə

gətirib çıxarır. Bu əminlikbaşqalarının başlarını itirdiyi vaxt-larda soyuqqanlı qərarlar verməyəşərait yaradır.

Uğurlu treyderlər bilirlər ki,“yaxşı vaxtlarda” maksimum gəlirgötürmək, pis vəziyyətlərdə isəticarəti azaltmaq və ya dayandır-maq) lazımdır. Əlavə edim ki,ticarətdə “yaxşı” və ya “pis”vəziyyətlər ticarət stilindən asılıolaraq hər treyderdə bir cürdür.

Uğurlu treyderlər bilirlər ki, on-ların ən böyük üstünlüyü kapitalınqorunub saxlanmasıdır. Kapitalyoxdur – ticarət də yoxdur. Onagörə də kapitalınızı itirməyin! Ba-lansın itirilməsi 100% hallarda mə-suliyyətsiz treydinqin nəticəsidir.Heç vaxt karyeranızı bir əməliy-yatın və ya pis həftənin/ayınnəticəsindən asılı salaraq risk et-məyin. Heç vaxt!


Uğurlu treyder xasiyyəti



1№ -L İ MƏ SƏLƏ42 Əsas problem

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Bu, bütün treyderlərin başına gəlir: Siz han-

sısa qrafikdə trend istiqamətində əməliyyat

açırsınız, amma çox keçmir ki, trend sizin

əksinizə dönür. Elə bil ki, bazar sizin əməliyyat aç-

manızı gözləyirmiş!

Əlbəttə ki, əslində sizin hansı istiqamətdəəməliyyat açmanız bazarı qətiyyən maraqlandırmır.Bazar heç sizin varlığınızdan xəbərdar da deyil.Sadəcə, siz trendin başa çatmaq ərəfəsində olduğuvaxtda bazara girmisiniz.

Bəs trendin başa çatmaqda, yaxud ciddi korreksiyaərəfəsində olduğunu nədən bilmək olar?

Bunun üçün bir neçə əlamət var ki, əməliyyat aç-mazdan əvvəl onları yoxlamaq lazımır.

Gəlin bir misala nəzər salaq. Şəkil 1-də usd/chfqrafikində mayın ortalarına olan vəziyyət göstərilib.


Xain friendTrendin bizi aldadacağını necə bilmək olar

Şəkil 1. Güclü artım trendi. Almamaq üçün heç bir əsas yoxdur.

8

Niyə bu nöqtədə

almayaq?

Axı trend

yuxarıyadır...



Göründüyü kimi, bazarda aşkar ifadə olunan artımtrendi var. Əgər biz bu qrafikə trend indikatorlarıəlavə etsək (Moving Average, İchimoku və s.) onlarda ancaq alış siqnalı verəcəklər. Yəni “1” nöqtəsindəalmamaq üçün heç bir əsas yoxdur.

Tutaq ki, biz trend istiqamətində işləmək barədəməsləhətlərə əməl edərək, “1” nöqtəsində aldıq.

Sonra nə olacağı şəkil 2-də göstərilib:Göründüyü kimi, trend “is not always friend”. O,

çox xatalı dostdur. İpinin üstünə həmişə odun yığ-maq olmur...

İşi pisləşdirən odur ki, bu vəziyyətə düşən treyderadətən ümidli olur ki, trendin istiqamətindəəməliyyat açıb və qiymət gec-tez onun istiqamətidədönəcək. Amma dönmür. Və bu ümid nə qədər əsaslıolsa da, treyderə baha başa gəlir.

İndi əsas məsələ başqadır. Dostumuz trendin beləhərəkətləri ilə üzləşməmək üçün biz bu suala cavabtapmalıyıq:

“1” nöqtəsində almamaq üçün

hansı səbəblər vardı?

Gəlin, həmin səbəbləri axtaraq.

1-ci səbəb: Fibonaççi nisbəti

Geniş miqyasda baxanda görürük ki, qiymətinartımı əvvəlki hərəkətin 50 faizlik fibo-nisbətinəçatıbmış. Bu halda ən azı həmin səviyyənin yarıl-masını gözləmək daha düzgün qərar olardı. Əlbəttə,bu, birmənalı “alma!” əmri deyil. Amma vəziyyət ay-dınlaşana qədər bizi bazara girməkdən çəkindirəbilərdi.


Şəkil 2. Əgər “1” nöqtəsində alsaq, ciddi itkiylə üzləşə bilərdik

8 8

Göründüyü kimi trend

“is not always friend”

1№ -L İ MƏ SƏLƏ Əsas problem 43



Demək, trend is-tiqamətindəəməliyyat açmaz-dan əvvəl öncəhəmin trendin dahayüksək səviyyəlihərəkətə nəzərənhansı fibo-səviyyələrə çat-dığınıdəqiqləşdirməklazımdır.

2-ci səbəb:Fibo-retrace-

ment

Fibo-retracementaləti Fibonaççirəqəmləri əsasındayaradılan faydalıanalitik alətlərdənbiridir. O, birdalğanın özündənəvvəlki eyni is-tiqamətli (!)dalğanın neçə faiziqədər hərəkət et-diyini göstərir.Onun fibonaççi nis-bətindən fərqi dəməhz bundadır: biriəks istiqamətli, obiri isə eyni is-tiqamətli dalğalarınnisbətini göstərir.

Təcrübə göstərirki, adətən bir dalğaəvvəlki eyni is-tiqamətli dalğanın61,8, 100, 161,8 vədigər fibo-nis-bətlərinə çatandaciddi müqavimətlərastlaşır. Misal üçünşəkil 4-ə baxaq.


Şəkil 3. Fibo-nisbət bizi almaqdan çəkindirə bilərdi

Şəkil 4. Fibo-retracement aləti trendin müqavimətləüzləşdiyi zonanı göstərə bilir8

8

1№ -L İ MƏ SƏLƏ44 Əsas problem



İndi isə gəlin görək, bəsbizim əməliyyat açdığımız “1”nöqtəsində Fibo-retracementaləti nə göstərirdi (şəkil 5).

3-cü səbəb: Divergensiya

Bəli, biz razıyıq ki, divergen-siya bazara nə zaman girməkləbağlı keyfiyyətli siqnallar ver-mir. Amma bazara nə zaman

girməmək məsələsində onaqulaq asmağa dəyər.

Şəkil 6-da gördüyümüzkimi, həm RSI, həm də MACDqiymətin “yorulduğunu” göstərəbiliblər. Düzdür, bunu fibonaççialətləri qədər aşkar və birmə-nalı etməsələr də, hər halda,açıq eyham var.

Nəticə

Əməliyyatı təkcə trendin is-tiqamətində açmaq azdır.Trendin məhz harasında, hansıhissəsində bazara girməyi dəbilmək lazımdır. Bu, əslindəgeniş mövzudur. Amma ilkolaraq fibonaççi alətləri və əsasindikatorlarda divergensiyabizə yaxşı xəbərdarlıq edə bilər.Buna görə də, bazara gir-məmişdən əvvə onlarınvəziyyətini mütləq yoxlamaqlazımdır.


Şəkil 5. Fibo-retracement aləti trendə qoşulmağındüzgün olmadığı yeri göstərir.

Şəkil 6. Divergensiya bazara nə zaman girməməkbarədə xəbərdarlıq edir

8

1№ -L İ MƏ SƏLƏ Əsas problem 45



EMALATXANA46 Alət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Riyazi anlayış kimi “xətti reqressiya” de-

yiləndə iki dəyişənin arasında asılılıq

əlaqəsi yaratmaq metodu nəzərdə tutu-

lur. Texniki analizdə isə bu, qiymətin əvvəlki

hərəkətinə əsasən gələcək hərəkətini proqnozlaşdır-

maq üçün istifadə olunan statik alətlərdən biridir.

Məqsədi qiymətin ifrat səviyyələrə çat-

dığı zonaları tapmaqdır.

Bu alətdə bir neçə nöqtədən keçən ənuyğun xətti çəkmək üçün “ən kiçikkvadrat” metodundan istifadə olunur.Qiymətlə xəttin arasındakı fərqin kvadrat-ları toplanır, sonra həmin diapazondakıbarların sayına bölünür. Daha sonra alı-nan rəqəmin kvadrat kökü hesablanır ki,bu da bizə standart kənarlaşmanı verir.

MetaTrader proqramında istifadə olu-nan xətti reqressiya aləti avtomatik şə-kildə reqressiya xəttini hesablayır vəonun ətrafında “Raff kanalı” adlanankanalı qurur. Öz yaradıcısı Gilbert Raffınadını daşıyan həmin kanalın sərhədləriqiymətin reqressiya xəttindən maksimal

kənarlaşmasına əsasən çəkilir. Siz aləti seçib hərhansı diapazona yaxınlaşdıranda bu proses avtomatikbaş verir.

Meta Trader proqramında Raff kanalı avtomatikqurulduğu üçün burada subyektivlik amilinin təsiri

minimuma enib. Yəni treyder onu məhz özününistədiyi nöqtələrdən keçirə bilmir. Reqressiya xəttiniyeni nöqtəyə doğru hərəkət etdirən kimi diapazon av-tomatik hesablanır və kanal yeni formanı alır.Qiymətin sonrakı hərəkəti zamanı yuxarı kanalmüqavimət, aşağı kanal isə dəstək xətti rolunu oy-nayır. Kanalın meyli trendi istiqamətini, hündürlüyüisə trendin diapazonunu göstərir.

Hesab olunur ki, qiymət kanalı yuxarı və ya aşağısərhədlərinə çatanda ifrat alış/satış zonalarına girir.

Bir sıra treyderlər eyni vaxtda bir neçə xətti reqres-siya kanalını tətbiq edirlər. Onların sözlərinə görə, ikiqonşu taymfreymə aid olan kanalların kəsişməzonası çox vacib informasiya verə bilir.


Avtomat-kanalXətti reqressiya aləti kanallar qurarkən treyderin subyektiv fikirlərinin qarşısı alır

diapazon

avtomatik hesablanır

və kanal yeni

formanı alır



N E C Ə E T M Ə L İ Oyun qaydaları

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Linda

Bredford

Raşke

Bəziləri maraqlanır ki,bazarda ticarət aparmaqladolanmaq asandırmı?

Belələrinə at yarışlarına pul qoy-maqla qazanmağa çalışanları örnəkgöstərmək olar. Gəlin, onlarla tanışolaq.

Ernest Dalman 35 il ərzində buişdə əsaslı uğur qazanan bir şəxs-dir. Bu şanslar sehrbazı dünya üzrəat yarışlarında ən uğurlu oyunçu-lardan biridir. Gəlin Dalmanın isti-fadə etdiyi əsas prinsiplərdən birneçəsinə nəzər yetirək və onlarıntreydinqə necə tətbiq oluna biləcə-yinə baxaq.

1. Dalman oyun sferasını dar-

aldır. O, hər şeydən əvvəl, çoxyaxşı tanıdığı Nyu-York və Kali-forniyadaki yarışlara diqqət yetirir.Burada o, yerli məşqçilərlə,jokeylər və atlarla bağlı nüanslarıincəliklərinə qədər bilir.

Nəticə: Treyder də dəqiq

araşdırdığı və bəli olduğubazarlarda fikrini cəmləşdirməli,işlədiyi alətlərin incəliklərinibilməlidir.

2. Dalman həmişə bir mərc

növü ilə işləyir - “exacta”. Çünkibu mərcin incəliklərinə əla bələd-dir. O, ilk baxışdan böyük riskəmalik, amma yaxşı gəlir vəd edənstrategiyanı seçir.

Nəticə: Treyder də həmişə yaxşıbildiyi bir ticarət stilində və ya birticarət strategiyası ilə işləməlidir.İndividual texnikanızın risk/gəlirxüsusiyyətlərinə tam şəkildə bələdolun.

3. Dalman riskini azaltmaq üçünçox pul ödəyir. O, əlaqəli mərcləryolu ilə qoyduğu pulu siğortalayır.

Nəticə: Treyderlər böyük gəlirverə biləcək strategiyadan çox,risklərini azaldacaq sistemlər ax-tarmalıdırlar. Stop-orderlərdən vəriskləri azaltmağa imkan verəndigər metodlardan istifadə etmə-lidirlər.

4. “Çalışqan və xəsis” olmaq.Dalman deyir ki, orta hesablayatırdığı investisiya müqabilində3-4% qazanır. O, heç vaxt böyükşanslara – yüksək uduş ehtimalıvəd edən yatırımlara girişmir.Mahiyyət ondan ibarətdir ki, heçnəyə 100% zəmanət yoxdur. Statis-tikaya görə favoritlər qaçışlarınyalnız üçdə birində udurlar.

Nəticə: Treyder heç vaxt böyükqazanc imkanına şirniklənməmə-lidir.

5. Oyunun vaxtını bilməklazımdır. “Qış mənim sevimli fəs-limdir,- deyir Dalman,- Bumövsümdə hadisələri daha yaxşıqabaqlamaq olur. Atların nəedəcəyini duymaq mümkündür.Siz bilirsiniz, onlar nə etməyəhazırlaşırlar”.


At yarışında

treydinq dərsi

8



Nəticə: Treyder işlədiyi bazardatsikllərə bələd olmalıdır.

6. Soyuq başla haqq-hesab. Atyarışlarına pul qoyanların çoxu 3“exacta” fiquru vəd edən 12 atlıyarışla bağlı mərc gəlməyi sevir.Amma Dalman yox. O deyir ki,“Mən böyük oyunçu deyiləm.Bacardığım bir şey var, o dahesabdır. Mən yalnız toplayıb-çıxa bilərəm”. O, hesab edir ki,soyuq başla hesabatlar aparmaqən böyük üstünlüyüdür.

Nəticə: Özünüzdən soruşun:Ticarət əməliyyatlarınız barədə nədərəcədə ətraflı hesabatlaraparırsınız?

7. Öyrənmək, öyrənmək və yenədə öyrənmək! Kimsə nə vaxtsacıdırda qaçan atın nalı barədəməlumat toplamağı düşünüb?Amma Dalman bir neçə il əvvəl at-larda maraqlı bir şeyə fikir verdi.Gördü ki, yağış tozu palçığa çe-virəndə bəzi məşqçilər əlavə sürətyığmaq üçün atı palçıq əleyhinəmillərlə - klemma ilə təchiz edirlər.

Dalman müəyyən etdi ki, bu klem-malardan istifadə nəticələri birqədər yaxşılaşdırır. Ona görə dəDalman indi San-Fransisko yaxın-lığındakı “Qızıl Darvazalar” cıdırmeydanını xoşlayır. Orda tez-tezyağış yağır və atlarını bu millərlətəchiz edənlər yaxşı qazanırlar.

Nəticə: Öz

metodunuzu tapın!

8. Özünə inanmaq və heç kiməqulaq asmamaq! Dalman bülleten-lərdəki proqnozlara heç vaxt fikirvermir. Başqa oyunçular isə Dal-manın nal barədə mülahizələriniqəbul etmirlər. Qoy olsun. Əsasbudur ki, o, qazanır!

Nəticə: Sizin stilinizin düz vəya səhv olması barədə başqalarınınnə fikirləşdiyi əsas deyil. Əsasməsələ ondan ibarətdir ki, siz özstilinizə inana və bir qayda olaraq

riayət edəsiniz.

9. İtkiləriniz o qədər olmalıdırki, rahat yata biləsiniz. Dalmanüçün yol verilən itki səviyyəsi7000 dollardır. “Əgər mən itki-lərimi 7000 $ çərçivəsində

saxlayıramsa, rahatyata bilirəm. Çünki bunu biryarışda qaytarmağımmümkündür”- deyə o, bildirir.

Nəticə: Öz rahat yuxusəviyyənizi müəyyən edin.

Bu insan illərdir ki, at yarışların-dan qazana-qazana 6 uşaq böyüdəbilib və xeyli sərvət toplayıb. Hərdəfə vəziyyət dəyişəndə o, yeniqaydalara uyğunlaşmağı bacarır.Biz bazarın dəyişməsini çox gör-müşük – impuls hərəkətlərindənticarət diapazonlarına qədər. Trey-der 1 stilə uyğunlaşmalı, ammayeni oyunun qaydalarını öyrənməkvaxtı çatanda elastik olmalıdır.

Dalman həyatını yarışları öyrən-məyə sərf edib. O, topladığı infor-masiyanı öyrənir, təcrübəsiniartırır. Yeni treyderlər də etiraf et-məlidirlər ki, təcrübə - ən yaxşımüəllimdir. Ticarət apardığınız hərgün siz təcrübə yığırsınız. Nizam-intizamı saxlayın, özünüzə əminolun. “Bu sənət pulu daha aznizam-intizamsız oyunçulardanalaraq, daha çox intizamlı olanlaraverir”. Sizcə bu, nəyə daha çoxaiddir? Ticarətə, yoxsa atyarışlarına?


Bu sənət pulu daha az nizam-

intizamsız oyunçulardan alaraq,

daha çox intizamlı olanlara verir

8

N E C Ə E T M Ə L İ48 Oyun qaydaları



K L A S S İ K A Oxu zalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

49


Sən yanmasan,mən yanmasam,pul yanmasa…

Treyderin işində ən çətin məqam-lardan biri itkiləri qəbul etməkdir.Məhz bunu bacarmadığına görəon minlərlə treyder gec-tez“yanır” və bazarı tərk edir. İtkini qəbul etməyi öyrənmək heçdə asan iş deyil. Çünki itkiyəmüqavimət göstərmək insanınəsas instinktlərindən biridir. Onagörə də, itkiləri qəbul etmək üçünbir çox treyderlər xüsusi məşqlərkeçirlər.

Məşhur treyder Erik Naymanitkini qəbul etməyi öyrənməküçün belə bir üsul təklif edir.Əlinizə hər hansı bir pul əskinası -məsələn, 1 dollar,- götürün vəonu yandırın. Sakit-sakit pulunnecə yanmasını seyr edin. Əgər buzaman hansısa həyəcan, gərginlik,peşmançılıq hiss edirsinizsə,demək, siz itkiləri qəbul etməyəhələ hazır deyilsiniz. Özünüzü

yenidən bir müddət psixolojicəhətdən itkiləri qəbul etməyəhazırlaşdırın. Sonra təcrübənitəkrarlayın.

Düzdür, bu çalışma sizə havayıbaşa gəlməyəcək. Amma çox mü-drik bir latın məsələni də unut-mayaq: Quae nocent, saepe docent – Nəziyan vurursa, o da öyrədir.

(İtkiləri qəbul etməyiöyrənmək üçün qeyri-adi

çalışma)



PRAKT İKA50 Ev tapşırığı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Aşağıdakı qrafiki bizə

bir oxucumuz

göndərib. Qrafikdə

maraqlı vəziyyət var.

Göründüyü kimi, “sell” əməliyy-

atı nəzəri olaraq tamamilə qay-

dalara uyğun açılmışdı: mayın

13-də usd/chf cütlüyündə trend

xətti yarılıb, qiymət yardığı

trend xəttini aşağıdan test edib

və enməyə başlayıb. Minimum

keçiləndə “qısa” əməliyyat

açılıb. Amma bunun ardınca

qiymət qalxmağa başlayıb.

Sual: belə vəziyyətdə düzgünqərar nə olardı?

Fərid Hüseynov cavab verir:

- Təkcə h1 periodunda vəziyyətiobyektiv qiymətləndirmək çətindir.Üstəlik, qrafikdə indikator və os-sillyatorlar da yox-dur. Sadəcə,qiymətin 50%-likfibo-nisbətə çat-dığını görürük.

Əgər bu əməliyy-atı şəxsən mənaçmış olsaydım, ənyaxın maksimumunüzərində (0.8900ətrafı) stop-lossqoyacaqdm və indiəməliyyat av-tomatik bağlanmışolacaqdı. Bu sual dameydana çıxmaya-caqdı.

Amma bir halda

ki, suala cavabvermək lazımdır,yuxarı trend xət-tinin üzərində -0.8950 ətrafındastop-loss qoymağıoptimal çıxış yolusayıram. Çünkikiçik də olsaümid var ki,qiymət həminxəttdən geri dön-sün. Yəni “3hindu” modeli“işləsin”. Ammahəmin xəttiyuxarıya doğruyarıb keçərsə,vəziyyət nəzarət-dən çıxa bilər.

Nəticə:


Nə etməli?



T E X N İ K A Mater-klass

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

51

Elə bir ticarət metodunasahib olmaq istərdinizmiki, sizə əvvəlcədən

müəyyənləşdirilmiş girişsəviyyələri, səmərəli yaxın“stop”lar və əvvəlcədən hesablan-mış gəlir hədəfləri versin? Buraçox yüksək gəlirlilik səviyyəsinidə əlavə edin... Bunlar heç də boşsözlər deyil. Gecikən vəqabaqlayıcı indikatorları vahidticarət metodunda kombinasiya et-məklə bu ideyanı reallığa çevirməkolar.

Demək olar ki, hər bir texnikiindikator gecikən indikatordur. Sizonları “Dəyişən Orta Göstərici”,MACD, RSİ, “Stoxastik” ad-landırırsınız, biz isə onlara sadəcə“gecikən indikatorlar” deyirik.Niyə? Çünki əvvəlcə qiyməthərəkət edəcək, bundan sonra nəvaxtsa indikator alış və ya satışsiqnalı verəcək. Yəni gecikmə ilə.Məhz buna görə də onlar “gecikən

indikatorlar” adlanırlar. Bazarınhərəkətindən geri qaldıqlarınagörə.

Qabaqlayıcı indikatorlar isəəvvəlcədən bizə deyə bilərlər ki,bazar harada böyük ehtimalladəstək və ya müqavimətləüzləşəcək. Qabaqlayıcı indikator-lardan istifadə etməyə çalışan birçox treyderlər ossilyatorlarda buvə ya digər formada ifrat satış vəya alış zonalarını nəzərdən keçirir-lər. Hərçənd, ossilyatorların daçoxu üst-üstə düşən və ya gecikənindikatorlar sinfinə daxildirlər.Onlar bizə bazarın nə vaxt müqa-vimət və ya dəstək səviyyəsinə çat-dığını deyə bilər, amma adətənlazımi informasiyanı vaxtındanəvvəl vermirlər.

Treyderlər qabaqlayıcı indika-torlardan istifadəyə riskli iş kimibaxırlar. Çünki onların az bir qismiarzuolunan nəticəni əldə etmək

üçün qabaqlayıcı indikatorumövcud vəziyyətə düzgün tətbiqetməyi bacarır. Ustalıq da elə buzaman üzə çıxmalıdır: lazımi ba-lans əldə etmək üçün müxtəlifzaman intervallarında qabaqlayıcıvə gecikən indikatorları kombi-nasiya etməyə ehtiyac yarananda.Əgər biz bu ustalığa nail olsaq,onda həmin indikatorların ayrı-ayrılıqda istifadəsindən daha yaxşınəticələr verən ticarət metoduhazırlaya bilərik.

Gəlin, problemə yaxındanbaxaq. Treyderlər bazarın hələonlar əməliyyat açana qədərhərəkətə başlamasına əmin olmaqüçün gecikən indikatorlardan isti-fadə edirlər. Təəssüf ki, belə birəminlik baha başa gəlir. Gecikənindikator qəti şəkildə bir is-tiqamətə işarə edəndə hamı bunugörür və demək olar ki, eynivaxtda bazara girir. Gecikən in-dikatorlara görə treyderlərin əmr-lərini yerinə yetirməklə lazımilikvidliyi təmin edənlər gəlirlərini


Gecikən və qabaqlayıcıindikatorlar

Co DiNapoli

Co DiNapoli – 35 ildən çox təcrübəsi olan

veteran treyderlərdən biridir. O, həmçinin

maliyyə bazarları ilə bağlı apardığı araşdır-

malar və bu sahədə yazdığı kitablara görə

də tanınır. “Oscillator Predictor” və öz adını

daşıyan “DiNapoli səviyyələri” indikator-

larının yaradıcısıdır. Fibonaççi rəqəmlərinin

tətbiqinin unikal metodikasını işləyib hazırlayıb. Hər il

dünyanın onlarla böyük şəhərlərində treyderlər üçün semi-

narlar keçirir.

8


8


götürür və bazar korreksiyayahazırlaşır. Bu korreksiya adətənbazar iştirakçılarının gecikən in-dikatorlara əsaslanaraq yer-ləşdirdikləri “stop”lara çatır.

Nəticədə paradoksal vəziyyətyaranır: gecikən indikatorlarlaişləyən treyder bazarın istiqamətinidüzgün müəyyən edə bilər, ammabazar həmin istiqamətdə gedənəqədər “stop”la bazardan çıxır.

Belə bir vəziyyətdən necəyayına bilərik?

Artım trendində əvvəlcədənhesablanmış minimumlarda alın.Eniş trendində əvvəlcədənhesablanmış maksimumlarda satın.Biz belə maksimum və minimum-ları yüksək keyfiyyətli qabaqlayıcıindikatorlarla müəyyən edirik.

Mən bütün treyder karyeramboyunca istifadə edilə biləcək ki-fayət qədər etibarlı iki qabaqlayıcıindikator tapa bilmişəm. Birincisi“Ossillator Predictor”dur. Onu 80-ci illərin əvvəllərində yaratmışam.Bu indikator bir gün qabaqdanbazarın harada dəstək və yamüqavimətlə rastlaşacağını deyir.Diqqət: o, mənə bazarın həminsəviyyələrə çatıb-çatmayacağınıdemir, yalnız bildirir ki, əgər bazarora çatarsa, əhəmiyyətli müqavi-mət və ya dəstəklə qarşılaşacaq.

İkinci qabaqlayıcı indikator isəməşhur Fibonaççi rəqəmlərininəsasında yaradılıb və mən onu “Di-napoli səviyyələri” adlandırmışam.Bir sıra amiləri unikal şəkildəkombinə edərək, treyder əvvəl-cədən və çox dəqiq müəyyən edəbilər ki, bazar böyük ehtimalladavam edən trenddə harada dəstəkvə ya müqavimətlə rastlaşa bilər.Hansı zaman intervalında olmasın-dan asılı olmayaraq, bu səviyyələrhər yerdə işləyir. Hərçənd, bu vəya digər alətdə olduğu kimi buqabaqlayıcı indikatorda da prob-

lem ondan ibarətdir ki, güclüenişdə yanlış alış və güclü artımdayanlış satış siqnalları verir. Bu, siziçaşdıra bilər (əgər skalpinqləməşğul deyilsinizsə). Ona görə dəsiz əməliyyatınızı əsaslandır-malısınız. Bunu necə etməklazımdır?

Əvvəlcə gecikən indikatorlarlaümumi mənzərəni müəyyən edin.Sonra qabaqlayıcı indikator va-sitəsilə giriş səviyyəsitəyin edin. Həmin in-dikator vasitəsilə“stop”un yerinimüəyyənləşdrin.Artım trendində bu,vacib dəstəksəviyyəsindənaşağıda, eniştrendində vacibmüqavimətsəviyyəsindənyuxarıda olmalıdır.

Diqqət yetirin ki,mən “stop”unsəviyyəsindəndanışarkən bunu pulla ifadə et-mirəm. Əgər “stop” kapitalın idarəolunması meyarlarına görə çoxböyükdürsə, sadəcə, belə əməliy-yata girməyin. “Stop”u təyinedəcəyimiz səviyyə əvvəlcədənməlum olduğuna görə, bunuhesablamaq asandır.

“Stop” və giriş səviyyələrimüəyyən edildikdən sonraqabaqlayıcı indikator vasitəsiləgəlir səviyyəsini də müəyyənetmək olar. Burada TP qoyulur.TP-ni hesablama zamanı dərhalyerləşdirin. Bazarın ora gəlməsinigözləməyin.

Əgər siz yüksək keyfiyyətliqabaqlayıcı indikatorlardan isti-fadə edirsinizsə, belə bir ticarətmetodunun üstünlüklərini tez hissedəcəksiniz. Bu halda xeyli sayda

gəlirli əməliyyatlar aça bilərsiniz.Bundan başqa, əməliyyatlarınızçox cüzi geriləmələrlə müşayiətolunacaq, belə ki, siz trend zamanıenişdə alır, artımda satırsınız. Bu,sizə “buy stop” və ya “sell stop”laaçılan əməliyyatlarla müqayisədəböyük üstünlük yaradır.

Metodlardan istifadə etməyiöyrənmək üçün təcrübə lazımdır.Deyək ki, sizin istiqaməti

müəyyən etmək metodunuzyuxarıya doğru güclü hərəkətəişarə edir. Siz bu artım trendiçərçivəsində enişdə alırsınız,amma orderi mühafizəkar şəkildəyaxın dəstək səviyyəsinin altındayerləşdirirsiniz. Bazar sizsizhərəkətini davam etdirir. Əgər bu,dəfələrlə baş verirsə və siz 10 hal-dan 8-də istiqaməti proqnozlaşdır-maqda haqlı idinizsə, əlbətə ki, bu,sizi bir qədər məyus edə bilər.Amma bu hal qabaqlayıcı indika-torlardan daha dəqiq istifadəyətələbi artırmalıdır.

Digər bir problem gəlirigötürərkən baş verir. Siz dəqiqmüqavimət səviyyəsinə çatırsınız,gəliri götürürsünüz, amma bazaröz axarında davam edir. Əgər siznizam-intizamsız treydersinizsə,


8

T E X N İ K A52 Mater-klass



bazarın korreksiya elədiyi andatəzədən girə bilərsiniz. Bu prob-lemi bir neçə əməliyyatla ticarətaparmaqla yüngülləşdirmək olar.Siz həmişə bir neçə əməliyyat açabilərsiniz. Mən bu yanaşmanı il-lərlə sınaqdan keçirmişəm və beləbir qənaətə gəldim ki, əvvəlcədənmüəyyən edilmiş gəlirsəviyyələrində əməliyyatlarınbağlanması nəticədə yaxşıəks olunur.

İstifadə edə biləcəyiniz növbətimetod ondan ibarətdir ki, güclü“buğa” trendinə uyğunlaşmaq üçün

aşağı zaman intervallarında kor-reksiyalar vaxtı dəstəksəviyyələrində bazara yenidən gir-mək olar. Deyək ki, gündəlikəməliyyatdan çərşənbə axşamıçıxdınız, cümə axşamı yarımsaatlıq qrafikdə yenidən bazaradaxil olursunuz. Maraqlısı odur ki,əgər siz daha baha qiymətəyenidən bazara girirsinizsə, dahatəhlükəsiz zonada ola bilərsiniz.Bu, o deməkdir ki, statistik cəhət-dən siz “stop”unuzu işə salabiləcək xoşagəlməz volatillikdənyan qaçacaqsınız. Bu yanaşma“stop”u işə düşmə ehtimalının çoxoluduğu səviyyələrə qaldırmadanriskinizi idarə etmək imkanı verir!

Bir qayda olaraq, mən gecikənvə üst-üstə düşən indikatorlarıyuxarı zaman intervalında tətbiqedirəm. Sonra onları aşağı zamanintervallarındakı qabaqlayıcı in-dikatorlarımla kombinasiyaedirəm. Məsələn, tutaq ki, “daily”qrafikdə “buy” əməliyyatı açmaqüçün yaxşı imkan yarandı. Mən“stop” və giriş səviyyələrini yer-ləşdirmək üçün saatlıq və ya dahaaşağı qrafikləri gözdənkeçirəcəyəm. Gecikən indikatorunxüsusiyyətindən asılı olaraq,bazarın gücünü müəyyən

edəcəyəm. Sonra çıxışıtəyin edərkən saatlıq vəya günlük qrafikdəgəlir hədəfiniseçəcəyəm. Metodyarım saatlıq qrafikdəəməliyyat açmaq üçünuyğun vəziyyətinyaranmasını gözləməkvə 5 dəqiqəlik qrafikdəqabaqlayıcı indikatorlaanaliz aparmaq üçün dəyaxşı işləyir.

Trendi və ya bazarınistiqamətini müəyyən-

ləşdirmək üçün istifadə etdiyimqabaqlayıcı və üst-üstə düşən in-dikatorlar qarışıq Orta DəyişənGöstəricilər, MACD və Stoxastikkombinasiyası, həmçinin qiymətin9 patternidir. İstifadə etdiyimyeganə qabaqlayıcı indikatorlarOssillator Predictor və Dinapolisəviyyələridir. Gecikən vəqabaqlayıcı indikatorlarınız nəqədər dəqiqdirsə, nəticələr də bir oqədər yaxşı olur.

Gəlin, indi bu metodologiyadankimin daha yaxşı istifadə edəbiləcəyini müəyyənləşdirmək üçünmüxtəlif tip treyderi nəzərdənkeçirək.

5 milyondan çox vəsaitin idarəolunmasının həvalə edildiyi birfond menecerini götürək. Belə birşəxs bir neçə bazarda portfelini di-versifikasiya edir və bir sırametodlarla hedcləmə aparır. O, adibir treyderin dözə bilməyəcəyi“drawdown”lara tab gətirə bilər.Belə bir treyder bizim yanaş-mamıza ehtiyac duymaya da bilər.

İndi isə 25 000$-dan 50 000$-aqədər hesabı olan treyderigözümüzün qabağına gətirək. Butreyder adətən dolanmaq üşünbazarda çalışan bir insandır. Tez-tez gəlir güdən bir şəxsdir.Fəaliyyətini davam etdirməsi üçünona dostlarının və ailəsinin dəköməyi lazım gələ bilər. İki ayagəlirin itkiyə qarşı 30 %-lik nisbə-tini həyat yoldaşına başa salmaqçox çətindir, hətta 3-cü ayın gəliriitkiləri kompensasiya edirsə belə.Ardıcıl uğurlarla müşayiət olunanson dərəcə dəqiq ticarət planı buproblemi həll edir. Bu, onun bazarauyğunlaşmasına çox müsbət təsirgöstərir.

Bizim strategiyamız bazarınhələ çatmadığı, əvvəlcədənmüəyyən edilmiş səviyyələrə or-derlər yerləşdirməklə 1-2 lotlaticarət aparan treyderlər üçüncəlbedici görünə bilər. Bu yanaşmahəmçinin hedcləmə üçün dəyaxşıdır.

Bir qayda olaraq, qabaqlayıcı vəgecikən indikatorların kombi-nasiyası ciddi, obyektiv ticarət sis-temləri üçün yaramır. Amma işindəbir qədər subyektivliyə yol verəntreyderləri razı salır. Sistem trey-derləri günbəgün siqnalları izləmə-lidirlər ki, böyük hərəkətbaşlayanda itkilərini kompensasiyaetsinlər. Amma yaxşı gəlir verənsubyektiv yanaşma istənilən vaxttətbiq edilə bilər.


8

T E X N İ K A Mater-klass 53



METOD54 Pattern

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Əgər qiymət daha yüksək maksimumlar

və daha yüksək minimumlar yaradırsa,

onda bazarda artım trendi var. Əgər

daha aşağı minimular və daha aşağı maksimumlar

yaradırsa, onda eniş trendindən danışa bilərik. Bəs

qrafik daha yüksək maksimumlar və daha aşağı

minimumlar yaradırsa, onda necə?

Bu halda bazarda genişlənmə patterni adlanan

xüsusi vəziyyət formalaşır. Bu, maraqlı və mürəkəb

patterndir. Çünki vəziyyətdən asılı olaraq həm

trendin davamına, həm də dönüşünə səbəb ola bilər.

Təcrübə göstərir ki, genişlənmə patterni zamanı

bazarın hərəkətini proqnozlaşdırmaq üçün heç bir

“qızıl” qayda mövcud deyil. Adətən 50 faiz hallarda

bu pattern dönüşlə, qalan 50 faizdə isə davamiyyətlə

nəticələnir. Və yarılma baş verməyincə onun harada,

necə olacağını proqnozlaşdırmaq praktik olaraq

mümkünsüzdür. Amma baş verəndən sonra

qiymətin formasiyanın hündürlüyü qədər hərəkət

edəcəyi gözlənilər bilər.

Mümkün ticarət variantları

Artım trendi zamanı əgər qiymət yeni minimum

yaradan kimi dərhal (yaxud bir neçə şam ərzində)

əvvəlki minimumdan yuxarıya qalxırsa, onda ehtiyat-

la almaq olar. Amma mütləq minimumdan aşağıda

“stop” əmri qoymaq şərtilə. Bu zaman RSI/MACD

ilə qiymət arasında divergensiyanın yaranması siq-

nalı gücləndirən amil kimi çıxış edir.

Əgər siz minimumun yaxınlığında almamısınızsa,

ilk korreksiyanı gözləyib, bazara girmək olar.

Hərçənd, güclü trend zamanı əhəmiyyətli korreksiya

olmaya da bilər: belə anlarda sanki bazar bizə

əməliyyat açmaq üçün imkan yaratmaq istəmir.

Növbəti iki şəkildə bu pattern zamanı necə

əməliyyat açmaqla bağlı iki praktik misal göstərilib.

Şəkillərdə hədəflərə, giriş nöqtələrinin necə müəyyən

olunmasına və divergensiyaya xüsusi diqqət yetirin.


Əgər qiymət vurnuxursa…Genişlənmə patterni zamanı necə ticarət aparmaq lazımdır



T İCARƏT Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

55

Bu ticarət texnikası əslində çoxdan məlumdur.Dünyada müxtəlif treyderlər onu demək olarki, bütün bazarlarda tətbiq edirlər. Düzgün

işlədiləndə 1-2-3 metodu faydalı giriş siqnalı verə bilir.

Gəlin, öncə ümumi konsepsiyanı aydınlaşdıraq.Bilirik ki, istənilən trendin gedişində bazar nisbətənkiçik zirvələr və diblər formalaşdırır.

Problem ondadır ki, bu maksimumların və mini-mumların hansında bazara girmək və hansında çıx-maq lazımdır. Bunun üçün 1-2-3 setapı tətbiq olunur.Həmin setapın tipik forması belədir:

Real qrafikdə setap bu cür görünür:

Göründüyü kimi, çox aydın və sadə qaydadır,amma ticarət aparmaq üçün hələ bu, kifayət deyil.Əvvəlcə qrafikə hansısa bir indikator da əlavə etməklazımdır. Bizim misalda bu, 12, 26, 9 parametrli xəttiMACD-dır. İndikator əlavə olunandan sonra qrafikbelə bir vəziyyət alır:

İndi qaydalarla tanış ola bilərik.

Artım trendi zamanı əvvəlcə 1-2-3 setapının yaran-masını, sonra isə MACD-ın dönüş siqnalı verməsinigözləyin. Qiymət 3 nöqtəsinə korreksiya edərkənMACD alış rejimində qalmalıdır. Bu zaman 2nöqtəsindən 1 punkt yuxarıda alış orderi yer-ləşdiririk. Stop-loss əmri isə 3 nöqtəsindən 1 punktaşağıda qoyulmalıdır. 2 və 3 nöqtələri arasındakıməsafə bizim take-profit hədəfimizi müəyyənedəcək.

Eniş trendi zamanı bunları tərsinə etmək lazımdır.

Aşağıda bu deyilənlərə aid bir neçə misalgöstərilib.


1-2-3 patterni

8



İşlədiyiniz taymfreymlərdə 1-2-3 patternlərinitapın, yoxlayın, eksperimentlər aparın. Və siz strate-giyanın effektivliyinə əmin ola biləcəksiniz.


8

NASDAQ-da “ilin startı”Mayın 24-də “Yandex N.V.”

şirkəti öz aksiyalarını NASDAQbirjasına çıxarıb. İlkin qiyməti$22 nəzərdə tutulan səhmlər tez-liklə $25, daha sonra isə $35-aqədər qalxıblar. Bütövlükdə bir-

jada 52,17 milyon səhm yer-ləşdirilib.

Səhmlərin bahalaşmasındansonra Yandex-in qiyməti $11,2milyarda çatıb.

Bu hadisədən sonra birjada

Yandex-i «Google of Russia» ad-landırmağa başlayıblar. Çünkionun səhmlərinin birjaya çıxarıl-ması NASDAQ-da ilin ən yaxşıstartı olub.

T İCARƏT56 Strategiya



M Ü TA L İ Ə Psixotexnika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

57

Əslində “altıncı hiss”in nəolduğunu təsvir etməkçətindir. Bu, bəlkə də in-

sanın ali şüurdan hansısa infor-masiya alması kimi tərif edilə bilər.“Altıncı hiss”ini inkişaf etdirəninsan bir çox şeyləri qabaqcadanduymaq qabiliyyətinə yiyələnir.

Təbiətdə möcüzə yoxdur.Möcüzə qanunların pozulmasıdemək olardı. Amma təbiət öz qa-nunlarını heç vaxt pozmur. Sadəcə,həmin qanunların bəziləri həd-dindən artıq mürəkkəbdirlər. Onagörə də, insanlara möcüzə kimigörünürlər. Bizim gördüklərimiz-dən möcüzəyə ən çox bənzəyəniisə məhz “altıncı hiss”dir. Dünyadahər şeyi bilən və əhatə edən bir AliŞüur var. Biz onunla əlaqə yarat-maqla öz fikirlərimizi maddiyyataçevirə bilərik.

İnsan beyninin hansısa birguşəsində fikir dalğalarını qəbuledən orqan yerləşir. Onu adətən“təxəyyül” də adlandırırlar. Elm,hələ ki, beynimizin bu funksiyasınıizah edə bilmir. Fəqət burasıönəmli deyil. Əsas odur ki, insanöz fiziki hiss orqanlarından kənarmənbə vasitəsilə də informasiyaala bilir. “Altıncı hiss” də elə buzaman dövrəyə girir. Misal üçün,bir çox sürücülər bilirlər ki, qəzayaani vaxt qalanda “altıncı hiss” on-ları xəbərdar edərək, qurtul-malarına kömək olur.

Problem ondadır ki, fövqəladəvaxtlarda köməyimizə çatan “al-tıncı hiss”i biz həmişə duya

bilmirik. Çünki onunla işləməyəvərdişkar deyilik. Amma “altıncıhiss”i məşq etdirməyin, onu daimhiss etməyin yolları var. Bu, böyükgücdür və ona tədricən, yavaş-yavaş yiyələnmək lazımdır. Yəni“altıncı hiss”i dərhal fənər kimicibdən çıxarıb, yandırmaq olmaz.

Treydinqə gəlincə, bilirik ki,treyderlərin arasında “intuitiv trey-der” adlananları da var. Onlarqərar qəbul edərkən məntiqdəndaha çox, məhz “altıncı hiss”ə,ağlın yox, ürəyin nə deməsinəqulaq asırlar. Gəlin, etiraf edək ki,əslində hamı öz intuisiyasınınsəsini eşidir, amma qulaq vermir.Və sonra da peşman olur: “Axıürəyim mənə demişdi ki, beləetmə...” Biz həmişə məntiqə(şüura) daha çox inanmağa vərdişetdiyimiz üçün intuisiyamız zəif-ləyib. Beynin sol yarımkürəsi sağyarımkürəni üstələyib. Şüur bi-

zimlə danışdığı halda, intuisiyayalnız pıçıldayır. Həm də bunu oqədər zəif edir ki, nə dediyini eşidəbilmirik. Amma eybi yox, intuisi-yanı gücləndirməyin yolları var.

Gəlin, bir neçə çalışmaya nəzərsalaq.

Çalışma 1:

“Tap görüm!”

Ən yaxın gələcəkdə baş verəbiləcək hadisələri tapmağa çalışın.ÖZÜNÜZDƏ BU QABİLİYYƏTİİNKİŞAF ETDİRİN. Məsələn,dayanacaqda gözləyərkən özünüzüçün ayırd edin ki, hansı nömrəliavtobus birinci gəlib çıxacaq.Yaxud da sabah havanın necə ola-cağını müəyyənləşdirin. Və yaağlınıza gətirin ki qarşıdakıhəftədə iş yerinizdən hansıtapşırıqları ala bilərsiniz. Mobiltelefonunuz zəng çalarkən ekranabaxmadan tapın ki, zəng vurankimdir. Və danışmağa başlayarkənonun sizə nə deyəcəyini öncədəntapın, həmsöhbətinizin əhval-ruhiyyəsini, sizin sözlərinizə necəreaksiya verəcəyini qabaqcadanayırd edin. Öncəgörümləriniziyadda saxlayın və gerçək çıxanlarıtutuşdurun. Əgər düşündüyünüzcavab düzgün çıxmayıbsa,yadınıza salın ki, baş verən variantağlınıza gəlmişdimi? Ola bilər ki,gəlmişdi, siz isə məntiqəsöykənərək, onu uğurla qovmuş-dunuz.


6-cı hissBu, nədir və treyderə necə kömək edə bilər

8



Çalışma 2:

İçinizdən gələn səsə qulaq asın

Bizim bədənimiz ətraf mühitdəngələn yüzlərlə hadisə və faktlarıqəbul edir, ancaq beynimiz elə qu-rulub ki, tabloya yalnız öz nöqteyi-nəzərindən daha vacıb görünənləriçıxarır. Belə olmasaydı, biz ətraf-dakı informasiya axınında boğu-lardıq. Lakin ətrafımızda başverənlərin hamısı bizim altşüuru-muzda yığılıb qalır və bədənimizətəsir göstərir. Bəzən olur ki, heç birşey baş verməyib, ancaq siz əsə-biləşirsiniz, ovcunuz tərləyir,ürəyiniz döyünür, mədəniz bu-lanır... Heç də təəccüblü deyil,ağlınızın önəm vermədikləriniyığıb saxlayan altşüurunuz onlaradiqqət ayırmağın vaxtı çatmasıbarədə siqnal verməyə başlayıb.Bu halda içinizdən gələn səsədiqqət yetirin, özünüzə inanın.

Çalışma 3:

Məntiqi “söndürün”

Biz artıq qeyd etdik ki düzgünqərarı qəbul etməyə məntiq maneolur. Fərqli baxış bucağından nəzərsala bilmədiyimizə görə biz dalanadirənib qalırıq. Yuxu və yaxudmeditasiya halında bu maneələriaşmağı bacarırıq və həll sanki özü-özünə gəlir.Yəni ki,vacib qərarverməzdən əvvəl yaxşı yatmaq,əgər buna vaxt yoxdursa, sakitləşib, problemi kənara qoyub,uzaqdan yad nəzərlə baxmaqlazımdır. Bu işdə sizə meditasiyakömək edəcək.

Bir anlığa gözlərinizi yumub,sizə tamamilə rahat və sakit olanbir yerə daşının. Çalışın, ətrafdakıqoxuları duyasınız, günəşin is-tiliyini dərinizdə hiss edin, hər şeyiaydın təsəvvür eləyin: sizi nə əhatəedir - ot, çiçək, torpaq, dalğa, bu-

ludların formaları... Bir anlığaproblemi unudub, öz sakitliyinizbarədə düşünün, nəsə çox gözəl birşeyi təsəvür edin. Sonra isə heç birşey haqda düşünməyin, özbeyninizə sakitlik verin. Və həllözü gələcək.

Çalışma 4:

Təşəkkür edin!

Düzgün seçim etməyin sirriproblemə düzgün yanaşmaqdır. Özfikrinizi daha gözəl nəticəyə doğruyönəldin. Bununla siz yaxşınəticələrə daha çox nail ola-caqsınız. Özgücünüzə inam-sızlıq sizin intu-isiyanıza maneolur. Öz seçi-minizi edin: hərvəziyyətdə yaxşışeylər tapmağaçalışın. Stressədüşmüsünüz?Dərhal özünüzəbu 3 sualı verin:

- Bu vəziyyətdə nə yaxşı şeytapa bilərəm?

- Nə etmək lazımdır?- Bu situasiyanı düzəldərək,

nədən zövq ala bilərəm?Kainata təşəkkür edə biləcəyiniz

kiçik bir yaxşılıq tapın. Beləyaxşılıqlar həmişə var. İnanın,kainata dərin təşəkkürdən sonrasizə doğru olan həll gələcək.

Çalışma 5:

Öz əcdadlarınızınsözünü dinləyin

Bizim psixologiyamız və şüuru-muz özlərində təkcə bizim həyatitəcrübəmizi toplamır. Həm də vax-tilə eyni problemlərlə rastlaşan əc-dadlarımızın, bütün nəsillərintəcrübəsini cəmləşdirir. Sizə yalnız

onların məsləhətlərini dinləməkqalır. Çalışın, rahatlaşaraq öz alt-şüürunuza qulaq asın: orada nə başverir, hansı məsləhətlər gəlir? Bar-daş qurub rahat oturun, əlləriniziyuxarıya doğru dizlərinizə qoyun.Gözünüzü yumub, özlüyünüzdə(barmaqlarınızn sayı ilə) 10 dəfətəkrarlayın: “Mənim şüürum əc-dadlarımın təcrübəsi üçün açıqdır”.Bunları təkrarlayarkən bar-maqlarınızın ucunu sıra ilə tərpət-məklə incə enerjinin kanallarınıaçın. Həll çox tez bir zamanda -bəlkə də günün axırında, ya dayatarkən yuxuda gələcək.

Çalışma 6:

Fikirləşmədən fikirləşməyiöyrənin.

Üzləşdiyiniz sonuncu probleminecə həll etdiyinizi yadınıza salın.Gücünüzə inamı bərpa edin. Bun-dan sonra sakitləşin, problemitərkb hissələrinə ayırın, hər birsualı dəqiq formalaşdırın. Əgər sizşüurunuzun qarşısına dəqiq suallarqoymusunuzsa, onlar gec-tez özhəllini tapacaqlar. Sadəcə, oztəşvişinizlə bu prosesə mane ol-mayın. Kafeyə gedin, isti duşqəbul edin, maraqlı filmə baxaraqbir neçə saatlıq öz probleminiziunudun. Beləliklə, cavab sizə özügələcək.


8

M Ü TA L İ Ə58 Psixotexnika



B İ R J A M Ü D R İ L İ Y İ Aforizmlər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

59


Birja işində öyrənilməsi ən çətin olan şey –

öz gözünün gördüyünə inanmaqdır. / Hamilton Bolton

Təhsil maaş almaq üçündür. Özünütəhsilisə qazanmaq üçün. / Cim Ronn

Ən böyük sirr odur ki, heç bir sirr

yoxdur. Ona görə də uğurlu ticarətin sirrini

axtarmaq – mənasız işdir. / Ed Skoyta

Sizin “Ticarətdə necə qazanım” sualınıza heçbir kitab, heç bir müəllim, heç bir strategiya cavabverə bilməz. Bu cavab vaxt keçdikcə özü mey-

dana çıxacaq. Əgər həmin vaxt ərzində sizlazımınca səy göstərsəniz. / Bret Stinbarger

O şeylər ki, nəticə verir – onlarla məşğul olun.

O şeylər ki nəticə vermir – məşğul olmayın. / Dennis Qartmen

Əgər insan işini sevmir və yalnızpul xətrinə görürsə, o, heç vaxt çox şeyəsnail ola bilməyəcək. / Çarlz Şvab

Treyder üçün haqlı-haqsız anlayışı

olmamalıdır. Çünki özünüzü

nə qədər çox haqlı hesab etsəniz, ziyanlı

əməliyyatı bağlamaq bir o qədər çətin olacaq.

/ Pol Rotter

Təcrübəli treyderləri ilknövbədə itkilər, yeni treyderləri

isə ilk növbədə gəlir maraq-landırır / Alan Forley



K İ TA B R Ə F İ60 Nə oxumalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Bu, ümumi götürəndə çoxdəyərli kitabdır. Amma etiraf edəkki, ona birmənalı qiymət verməkasan deyil.

Ondan başlayaq ki, əslindəVoznının kitabı Frost və Prekterinməşhur kitabının (“Elliotun Dalğaprinsipi”) bir növ “rimeyk”idir. Vəbu “rimeyk” zamanı bəzi üstüncəhətlər əlavə olunsa da, bəzivacib məqamlar itirilib.

Məsələn, Prekter və Frostunkitabında dalğa modellərindən söh-bət gedərkən onların sxemləri ve-rilir. Bu sxemlər yeni başlayanlarındalğa modellərini qavramasınıxeyli asanlaşdırır. Amma Voznıdalğa modellərinin sxemlərini ver-məkdən vaz keçib. Görünür, özkitabının Frost və Prekterinməşhur kitabı ilə assosiasiya yarat-

maması üçün. Amma bu zaman“sabunu da su ilə birgə tullayıb”.

Fəqət digər tərəfdən, Frost vəPrekterin kitabının mənfi cəhətiorada sxemlərin çox, real nü-munələrin isə az olmasıdır. Voznıbu boşluğu artıqlaması ilə doldu-rub: onun kitabında real bazardangötürülən dalğa modeli örnəklərikifayət qədərdir! Üstəlik, əgər onaqədərki kitablar dalğa modelləriniəsasən səhmlərin qrafikləriüzərində şərh edirdilərsə, Voznıdiqqətini məhz və yalnız Forexbazarının təhlili üzərində cəm-ləşdirib.

Kitab sıfırdan başlayanlarüçündür: o, dalğaların işarələn-məsindən tutmuş, mürəkkəb dalğamodellərinin təhlilinə qədərçox şeyi əhatə edir. Voznı

bütün əsas modelləri bir-bir təhliledir, formullarını verir, xü-susiyyətlərini yazır. Modellərindaxili dalğalarının nisbətinə dairmaraqlı statistik məlumatlarıbölüşür. Bir sözlə, dalğa analizindəPrekter məktəbinin istiqamətinitam şəkildə əhatə edə bilib.

Biz bu kitabı faydalı və lazımlıhesab edirik. Amma düşünürük ki,hər halda, onu Prekterin özkitabından sonra oxumaq treyderədaha çox fayda gətirə bilər.

Dimitri Voznıy

Elliot kodu:

Forex bazarının

dalğa analizi

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Kitabdan parçalar:

Dalğa nədir? Dalğa – qiymətinbir dönüşdən başlayıb, digərdönüşə qədər davam edən hərəkə-tidir. Bu təyin saniyəlik dalğalar-dan tutmuş, minillik dalğalaraqədər bütün zaman miqyaslarıüçün keçərlidir. Praktik olaraq butərif Qlenn Nilinin daxil etdiyi“monodalğa” anlayışı ilə də üst-üstə düşür. Nili “monodalğa”deyəndə ən sadə dalğa tipininəzərdə tuturdu. “Monodalğa”deyəndə biz işlədiyimiz konkret

zaman periodunun ən sadədalğasını ifadə etmiş olacağıq.Yəni dalğa modelini binayabənzətsək, monodalğa onu əmələgətirən kərpiclər olacaq. Hərçənd,bütün bunlar yalnız yeni başlayan-lar üçün əhəmiyyət kəsb edir.Təcrübə bir qədər artandan sonra“dalğa nədir” sualı özü-özünəaradan qalxacaq.

***İmpulsun əlamətləri:

- İmpuls həmişə 5 dalğadanibarət olur

- İkinci dalğanın sonu heç vaxtbirinci dalğanın əvvəlindən o yanakeçmir

- Üçüncü dalğa mütləq birincidalğanın qurtaracağından o yanakeçməlidir

- Dördüncü dalğa heç vaxt bi-rinci dalğanın ərazisinə daxilolmur

- Üçüncü dalğa heç vaxt ən qısaolmur

- Üçüncü dalğa özü həmişə im-puls olur

- Birinci və beşinci dalğalarəsasən impuls olurlar


"in forex"#16

Documents