"in forex"#11

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011

XüsusiYeni İl

buraxılışı:2011-ci il üçün11 strategiya!


30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də........................... Dovşan hara sıçrayacaq? 2011-ci ildə maliyyə bazarlarındanələr gözlənilir

8-də........................... Aparıcı banklardan illik proqnoz9-da........................... Elliot Dalğalarının Analizi13-də......................... Avrozona böyüdü15-də......................... Keçək çayın o tayına... “İki çay” strategiyası17-də......................... “Yeni” lərin köhnə səhvləri18-də......................... Trendin bitdiyi yer. Qiymət MA-dan nə qədər uzaqlaşa bilər?20-də......................... Hər işin öz aləti. Bir strategiyanı bütün vəziyyətlərdə tətbiq etməyə

çalışmayın22-də......................... “İşimoku” sistemi əsasında təhlil26-da......................... 3 xətt və nöqtələr. “Forex Profit” sistemi28-də......................... “Mən niyə sistem yaratmıram...”29-da......................... Sistem üçün sistem. İstənilən sistemi qızıla çevirməyin sirri31-də......................... MA+MACD. “Smillioner” sistemi34-də......................... “Sıfırdan qaçış”35-də......................... İki xətt bir kanalda. Xətti MACD-la işləmək üçün strategiya37-də......................... Treyder-konstruktor. Öz strategiyanı necə yaratmaq olar?38-də......................... Əlbir olub bir “çevik” bir “ləng” ilə... İki fərqli sistemi

birləşdirməklə necə xeyir götürmək olar39-da......................... Bazarın aylıq texniki-fundanental təhlili43-də......................... Öp və qazan! KİSS strategiyası46-da......................... “Qadınlar daha riskli olur”. Xanım treyderin açıqlamaları48-də......................... MACD üçün not dəftəri. Məşhur histoqramın bilinməyən siqnalları

əsasında qurulmuş sistem54-də......................... Həftəlik şamı yandır. Həftənin bağlanış qiyməti əsasında sadə

ticarət sistemi58-də......................... Planla yapılanlar61-də......................... Forex-Test63-də......................... Oxu zalı

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


R E D A K T O R D A N Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


...Əlbəttə ki, Yeni İldə sizəhər şeydən əvvəl yaxşı qazancarzulayıram. Niyə məhzqazanc? Çünki əvvəla, qazanc– özünüifadənin ən universalgöstəricisidir. Kiminsə yaxşıqabiliyyəti varsa, bu, özünüqazanc gətirməkdə göstərmə-lidir. Əlbəttə, bunun mübahisəlifikir olduğunun fərqindəyəm.Amma mübahisə et-məyəcəyəm. Çünki təbrikəgörə mübahisə etməzlər.

İkincisi, bizim missiyamızsizə qazanmaqda kömək et-məkdir. Amma bu məsələdəarzulamaqla iş bitmir. Konkretaddım atmaq lazımdır. Trey-derə qazanmaqda necə köməketmək olar? Əlbəttə ki, onundüzgün strategiya tapmasına vəya yaratmasına yardım et-məklə!

Maliyyə bazarında uğurunbünövrəsində strategiyadayanır. Əslində təkcə maliyyəbazarlarında yox, həyatın bütünsahələrində belədir. Strate-giyasız heç bir işdə uzağa get-məz olmaz. Təsəvvür edin ki,siz qrossmeysterlə şahmat oy-nayırsınız. Və bu zaman heç birstrategiyanız yoxdur. Hansıfiquru necə gəldi, tərpədirsiniz,ürəyinizdən hansı gediş keçsə,onu da edirsiniz. Axırı nə iləqurtaracaq? Əlbəttə ki, “uşaqmatı” ilə.

Bax, maliyyə bazarına strate-giyasız girmək eynilə bunabənzəyir. Belə edənlərmüəyyən sayda əməliyyatdansonra bazarla oynda mat qalır-lar. Özü də uşaq matından.Qazanmaq isə əvvəlcə itir-məməkdən başlayır. İtirməməküçün strategiya lazımdır.

Ona görə də, Yeni İldə sizəqazanc arzumusun reallaşmasıüçün ata biləcəyimiz ən effek-tiv addım bu ola bilərdi ki,oxucularımızı maraqlı strate-giyalarla, həmçinin öz strate-giyasını necə yaratmaqhaqqında biliklərlə təmin edək.“İn Forex”in yeni ildəki ilksayı məhz belə hazırlanıb. Bunömrədə müxtəlif sistemlər,strategiyalar, həmçinin, sis-temli iş haqqında kifayət qədərfaydalı bilgilər var. Biz çoxinanırıq ki, bütün bunlar Yeniİldə sizin sistemli işinmahiyyətni və prinsiplərni dahayaxından anlamağınıza vəqazanmağınıza yardım edəcək.Hesab edin ki, bu, sizə bir növYeni İl hədiyyəsidir.

Zövqlü mütaliələr!

Yeni il arzusu

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri



REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:



Ə S A S M Ö V Z U Yeni ilə proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Bu il maliyyə bazarlarında nə gözləyə bilərik?1980-ci ildən başlayaraq belə bir qa-nunauyğunluq müşahidə olunur ki, hər ilin

yanvarında Amerika dolları digər valyutalara nisbətdəhiss olunacaq dərəcədə möhkəmlənir. Yanvarın ilkgünləri göstərdi ki, bu ənənə hələ də pozulmayıb. Bəsilin qalan aylarında necə olacaq? Gəlin, ekspertlərinfikirlərilə tanış olaq.

Eur/usd

Avropanın əsas problemi yolun yarısında daya-naraq, inteqrasiya prosesini sona çatdırmamasıdır.Vahid valyuta məkanının ardınca vahid obliqasiyalarbazarı yaradılmalıydı, fiskal siyasət eyni mərkəzdənidarə olunmalıydı, vahid planlaşdırma və nəzarətorqanları qurulmalıydılar... Amma bunlar olmayıb.Ona görə də, Avropanın inteqrasiyası yarımçıqdır.Nəticədə Avropada mərkəzlə periferiya arasında zid-diyətlər güclənir, investorların “köhnə dünya”yamarağı azalır. Bütün bunlar, təbii ki, vahid valyutanınzəifləməsinə səbəb olur.

Proqnozlara görə, Avro 2011-ci ildə də təzyiq al-tında olacaq. Cütlüyün $1,40-dan yuxarı qalxacağıehtimalı çox azdır. Dalğalanmanın aşağı sərhədi kimiisə $1,20 zonası göstərilir. Amma avro/dolların bun-dan çox da aşağı enəcəyi inandırıcı deyil, çünki qarşıtərəfdə - Amerikanın iqtisadi vəziyyətində dəürəkaçan heç nə yoxdur. ABŞ hökumətinin sondərəcə yumşaq monetar siyasəti və uzunmüddətlibüdcə riskləri dolları möhkəmlənməyə qoymayacaq.Əksinə, FES-in atdığı addımlar 2011-ci ildə dollarızəiflədə bilər. Qarşıdakı üç il ərzində ABŞ-ın borclarıölkənin ÜDM-nin həcmini aşaraq, 15 trilyon dollaraçata bilər.

Bir sözlə, ekspertlərə görə, 2011-ci ildə eur/usdcütlüyünün 1,20-1,40 diapazonunda dalğalanacağıgözlənilir. İlin əvvəlində avro diapazonun aşağı, son-larında isə yuxarı sərhədləri ərafında olacaq.

Gbp/usd

Britaniyanın makroiqtisadi göstəricilərinin təhliliadada vəziyyətin heç də ürəkaçan olmadığındanxəbər verir. Sənaye istehsalının həcmi 1993-cü ilinsəviyyəsindədir. ÜDM-in artımı böhranaqədərkigöstəricinin yarısına çata bilməyib. Vəziyyətinsürətlə düzələcəyinə də ümid yoxdur. İlin əvvələrindəƏDV faizlərinin yenidən artırılması gözlənilir.Demək, infliyasiya təzyiqi güclənəcək, bu isə öznövbəsində Britaniya Bankının “əl-qolunu bağlayır”.


Dövşan hara sıçrayacaq?2011-ci ildə maliyyə bazarlarında nələr gözlənilir

Şəkil 1. Eur/usd cütlüyü üçün 2011-ci ilə olan proqnoz

Şəkil 2. Gbp/usd cütlüyü üçün 2011-ci ilə olan proqnoz8


İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Ekspertlərə görə, 2011-ci ilin ilk yarısında funtunciddi artımı gözlənilmir. İl ərzində cütlüyün $1,45-$1,68 diapazonunda dalğalanma ehtimalı yüksəkdir.

Daha bədbin proqnozlarda isə hətta funtun elə bu il$1,40-dan aşağıya enəcəyi bildirilir.

Usd/chf

Avrozonanın borc problemləri kəskinləşəndənsonra frank ən etibarlı sığınacaq valyutalardan birinəçevrilib. 2010-cu ilin ikinci yarısı ərzində frank dol-lara nisbətdə 15% möhkəmlənib. İsveçrə iqtisadiyya-tının göstəriciləri dayanıqlı bərpa prosesininbaşladığından xəbər verir. ÜDM-in artım tempi yük-səlir, işsizlik azalır. Yeganə problem infliyasiyadır ki,ona da frankın bahalığı səbəb olur. Bu vəziyyətölkədə iqtisadi aktivliyə də zərbə vurur. İsveçrəninixracatının 60 faizi Avropa Birliyi ölkələrinədir.Frank Avroya nisbətdə qalxanda isə Avrozonaölkələrinə ixracatın həcmi aşağı düşür.

Bu vəziyyəti dəyişmək üçün frankın bir qədərucuzlaşması lazımdır. Bunu nəzərə alaraq İsveçrəBankı bir sıra tədbirlər görə bilər.

Ekspertlərin usd/chf üçün 2011-ci illə bağlı proq-nozları belədir: cütlük paritet səviyyəsinin ətrafında,0,9300-1,1000 diapazonunda dalğalanacaq.

Usd/jpy

Yapon Yenası ötən il ərzində heç də İsveçrə

frankından daha az populyar olmayıb. Mayınəvvəlindən başlayaraq Yena Dollara nisbətdə 10%-dən çox bahalaşıb. Avropa və Amerikadakı problem-lərin fonunda bazarın iştirakçıları Yenaya meyledirdilər.

Əgər Avrozonadakı problemləri və Çin hökumə-tinin monetar siyasəti sərtləşdirməkdə davam et-diyini nəzərə alsaq, 2011-ci ildə də Yenanınmöhkəmlənmək şansları az deyil. Digər tərəfdən,Amerika və Yaponiya obliqasiyalarının gəlirlik di-namikası Yenaya əks təsir göstərə bilər. Ötən ilin son-larında bu qiymətli kağızların arasında spred yenə dəartdı ki, bu da faiz dərəcələrinin fərqindən gəlirgötürmək istəyənləri (carry-trade) həvəsləndirdi. Onagörə də, Yena ilə ticarət aparmaq niyyətində olantreyderlər 2011-ci ildə ABŞ və Yaponiyadakı funda-mental fonu diqqətlə izləməlidirlər.

Ekspertlərin cütlüklə bağlı fikirləri fərqlənir. Bəzimütəxəssislər cütlüyün 74.00-a qədər düşəcəyinideyirlər. Digərləri isə 80.00-da “dib” formalaşdıra-cağını, daha sonra 88.00-a qədər qalxacağını göz-ləyir. “Optimist”lərin fikri aşağıdakı qrafikdə əks ol-unub:

Aud/usd

Bu cütlüklə bağlı proqnozlar da ziddiyyətlidir.Bəzi ekspertlər neçə aylardır ki, davam edən“ralli”nin artıq bitdiyi fikrindədirlər. Söhbət qlobaltrendin dönməsindən yox, il ərzində gözlənilər dərin(haradasa 12-15 fiqurluq) korreksiyadan gedir. Avs-traliya Milli Bankının yürütdüyü siyasət hadisələrinbu cür inkişafına səbəb ola bilər.


Şəkil 3. Usd/chf cütlüyü üçün 2011-ci ilə olan proqnoz

Şəkil 4. Usd/jpy cütlüyü üçün 2011-ci ilə “optimist”lərin proqnozu

8 8

Ə S A S M Ö V Z U6 Yeni ilə proqnoz



Neft

2010-cu il ərzində neft əsasən 70-85 dollar/barreldiapazonunda dalğalandı. Bu qiymətlər dünyakonyunkturası üçün kifayət qədər “əlverişli” sayılır.Ekpertlər 2011-ci ildə “qara qızıl”ın bir qədər yüksəkdiapazona keçəcəyini gözləyirlər. Amma İran ətrafın-dakı proseslər gərginləşərsə, məsələyə gözlənilməztəsir edə bilər. Bu halda neftin qrafikdə göstərildiyikimi yox, daha kəskin bahalaşması mümkündür.

Qızıl

Ötən il qızıl üçün çox pozitiv keçdi. O, ilinəvvəlindəki qiymətinin 1/3-i qədər bahalaşdı. Buna

həm fundamental faktorlar, həm də spekulyativəməliyyatlar yol açırdılar. Xüsusilə də Çinin qızılaolan təlabatı qiymətli metalın bahalaşmasına təsirgöstərirdi. Güman ki, 2011-ci ildə qızıl 1160-1500dollar diapazonunda dalğalanacaq. Yəni ilin sonunaqədər maksimumların yenilənməsi mümkündür, fəqətardınca aşağıya doğru əhəmiyyətli korreksiya göz-lənilir.


Şəkil 5. Aud/usd cütlüyü: il enişlə keçəcək?

Şəkil 6. “Brent” markalı neft üçün 2011-ci ilə olan proqnoz

Şəkil 6. Qızılın hər troya unsiyası üçün 2011-ci ilə olan proqnoz

- Düşünürəm ki, 2011-ci ilin ilkayları ərzində Avrozonada ciddiböhran baş verə bilər. Avronuböyük problemlər gözləyir.Avropa banklarının borcunəhəng səviyyələrə çatıb.Avronu xilas etmək üçünAvropa Birliyində struktur islahatları keçirilməlidir.Amma onların heç əlaməti də görünmür. Bundanbaşqa, Avropanın əmək bazarı daha çevik olmalıydı.Amma bu da təmin edilməyib. Nəticədə Avropa li-derləri elə bir vəziyyətlə üzləşiblər ki, maliyyəbazarları onların ölkələrini bir-birinin ardınca“əzməyi” bacarır. Buna son qoymaq üçün təşəbbüsübazarların əlindən almaq, maliyyə və iqtisadi prob-lemlərin həlli üçün geniş proqram həyata keçirməklazımdır. Əks halda, əgər problemlər vaxtındaçözülməsə, Avropada aşağı artım və yüksək işsizlikdönəmi başlayacaq.

Qordon Braun, Britaniyanın

keçmiş baş naziri:

8

Ə S A S M Ö V Z U Yeni ilə proqnoz 7



P R O Q N O Z8 Bankların baxışı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Apa

rıcı b

ankl

arın

əsas

cütlü

klər

lə b

ağlı

proq

nozl

arı



T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Eur/usd

Weekly

Belə görünür ki, İntermediate dalğa səviyyəsində korreksiya hələ bitməyib: avro/dollar mürəkkəb for-masiya əmələ gətirir. Böyük ehtimalla, bu, W-X-Y-Xx-Z Minor korreksiyasıdır. Yada salaq ki, biz ötənsayımızda bunu ikinci variant kimi nəzərdə tutmuşduq:

(“İn Forex”, №10)

İndi cütlüyün aşağıya doğru Z Minor dalğasını formalaşdırmasını gözləyirik. Böyük ehtimalla, o, [a]-[b]-[c] minute üçlüyü şəklində olacaq. Nə qədər ki, eur/usd Endryüs Çəngəlinin daxilindədir, “ayı”lar bazaranəzarət edəcəklər.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

8



Gbp/usd

Weekly

Ötən sayımızdakı varianta bir qədər korrektə edirik: funt/dolların İntermediate miqyasında korreksiya for-malaşdırması fikri qüvvədə qalır, amma bu, ikiqat üçlük yox, üçbucaqdır.


8 8

T E X A N A L İ Z10 Dalğa analizi



Usd/chf

Weekly

Bu cütlükdə proseslər ötən sayımızdakı proqnoza uyğun gedir. (4) İntermediate dalğası “truncated flat”şəklində formalaşıb, (5) İntermediate isə başa çatmaq üzrədir. Bəlkə də artıq başa çatıb. Hər halda, 5dalğanın formalaşması tamamlanıb.


8 8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 11



Usd/jpy

Weekly

İntermediatemiqyasında Ending Di-

aqonal modeli formalaşır(3-3-3-3-3). Hazırda onunbeşinci “üçlüy”ündəyik.Nə qədər ki, qiymət trendxəttinin altındadır, İnter-mediate səviyyəsidəaşağıya doğru (5) dalğasıqüvvədə sayılacaq.

Daily

Bu varianta görə, Aminor dalğası yekunlaşıb.Demək, yuxarıya hərəkətkorreksiya xarakterlidir –B minor dalğasıdır.Hazırda onun [c] minutealt dalğası inkişaf edir.


8

T E X A N A L İ Z12 Dalğa analizi



MƏKAN İnteqrasiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

13

2011-ci il yanvarın 1-dən Es-toniya da Avro zonasına daxil oldu.Bu, artıq Avronun tədavüldə olduğusayca 17-ci ölkədir. 1992-ci ildəsovet rublunu əvəz edən estonkronu 19 ildən sonra yerini başqabir ümumi valyutaya verdi. Yerliəhali yanvarın 14-nə kimi əllərindəqalan kronları avroya dəyişdirəbilər. Bundan sonra kron tamamilədövriyyədən çıxarılacaq.

Beləliklə, Estoniya bu addımıatan ilk Pribaltika ölkəsi oldu.Latviya və Litva böhranla əlaqədarolaraq, vahid valyutaya keçidlərinibir qədər təxirə salıblar.

Yada salaq ki, Estoniya AvropaBirliyinə 2004-cü ildə, Şengenzonasına isə 2007-ci ildə qoşulub.

Fürsətdən istifadə edərək, Avro-zonanın necə yaranmasına qısa birtarixi ekskurs etmək istərdik. Əs-lində vahid Avropa ideyası bu vəya digər formada hələ feodalizmindağılması və iqtisadi əlaqələrinin

meydana gəlməsidövrünə təsadüf edir.Daha sonra bu ideyaməşhur siyasətçilər, iqti-sadçılar, alimlər, mədənifaəliyyətlə məşğulolanalardan dəstək alıb.XIX əsrin ortalarındayazıçı, pasifist ViktorHüqo (Victor Hugo)Avropa federalizmininaçıq-aşkar tərəfdarı idi.100 il sonra isə “Bir-ləşmiş AvropaŞtatları”nın yaradılmasıçağırışı ilə UinstonÇörçill (WinstonChurchill) çıxış etdi.

Bundan başqa, Avropatarixində valyuta birliyinədair bir neçə nümunə dəvar. XIX əsrin IIyarısında I Dünyamüharibəsinə qədərmövcud olmuş Latın vəSkandinaviya valyuta bir-likləri yaradılmışdı.


Avrozonaböyüdü

Avropa Birliyinin genişlənməsi xronologiyası

8



Avropanın müasir inteqrasiyaprosesində dönüş nöqtəsiFransanın xarici işlər naziri RobertŞumanın Fransa və Almaniya Federativ Respublikasında polad vəkömür istehsalı üzrə vahidmərkəzin yaradılması təklifi oldu.1950-ci ilin mayın 9-da irəlisürülmüş bu təklif “ŞumanDeklarasiyası” adı ilə məşhurlaşdı.Bu deklarasiyaya əsasən 1951-ciilin aprelində Avropa Polad vəKömür Birliyi (APKB) yaradıldı.Birliyə Benilüks ölkələri, AFR,Fransa və İtaliya daxil idilər.

Daha sonra 1956-cı ildə mey-dana çıxan enerji böhranı APKB-ıngenişlənməsini və onunsəlahiyyətlərinin qaz hasilatına,atom enerjisinin istehsalına yayıl-masını stimullaşdırdı. Bu vaxt Al-maniya və Benilüks ölkələrinindəstəklədiyi vahid bazarın yaradıl-ması ideyası proteksionist fikir-lərin güclü olduğu Fransatərəfindən müqavimətləqarşılaşırdı. 1957-ci ilin martındaAvropa iqtisadi birliyinin və Atomenerjisi üzrə Avropa birliyininyaradılmasını təsdiqləyən Romasazişi imzalandı. Birincisi gömrükbirliyinə və ümumi kənd təsərrü-fatı siyasətinə əsaslanırdı, ikincisinüvə enerjisinin sülh məqsədləriilə istifadəsi məsələsini həll edirdi.

Mərhələli şəkildə iqtisadi vəvalyuta birliyinin yaradılmasıməsələsi 1969-cu ilin dekabrındaHaaqa konfransında qaldırılır.Amma bu istiqamətdə atılan ad-dımlar 1970-ci ilin əvvəllərindədünyada valyuta və neft böhran-larına görə iflasa uğradı. Valyutaböhranı Bretton-Vud sisteminindağılmasına və maliyyəbazarlarında qeyri-sabitliyə gətiribçıxardı. Valyuta məzənnələrinintənzimlənmə mexanizmi – 1972-ci

ilin aprelində yaradılmış“Avropa valyuta ilanı”fəaliyyətə başlamağından çoxkeçməmiş dağılmaq təh-lükəsilə qarşılaşdı. Bu vaxtAvropa ölkələri siyasi sahədəəhəmiyyətli irəliləyişə nail olabildilər: 1973-cü ildə uzun vəçətin danışıqlardan sonra Bri-taniya, İrlandiya və DanimarkaAvropa İqtisadi Birliyinəqoşuldular. 1980-cı illərdəbura Avropanın iqtisadi cəhət-dən nisbətən zəif ölkələri Yu-nanıstan (1981), İspaniya vəPortuqaliya (1986) qatıldılar.

1986-cı ilin fevralında AİB(Avropa İqtisadi Birliyi)üzvləri Vahid Avropa Aktıqəbul etdilər. Akta görə milliidarəedici orqanlarınsəlahiyyətləri gücləndirildi vəAvropa Birliyinin yaradılmasıprioritet məsələyə çevrildi. 6 ildənsonra - 1992-ci ildə bu ölkələrMaastrix sazişini imzaladılar. Sazişəsasında Avropa Birliyiçərçivəsində vahid bazarın for-malaşdırılması nəzərdə tutulurdu.1993-cü ilin 1 fevralından əhalinin,kapitalın, ticarətin və xidmətlərinazad şəkildə hərəkəti üçünsərhədlərin açılması Avropa inteq-rasiyası prosesinə dinamiklikgətirdi.

1995-ci ildə Avropa Birliyinəüzv ölkələrin sayı Avstriya, Fin-landiya və İsveçin də bu birliyəqatılması hesabına 15-ə çatdı.Həmin il Avropa İttifaqınınMadriddəki iclasında vahid Avropavalyutasının adı “Avro” qəbulolundu. “İpsilon” yunan hərfiAvronun qrafik simvolu seçildi.Simvoldakı paralel xəttlər Avronunstabilliyinin rəmzidir.

1 yanvar 1999-cu ildə vahidAvropa valyutası olan Avro 11ölkənin ərazisində (2001-ci ildən

12 ölkənin) qeyri-nəğd tədavüləburaxıldı. 2002-ci ilin yanvarın 1-dən dövriyyəyə Avro qəpik vəəskinaslarının buraxılması iləvahid Avropa valyutası fiziki real-lığa çevrildi. Avro əskinaslarındaəks olunmuş körpülər ölkələrinyaxınlaşması ideyasını əks etdirir,pəncərə və qapılar isə yeni əsrdəinteqrasiyanı simvolizə edir.

2007-ci ildə Sloveniya Avrozo-nanın 13-cü üzvü oldu. Avrozonaölkələri ilə rəsmi valyuta razılığıAvronun Avrozonanın daha xırdaölkələrinə: Monako, San-Marinovə Vatikana da yayılmasına şəraityaratdı. Bundan başqa, birtərəfliqaydada vahid Avropa valyutasıAndorra, Çernoqoriya və Kosovaərazilərində də tətbiq olundu. Avrohəmçinin Fransanın xariciərazilərində də rəsmi tədavüldədir.2007-ci ildə Avropa Birliyinə daxilolan üzv ölkələrin sayı qərbiAvropa dövlətlərinin də bura qatıl-ması ilə 27-yə çatdı.


Avrozonanın genişlənməsi xronologiyası

8

MƏKAN14 İnteqrasiya



S İ S T E M “İki çay”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

15

Təqdim etdiyimiz bu sistem trendi izləmə sis-temidir. H4 periodunda işləməyə hesablanıb. Dahaaşağı zaman miqyaslarında yanlış siqnallar verə bilər.

İşə başlamaq üçün əvvəlcə qrafikə 3 indikatorəlavə edin:

1) “High” əsasında qurulan 20 tərtibli LinearWeighted Moving Average

2) “Low” əsasında qurulan 20 tərtibli LinearWeighted Moving Average

3) Stochastics (5,3,3), qurulma metodu EMA,səviyyələr 35/65.

Bundan sonra sizdə belə bir işçi sahə alınmalıdır:

Bizim bazara girişimiz qiymət şamlarının WMA-ları kəsməsi əsasında olacaq. Amma əvvəlcə bustrategiyaya əsasən kəsilmənin iki növünü

fərqləndirmək lazımdır. a) Birqat kəsilmə: Bu zaman qiymət şamı WMA

xəttinin bir tərəfində açılıb, o biri tərəfində bağlanır. b) İkiqat kəsilmə: Bu zaman qiymət şamı WMA

zolağının (yəni eyni zamanda hər iki xəttin) birtərəfində açılıb, o biri tərəfində bağlanır.

Hər iki halda bazara giriş və çıxış qaydaları şəkil 2və 3-də göstərilib.


Keçək çayıno tayına...

“İki çay” strategiyası sizi axınla qazanca doğru aparacaq

+ekspert!

Şəkil1. Sistemin işçi qrafiki

Şəkil 2. İkiqat kəsilmə zamanı bazara girişvə bazardan çıxış qaydaları

Şəkil 3. Birqat kəsilmə zamanı bazara girişvə bazardan çıxış qaydaları

8



Bu cür giriş zamanı Stochastics indikatorunun siq-nallarından istifadə olunmur. Stochastics-in siqnal-larından bizi əsasən divergensiya maraqlandırır. Beləki, divergensiya müşahidə olunanda əməliyyatıbağlaya bilərik. Əks halda, əgər divergensiya yox-dursa, qiymət zolağın o biri tərəfinə keçəndəəməliyyatdan çıxmaq lazımdır. Bundan başqa, siqnalverilərkən əgər stochastics ifrat alış/satış zonaların-dadırsa, həmin siqnala maksimum ehtiyatla yanaş-maq lazımdır.

Əməliyyatın necə açılmasına dair praktik misallarşəkil 4 və 5-də göstərilib.

Statistika bu sistemin yaxşı nəticələr verdiyinigöstərir. Belə ki, 2010-cu il ərzində eur/usdcütlüyündə trendlərin orta uzunluğu 540 punkt olub.Minimum ölçü 300 punkt, maksimum isə 900 punkt-dur. Sistem onların çoxunu tutmağa imkan yaradıb.“Stop”ların orta ölçüsü isə 65 punkt olub. Bu, çoxyaxşı risk/mənfəət nisbəti yaradır. “Flet” zamanı sis-

tem ay ərzində 2-4 yanlış siqnal verə bilər, ammauğurlu siqnallarla müqayisədə bu itki çox az olur.

Bu sistem H4 üçün qurulsa da, onu m15 perio-dunda tətbiq etmək mümkündür. Bu zaman əməliyy-atlar ancaq H4-də göstərilən istiqamətdəaçılmalıdırlar. Stochastics indikatoru siqnalı dəstək-ləməlidir. Korreksiya zamanı qiymət WMA xəttindəngeriyə dönürsə, Stochastics də siqnalı təsdiqləyirsə,onda H4-də göstərilən trend istiqamətində əməliyyataçmaq olar.

Ekspert

Jurnalımızla eyni arxivə bu sistem əsasında quru-

lan ekspert də əlavə olunub. Statistika son 3 il

ərzində ekspertin müsbət nəticələr verdiyini göstərir.

Amma onu real ticarətdə tətbiq etməzdən öncə

mütləq testdən keçirin və optimallaşdırın.


Şəkil 4. Alış əməliyyatına misal

Şəkil 5. Satış əməliyyatına misal

8

S İ S T E M16 “İki çay”



N Ə E T M Ə L İ Tövsiyə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

17

Bu, çox da ürəkaçan statis-

tika deyil, amma təəssüf

ki, belədir: yeni başlayan

hər 10 treyderdən 9-u Foreks

bazarını tərk edir. Bu problem hələ

ətraflı, aydın bir psixoloji araşdır-

manı gözləyir. Mütəxəssis-psixoloq

bu sualı araşdırarkən bir neçə dis-

sertasiyanın materialını yığa bilər.

Bazarın psixologiyası barədə

yazılanlar az deyil, lakin bu

mövzunu sonunadək araşdırmaq

çətin məsələdir. Gəlin, problemə

bazarda qalan treyderin nöqteyi-

nəzərindən yanaşaq.

“Yeni başlayan treyder”

kimdir?

Adətən, bu, tez bir zamanda

böyük gəlir axtaran 20-25

yaşlarında bir gəncdir. Foreksdə

ticarətə bir qayda olaraq 200-300

dollarlıq kiçik sərmayə ilə başlayır.

Bu ilkin göstəriciyə əsasən real

hesabda ticarətə başlayan treyderin

3-4 uğursuz əməliyyatdan sonra

girov qoymağa vəsaiti qalmır.

Marjinal ticarət - nəhəng ixtiradır.

Amma o, özüylə düzgün rəftar et-

məyənləri dərhal və ciddi cəza-

landırır.

Gənc treyderlərin digər əlaməti

heç olmazsa ən sadə ticarət tak-

tikasının olmaması və bunu yarat-

mağa cəhd belə etməmələridir.

Halbuki, ticarət sisteminin olması

nəinki vacibdir, hətta onu mün-

təzəm yeniləmək də gərəkdir.

Hərəkətlərin dəqiq planı ol-

malıdır. Treyder özünün ticarət

gündəliyini aparmalıdır. Bütün

əməliyyatlarının səbəblərini orada

qeyd etməlidir. Bu, nizam-intizam

yaradır və özbaşına hərəkətlərin

qarşısını alır.

Hər şeyin vaxtı var!

Forex bazarının bir özəlliyi də

orada ticarətin bütün sutka ərzində

aparılmasıdır. Bazarda bir neçə

ticarət sessiyası fərqləndirilir (Bakı

vaxtı ilə):

- Asiya (4:00-dan günortaya

qədər);

- Avropa ( 9:00-dan 18:00-a

qədər);

- Amerika (16:00-dan gecə-

yarıya qədər);

- Sakit Okean

(00:00-dan səhərə

qədər).

Asiya və Sakit

Okean ses-

siyalarında ticarət

çox sakit keçir, bu-

rada başgicəl-

ləndirici hərəkətlər

müşahidə olunmur.

Bazarın ən dəlisov

vaxtı Avropa və Amerika ses-

siyalarının üst-üstə düşdüyü saat-

lardır. Yeni başlayanlar həmin vaxt

ticarət aparmasalar daha yaxşıdır.

Bu dövrdə indikatorlar çox vaxt

“aldadır”, saxta divergensiyalar

meydana çıxır, vacib xəbərlər dərc

olunurlar.

Bu saatlarda xəbərlərə əsasən

ticarət aparmaq daha məsləhətdir.

Əgər xəbər dərc olunandan sonra

bazar dərhal sizin tərəfə gəlmədisə,

onda əməliyyatı bağlayın.

Yaxşı olar ki, yeni başlayanlar

bazarın çox sakit olduğu gecə saat-

larında ticarət aparsınlar. Tutaq ki,

Asiya sessiyasında. Yatmağa sonra

da vaxt tapılar. Bazarın dəlisov

vaxtlarında isə sadəcə nələrin baş

verdiyini müşahidə etsinlər.

Saat 20:00-dan sonra da ticarət

aparmaq olar. Bu vaxt bazarda

Amerika bankları qalır və dolların

digər valyutalara nisbətdə məzən-

nəsini özlərinə sərf edən tərəfə

hərəkət etdirirlər.

Əvvəl məşq, sonra meydan

Bundan başqa, əksər yeni

başlayan treyderlər demo-hesabda

az məşq edirlər. Ən azı yarım il

məşq lazımdır. Və yalnız demo-da

qazandığınıza əmin olduqdan

sonra real hesaba keçməlisiniz.

Demo-hesabda itirməkdə davam

edirsinizsə, heç bir halda real

bazara girmək olmaz.


“Yeni”lərin köhnə səhvləri



S İ S T EM18 “Maksimum uzaqlaşma”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Bir çox treyderlər bazara trendin əksinə gir-məyə can atırlar ki, dönüş nöqtələrini tutabilsinlər. Bu isə heç də asan iş deyil. Əksər

hallarda dönüşü yaxalamaq cəhdləri uğursuzluqlanəticələnir. Fəqət siz xaraktercə kütlənin əksinə get-məyə can atanlardansınızsa, onda bu prinsiplə işləyənticarət sistemlərini sınaqdan keçirə bilərsiniz. Onlardanbirini təqdim edirik.

Nəzərdən keçirdiyimiz sistem belə bir ideyayaəsaslanır ki, bazar tsiklik hərəkət edir – yəni daimqalxa və enə bilməz. Həmişə gec-tez elə bir an yetişirki, qiymət öz istiqamətini dəyişir. Bəs həmin məqam-ları necə müəyyənləşdirmək olar?

Metodlardan biri qiymətin Orta Dəyişən Göstəri-cidən maksimum uzaqlaşdığı zonaları tapmaqdır.Bunu belə edirik: misal üçün, son bir ay ərzindəqiymətin hansısa bir taymfreymdə MA-dan maksi-mum neçə punkt uzaqlaşdığını tapırıq. İkinci dəfəhəmin uzaqlaşma qeydə alınanda bazara giririk.Bunu kustar üsulla şəkil 1-də göstərilən qaydadahesablamaq olar.

Şəkil 1. Qiymətin MA-dan uzaqlaşması

QiymətinDəyişən OrtaGöstəricidən nəqədər uza-qlaşdığınıhesablamağındigər yolu isə“madev” indika-torunun vasitəsiləmümkündür. İn-dikator vizualdəyərləndirmənixeyli asanlaşdırır.İndikatorlaişləmək üçün histoqramda kənarlaşmanın əsashədlərindən birini göstərən barı seçir və onunzirvəzindən siqnal xəttini keçiririk. Hər dəfə histoq-ramın növbəti barı həmin xəttə çatanda, bu, qiymətinMA-dan maksimum uzaqlaşma səviyyəsinə çat-masından xəbər verəcək.

Şəkil 2. “Madev” indikatoru qiymətin MA-dan

uzaqlaşmasını vizual şəkildə göstərir

Bundan sonra əməliyyata giriş qaydalarını formal-laşdırmaq olar. Hər şey çox sadədir. Şəkil 3-də alışəməliyyatı göstərilib.


Trendin bitdiyi yerQiymət MA-dan çox uzaqlaşa bilmir.

Geri dönəndə isə biz də ona qoşula bilərik

+ekspert!

8



Biz qiymət MA-nı aşağıya doğru kəsəndən sonragözləyirik. Qiymət MA-dan kifayət qədər uzaqlaşan-dan sonra (bunu madev indikatorunun siqnal xəttinəəsasən müəyyən edirik) alış əməliyyatı açırıq.Qiymət geriyə dönüb MA-ya çatanda isə əməliyyatıbağlayırıq.

Şəkil 3. Alış əməliyyatına misal

Eyni qaydada şəkil 4-də satış əməliyyatına misalgöstərilib. Qiymət MA-nı yuxarıya doğru kəsəndənsonra ondan xeyli aralanmasını gözləyirik. “Madev”indikatoru siqnal xəttini kəsəndə satış əməliyyatıaçırıq. Qiymət geriyə qayıdıb MA-ya çatanda isəəməliyyatı bağlayırıq.


Ekspert

Jurnalımızla eyni arxivə bu sistem əsasında quru-lan ekspert də əlavə olunub. Statistika son 3 ilərzində ekspertin müsbət nəticələr verdiyini göstərir.Amma onu real ticarətdə tətbiq etməzdən öncəmütləq testdən keçirin və optimallaşdırın.

Eksperetin parametrləri bunlardır: - InpMaDevPeriod – Dəyişən Orta Göstəricinin

periodu;- NumBarsSerach – Maksimal kənarlaşmanın ax-

tarıldığı barların sayı- InpLots – açılacaq əməliyyatın həcmi;- InpTakeProfit – Teyk profitin ölçüsü;- InpStopLoss – Stop-lossun ölçüsü.


8

S İ S T EM “Maksimum uzaqlaşma” 19

YouTube-da azərbaycalı

treyderler üçün kanal

http://www.youtube.com/user/Inforexdotaz

http://www.youtube.com/user/Inforexdotaz



TƏCRÜBƏ20 Səhvlər üzərində iş

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Co Ross

Treyderlərə məsləhətverənlər çox vaxt belə birfikir işlədirlər: “İşləyən

bir şey tapın və onunla qalın”. Bu,yaxşı məsləhətdirmi? Hərçənd, ilkbaxışdan bu fikri düzgün və mü-drik hesab etmək olar, ammadərindən düşünəndə belə olmadığıaydınlaşır.

Biz olmuş bir əhvalatı misalgətirmək istəyirik. Günlərinbirində bir cavan oğlan 500$ və-saitlə əmtəə bazarına gəlir. Səbri,dözümü, stabilliyi və intellektualbacarığı sayəsində cavan oğlan buvəsaitini yüz milyonlarla dollarlar-dan ibarət varidata çevirir. O, eləböyük bir uğur qazanmışdı ki,nəticələrilə bütün dünyada fəxredirdilər. Nəhayət, elə bir il gəlirki, o, bir sıra uğursuz əməliyyatlar-dan sonra pullarının 10%-ni itirir.Söhbət onlarla milyon dollardangedir. Belə bir ciddi itki həmin in-sanı həvəsdən salır və o, özü-özünə deyir: “Mənə bazarlardandincəlmək lazımdır”. Bu fikirlə dətreyder karyerasına son qoyub,başqa bir məşğuliyyətə üz tutur.

Amma o, qazanmağın ayrı biryolunu elə də yaxşı bilmədiyindən,təbii ki, yeni karyerası fiaskoyauğrayır və bir neçə faydasız ildənsonra treydinqə qayıtmaq qərarınagəlir. Başqa məşğuliyyət tapmaqüçün atdığı uğursuz addımlar onunözünə əminliyini bir qədər zəiflət-mişdi, amma uzun illər apardığı

ticarət qeydlərini saxlamışdı. O,qeydlərini yenidən gözdənkeçirəndən və müəyyən vaxtaqədər demo-hesablarda ticarətaparandan sonra real ticarətə başla-mağı qərarlaşdırır.

O, planına riayət edirdi.Diqqətlə, yavaş-yavaş treydinqəqayıdırdı. Bütün qeydləriniyenidən oxuyub öyrənirdi. Onuvarlandıran əməliyyatlarının əksolunduğu qrafikləri dəfələrləgözdən keçirirdi. Sistemini dəqiqvə ciddi şəkildə testdən keçirirdi.Nizam-intizamı çox yaxşı

vəziyyətdə idi. Amma yenə dəuduzmağa başladı!

Əvvəlki ticarət illərindəöyrəndiyi kimi, özünü tədqiq et-məyə başlayır. Ticarətmetodikasını dəfələrlə yenidənyoxlayır. Hər ticarət qərarını təhliledir. Giriş orderlərinə baxır.Ticarətində səhv tapa bilmir, onagörə də işə davam edir.

İlin ortalarına onun itkiləri ənböyük itki əldə etdiyi vaxtlarlamüqayisədə ikiqat artır. Nə ol-muşdu? Dünyada nəsə düz get-mirdi? Hər şey elə bil yerində idiaxı... Yoxsa onu yüksəklərəqaldıran istedadını itirmişdi?

Cavab çox sadədir: O, əvvəllərçox yaxşı işləyən bir metodu

yenidən tətbiq etməyə çalışırdı,amma indi həmin metod işləmirdi.O, bircə aspekti test etməyi düşün-məmişdi – bazarın özünü. Buböyük treyder dəyişməmişdi. Onunhələ də nizam-intizamı var idi. O,hələ də əvvəlki kimi ticarətaparmaq qabiliyyətinə malik idi.Onun hələ də sistemli ticarətmetodu var idi. Amma bazar dəy-işmişdi! Səhv bunda idi ki, o,bazarın dəyişdiyini hiss edəcəkvəziyyətdə deyildi.

Bazar yeni iştirakçıların gəlişiilə dəyişmişdi. İş onun

sisteminin və ya giriş metodununyaxşı olub-olmamasında deyildi. İşəvvəllər işləyən bir sistemə riayətedəcək nizam-intizamda da dey-ildi. Xeyr! İşləməli olan dahaişləmirdi, o isə vəziyyəti başadüşüb ona uyğunlaşa bilmədi. Busəhvi onlarla milyon dollara başagəldi. Ona nə lazım olduğunu,daha dəqiq desək, metodikasınıbazarın dəyişikliyinə uyğunlaşdır-mağa ehtiyac duyulduğunu an-layana qədər daha 5 il itkilərləüzləşməli oldu.

Bu hadisə yaxşı sonluqlanəticələnib. Böyük treyder yenəcərgəyə qayıtdı və qazanmağabaşladı. O, ciddi bir dərs aldı.Bunu “uyğunlaşmaq vasitəsilə sağqalmaq” da adlandırmaq olar.


Hər işin öz alətiBir sistemi bütün vəziyyətlərdə tətbiq etməyə çalışmayın!

8

Hər vəziyyət müxtəlif alətlərdən istifadəni tələb edir. Mex-

aniki ticarət sisteminin çatışmazlığı ondan ibarətdir ki, vahid bir

alətdən istifadə etməklə bazarın hərəkət edə biləcəyi bütün is-

tiqamətlərdə ticarət aparmağa çalışır. Bu, təkcə bir çəkiclə hər şeyi

düzəltməyə çalışan ustaya bənzəyir.



Biz aksiya indeksləri ilə ticarətəbaşlamaq üçün dostundan 10 000$borc alan bir treyderi də tanıyırdıq(heç vaxt ticarətə başlamaq üçünborc pul götürməyin!). O, heç vaxtsutkalıq aksiya indeksləri iləticarət aparmayıb, amma bir neçəil ərzində əmtəə bazarında ticarətaparıb (görünür, elə də uğurlu alın-mayıb - belə ki, yenidən ticarətəbaşlamaq üçün ona 10 000$ lazımolub). O, elektron deytreydinqəbaşlayanda il ərzində aya 50 000$-dən 80000$-a qədər gəlir əldəedirdi. O, dostundan götürdüyüborcu qaytardı, qırmızı “Yaquar”aldı, 7000$ dəyərində saat taxdı vəevləndi. İşlər yaxşı gedirdi...

Amma günlərin birində elə birməqam yetişir ki, onun metodunabəzi dəyişikliklər etməsi zərurətiyaranır. Ona qaydaların dəyişildiyiizah olunur və deyilir ki, ticarətsistemi daha işləməyəcək. Cəmi 3aya treyder dostumuz 40 000$-dançox pul itirir. Nəhayət, o, mexanikiticarət sistemindən bəhs edən kitabalır. Kitab 100$ dəyərində idi vətreyder kitabda qeyd olunan məs-ləhətlərə riayət edirdi. O, sadəcə200$ dəyərində proqram almalı idiki, kompüterdə bir neçə düymənibasmaqla mexaniki ticarət sistem-ini idarə edə bilsin. Amma bunuetmir. Yeri gəlmişkən, o, valyuta-larla da ticarət aparmaq istəyir,amma nəticə analoji olur.

Bu əhvalatına sonluğu yaxşıdeyil. O, vəsaitlərinin yarısındançoxunu itirəndən sonra treydin-qdən uzaqlaşır.

Gəlin, daha bir maraqlı əhvalatlatanış olaq. Biz iki treyder tanıyırıq- bir təxminən 10 ay, digəri isə 2 ilyarımdır ki, ticarət aparır. Onlar-dan heç biri güclü deytreyder dey-ildi, amma hər ikisi yaxşı aylıq vəgünlük gəlir əldə edirdilər.Təəssüflər olsun ki, hər ikisinin pisxarakteri var idi və hər ikisi çox

tənbəl idi. Onların hər ikisi günlərin

birində 4.00$ qiymətinə xeylisayda kontrakt alırlar. Daytreyderolmalarına baxmayaraq, onlarbəzən bir neçə uzunmüddətlipozisiya saxlayırdılar. Bu əməliyy-atı da açıq saxlamaq qərarına gəlir-lər. Növbəti 6 ay ərzində bazaryaxşı qalxır və kontraktlarınqiyməti 6.90$ maksimumuna çatır.Hər iki treyder yaxşı pul qazanır-lar. O qədər yaxşı qazanırlar ki,ticarəti dayandırdılar və xəyalların-dakı həyatı yaşamağı qərara aldılar– ailələrinə daha çox vaxt ayırdılar,qolf oynadılar, bir sözlə, yaşamındadını çıxardılar. Onlar özlərini lo-toreya qalibləri kimi aparırdılar.Hərçənd, hələ biletlərini veribpullarını almamışdılar,düşünürdülər ki, bazar həmişəqalxacaq. Ona görə, əməliyatlarınıaçıq saxlayırdılar.

Təəssüf ki, 7-ci ayda onlarınaçıq əməliyyatlarına qarşı pisxəbərlər bazarlarda hakim oldu.Növbəti gün əvvəlki gününbağlanışından xeyli aşağıda açıldı.Bir neçə gün sonra isə qiymətəməliyyatlarının açıldığı yerəqədər düşdü. Beləliklə də, onlarınbütün qazancları əllərindən çıxdı.

Buradan nə nəticə çıxır? Sizinbir treyder kimi məqsədiniz elə biralətlər komplektinə sahib olmaqdırki, bazarda qarşılaşacağınızistənilən vəziyyətə qarşı müvafiqalətdən istifadə edə biləsiniz.

Nəzərə alın ki, bir bazarda bu günişləyən sabah başqa bazardaişləməyə bilər.

Köhnə bir məsəl var ki, bazarartım trendində gedə bilər, eniştrendində gedə bilər və ya ümu-miyyətlə, trenddə olmaya bilər(yan bazar). Bir saniyəlik bunainanmayın. Bazar yuxarıya doğrudavamlı trenddə, pillə-pillə xaotiktrenddə və ya kəskin trenddəhərəkət edə bilər. O, yavaş-yavaşda düşə bilər, pillə-pillə də düşəbilər, nizamsız da düşə bilər və yasadəcə çökə də bilər. Hər vəziyyətmüxtəlif alətlərdən istifadəni tələbedir. Mexaniki ticarət sistemininçatışmazlığı ondan ibarətdir ki,vahid bir alətdən istifadə etməkləbazarın hərəkət edə biləcəyi bütünistiqamətlərdə ticarət aparmağaçalışır. Bu, təkcə bir çəkiclə hərşeyi düzəltməyə çalışan ustayabənzəyir.

Üfiqi bazarların da fərqləri var.Sıx Ticarət Diapazonları olur.Böyük və nizamsız Ticarət Diapa-zonları olur. Qiymətin dayan-madan uzun müddət sıx birrange-də hərəkət etdiyi diapazonlarvar. Uzunmüddətli, dayanmadangenişlənən diapazonlar da var.Onlar “meqafon” adlanırlar. Hərbir formasiyanın əsas səbəbləritamamilə müxtəlifdir. Müxtəlifvəziyyətlərdə müxtəlif alətlərdənistifadə etmək lazımdır. Siz bütünbu müxtəlif formasiyalarda 18 pe-riodlu Qüvvələr Nisbəti İndikatoru(RSI) ilə ticarət aparmaqistəyirsiniz? Onun periodunu 14 vəya 15-ə dəyişsəniz, necə olacaq?Siz yenə həmin siqnalları əldəedəcəksinizmi? İndikatorlar və yaossilyatorlar üçün müxtəlif zamankəsiyindən istifadə müxtəlif ölçülüçəkiclərdən istifadəyə bənzəyir.Çəkic elə çəkic olaraq da qalacaq.Amma sizə bəzən açar lazımgələcək!


8

TƏCRÜBƏ Səhvlər üzərində iş 21



T E X A N A L İ Z22

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

Doqquz həftədir ki, qiymət buludun daxilindədir. 1,28-1,35 diapazonunun sərhədlərindən başqa heç biroriyentir yoxdur. Əgər buludun yuxarı sərhədinin (Senkou Span B) üfiqi vəziyyətini nəzərə alsaq, aşağısərhədin yarılması ehtimalı daha yüksəkdir.

DAILY

Bütün xəttlər eniş trendi göstərir. “Stop” əmrlərini 1,32-dən yuxarıda yerləşdirmək olar.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

8



GBPUSD

WEEKLY

Cütlük buludun daxilindədir. Buludun yuxarı sərhədi “Kijun” xətti ilə möhkəmləndiyindən, qiymətinaşağı sərhədi yarması daha asan olacaq. Cütlüyün 1,50-dən aşağıya enməsi satış siqnalı ola bilər.

DAILY

Hər şey enişin davamına işarə edir. “Stop”ları 1,5626-dan yuxarıda yerləşdirmək lazımdır.


8 8

T E X A N A L İ Z İşimoku 23



USDJPY

WEEKLY

Həftəlik şam “buğa örtüyü” modeli əmələ gətirib. İlk hədəf Kijun-Sen xəttidir: 84,67. Ümumilikdə “ayıəhvalı” qüvvədədir. Hər iki xəttin üfiqi olması reyncdən xəbər verir.

DAILY

Təzəlikcə yarılan bulud əks tərəfdən test olunur. Buludun “nazik hissədə” yarıldığını nəzərə alsaq,qiymətin həmin zonada tərəddüdlər etməsi tamamilə mümkündür. Ən yaxşi taktika bu olardı ki, qiymətinbuludun qalın hissəsinin hər hansı bir tərəfində möhkəmlənməsini gözləyək.


8 8

T E X A N A L İ Z24 İşimoku



USDCHF

WEEKLY

Daha bir “buğa örtüyü” şamı da burada formalaşıb. 0,99 zonasında Kijun xəttinin sınaqdan keçirilməsinigözləyrik. Ümumilikdə qrafikdə “ayı” əhvalı qüvvədədir. Qısa “stop”lardan istifadə etmək məsləhət görülür.

DAILY

Qiymət “Tenkan” xəttini yararaq, “Kijun”a çatıb. Cütlüyün yenidən “Tenkan” xəttinə doğru qayıtmasınıgözləmək məntiqli olardı (çünki qiymət onu yarandan sonra test etməyib). Sonra təzədən buluda doğruhərəkət davam edə bilər.


8

T E X A N A L İ Z İşimoku 25



S İ S T E M26 “Forex Profit”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“Forex Profit” sistemi “sadə” hesab olunan ticarət sistemlərindən biridir. Sistem 3 ədəd eksponensial

Dəyişən Orta Göstəricilərin (EMA) və Parabolic SAR indikatorlarının əsasında yaradılıb. EMA-ların para-

metləri 10, 25, 50 götürülür. Parabolic SAR üçün isə standart parametrləri saxlayırıq.


xətt vənöqtələr

“Forex Profit” sistemi sadə olsa da, çox şey vəd edir

Alış siqnalı belədir:

Nə zaman H1 qrafikində EMA

(10) xətti EMA (25) və EMA (50)

xəttlərini aşağıdan yuxarıya doğru

kəsirsə və bu zaman Parabolic

SAR indikatoru qiymətin altın-

dadırsa, “uzun” mövqeyə giririk.

Bundan başqa, Parabolic SAR

15 dəqiqəlik qrafikdə artım ten-

densiyası göstərməlidir. Əks halda

əməliyyat açmırıq.

Şəkil 1. Alış əməliyyatı

8



Qiymət hər üç EMA-nı əks istiqamətdə kəsəndə əməliyyat bağlanır.

Ekspert

Jurnalımızla eyni arxivə bu sistem əsasında qurulan ekspert də əlavə olunub. Amma onu ticarətdə tətbiq

etməzdən öncə mütləq testdən keçirin və optimallaşdırın.


Satış siqnalı isə bunun

əksinədir:

Nə zaman H1 qrafikində EMA

(10) xətti EMA (25) və EMA (50)

xəttlərini yuxarıdan aşağıya doğru

kəsirsə və bu zaman Parabolic

SAR indikatoru qiymətin

üstündədirsə, “qısa” mövqeyə

giririk.

Bundan başqa, Parabolic SAR

15 dəqiqəlik qrafikdə eniş tenden-

siyası göstərməlidir. Əks halda

əməliyyat açmırıq.

Şəkil 2. Satş əməliyyatı

8

S İ S T E M “Forex Profit” 27



Ə S A S S U A L28 Praktikum

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Hamı bilir ki, treydinqdə

uğur qazanmaq üçün

sistemli ticarət aparmaq

lazımdır, vacibdir, mütləqdir. Bu,

dəfələrlə deyilib. Bunu hər kəs

eşidib. Amma buna baxmayaraq,

çoxları yenə də öz sistemlərini

yaratmırlar. Niyə?

Hər bir treyder özünün sistem

yaratmamasını müxtəlif

bəhanələrlə əsaslandırmağa çalışır.

Gəlin, onları gözdən keçirək.

“Mənim sistem yaratmaqüçün kifayət qədər biliyim yoxdur”

Universal bəhanədir, amma hər

halda, bəhanədir. Sistem yaratmaq

Nyuton binomunu həll etmək

deyil. Hətta siz “ağıllı” kitabları

oxumasanız belə, bazarda bir neçə

aylıq təcrübə sistem yaratmanız

üçün yetərli olmalıdır. Yadda

saxlayın: Forex-də ticarət sistemi

konstruktora bənzəyir: əgər nəsə

yaratmağa cəhd etsəniz, çox şeylər

ortaya çıxa bilər.

“Mənim ticarət sistemiyaratmağa vaxtım yoxdur”

Yəqin, siz Forex-ə yeni gələndə

bu xəbərdarlığı eşitmişdiniz ki,

“bazarda tələsik əməliyyat açmaq

kazinoda mərc qoymağa

bənzəyir”. Bunu heç vaxt unut-

mayın. Kazinoda udmaq mümkün

deyil. Uğurlu ticarətə kifayət qədər

vaxt ayırmaq lazımdır. Bütün

başqa işlər kimi.

“Qorxuram ki, heç nəalınmasın”

Məsəl var, “axtaran tapar”.

Müxtəlif variantları yoxlayın,

nəhayət, özünüzə lazım olanı

tapacaqsınız. Yox, əgər özünüzdən

bu dərəcədə əmin deyilsinizsə,

onda bu peşə ilə məşğul olmasanız

yaxşıdır. Təcrübə göstərir ki, trey-

derlərin bu bəhanəni gətirməsinin

səbəbi çox vaxt sadəcə tənbəllik

olur. Onlar vaxtlarını əyləncəyə

sərf etmək istəyirlər, axtarışlara

yox.

“İtkilərimə görə günahkarolmaq istəmirəm”

Bir var, itkiyə görə kimi və nəyi

gəldi, günahkar biləsən – broker-

ləri, bankları, xəbərləri, müəllim-

ləri, haradansa götürdüyün

sistemi… Bir də var, məsuliyyəti

öz üzərinə götürəsən. Bəli, ikincisi

daha çətindir. Amma unutmayın:

onsuz da bütün hallarda mə-

suliyyət sizə aid olacaq.

“Mən hətta sistem yaratsambelə, o, həmişə işləməyəcək”

Düzdür. Dünya iqtisadiyyatı və

onun bir parçası olan birjalar heç

vaxt bir yerdə durmur, daim

inkişaf edirlər. Ona görə də,

istənilən strategiyanı da daim

inkişaf etdirmək, yeni vəziyyətlərə

uyğunlaşdırmaq lazımdır. Bu,

qısamüddətli strategiyalara aiddir.

Uzunmüddətli strategiyaların isə,

adətən, tez-tez “köklənmələrə”

ehtiyacı olmur.

Bütün hallarda, əgər siz profes-

sional treyder olmaq istəyirsinizsə,

öz sisteminizi yaratmalı və inkişaf

etdirməlisiniz. Ona görə də,

tənəbəlliyi və bütün bəhanələri bir

qırağa qoyaraq, bu işi görün. Necə

deyərlər, “just do it!”


Mən niyə sistem yaratmıram…



ST RATEG İ YA İncəlik

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

29

Bilirik ki, daim gəlir gətirən sistemlər olmur.Həmişə gəlir gətirən sistem axtarmaq İs-gəndərin “dirilik bulağı” axtarması kimi bir

şeydir. Yəni nağıl üçün maraqlı mövzu ola bilər, fəqətreal həyatda və real bazarda effekt vermir. İstənilən sis-temin uğurla və uğursuz işlədiyi vaxtlar olur. Ammasistemlərin çox maraqlı bir xüsusiyyətləri də var ki,treyder ondan istifadə edərək, itkilərini minimumaendirə və istənilən sistemi qızıla çevirə bilər. Həminxüsusiyyət budur: sistemin işi də trendə tabedir!

Nə dediyimizi daha yaxşı başa düşmək üçün şəkil1-ə baxın. Bu, hər hansı bir “X” sisteminin gəlirlikqrafikidir. Siz yüzlərlə belə qrafiki nəzərdən keçirəbilərsiniz və hər dəfə əmin olacaqsınız ki, ticarət sis-temlərinin gəlirlik qrafiklərini də texniki cəhətdənanaliz etmək mümkündür. Eynilə qiymət qrafikikimi. Belə ki, gəlirlik qrafiklərində də artım, eniş vəkorreksiya mərhələləri var. Bundan başqa, gəlirlikqrafiklərində dəstək və müqavimət xəttlərini,həmçinin, texanalizin əsas fiqurlarını (“üçbucaq”,“bayraq”, “baş və çiyinlər” və s.) tapmaqmümkündür. Gəlirlik qrafiklərində həmçinin ElliotDalğaları da formalaşır.

Buradan çox maraqlı bir nəticə çıxarmaqmümkündür. Əgər bizim sistemimiz varsa, onungəlirlik qrafikini analiz edərək, yalnız gəlirin artımtrendində olduğu dövrlərdə verilən siqnalları nəzərə

almaqla itkiləri minimuma endirə bilərik. Bunu necəetmək olar?

İki eyni hesab açırıq: biri real, o biri isə demo. Sis-temin demo qrafikdəki işinin gəlirlik qrafikini texnikianaliz edirik. Əgər orada artım trendi dövrüdürsə,


Sistem üçün sistemİstənilən sistemi qızıla çevirməyin sirri

Şəkil 1. Sistemin gəlirlik qrafiki

8



onda sistemin verdiyi siqnallarıreal hesabda da nəzərə alırıq. Yox,əgər demo hesabın gəlirlik qrafikikorreksiya, yaxud eniş göstərirsə,həmin dövrdə sistemin verdiyisiqnalları real hesabda nəzərəalmırıq.

Şəkil 2-yə baxın. Tutaq ki, bu,bizim sistemimizin demo hesab-

dakı qrafikidir. Göründüyü kimi,sistem əvvəlcə bir qədər gəlirgətirəndən sonra (qrafikinəvvəlindəki artım zonası) itkilərverməyə başlayıb. Bu, özünü gəlir-lik qrafikində korreksiya şəklindəgöstərib. Nə qədər ki, həmin kor-reksiya davam edir, sisteminverdiyi heç bir siqnalı real

hesabımızda nəzərə almırıq.Bir müddətdən sonra gəlirlik

qrafikində korreksiya bitir, müqa-vimət xətti yarılır və artım trendibaşlayır. Bu, o deməkdir ki, sistemdüzgün siqnallar verməyəbaşlayıb. Bax, bu dövrdə verilənbütün siqnalları real hesabda datətbiq edirik. Bir müddət xeyirləişləyəndən sonra sistem yenidən

yanlış siqnallar verməyə başlayır.Nəticədə gəlirlik qrafikindəyenidən korreksiya müşahidə olu-nur. Bu mərhələdə yenidən realhesabda əməliyyat açmırıq, sis-temin fəaliyyətini demo hesabdakıgəlirlik qrafikində izləməkdədavam edirik. Göründüyü kimi,klassik üçbucaq şəklində korrek-

siya formalaşdırandan sonra gəlir-lik qrafiki yenidən müqavimət xət-tini yarır və artıma başlayır.Bundan sonra verilən siqnallarıyenidən real hesabda da tətbiqedirik. Ta ki demo hesabın gəlirlikqrafikində növbəti korreksiyabaşlayana qədər. Və bu minvallaişləməkdə davam edirik.

Bu metod bizə imkan verir ki,sistemin yalnız uğurla işlədiyimərhələləri müəyyənləşdirək vəancaq həmin dövrdə real hesabdaəməliyyatlar açaq. Beləcə,istənilən sistemi, hətta adi haldaaşağı gəlirlik göstəricisi olan sis-temi belə, son dərcə faydalı etməkmümkündür.

Təsəvür edin ki, sizin həm fay-dalı, həm də ziyanlı məsləhətlərverən bir köməkçiniz var. Ammasiz əvvəlcədən bilirsiniz ki, o, nəvaxt xeyirli, nə vaxt isə ziyanlıməsləhətlər verir. Bu halda həminməsləhətləri süzgəcdən keçirərək,ancaq faydalı olanları götürəbilərsiniz.

Təqdim olunan metodlaişləyərkən bir vacib məqamı daunutmayın: sistemin verdiyi bütünsiqnallar mütləq nəzərə alın-malıdır. Ümumiyyətlə, sistemliticarətin əsas qaydalarından biribudur ki, gərək bütün siqnallaraəməl olunsun. Əks halda heç birsistem korrekt işləməyəcək.


Şəkil 2. Sistemin gəlirlik qrafikinin texniki analizi

8

ST RATEG İ YA30 İncəlik



S İ S T EM Smillion

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Gəlin, daha bir sadə strategiya ilə tanış olaq.

Onu şərti olaraq “smillion” adlandırırlar.

Strategiya bir Moving Average və bir

MACD indikatorundan istifadə olunmaqla qurulub.

Belə bir prinsipə əsaslanır: əgər qiymət MA-dan aşağı-

dadırsa, demək, bazarda eniş trendi var. Bu halda

MACD indikatorunun “0” səviyyəsindən yuxarıya

qalxmasına korreksiya kimi baxmaq olar. Histoqram

yenidən “0” səviyyəsindən aşağıya enəndə isə, bu, kor-

reksiyanın bitməsi anlamına gələcək. Demək, həmin

şamda trend istiqamətində bazara girmək olar.

Strategiyada MA-nın və MACD-ın parametrləri

konkret olaraq göstərilimir. Onları siz özünüz təcrübə

yoluyla müəyyənləşdirərək, daha optimal olanı

seçməlisiniz. Strategiya bütün taymfreymlərdə effekt

verir. Sadəcə, yuxarı zaman periodlarında MA-nın

əmsalı nisbətən aşağı, aşağı periodlarda isə yuxarı ol-


MA+MACD“ S m i l i o n ” e r o l m a q i s t ə m i r s i n i z ? . .

8

Şək

il 1.“S

iqnal şam

ı”nın

təyin olu

nm

ası



malıdır. MACD-ın əmsallarını periodlara uyğun də-

yişdirmək də pis olmaz.

Satış qaydaları:

- Qiymət MA-dan aşağıda olmalıdır;

- MACD “0” xəttini yuxarıdan aşağıya doğru kəs-

məlidir. Bu kəsişmə baş verərkən yaranan qiymət

şamı “siqnal şamı” adlanır(şəkil 1):

- “Siqnal şamı”nın minimumu aşağıya doğru

keçiləndə satış əməliyyatı açılır;

- “Siqnal şamı”nın maksimumunda stop-loss qoyu-

lur. Əgər şam çox kiçikdirsə, stop-lossu MA-nın əks

tərəfində qoymaq olar;

- Teyk- profit ilkin olaraq 100 punkt götürülür;

- Qiymətin hərəkəti 50 punkt qazanc gətirəndə

“stop” əmri itkisiz zonaya çəkilir və sonra treylinq-

stop şəklini alaraq, qiyməti izləyir;

- Bundan sonra vəziyyətə uyğun olaraq, teyk-profit

artırıla bilər;

- Əgər MACD “0” xəttini əks istiqamətdə kəsirsə,

əməliyyat bağlanır.

Alış əməliyyatı zamanı eyni şeylər əks qaydada

yerinə yetirilir.

Hər iki əməliyyata dair misallar şəkil 2-də və 3-də

göstərilib.


8

S İ S T EM32 Smillion

8




Bir daha təkrarlayırıq ki, siz

MA-nın və MACD-nin parametr-

ləri ilə eksperimentlər apararaq,

daha yaxşı nəticələrə nail ola

bilərsiniz.

Ekspert

Bu sistem əsasında yazılan

ekspert jurnalımızın arxivinə əlavə

olunub. Ekspertdə əksər parametr-

lər dəyişdirilə bilir. O cümlədən,

MA-nın və MACD-nin tərtibləri,

teyk-profit və stop-ların səviyyəsi

də həmçinin. Eksrerti işlətməzdən

qabaq mütləq testerdə yoxlayın və

təkmilləşdirin. Təkmilləşdiriləndən

sonra əksər hallarda ekspert yaxşı

nəticələr verir.


S İ S T EM Smillion 33

8

Şək

il 3.A

lış əməliyyatın

a misal



MƏSLƏHƏT34 Real ticarət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Statistikaya görə, treyder-

lərin cəmi 10%-i davamlı

şəkildə qazanırlar. Deməli,

uduzanlar 90% təşkil etməlidir. Bəs

qazanmayan və eyni zamanda da

uduzmayan treyderləri hansı

düşərgəyə aid edək?! Bu treyder-

lərin gəliri, uzun müddət çəkən

ticarətdən sonra sıfıra bərabər olur.

Bu məqalədə mən məhz həmin trey-

derlərdən danışmaq istəyirəm.

Uzun müddət “sıfır” gəlir ilə

ticarət edən treyderlər hər zaman

çalışırlar ki, öz sistemləri üzərində

işləsinlər. Müəyyən əlavələr etsin-

lər, səhvləri tapıb düzəltsinlər. Bir

sözlə, öz ticarətlərini sıfırdan

çıxarıb, gəlirli etmək uğrunda

çalışırlar. Amma nəyəsə görə, bu,

onlarda çox vaxt alınmır. Nəzərə

almaq lazımdır ki, belə insanlarda

heç bir psixoloji problemlər,

təşviş, digər mənfi emosiyalar

yaranmamalıdır. Çünki bunlar

hamısı çoxdan yaşanıb.

Fəqət bu pillədə olan treyder-

lərdə xüsusi psixoloji baryer

yaranır və onlara gəlirli ticarət

aparmağa mane olur. Çoxlarınız

özünüzü bu pillədə hiss etdiniz?

Yəqin, hamı indi soruşmaq istəyir

ki, bəs bu vəziyyətdən çıxış yolu

necədir? Necə daimi gəlirli ticarətə

başlaya bilərik??

Mən hesab edirəm ki, bu halda

qazancı tez-tez nəğdləşdirmək

lazımdır. Yəni hər hansı bir gəlirli

əməliyyatdan və ya əməliyyatlar

silsiləsindən sonra əldə etdiyiniz

gəliri balansınızdan çıxarmalısınız.

Sonra isə əvvəlki kimi ticarətinizi

davam etdirin. Qoyun, gəlirli və

itkili əmliyyatlar öz növbəsi ilə

getsin.

Sonra isə yenidən gəlirli

əməliyyatdan sonra pulu hesabdan

çıxarın və yenidən gözləyin. Bu

cür etibarlı sistem sizin balan-

sınızın çox artmasına imkan ver-

mir. Bu halda orada olan məbləğ

də yaxın vaxtda itməyəcək. Çünki

həmin pullar artıq sizin cibinizdə

olacaq. Siz əvvəlki kimi “sıfır”

hesabında ticarət edəcəksiniz,

amma cibi dolu.

Beləliklə, sisteminizdə heç bir

dəyişiklik etmədən yaxşı nəticə və

mütəmadi gəlir əldə edə

biləcəksiniz. Bu gəlir sizin arzu et-

diyiniz qədər böyük olmasa da, hər

halda, gəlir olacaq və sizin sistem

“sıfır” –dan çıxacaq.

Sonda demək istəyirəm ki, bu

metod yalnız “sıfır” ilə mütəmadi

ticarət aparılan hallarda effektivdir.

Yeni başlayan və öz sistemi ol-

mayanlar bu üsuldan qəti şəkildə

istifadə etməməlidirlər. Ona görə

ki, əvvəlcə təcrübəli treyderlərin

səviyyəsinə çatmaları lazımdır.


Sıfırdan qaçış

Malik Novruzov

Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum

http://inforex.az/forum_new/






ST RATEG İ YA “Xətti MACD üçün kanal”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

35

İmpulsun təbiəti

Trendləri impulslar inkişaf etdirirlər. Trendin də-yişməsindən əvvəl impulsun istiqaməti dəyişir.Maliyyə bazarlarındakı impulsla fizikadakı impuls-ların arasında oxşarlıq var: əgər siz topu yuxarıya at-sanız, əvəlcə onun sürəti yavaş-yavaş azalacaq,nəhayət, onu qaldıran enerji tükənəcək və topunhərəkəti istiqamətini dəyişəcək. Maliyyə bazarlarındada belə olur: trend hərəkət etdikcə enerjisi azalır vəsürəti zəifləyir, nəhayət, istiqaməti dəyişir. Hərəkətimpulsunun bu cür dəyişməsini MACD indikatoruvasitəsilə izləmək olar.

MACD-ın bilmədiyimizi tərəfi

MACD indikatorunu yaradanda Cerald Appelqarşısına impulsların dəyişməsini qrafik təsvir etməkməqsədini qoymuşdu. Sonda bunu iki eksponensialDəyişən Orta Göstəricinin arasındakı fərq kimi təsviretməyi qərara alır. Adətən bu məqsədlə 12 və 26 peri-

odla EMA-lar götürülür. Əgər bu iki EMA-nınarasındakı məsafə artırsa, demək, impuls güclənir;yox, əgər azalırsa, demək, impuls zəifləyir. XəttiMACD həmin prosesi şəkil 1-də göstərildiyi kimitəsvir edir. Oradakı qara xətt impulsun dəyişməsiningöstəricisdir.

İmpulsun dəyişməsini təsdiqləmək üçün xəttiMACD-a 9 periodlu eksponensial Dəyişən OrtaGöstərici də əlavə edilir (şəkil 1-də qırmızı xətt). Bu,“siqnal xətti” adlanır. MACD siqnal xəttini aşağıdanyuxarıya doğru kəsəndə alış, yuxarıdan aşağıyadoğru kəsəndə satış siqnalı yaranır.

İndikatorun işini optimallaşdırmağa yönəlmiş ax-tarışlar göstərib ki, uzunmüddətli siqnallar üçün 12və 26, qısamüddətli siqnallar üçün isə 7 və 18 peri-odlu eksponensial Dəyişən Orta Göstəricilər dahayaxşı nəticə verir.

MACD-ın kanalları

Qiymət qrafikində trend xəttlərinin çəkilməsi tex-analizin ən köhnə üsullarından biridir. Amma bir çoxtreyderlər bilmirlər ki, indikatorlar üçün də trendxəttlərini çəkmək olar və lazımdır. Xətti MACD in-dikatorunda bunu daha yaxşı etmək olur. Bu indika-torda çəkilən müqavimət və dəstək xəttləri birlikdəistiqamət kanalı əmələ gətirirlər. Həmin kanal trendidaha yaxşı qiymətləndirməyə imkan yaradır.

Şəkil 2-də biz bu qayda ilə qurulmuş xətti MACDkanalını görürük.


İki xətt bir kanaldaXətti MACD indikatoru trendin dönüşü haqqında necə xəbərdarlıq edir

Dünyada “sehirli sistem” axtaran nəqədər treyder varsa, onların hamısıprinsipcə trendin dönüşünü dəqiq

müəyyən edən metod gəzirlər. Bununla bağlıxeyli yanaşmalar mövcuddur. Amma trendindönüşünü xəbər verən ən populyar indikatoruseçməli olsaq, bu, əlbəttə ki, xətti MACD in-dikatoru olacaq.

Şəkil 1. Xətti MACD impulsun dəyişməsini qrafik təsvir edir

8



Onun qurulması üçün indikatorun yuxarı və aşağınöqtələri trend xəttlərilə birləşdirilib.

Qrafikə fikir verin. 2008-ci ilin noyabrında, dahasonra isə 2009-cu ilin fevralında qiymət bərabərsəviyyəli maksimumlar əmələ gətirsə də, MACDdaha aşağı maksium formalaşdırmaqla divergensiyagöstərib. Bununla da investorlara xəbər verib ki,trend impulsunu itirməkdədir.

Bu vəziyyətdə MACD müqavimət xəttindənaşağıya sıçrayanda treyderlər “qısa” mövqelərə girə,indikator öz kanalının aşağı sərhədinə çatanda isəəməliyyatları bağlaya bilərdilər. 2009-cu ilin apre-lində kanal yarılanda yenidən almaq olardı.

Növbəti misalda biz görürük ki, xətti MACD in-dikatoru 2008-ci ilin iyulunda daha yüksək mini-mumlar yaradaraq, qiymət qrafiki ilə divergensiyaəmələ gətirib. Bu, mümkün dönüş haqqında siqnalidi. Növbəti aylarda MACD özü bu ilkin siqnalını

təsdiqləyib (şəkil 3).2009-cu ilin yanvarında qiymət qrafiki uzunmüd-

dətli müqaviməti pozaraq, yeni maksimum for-malaşırıb. Lakin MACD indikatoru bunu təsdiqləmir,əksinə, impulsun zəifləməkdə olduğunu göstərir.Qiymət yardığı müqavimət xəttindən yuxarıdamöhkəmlənməyə çalışdıqca, MACD indikatoru en-məkdə davam edirdi. Nəhayət, qiymət də onun arxa-sınca düşür. Həm indikator, həm də qiymət öz dəstəkxəttlərini yarırlar. Bununla da aşkar şəkildə göstərir-lər ki, bazar çatdığı səviyyələrdə qala bilməyəcək.Demək, treyderlər də satmaq üçün fürsət axtar-malıdırlar.

Nəticə

Trendin gücünü MACD kanalı vasitəsilə ölçmək

mümkündür. MACD-ın divergensiyası isə trendin

dönüşü barədə qabaqlayıcı siqnal verə bilər. Alış və

satış siqnalları MACD xəttlərinin kəsişməsi və ya

kanalın sərhədindən sıçrayışı zamanı meydana çıxır.

Bi siqnalları öyrənmək və tətbiq etmək treyderin

fəaliyyətinə xeyli müsbət təsir göstərə bilər.


Şəkil 2. Xətti MACD qrafikində kanal və “ayı” divergensiyası

Şəkil 3. Xətti MACD qrafikində kanal və “buğa” divergensiyası

8

ST RATEG İ YA36 “Xətti MACD üçün kanal”

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=160&Itemid=15



Ə S A S M Ə S Ə L Ə Praktikum

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

37

Kori Mitçell

Ticarət aparmaq üçün ki-fayət qədər yaxşı və fay-dalı sistemlər mövcuddur.

Amma əlbəttə ki, hər bir treyderinöz sistemini yaratması daha yaxşıolardı. Çünki bu, sırf onun özünəuyğun qurulmuş sistem olacaq.Əyninə biçilmiş kostyum kimi.Xeyli treyder ideal sistem axtarışınaböyük miqdarda vaxt, qüvvə, həttapul sərf edir. Lakin öz fərdi strate-giyasını yaratmaq daha yaxşı olardı.Bu, əslində çox maraqlı, rahat vəxeyirli bir işdir.

Strategiyanı yaratmaq üçün sizənə lazımdır? Qrafikdə özünüzəuyğun zaman periodunu açmaq,sonra isə bloknot və karandaşgötürərək, həmin qrafikin təhlilinəticəsində tapdığınız ideyalarıqeyd etmək. Sonra bu ideyalarıformul halına salmaq və başqaqrafiklərdə tətbiq etmək.

Gəlin, bu prosesə daha yaxındannəzər salmağa çalışaq.

Strategiya yaratmazdan əvvəlsizin üçün hansı zaman miqyasınınuyğun olduğunu müəyyən et-məlisiniz. Siz intradey treyder-siniz? Yoxsa uzunmüddətliəməliyyatlara üstünlük verirsiniz?Bəlkə svinq-treydinqə meyledirsiniz?..

Əvvəlcə məhz öz ticarət stilinizəuyğun zaman miqyasınıseçdiyinizə əmin olun. Daha sonradiqqətinizi konkret bazarda cəm-ləşdirin. Nə ilə ticarət aparmaqsizə daha rahatdır: səhmlər, op-sionlar, fyüçerslər, forex, əmtəələr?Bunu dəqiqləşdirin.

Daha sonra işləmək istədiyinizqrafiklərin sayını da konkretləşdirəbilərsiniz. Məsələn, konkret səhm-ləri və ya valyuta cütlükləriniseçməklə.

Bu mərhələləri keçəndən sonrasizin sistemin karkası artıqsezilməyə başlayacaq: məsələn,bu, H1 zaman periodunda, eur/usdcütlüyündə ticarət imkanlarıaparan bir sistem olmalıdır. Əl-bəttə, siz sırf özünüzün istəyinizəuyğun periodu və cütlüyü seçəbilərsiniz.

Seçdiyiniz cütlükdə vəseçdiyiniz zaman periodundaqiymətin hərəkətini müşahidə edin,qanunauyğunluqlar axtarın. İndika-torları, şam modellərini, qrafikmodelləri yoxlayın. Görün, hansıkombinasiya və siqnal işləyir?Belə bir siqnal tapandan sonra onuqrafikin digər sahələrindəyoxlayın. Görün, siz onu dünən,keçən həftə, keçən ay tətbiq etsəy-diniz, qazanc götürə bilərdinizmi?Bu minvalla bazara girmək üçünqaydalar formalaşdırın.

Bunları edəndən sonra həminqaydalar əsasında açacağınızəməliyyatların riskini dəyər-ləndirməniz lazımdır. Görün, stop-orderləri harada yerləşdirmək dahaoptimal ola bilərdi? “Stop” əmrlərielə yerləşdirilməlidir ki, həm sizinriskinizi məhdudlaşdırsın, həm dətəsadüfi hərəkət zamanı işədüşməsin.

Qiymətin hərəkətini analizedərkən, ideal giriş nöqtələrini dəaxtarın. Həmin nöqtədə hansı in-dikator hansı siqnalı verir? Busuala cavab tapmaq üçün bütün in-dikatorları, qrafik modelləri, fi-bonaççi səviyyələrini yoxlayabilərsiniz. Unutmayın: bütün hal-larda yaxşı nəticələr verən strate-giyalar olmur. Hər bir strategiyanındaha yaxşı işlədiyi məqamlar var.Ona görə də, siz konkret məqam-lara uyğun strategiyalar hazırlayabilərsiniz. Şərait dəyişəndə onauyğun hazırlanmış strategiyanı dadaha işlətməyin. Gözləyin,məqamı çatanda yenidənişlədərsiniz.

“İşləyən” strategiya tapmaq vəonu tarixi göstəricilərdə test etməkhələ o demək deyil ki, bu strate-giya sizə gəlir gətirəcək. Bunabaxmayaraq, strategiyanı mütləqtest etmək lazımdır.


Treyder-konstruktorÖz strategiyanı necə yaratmaq olar?

8



Sizin ideyanın keçmişdə hansınəticələr verə biləcəyini yoxlamaqson dərəcə vacibdir. Çünkikeçmişdə işləməyən strategiya,çətin ki, gələcəkdə işləsin. Bir çoxstrategiyalar daim eyni uğurlaişləmirlər. Onlar gah yaxşı, gah dapis nəticələr göstərir. Amma o,

dünən qazanc gətiribsə,mümkündür ki, sabah da gətirsin.Bu, bizim öz işimizə psixolojicəhətdən daha əminliklə yanaş-mağımızı təmin edir.

Unutmayın ki, 100 faiz işləyənstrategiya axtarmaq və ya qurmağaçalışmaq lazım deyil. Bu, çox səhv

yoldur. Bu yolda çox treyderlər“yanıblar”. Mütləqlik axtarmayın!Bazarda mütləq heç nə yoxdur.Sadəcə, müəyyən sayda əməliyyatyerinə yetirəndən sonra ümuminəticəsi müsbət olan strategiya ax-tarmaq lazımdır.


Bilirik ki, adətən strategiyaların verdiyi siq-nalların sayı ilə əməliyyatların risk dərəcəsiarasında düz mütənasiblik olur. Əgər hansısa

strategiya az risk vəd edirsə, o, həm də az gəlir vəd edir(əslində həyatda hər şey belədir). Bəs necə etmək olarki, az risklə çox gəlirə can ataq?

Bunun üçün iki strategiyanı birləşdirməyə dəyər.Tutaq ki, bizdə iki sistem var: biri az risk və az gəlirvəd edir (“ləng” sistem), digəri isə çox risk və çoxgəlir (“çevik” sistem). Əvvəlcə az risk və az gəlir vədedən sistemlə işləyirik. Müəyyən vaxtdan sonra busistem bizə müəyyən gəlir verir. Tutaq ki, olsun 200punkt. Bundan sonra “çevik” sistemi işə salır vəhəmin 200 punktu qısa zamanda artırmağa çalışırıq.Yəni çox risklə çox və tez gəlirə can atrıq. İtkilərmüəyyən həddi (məsələn, 100 punktu) keçəndə, onudayandırır və yenidən “ləng” sistemə keçirik. Və bucür davam edirik.

Nəticədə, tutaq ki, belə bir dinamika alınır (LS –“ləng sistem”, ÇS – “çevik sistem”):

LS: +200 ÇS: -100 LS: +200 ÇS: +40 ÇS: +35 ÇS: -50 ÇS: +47 ÇS: -50 Bu yerdə biz görürük ki, “çevik” sistemin itkiləri

100 punkta çatıb və yenidən “ləng” strategiyayakeçirik:

LS: +200 ÇS: -30

Nə alınır? Belə çıxır ki, biz “ləng” strategiyanınköməyilə bir növ bufer, “risk fondu” yaradır, sonraisə çəkinmədən həmin fondun vəsaitilə risk edirik.Əgər risk uğurla qurtarsa – lap yaxşı; uğursuz olsaisə, biz öz kapitalımızı yox, “ləng” strategiyanıngətirdiyi qazancı itirəcəyik.

Beləliklə, iki strategiyanı bir-birinə calamaqla çoxgüclü bir sistem qurmaq mümkündür.

Bu sistemin bir üstünlüyü də odur ki, ciddi risk et-mədən istənilən ideyanı sınaqdan keçirmək olar.

Yeganə sual bu qalır ki, “ləng” və “çevik” strate-giyalar qismində hansı strategiyaları seçmək olar.Amma bu, artıq, necə deyərlər, zövq məsələsidir.

Əlbir olub bir “çevik” bir “ləng” ilə...İki əks strategiyanı birləşdirməklə necə xeyir götürmək olar

8

Ə S A S M Ə S Ə L Ə38 Praktikum



T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

39

Eur/usd

Problemli ölkələrin “borca ehtiyacları olmadığını” bildirmələrinə baxmayaraq, gec-tez bu yola əl atmalıolacaqlar. Növbədə Portuqaliya və İspaniyadır. Texniki mənzərə Avronun 1.3000-1.3500 diapazonundaqaldığını söyləməyə əsas verir. Cütlük 1.35-dən yuxarı qalxsa da, 1.3600 ətrafında güclü satışlarla qarşılaşabilər. Belə ki, həmin qiymət təqribən noyabrın əvvəllərindən başlanan hərəkətin yarısından keçir. Cütlüyünenişi bərpa etməsinə mane olan səviyyə 1.3000-1.3050 dəstək zonasıdır. Bu səviyyədən aşağıda qiymətinmöhkəmlənməsi əvvəl 1.27, daha sonra 1.20-yə kimi yolu açmış olacaq.


MA əsasında təhlil

8



Gbp/usd

Koalisyon hökumətin bütün səylərinə baxmayaraq, funt təzyiq altındadır. İrlandiyadakı problemin Bri-taniya iqitsadiyyatından yan keçməməsi qiymətdə öz əksini tapdı. Texniki mənzərə eniş barədə düşündürür.Amma istənilən halda müəyyən səviyyələr var ki, bu proqnozu təsdiqləməlidir.

Enişin bərpa olunması üçün Funtun qarşısında dayanan güclü dəstək səviyyəsi 1.5300-1.5350-dir. Bubaryerdən aşağıda cütlüyü 1.5000-yə doğru ortamüddətli eniş trendi gözləyir. Dekabr ayında artımı bərpaetmək cəhdi ilə 1.5900-a qədər qalxan Funt bu səviyyəni dəf edə bilmədiyindən, noyabrın əvvəlindənbaşlayan enişi hələ də davam etdirir.

Uzunmüddətli perspektivdə gbp/usd əgər artım potensialını saxlamaq istəyirsə, 2010, may – 2010, noyabraralığındakı hərəkətin təqribən yarısından (1.5300) yuxarıda qalmalıdır. Daily şamın 1.5650-dən yuxarıdabağlanması “buğa”ları meydana çıxara bilər.


8 8

T E X A N A L İ Z40 MA əsasında təhlil



Usd/chf

Usd/chf cütlüyünün ifrat enişi onun artımı barədə düşünməyə sövq edir. ABŞ hökümətinin kəmiyyətcəyumşaltma proqramını aktivləşdirməsi bazar iştirakçılarını dilemma qarşısında qoyur. Belə ki, bu, hələ iqti-sadiyyatın inkişaf tempini sürətləndirəcəyi demək deyil. Dollar fundamental baxımdan hələ də təzyiq altın-dadır. Amma texniki mənzərə artım vəd edir. Bunun üçün ilkin müqavimət 0.9700 ətrafında nəzərə çarpır -Dekabr ayında baş vermiş hərəkətin 50%-i. Uzunmüddətli eniş üçün 0.9300-0.9350 dəstək səviyyəsi hələ dəaktualdır. Amma əgər qiymət 0.9500-0.9550 ətrafına endikdən sonra istiqamətini artıma doğru dəyişsə,1.0000-1.0050 müqavimət səviyyəsinin yoxlanılması gündəmə gələcək.


8 8

T E X A N A L İ Z MA əsasında təhlil 41



Usd/jpy

Yapon yenasının ilin əvvəlindən ucuzlaşması cütlükdə Dolların vəziyyətini bir qədər yaxşılaşdrıb. Funda-mental göstəricilər də buna bir qədər dəstək verdi. Usd/jpy-nın artım trendini bərpa etməsi üçün Daily şamın83.00-83.50 müqavimət səviyyəsindən yuxarıda bağlanması lazımdır. Daha sonra psixoloji hədəf – 85.00diqqət mərkəzində olacaq. Enişin davam etməyinə mane olacaq səviyyə 82.00-82.25 ətrafında qeydə alınır.


8

T E X A N A L İ Z42 MA əsasında təhlil



ST RATEG İ YA KİSS

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

43

Co Ross

Bu texnikaya diqqətlə riayət etsəniz, o, sizinbazarda qalib gəlməyinizə demək olar ki,zəmanət verir. Bu sistem ABŞ-ın hərbi

prinsipinə əsaslanır: KİSS (Keep it Simple, Stupid! –Qəlizləşdirmə, səfeh!).

Bu texnika trend olan, lakin bir qədər dəyişkənbazarlarda yaxşı işləyir. Biz bu sistemdən özmaraqlarımız çərçivəsində istifadə etməyə çalışa-cağıq. Statistik məlumatlar onu göstərir ki, trendbaşlayan kimi faizlər onun davam edəcəyinə işarəedir. Qiymət düz xətt boyunca hərəkət edən trenddəolmayanda ümumi trend xəttini görmək çətinləşir.Məsələn, bu şəkildəki kimi:

Amma bu vəziyyətdə maksimumlar və minimum-lardan trend xətti keçirməklə kanal da qurmaq olar:

Birinci addım budur ki, trend yaranan kimi onutəyin etmək lazımdır. Trendi müəyyən edən 1-2-3 ek-stremumlarını qeyd edirik. Bundan sonra “Ross qar-mağı”nın kəsilməsi trendi təyin edir.

İlkin olaraq biz 1 və 3 nöqtələrindən trend xəttiçəkirik. Hərçənd, bu xətt şərti olacaq. Ona görə ki, nəqədər trend təyin olunmayıb, bizdə onun yalnız ilkinəlamətləri var.

Təyin olunmuş trend yaranan kimi biz trend xəttinidəyişir və “A” nöqtəsindən keçiririk. Sonra kanalxəttini elə çəkirik ki, trend xəttinə paralel olsun.Kanalın yuxarı sərhədi cüzi əhəmiyyətə malikdir,yalnız trendi vizual əks etdirmək üçündür.

Ticarətin məqsədi qazanmaqdır. Bu, itkiləri azalt-maq və gəlirləri artırmaq hesabına başa gəlir. Treyderitki potensialını minimum, qazanamaq ehtimalınımaksimum səviyyədə saxlamalıdır. Trend kanalıqiymət yalnız kanalın sərhədlərinə çatanda belə birimkan yaradır. Trend kanalının sərhədləri test olun-duqdan sonra, çox güman ki, impuls davam edəcək.


p və qazanMürəkkəb bazarı sadələşdirməyin yolu: KİSS

8



Gəlirin itkiyə nəzərən daha böyük olması ehtimalınıartırmaq üçün bizə təkcə qiymətin kanalın sərhədinətoxunmağı lazım deyil, həmçinin dönüş barının daformalaşması gərəkdir. Artım trendinin sərhədinətoxunan və ya onu kəsən qiymət barının bağlanışıaçılışından yuxarıda olmalıdır (A,B və C nöqtələri).

Gəlin, mümkün əməliyyatları gözdən keçirək.

•“A” nöqtəsində artım trendinin sərhədinə toxunanqiymət barı var. Onun ardınca gələn bar isə nəinkiartım trendinin sərhədinə toxunur, həmçinin trendinistiqamətində dönərək, açıldığı qiymətdən yuxarıdabağlanır.

•“B” nöqtəsində artım trendinin xəttini kəsənqiymət barı var. “B”-dən əvvəl artım trendinin xəttinikəsən, lakin qiymətin dönüşünə işarə etməyən ikiqiymət barı var. Ona görə də bizim giriş nöqtəmiz –qiymətin “B” barınının maksimumunu kəsməsi ola-caq. Bu kəsilmə iki bardan sonra oldu.

•“C” nöqtəsində böyük hissəsi artım trendi xət-tindən aşağıda olan, lakin bu xəttdən yuxarıdabağlanan qiymət barı var. Bir haldakı bağlanış açılış-dan yuxarıdır, “C” – dönüş barıdır. Biz “C” barınınmaksimumu kəsiləndə

alırıq və növbəti “D”qiymət barının minimumunda çıxırıq.

Bu əməliyyatların “stop”ları trend xəttindənaşağıda yerləşdirilir. Trend kanalının sərhədləriçərçivəsində yeni maksimumlar əmələ gətirən kimi“stop” kanal xətti boyunca yuxarıya hərəkət etdirilir.

Bu, o demək deyil ki, siz həmişə oturub qiymətinkanalın xəttinə çataraq, “stop” ilə bazardan çıx-mağınızı gözləməlisiniz. “Stop”u elə yerləşdirməklazımdır ki, həmin yerdə müəyyən gəlir götürməkimkanı olsun. Gəliri götürmək üçün istənilən metodyaxşıdır.

Diqqət yetirin ki, qiymət trend xəttindəki daha birdönüş barının maksmimunu kəsdikdən sonra “D”barından sonra daha iki barda yeni bir alış imkanıyaranıb.

Gəlin, başqa bir qrafikə baxaq:

Yenə görürük ki, qiymət trendlə gedir, amma birneçə kanal xəttləri çəkməklə trendi qeyd etmək dahafaydalı olar.

Sual:

- Əgər kanal texnikasından istifadə etməkləistənilən vaxt ticarət aparmaq

mümkündürsə, trend dəqiq nəzaman və harda başlayır?Qiymətin “A” nöqtəsindənçəkilən üfüqi xəttdən aşağıdüşdüyünü görəndən son-ramı? Ona qədərmi? Ümu-miyyətlə, bu vəziyyətdə

ticarət aparmaq olarmı? Nə qədər ki qiymətçəkdiyimiz üfüqi xəttdən aşağı düşməyib, bazardatrend olduğunu söyləmək düzgündürmü?


Ticarətin məqsədi qazanmaqdır. Bu, itkiləri azaltmaq

və gəlirləri artırmaq hesabına başa gəlir. Treyder itki poten-

sialını minimum, qazanamaq ehtimalını maksimum səviyyədə

saxlamalıdır. Trend kanalı qiymət yalnız kanalın sərhədlərinə

çatanda belə bir imkan yaradır.

8 8

ST RATEG İ YA44 KİSS



Gəlin, baxaq. Cavablar təəccüblü görünə bilər.

Gördüyünüz kimi, əvvəldə deyilən qaydalaraəsasən kanal xəttləri çəkdik. Təsvir etdiyimiztexnikaya uyğun olan heç bir mümkün əməliyyatimkanı yaranmayıb. Qiymət kanalın hüdudlarındankənara çıxıb və orada da qalıb.

Bu halda eniş trendinin xəttini, kanal xəttini də-

yişməliyikmi? Xeyr! Biz ümidvarıq ki, siz bu strategiyanın sadəliyini

görə biləcək və onun həyata keçirilmə taktikasınıbaşa düşəcəksiniz.

Açıq-aşkar və daha az xaotik bazarda kanal xəttləriçəkmək lazım deyil. Aşkar trend olan bazarda –ardıcıl şəkildə daha yüksək maksimumlar və dahayüksək minimumlar (yaxud daha aşağı maksimumlarvə daha aşağı minimumlar) yaranan bazarda hərəkətigöstərməyin ən yaxşı yolu sadə bir trend xətti və yaorta dəyişən xətt ola bilər. Normal trenddə strategiyavə əməliyyatın idarə olunması da bir qədər başqadır.

Yadda saxlayın ki, sizə “mütləq nəsə işləyən birşey tapmaq və ondan istifadə etmək” lazım deyil.Belə strategiya adətən müəyyən vaxt üçün özünüdoğruldur. Bazarlar trenddə hərəkət etdikləri kimi,yana da hərəkət edə bilərlər. Konsolidasiyalartrendlərdə fasilə kimi qısamüddətli, yaxud DiapazonTicarəti uzunmüddətli ola bilər. Belə bir deyim varki: “İşləyəni təkmilləşdirməyı çalışmayın”. İnsanlardeyiləni düzgün başa düşmürlər. Bazarda nəsə işləkbir şey varsa, onu daha da yaxşılaşdırmaq üçünonunla oynamaq lazım deyil. Belə cəhdlər xeyli trey-deri iflasa uğradıb.


8

ST RATEG İ YA KİSS 45

Trendlə, ya trendə qarşıDekabr ayında “İnforex” şirkətinin ofisində

maraqlı bir ticarət sisteminin təqdim olunduğu semi-nar keçirilib.

“Trendlə, ya trendə qarşı” sualını hansı treyderəversən, cavab birmənalı olacaq: əlbəttə, trendlə!..Çünki trend bizim dostumuzdur, onun tərəfinə get-sək, qazanacağıq, əks halda itirəcəyik. Bunu hamıbilir. Amma unutmayaq ki, birbaşa hərəkət olmur vəistənilən trend yoluna davam etmək üçün arada kor-reksiya etməlidir.

Seminar da elə bu vacib məsələyə həsr olun-muşdu: korreksiyanın başlandığı və qurtardığı anınecə müəyyənləşdirməli, teyk-profitləri və stop-loss-ları harada qoymalı...

Treyderlərə sistemin backtest-inin nəticələritəqdim olundu. Test sistemin ayda orta hesabla 120

punkt qazanc gətirdiyini təsdiqləyir. Pis deyil,düzdürmü?.. Xüsusilə də əgər trendə qarşıgedirsənsə...



MÜSAH İ B Ə46 Amalya Əliverdiyeva

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

İndiyə qədər jurnalımızdamüsahibələrini oxuduğunuztreyderlərin hamısı güclü

cinsin nümayəndələri idilər. Amma2011-ci il bu tilsimin qırılması iləbaşladı. Tanış olun: ƏliverdiyevaAmalya Hikmət qızı. 1985-ci ildəanadan olub. Azərbaycan Dövlətİqtisadiyyat UniversitetininMaliyyə və Kredit fakültəsinibitirib. Forexlə bağlı təcrübəsəniisə özündən eşidin.

- Treyder kimi 2010-cu il nə iləyadında qaldı və 2011-dən nə göz-ləyirsən?

- 2010-cu il mənim üçün uğurluoldu. Çünki özümü bu işdə tapdım.2011-ci ildə isə bu sahədə dahaböyük uğurlar gözləyirəm... Bunualtıncı hissim deyir!

- Səncə, niyə qadınlar Forex-əkişilərə nisbətən az maraqgöstərirlər?

- Çünki bu, ilk baxışdan qadınıngücü yetməyən işə bənzəyir.

- Belə bir fikir var ki, qadınlarınintuisiyası kişilərə nisbətən güclüolur. Belədirmi? Və belədirsə, bu,özünü treydinqdə göstərirmi?

- Əlbəttə! Mən bu fikirlə tamrazıyam. Şəxsən mənə ticarətaparmaqda məhz intuisiyamkömək edir.

- Ümumiyyətlə, treyderin hansıcinsdən olması özünü onunticarətində necəsə büruzə verirmi?

- Yox, belə deməzdim. Trey-dinq də kişilərin də öz bicliklərivar.

- Treyder kimi nəyi özünün ənzəif və ən güclü cəhətin hesabedirsən?

- Ən zəif cəhətim tamahkarlıq,ən güclü cəhətim isə vaxtındadayanmağı bacarmağımdır.

- Səncə, bu sahəni yaxşı tanımaqüçün nə qədər vaxta ehtiyac var?

- Məncə, bu, vaxt tələb etmir,daha çox həvəs tələb edir. Əgərciddi məqsədin varsa, lazım olanhər şeyi lap 3 günə də öyrənərsən.

- Ticarətlə bağlı bilikləriharadan və necə toplayırsan?

- Əsasən iqtisadi xəbərləriizləyirəm. Saatbasaat.

- Deyilənə görə, kişilər trey-dinqdə qadınlara nisbətən dahaaqressiv olurlar. Çünki onlarözlərini təsidqləmək üçün ticarətaparırlar. Qadınlar isə yalnızqazanmaq üçün... Razılaşmaqolarmı?

- Xeyr, məncə qadınlar daharisklidirlər. Çünki əgər uduzarsa,həmişə arxalanacaq yeri var.Amma kişinin yox... Ona görə də,müəyən yerlər var ki, kişi dayanır,amma qadın risk edir. Çünki qor-xası yeri yoxdur... Özü də ki, buzəmanədə!

- Necə düşünürsən, Forex-də

qazananlar nəyi bilirlər ki,uduzanlar onu bilmir?

- Lazımı nöqtədə dayanmağı.

- Sevimli indikatorun və osillya-torun varmı?

- Xeyr.

- Maraqlıdır, hər şeydə kişilərənisbətən daha səliqəli olan qadın-ların bu cəhəti özünü treydinqdədə göstərirmi? Bəlkə, sizin qrafik-lər daha “təmiz” və səliqəliolurlar?..

- Yox, bu, lap ağ olardı... Qrafikkişi-qadın tanımır, o, hamı üçüneyni dərəcədə səliqəsiz olur.

- Daim işlətdiyin strategiyavarmı? Sirr deyilsə, nə strate-giyadır?

- Sirri deməzlər axı...

- Əməliyyatlarını sonradantəhlil edirsənmi?

- Əlbəttə. Əməliyyatdan əvvəldə təhlil aparıram, sonra da. Onsuzmümkün deyil!


“Qadınlar daha riskli olur”“Ən güclü cəhətim vaxtındadayanmağı bacarmağımdır”

8



- Səncə, qiymətin hərəkəti hansıamillərin təsirilə formalaşır? Yənibazar hansısa qanunlara tabe-dirmi, yoxsa orada hər şey təsadüfibaş verir?

- Xeyr, məncə, hər şey iqtisadixəbərlərdən asılıdır.

- Məşhur qadın treyderlərdəntanıdığın varmı?

- Hələ ki yoxdur. Amma ümidedirəm ki, olacaq.

- Ən uğurlu və ən uğursuzəməliyyatların yadındadırmı?

- Əlbəttə, ticarətdəki ilk 2günüm uğursuz idi. Tamahkarlıqgüc gəlmişdi. Amma sonra özümüələ aldım. Uğurlu əməliyyatlarım

isə saysızdır, inanın...

- İnanırıq. Bəs Forexlə bağlı eləbir şey varmı ki, sən özünə bərk-bərk söz vermisən: “Bax, nəolursa-olsun, mən bunu bir dəeləməyəcəyəm!!!”

- Hə, var. Bazara böyük lotlagirməmək.

- Fundamental xəbərləriizləyirsənmi? Və onlardan özticarətində necə istifadə edirsən?

- Yox, elə də izləmirəm.

- Əməliyyat açmazdan qabaqbazarı təxminən nə qədər və hansımetodlarla təhlil edirsən?

- Təxminən 1 saat, ya da bir azartıq.

- Əməliyyatlarını nə qədər vaxtərzində açıq saxlayırsan?

- Ən uzağı 1-2 saat.

- Necə düşünürsən, treyder üçünhansı keyfiyyət daha vacibdir?

- Diqqətcillik, tamahkar olma-maq və risk.

- Treydinqlə bağlı gələcək plan-ların necədir?

- Hələ o barədə düşün-məmişəm.

- Və sonda, Yeni İlə başlayarkəntreyder həmkarlarına nə deməkistərdin?..

- Vaxtında dayanmağı bacarın.Və hamıya uğurlar!


MÜSAH İ B Ə Amalya Əliverdiyeva 47

8

Stressdən necə qurtulmalı?Dekabr ayında “İnforex” şirkə-

tinin ofisində treydinq prosesi za-manı meydana çıxan stressin necəidarə olunması mövzusuna semi-nar keçirilib. Bunun nə deməkolduğu hər kəsə yaxşı bəllidir: elətreyder tapmaq mümkündürmü ki,stop-loss, yaxud, daha pisi, stop-autla bazardan çıxarkən stresskeçirməmiş olsun?

Belə hallarla üzləşəndə özünühər şeyin yaxşı olduğuna vəişlərin düzələrək, əla gedəcəyinəinandırmaq çətin olur. Praktikagöstərir ki, treyderlərin çoxunauğur qazanmaqda öz emosiyalarıəngəl törədir. Ona görə də,peşəkar psixoloqun iştirakı iləkeçirilən seminar treyderlər üçünson dərəcə vacib idi.

Bu seminar çox maraqlı keçdi.Adətən seminarlar belə olur ki,

mühazirəçi mövzu barədəməlumat verir, dinləyicilər isəəyləşib qulaq asırlar. Amma budəfə elə deyildi. Peşəkar psixoloq

dinləyicilərlə eyni stol arxasındaəyləşərək, onlar üçün ən həssasmövzudan – şəxsiyyətlərindəndanışırdı.

Seminar haqqında çox danış-maq olar, amma ən yaxşısı oradaiştirak edən treyderlərdən birininsözlərini siat gətirməkdir. Biz

ondan seminarı bəyənib-bəyən-mədiyini soruşanda cavab beləoldu: “Gərək hər ay bu cür semi-narlar təşkil edilsin!”



S İ S T E M48 MACD 4H

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Strategiya ancaq 4 saatlıq qrafiklərdə işləməküçündür. Bazara giriş siqnalları 4 saatlıq qrafiklərdəMACD indikatorunun yaratdığı patternlərdən (mo-dellərdən) alınır. Digər zaman periodlarında lazımolan patternlər ya formalaşmır, ya da işləmir.Teyk-profitləri və stop-lossları müəyyənləşdirmək üçünDəyişən Orta Göstəricilərdən, dəstək və müqavimətsəviyyələrindən, həmçinin ehtiyac yarananda fibo-səviyyələrdən istifadə olunur.

İstifadə olunan alətlər

Moving Averages: - 365 Exponential Moving Average (365EMA) - 200 Simple Moving Average (200SMA) - 89 Simple Moving Average (89SMA) - 21 Exponential Moving Average (21EMA) - 8 Exponential Moving Average (8EMA) MACD:Fast EMA 5 Slow EMA 13 MACD EMA 1

MACD indikatorunun üfiqi səviyyələri:

MACD indikatoruna üçü sıfır səviyyəsindən

yuxarıda, üçü isə aşağıda olmaq şərtilə altı üfiqisəviyyə xətti (Horizontal Lines) əlavə etməlisiniz

Level +0.0015 Level +0.0030 Level +0.0045 Level –0.0015 Level –0.0030 Level –0.0045 Bütün bunlardan sonra sizin işçi qrafikiniz

təxminən belə görünməlidir (əlbəttə, rəngləri öz

zövqünüzə uyğun seçə bilərsiniz – kimə necə rahat-

dırsa):

MACD-ın patternləri

MACD indikatorunun formalaşdırdığı patternlər,adətən çox gəlirli olurlar. Amma yaxşı olar ki, real-laşma ehtimalı daha yüksək olan siqnallar nəzərəalınsınlar. Aşağıdakı şəkillərdə daha güclü sayılanpatternlər göstərilib.


Müəlliflərinin dediyinə görə, bu strategiya orta hesabla ayda +300punkt müntəzəm nəticə göstərir. O, həm tarixi göstəricilər üzərində testzamanı, həm demo-hesabda, həm də 2 ildən çox müddət ərzində realhesabda sınaqdan keçirilib və yaxşı nəticələr verib. Biz strategiyanı sizətam şəkildə təsvir və onun əsasında yazılan ekspertləri təqdim edirik.

MACD üçün not dəəriBu indikatorun yaratdığı patternlər çox maraqlı siqnallar verə bilir

+ekspert!

8



A və D patternlərində MACDhistoqramı 0.0045 səviyyəsindənəks tərəfə keçib. Bu, adətən, kor-reksiyanın başlaması, yaxud,trendin dəyişməsindən xəbər verir.Bunlar kontrtrend patternləridir.

B və C isə trend pattern-ləridirlər. Onlar hakim trendin is-tiqamətində bazara girməyə siqnalverirlər. Qırmızı dairə iləgöstərilən barlar siqnal barıdır. On-lardan sonrakı qiymət barıyarananda bazara girmək olar.

MACD-da “baş və çiyinlər”:

MACD-da “ikiqat dib/təpə”:

Əgər MACD histoqramı sıfırxəttinə doğru enir, amma onu kəs-mədən yenidən əsas trendin is-tiqamətinə dönürsə, bu, trendindavam edəcəyi barədə siqnaldır.Belə siqnal zamanı bazara girməkolar. Çox vaxt bu siqnal qiymətingüclü hərəkətilə müşayiət olunur.

MACD indikatorunda dəyirmitəpə və diblərin formalaşması dabazara girmək üçün siqnaldır.Amma bir şərtlə ki, bu zamanMACD birinci zonada (0.0000-0.0015) yerləşməsin. Siqnal o vaxtetibarlı sayılır ki, formasiyanınyaranmasında ən azı 5 bar iştiraketsin.


S İ S T E M MACD 4H 49

8 8



Real qrafikdə MACD patternlərinə nümunə



8 8



Bundan başqa, giriş nöqtəsininyaxınlığında əhəmiyyətli birsəviyyə olmalıdır ki, orada stop-loss qoymaq mümkün olsun. Bu,adətən lokal maksium/minimumolur.

Ekspertlər

Bu sistem əsasında yazılanekspertlər jurnalımızın arxivinəəlavə olunub. 3 ekspertin hər biriayrıca bir pattern əsasında siqnalverir. Onların alqoritmini təsviredirik:

1. “macdpattern” eksperti

Alış alqoritmi:

1) MACD histoqramı -0,0045-

dən aşağıya enməlidir;2) -0,0045-dən aşağıda mini-

mum yaradandan sonra histoq-ramm -0,0045-dən yuxarı qalxmalıvə orada ikinci (daha böyük) mini-mumu əmələ gətirməlidir. Bundansonrakı barda almaq olar;

3) Stop-loss axırıncı lokal mini-mumdan 10 punkt aşağıda yer-ləşdirilir;


Aşağıdakı qrafikdə MACD-ın siqnalları əsasında bazara necə girilməsi göstərilib. Bu vaxt ilk hədəflərkimi “çevik” Dəyişən Orta Göstəricilər götürülür (8EMA və 21EMA). İkinci hədəf “asta” Dəyişən OrtaGöstəricilərdir (89SMA və 365EMA). Üçüncü hədəf 1.2100 müqavimət zonasdıdır. Bu, strategiyaya əsasənticarətin necə planlaşırılmasına əyani misaldır.


8 8



4) İlk hədəf EMA 21 xəttidir.Qiymət ona çatanda əməliyyatın30 faizi bağlanır.

5) İkinci hədəf SMA 89 xəttidir.Qiymət ona çatanda əməliyyatın50 faizi bağlanır.

6) Üçüncü hədəf lokal maksi-mumdur (müqavimət səviyyəsi).Qiymət ona çatanda əməliyyatınyerdə qalan hissəsi bağlanır.

Satış alqoritmi:

1) MACD histoqrammı 0,0045-dən yuxarıya qalxmalıdır;

2) 0,0045-dən yuxarıda mak-sium yaradandan sonra histoq-ramm 0,0045-dən aşağı enməli vəorada ikinci (daha kiçik) maksi-mumu əmələ gətirməlidir. Bundansonrakı barda satmaq olar;

3) Stop-loss axırıncı lokal mak-simumdan 10 punkt yuxarıda yer-ləşdirilir;



6) Üçüncü hədəf lokal mini-mumdur (dəstək səviyyəsi).Qiymət ona çatanda əməliyyatınyerdə qalan hissəsi bağlanır.

2. “macdpattern_bash ve ciyinler”

Alış alqoritmi:

1) MACD histoqramı -0,0030-dan aşağıda minimum yarat-malıdır;

2) -0,0030-dan aşağıda mini-mum yaradandan sonra histoqram-0,0045-dən aşağıda daha kiçikminium formalaşdırmalıdır;

3) -0,0045-dən aşağıda mini-mum əmələ gətirəndən sonra his-toqramm birinci və ikinci mini-mumlardan yuxarı olan üçüncüminimumu yaratmaldır. Bundansonra növbəti barda almaq olar;





Satış alqoritmi:

1) MACD histoqramı 0,0030-dan yuxarıda maksimum yarat-malıdır;

2) 0,0030-dan yuxarıda maksi-mum yaradandan sonra histo-qramm 0,0045-dən yuxarıda dahaböyük maksimum formalaşdır-malıdır;

3) 0,0045-dən yuxarıda maksi-mum əmələ gətirəndən sonra histo-qramm birinci və ikinci

maksimumlardan aşağı olanüçüncü maksimumu yaratmaldır.Bundan sonrakı barda satmaq olar;

4) Stop-loss axırıncı lokal mak-simumdan 10 punkt aşağıda yer-ləşdirilir;




3. “macdpattern_trendindavami”

Alış alqoritmi:

1) MACD histoqrammı 0,0015-dən yuxarıda ikinci və ya üçüncüzonada maksimum yaratmalıdır;

2) Bundan sonra histoqramm0,0015-dən aşağıya düşərək, sıfırxəttinə yaxınlaşmalı, amma onukəsmədən, yenidən yuxarıya dön-məlidir. Bu halda növbəti bardaalmaq olar;



8 8







Satış alqoritmi:

1) MACD histoqrammı

- 0,0015-dən aşağıda ikinci və yaüçüncü zonada minimum yarat-malıdır;

2) Bundan sonra histoqramm- 0,0015-dən yuxarıya qalxaraq,sıfır xəttinə yaxınlaşmalı, ama onukəsmədən, yenidən aşağıya dön-məlidir. Bu halda növbəti bardasatmaq olar;





Eksrerti işlətməzdən qabaq

mütləq testerdə yoxlayın və təkmil-

ləşdirin. Təkmilləşdiriləndən sonra

əksər hallarda ekspert yaxşı

nəticələr verir.



8

Facebookda bizi izləyin



S İ S T EM54 “Həftəlik şam”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Yəqin, siz bu cür məsləhətləri çox eşitmisinizki, ilk növbədə qiyməti izləmək və qiymətüzrə ticarət aparmaq lazımdır. Bəs “qiymət

üzrə ticarət aparmaq” nə deməkdir? Bu məsləhətdənnecə yararlanmaq olar?

Gəlin, aydınlaşdırmağa çalışaq.

Ümumilikdə götürəndə, bu, bütün xəbərləri,qrafikləri, indikatorları və digər alətləri inkar edərək,sadəcə hazırkı qiymətə görə ticarət aparmaq an-lamına gəlir. Lap sadə desək, sizi əvvəlki və hazırkıqiymətdən başqa heç nə maraqlandırmamalıdır.

Bütün texniki indikatorlar və texniki ticarət sistem-ləri qiymətin indiki və əvvəlki göstəricilərini müqay-isə etməyə əsaslanır. Bu texniki indikatorlar qiymətinsadəcə, təhrif olunmuş formalarıdır. Bəs sırf qiymətistiqaməti üzrə ticarəti necə aparmaq lazımdır?

Qiymətə əsaslanan texniki yanaşmaları iki kate-qoriyaya ayırmaq olar. Bunlar ya trendi izləyən, yada üfiqi hərəkət zamanı işləyən sistemlərdir. Üfiqihərəkət zamanı işləyən sistemlər ticarət diapazon-larının aşağı və yuxarı sərhədlərini müəyyən etməyəçalışırlar. Trendi izləyən sistemdə isə trendin istiqa-məti müəyyən edilir, sonra həmin istiqamətdəəməliyyat açılır. Hər iki yanaşma hazırkı qiymətinəvvəlki qiymətlə müqayisəsi əsasında işləyir.

Üfiqi hərəkət zamanı işləyən sistemlər minimum-larda almaq və maksimumlarda satmaq üçündür.Maksimum və ya minimumu müəyyən etmək üçünqiymətin hazırkı səviyyəsi əvvəlkilə müqayisə olu-nur. Bu cür sistemlər treyderlər arasında xüsusi po-pulyarlığa malik olsa da, onlara aludə olmaq məs-ləhət görülmür. Çünki əgər qiymət diapazonunsərhədlərindən birini kəsib, sizin əməliyyatınızınəksinə hərəkəti davam etdirsə, əldə etdiyiniz gəlir-

lərin çox hissəsini itirəcəksiniz. Bu sistemlər uzun-müddətli trendlərdə qazanmaq imkanı vermir.

Tez-tez belə fikirlərlə qarşılaşırıq ki, “bazar bütünvaxtın təxminən 80%-ni üfiqi hərəkətdə, yalnız20%-ni trenddə olur. Ona görə də, üfiqi hərəkət za-manı ticarət aparmaq daha əlverişlidir”. Bununlarazılaşmaq çətindir. Əvvəla, adətən uzunmüddətlitrend həmişə mövcud olur. Sadəcə, treyderlərin çoxuonu müəyyən edə bilmirlər. İkincisi, hətta bazarlarvaxtın 20%-i ərzində trenddə olurlarsa belə, bu, odemək deyil ki, biz də yalnız bütün vaxtın 20 faiziərzində qazana bilərik.

Trendi izləyən sistemlər iki əsas metod

üzərində qurulurlar:

1) Keçidlər – qiymətin dəstək/müqavimətsəviyyələrini keçərək, daha yüksək maksimum vədaha aşağı minimum əmələ gətirdiyi etdiyi məqam-lar;

2) Momentum – qısa zaman ərzində qiymətingüclü hərəkəti.


Bu məqalədə təsvir o lunan s istem yalnız həftə l ikbağlanış q iymətlər i əsasında qazanmağa imkan verir

Həftəlik şamı yandır

8



Hər iki metod uzunmüddətli trenddə qazanmaqimkanı verir. Trend müəyyən olunduqdan sonra birçox sistemlərin qaydalarına görə, sıçrayış göz-lənilməli və uzunmüddətli trend istiqamətindəəməliyyat açılmalıdır. Sıçrayışda bazara girmək,müəyyən olunmuş güclü trenddə sadəcə bazara gir-məkdən yaxşıdır. Amma bu zaman bazarın xü-susiyyətləri də nəzərə alınmalıdır. Sıçrayışlarıgözləmək və münasib qiymətlərdə bazardan çıxmaqvalyuta bazarı ilə müqayisədə fond bazarında dahaeffektiv olur.

Gəlin, qiymət səviyyələri ilə ticarəti (keçidlər)qiymət momentumu ilə ticarətlə (qısa zaman ərzindəgüclü hərəkət) müqayisə etməyə çalışaq. Əgər ticarətsistemində təkcə qiymət yox, texniki indikatorlar daolsa, onda kəsilmələri orta dəyişən göstəricisi ilə,kəskin hərəktələri isə MACD və ADX–in köməyiləmüəyyənləşdirə bilərdik.

İki metodu müqayisə etmək üçün təcrübə keçirək.Təcrübənin əhəmiyyətli olması üçün həftəlik göstəri-cilərdən istifadə edəcəyik. Sistem trend istiqamətindəqiymətin 8, 16, 24 həftə əvvəlki maksimum və yaminimumdan yuxarıda və ya aşağıda bağlanması za-manı əməliyyat açacaq. Bu əməliyyatlar nəticəsindəqazanılmış və itirilmiş punktları müqayisə edəcəyik.

Momentum siqnallarının effektivliyini müəyyənetmək üçün sistem həftəlik şam istiqamətində əvvəlkihəftənin maksimum və ya minimumundan 0.5%, 1%və 1.5% yuxarıda və ya aşağıda bağlanmasınəticəsində əməliyyat açacaq. Onların nəticəsindəqazanılmış və itirilmiş punktların sayını müqayisəedəcəyik.

Müqayisə 4 əsas valyuta cütlüyünün 2005-ci ilinəvvəlindən 2010-cu ilin avqustuna qədər olan həftə-lik qrafiklərindən istifadə etməklə aparılıb. Nəticələrbelədir:

1) Səviyyələrlə (keçidlərlə) ticarət:

2) Momentum:

Təcrübənin nəticələri göstərir ki, momentumlaticarət keçidlərlərlə (səviyyələrlə) aparılan ticarətdəndaha effektivdir. Ola bilsin ki, seçilmiş metod qlobalnəticələr çıxarmaq üçün kifayət qədər praktik deyil.Amma nəticələr göstərir ki, həm momentum, həm dəkəsilmələr trendə meyilli valyuta cütlüklərində -eur/usd və gbp/usd-də daha yaxşı ticarət siqnallarıverir.

Bəs bütün bunları ticarət sistemi şəklində necə bir-ləşdirmək mümkündür? Bir halda ki, momentumlaticarət özünü daha yaxşı doğruldur, həmin metoddanistifadə edəcəyik. Sistem daha yaxşı trend for-malaşdıran eur/usd və gbp/usd cütlüklərində istifadəetmək üçün qurulub. Sistemə görə, momentumdan is-tifadə etməklə bazara girmək lazımdır. Bazardançıxış isə trendin dönüşünə və zamana əsaslanır.

“Buy” əməliyyatı həftəlik şam əvvəlki şamın mak-simumundan 1.5% yuxarıda bağlananda açılır. “Sell”əməliyyatı həftəlik şam əvvəlki şamın minimumun-dan 1.5% aşağıda bağlananda açılır. Bizim tak-tikamızın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, güclü,nisbətən gözlənilməz hərəkət zamanı bazara girək.

Bazardan çıxış iki cür ola bilər: zamana nəzərənçıxış (4 həftədən sonra bazardan çıxmaq) və dönüşəəsasən çıxmaq (yeni həftəlik şam əvvəlkinin maksi-mumundan və ya minimumundan 1.5% yuxarıda vəya aşağıda bağlananda). Zamana nəzərən çıxışınəsasında bazara girişdən üstünlük qazanmaq ideyasıdayanır – bu çıxışlar çoxlarının təsəvvür etdiyindəndaha effektivdir. Zamana nəzərən bazardan çıxışitkini azaldır, gəliri isə artırır.

Dönüşə görə çıxışın əsasında isə trendin dönüş siq-nalı (yeni bir həftəlik şamın əvvəlkinin maksimumuvə ya minimumundan 1.5% yuxarıda və ya aşağıdabağlanması) dayanır. Bu çıxışa görə biz trendinböyük bir hissəsini tutmağa müvəffəq oluruq, çünkiyeni yaranan siqnalla trendin istiqamətini dəyişdiyinidüşünürük. Trendin dönüş siqnalları aylarla davamedən güclü trendlərdə yaxşı işləyir.


8

S İ S T EM “Həftəlik şam” 55

8



Amma belə siqnallar əməliyyatdan əldə olunacaqgəlirin böyük hissəsinin “geri qaytarılmasına” gətiribçıxarır, belə ki, biz əməliyatı qiymətin dönüb kifayətqədər əksimizə getməsindən sonra bağlayırıq. Qısavə ya zəif trendlər vaxtı belə çıxışlar tez-tez itkilərəsəbəb olur. Amma güclü trend zamanı cüzi saydaəməliyyatlardan əldə etdiyimiz gəlir çox böyük olabilər.

Şəkil 1-də və 2-də bazardan çıxışın iki növümüqayisə olunur. Birinci halda trend olan bazargöstərilib. Burada zamana əsasən bazardan çıx-mağımız əməliyyatı tez bağlayaraq, gəlirin mühümhissəsindən məhrum olmağımızla nəticələnir. İkincihalda isə konsolidasiya halındakı bazar göstərilib.Belə bazarda da zamana görə çıxış elə də yaxşıişləmir, fəqət bir qayda olaraq tez-tez itkili əməliy-yatlardan qaçmağa imkan verir. Trendin dönüşünəəsaslanan çıxış isə əksinə, əhəmiyyətli itkilərlənəticələnə bilər.

Demək, sistemin ümumi iş prinsipi belədir:- Həftəlik şam əvvəlki şamın maksimumundan

1.5% yuxarıda bağlanarsa, “buy” əməliyyatı açırıq;- Həftəlik şam əvvəlki şamın minimumundan 1.5%

aşağıda bağlanarsa, “sell” əməliyyatı açırıq.- Əməliyyatı 4 həftədən sonra bağlayırıq.

2000-ci ilin əvvəlindən 2010-cu ilin avqustunaqədər aparılan testin nəticələri belədir:

EURUSD

Əməliyyatların sayı: 55 Uğurlu əməliyyatların sayı: 32Uğursuz əməliyyatların sayı: 23Uğurlu əməliyyatların faizi: 58.2%Qazanılan punktların sayı: 11086İtirilmiş punktların sayı: 5547Orta hesaba gəlir: 346.4Orta hesabla itki: 241.2Gəlirin itkiyə nisbəti: 2/1

GBPUSD

Əməliyyatların sayı: 52 Uğurlu əməliyyatların sayı: 22Uğursuz əməliyyatların sayı: 30Uğurlu əməliyyatların faizi: 42.3%Qazanılan punktların sayı: 11945İtirilmiş punktların sayı: 9321Orta hesaba gəlir: 543.0Orta hesabla itki: 310.7Gəlirin itkiyə nisbəti 1,28/1

İndi isə çıxış üçün əks istiqamətdə yaranan girişsiqnalından istifadə edək. Yəni bazardan çıxış eləbazara əks istiqamətdə girişdir. Bir halda ki, biz busistemdə “stop-loss”dan istifadə etmirik, bu, odeməkdir ki, sistem həmişə bazardadır. Belə birçıxışdan istifadə o anlama gəlir ki, biz “trend bitənəqədər onunla gedirik”. Güclü uzunmüddətlitrendlərdə belə taktika yaxşı işləyir, qısamüddətlitrendlərdə və ya trendin hələ özünü tam büruzə ver-mədiyi vəziyyətlərdə isə tez-tez itkilərlə üzləşdirəbilər. Bu, ona görə baş verir ki, əks siqnal yarandıq-dan sonra gəlirin bir hissəsini bazara verdiyimizdən,yerdə qalan hərəkət gəlir qazanmağımız üçün kifayətetmir.


Şəkil 1. Trend halındakı bazar

Şəkil 2. Konsolidasiya halındakı bazar8 8

S İ S T EM56 “Həftəlik şam”



Testin nəticələri:

EURUSD

Əməliyyatların sayı: 19 Uğurlu əməliyyatların sayı: 10Uğursuz əməliyyatların sayı: 9Uğurlu əməliyyatların faizi:

52.6%Qazanılan punktların sayı:

11299İtirilmiş punktların sayı: 4262Orta hesaba gəlir: 1129Orta hesabla itki: 473Gəlirin itkiyə nisbəti 2.65/1

GBPUSD

Əməliyyatların sayı: 20 Uğurlu əməliyyatların sayı: 8Uğursuz əməliyyatların sayı: 12Uğurlu əməliyyatların faizi:

40%Qazanılan punktların sayı:

11011İtirilmiş punktların sayı: 8764Orta hesaba gəlir: 1376Orta hesabla itki: 730Gəlirin itkiyə nisbəti 1.26/1

Gördüyünüz kimi, hətta uğursuzəməliyyatların sayı uğurluəməliyyatların sayından çoxolanda belə, uzunmüddətli per-spektivdə trendin dönüşünəəsaslanan çıxış sistemindən isti-fadə etməklə gəlir götürmək olur;bundan başqa, bu halda əldə olu-nan nəticə zamana görə çıxışdaəldə olunan nəticədən dahayaxşıdır. Eur/usd cütlüyündə əldəedilən nəticələrin yaxşı olmasıonunla izah olunur ki, cütlük dahasəlis hərəkət edir. Britaniya funtubir çox digər valyutalar kimi “kiçikbayraq”lar formalaşdırmaq tenden-siyasına malikdir. Ümumilikdəbazar nə qədər likviddirsə, həminfiqurların yaranma ehtimalı oqədər azdı. Eur/usd isə, məlumolduğu kimi, ən likvid cütlükdür.Dollara qarşı ən çox ticarətaparılan 6 valyuta bunlardır: Avro,Yena, Britaniya funtu, İsveçrəfrankı, Avstraliya dolları vəKanada dolları.

Təsvir olunan sistemi təkmil-ləşdirmək üçün ona bəzi dəyişik-liklər etmək mümkündür. Məsələn,əvvəlki həftənin maksimum və yaminimumundan 1.5% yuxarıda və

ya aşağıda bağlanış metodu birqədər kobuddur. Onu Orta HəqiqiDiapazonun müəyyən faizi iləəvəzləmək olar. Bundan başqa,giriş siqnalı kimi həftəlik şamınbağlanışını gözləmək yaxşı ticarətimkanlarının əldən çıxmasınasəbəb ola bilər. Məsələn, təsəvvüredək ki, güclü hərəkət Bazar ertəsibaşlayıb və Çərşənbə axşamıgörünür ki, bazar əvvəlki həftəninmaksimumundan və ya minimu-mundan yuxarıda və ya aşağıda,onlardan kifayət qədər aralıdabağlanmağa hazırlaşır. Bu haldahəftəlik şamdan istifadə odeməkdir ki, treyder 3 gün ərzindəbazara girə bilməyəcək, çünkicümə günü həftəlik şamın bağlan-masını gözləməlidir. Biz günlükşamın bağlanış qiymətinin əvvəlkihəftənin maksimum və minimumuilə (və ya başqa qiymətlə) müqa-yisə etməklə giriş siqnalını təkmil-ləşdirə bilərik.

Amma sistemin belə imkanlarıburaxmasının müsbət tərəfi də var:belə ki, bu cür yanaşma qiymətingözlənilmədən geriyə qayıtdığıyanlış keçidlərdən qaçmağa imkanverir.


8

S İ S T EM “Həftəlik şam” 57



K L A S S İ K A58 Oxu zalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Siz, yəqin, artıq dərk et-misiniz ki, insanın bütünnailiyyətləri arzudan

başlayır. Mücərrəd arzular“təxəyyülün emalatxanası”ndakonkretləşir və onların həyatakeçirilməsi üçün planlar qurulur.Biz əvvəlki söhbətlərimizdə həmarzu, həm də təxəyyülün haqqındadanışmışıq. İndi isə plan barədəsöz açmağın zamanı çatıb.

Planınız varmı?

İnsana istənilən məqsədə çatmaqüçün plan lazımdır. Sizə plan qur-maq və həyata keçirmək üçün nəqədər tərəfdar lazımdırsa, əvvəlcəonları tapmaqdan başlayın.Ətrafınıza cəmlədiyiniz insanlarınhər birinin maraqlarını və onlaranə təklif edə biləcəyinizi nəzərəalın. Bu, bir növ intellektual qrup,“beyin mərkəzi” olmalıdır. Buqrupun üzvlərilə münasi-bətlərinizdəki harmoniyanınqayğısına qalın. Bütün üzvlərinarasında harmoniya olmasa, “beyinmərkəzi” uğurlu fəaliyyət göstərəbilməz.

Bu qrup başqa insanlarınbiliyini, təcrübəsini, təxəyyülünüsizə xidmət etməyə yönəltməküçündür. Biznesdə uğur qazananhər bir insan bu yolla gedib. Ayrı

yol yoxdur. Heç kim qarşıya qoy-duğu məqsədlərə təklikdə çatmaqüçün kifayət qədər resurslara (ağla,təcrübəyə, qabiliyyətlərə) sahibdeyil. Uğuru həmişə kollektivtəfəkkür qazanır.

İşdir, alınmasa...

Əgər ilk planları həyata keçir-

mək mümkün olmasa, buradafaciəli bir şey yoxdur. Bu, vur-tut odeməkdir ki, planı başqası iləəvəzləmək lazımdır. Heç vaxtyenidən başlamaqdan çəkinməyin.Milyonlarla insan ona görə kasıb-lıqdan qurtula bimirlər ki, dəqiq vəişlək planlar tutmurlar. İnsan özügeriyə çəkilməsə, onu təslimçiliyəvadar etmək mümkün deyil. Təs-

limçilik təfəkkürdən başlayır. Təs-lim olmaq yox, planı yeniləməklazımdır. Bütün zəngin insanlar özsərvətlərini bu cür toplayıblar.Uğursuzluq zolağı o deməkdir ki,sizin planınızda səhvlər var. Hərşeyi daha dəqiq ölçüb-biçmək vəhədəfə doğru yolu davam etdirməklazımdır. Əgər istədiyinizə çat-madan əlinizi yanınıza salırsınızsa,demək, siz, sadəcə olaraq, tənbəl-siniz. Tənbəl heç vaxt qalib olmur,qalib isə heç vaxt tənbəl olmur.Bunu birdəfəlik yadda saxlayın.

Sizə kimlər lazımdır

İntellektual qrupu for-malaşdırarkən ora müvəqqəti uğur-suzluqları faciəyə çevirməyəninsanları daxil edin. Bəziləri elədüşünürlər ki, ancaq pul pul gətirir.Qətiyyən belə deyil. Uğur qazan-maq üçün arzu, ideya və plan-laşdırma lazımdır. İnsanlar ikiqismə bölünürlər: liderlər vəicraçılar. Sizdə bu qabiliyyətlərdənhansının daha güclü olduğunuözünüz üçün müəyyənləşdirin.İcraçı olmaq heç də pis və ya eyibdeyil. İndi rəhbərlik edən insan-ların çoxu karyeralarına icraçı kimibaşlayıblar. Onlar məhz yaxşıicraçı olduqlarına görə yaxşı rəh-bər səviyyəsinə yüksəliblər.


Qazanmaq üçün insana nə lazımdır?Hər şeydən əvvəl, qazanmağı bacaran insanların bu suala verdiyi cavablarla tanış olmaq. Beləcavabların toplandığı ən məşhur kitab isə Napoleon Hillin “Düşün və qazan” əsəridir. Azərbay-can dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ənböyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir. Buyurun, kitabın yeddincibölümü ilə tanış olun.

Plan la yap ı lan larZənginliyə doğru 6-cı addım: Planlaşdırma

8



İdarəçiliyin 11 sirri

1. Cəsarət və qətiyyət. Əgərhansısa rəhbərdə bu qabiliyyətləryoxdursa, heç bir ağıllı icraçı uzunmüddət onunla işlməz.

2. Özünənəzarət. Özünü idarəetməyi bacarmayan insan heç vaxtbaşqalarını idarə edə bilməz.

3. Ədalət hissi. Əgər rəhbərdəbu ölçü yoxdursa, o, rəhbərliketmək üçün mənəvi haqqını itirir.

4. Qərarların dəqiqliyi. Özfikirlərində tərəddüd keçirən, nəetməyi dəqiq bilməyən insan heçvaxt yaxşı rəhbər ola bilməz.

5. Planların aydınlığı. Aydın,işlək planı olmayan rəhbərləraxının apardığı qayığa bənzəyirlər.

6. Lazım olduğundan çoxişləmək vərdişi. Rəhbər bu is-tiqamətdə öz işçilərinə örnək ol-mağı bacarmalıdır.

7. Şəxsiyyətin cazibəsi. Öz re-putasiyasının qayğısına qalmayanrəhbər gec-tez insanlara təsirimkanlarını itirəcək.

8. İnsanları başa düşmək.Uğurlu rəhbər həmişə idarə etdiyiinsanları başa düşür və razılığagəlməyi bacarır. Onların problem-lərinin həllinə yardım göstərir.

9. Bilik. Bacarıqlı rəhbər özişini beş barmağı kimi bilməlidir.

10. Məsuliyyət. Əsl rəhbərhəmişə uğursuzluqlara görə mə-suliyyəti öz üzərinə götürməyəhazır olmalıdır.

11. Əməkdaşlıq. İdarə etməyihökm etməkdən fərqləndirməklazımdır.

Rəhbərin 10 səhvi

1. Bütün detalları nəzərə alma-maq.

2. Başqalarını əvəz etməyə hazırolmamaq.

3. Yalnız öz bilik və bacarığına

görə mükafat gözləmək.4. Rəqabətdən və öz yerini itir-

məkdən qorxmaq.5. Təxəyyülün yoxluğu. 6. Eqoizm.7. Özünə nəzarət edə bilməmək. 8. Namərdlik.9. Avtoritar metodlara əl atmaq. 10. Şöhrətpərəstlik.

Bədbəxtliyin 30 səbəbi

Mən minlərlə insanın fəaliyyə-tini, uğurunun və uğursuzluğunun

səbəblərini araşdırmışam. Vəmüəyyən etmişəm ki, onların 98faizinin uğursuzluğunun əsasında30 səbəb dayanır. Həmin səbəblərbunlardır. Onları diqqətlə oxuyunvə mümkündür ki, siz uğurla özaranızdakı əngəllərin səbəblərinibaşa düşə bilərsiniz.

1. Pis “irsi” göstəricilər. Bununöhdəsindən gəlmək asandır –sadəcə, yaxşı komanda yaradın.

2. Həyatda aydın hədəflərin ol-maması. Yəqin ki, əsas səbəbməhz budur. Hər 100 uğursuzadamdan 98-nin aydın hədəfləriyoxdur. İnsanlar heç nə istəmirlər,buna görə də onlara heç nə veril-mir. Bu məqamın üzərində ciddi və

dərindən fikirləşin. 3. Biganəlik.4. Təhsildə boşluqlar. Bunu da

aradan qaldırmaq asandır. Sadəcə,öz üzərinizdə işləyin.

5. İradəsizlik. İradə olmasa inti-zam da olmayacaq. İnsan özünənəzarət edə bilməyəcək.

6. Xəstəliklər və fiziki çatışmaz-lıqlar. Yaxşı sağlamlıq olmadanciddi uğurlara imza atmaqmümkün deyil. Ona görə də, sizisağlam həyat tərzindən uza-qlaşdıran hər şeyi həyatınızdan

kənar edin. 7. Mühitin təsiri. Özünüzü

səviyyəli və müsbət insanlarlaəhatə edin.

8. İşləri qeyri-müəyyən müddətətəxirə salmaq. “Daha əlverişlivaxt” heç zaman yetişməyəcək. Yaişi indi görün, ya da nə vaxtsagörəcəyinizə ümid çox azdır.

9. Hədəflərə çatmaq iddiasınınzəif olması. Çoxlarımız yaxşıbaşlayır, amma yaxşı davam et-mirik. İnsanlar ilk uğursuzluqlarahəddindən artıq çox fikir verirlər.Nahaq yerə!

10. Pis xasiyyət. İnsanlarıözündən kənara itələyən şəxsinuğur qazanması çətin məsələdir.


8 8

K L A S S İ K A Oxu zalı 59



11. Seksual həvəsin cilovlanma-ması.

12. Şövqlü işlərə və avantürayameyl. “Uoll-Strit, 29” ünvanınabaxın. Orada müflis olanlarn çoxubilirsinizmi, kimlərdir? Şövqlü in-sanlar!

13. Qərar qəbul edərkən tərəd-düd etmək. Düzgün qərar verib,sonra ondan geri çəkilənlər heçvaxt uğura qovuşmurlar.

14. Qorxu. Biz gələcək söh-bətlərimizdə bu haqda genişdanışacağıq.

15. Uğursuz nigah. Ailəsindəharmoniya olmayanlar əksər hal-larda həyatda da uğur qazanabilmirlər.

16. Həddindən artıq ehtiyatlılıq.Öz çörəyini qaçıranlar sonra qırın-tılarla dolanmağa məcbur olurlar.Şans düşəndə onu qaçırmayın.

17. Biznes tərəfdaşlarını düzgünseçməmək.

18. Qərəz. Uğurlu insanın fikir-ləri azaddır və o, heç nədən çəkin-mir.

19. Düzgün peşə seçməmək.Sizə zövq verməyən işdə uğurqazanmaq mümkünsüzdür. Elə işseçməlisiniz ki, onunla tamçuğlaşa biləsiniz.

20. Qüvvələrini cəm-ləşdirməmək. Eyni vaxtda hər işdəuğur qazanmaq mümkün deyil.Qüvvələrinizi əsas hədəfəyönəldin.

21. İsrafçılıq.22. Entuziazmın olmaması.23. Səbirsizlik. Səbirsizlik o

deməkdir ki, insan yeni biliklərüçün qapanıb. Belə insan uzağagedə bilməz.

24. Əməkdaşlığa meyilli olma-maq.

26. Zəhmətsiz əldə edilən pullar.27. Vicdansızlıq.28. Şöhrətpərəstlik və təkəbbür.29. Başqalarının fikirlərindən

asılı olmaq.30. Mümkün hədələrdən sığorta-

lanmamaq. Ola bilər ki, sizin uğura gedən

yolunuzda fərqli, spesifik maneələrvar. Elə isə, onları bu siyahıyaözünüz əlavə edə bilərsiniz.

Hər ilin sonunda özünüzəverməli olduğunuz suallar

- Mən bu il üçün qarşıma qoy-duğum məqsədlərə nail olabildimmi?

(Əgər bilmədimsə, buna nəmane oldu və həmin əngəlləri necəaradan qaldıra bilərəm?)

- Mən öz imkanlarımı real-laşdıra bildimmi?

- Özümü inkişaf etdirəbildimmi?

- Hədəfimə doğru getmək üçünyetərincə cəhd etdimmi?

- Enerjimi lazımsız istiqamətlərəsərf etmədim ki?

- Mənim qəbul etdiyim qərarlarnəyə əsaslanırdılar?

- Hansı ciddi səhvlərə yolverdim?

- Məşğul olduğum iş ürəyim-cədirmi?

Unutmayın, əgər kimsə uğurqazanmaq istəyirsə, həm az, həmdə çox vəsait tələb edən yanaş-maları bir araya gətirməyi bacar-malıdır. Sizin uğurunuz pulkisənizin həcmindən asılı olma-malıdır. Biz kapitalist dünyasındayaşıyırıq. Burada hər şey kapitalındüzgün təşkil olunmasındanbaşlayır.

Əgər siz pul qazanmaqistəyirsinizsə, yaşadığınızcəmiyyətə diqqətlə baxın. İnsanlarhər gün nə qədər şeylərə pul xərc-ləyirlər. O xərclənən pulların birqismi də sizin qazancınız ola bilər.

Uğura bəraət qazandırmaq lazımdeyil. Uğursuzluğa bəraətqazandırmaq mümkün deyil.


8

K L A S S İ K A60 Oxu zalı



MÜSAB İQƏ Özünü sına

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

61

1. Hazırda əmtəə birjalarında hansı məhsullaratələb təklifi xeyli üstələyir?I) Qəhvə; II) Şəkər; III) Soya; IV) Taxıl

a) I və II b) II və IIIc) I və IV d) II və IV

2. Dekabr ayında Avropa Mərkəzi Bankı bazar-ları sakitləşdirmək üçün hansı addımı atdı?

a) Faiz dərəcələrini qaldırdıb) Daha çox həcmdə obliqasiya aldıc) Qızıl ehtiyatlarını azaltdıd) Pul kütləsini azaltdı

3. Adətən yanvar ayında neftin qiymətinecə hərəkət edir?

a) Artırb) Azalırc) Üfiqi hərəkət edird) Belə bir qanunauyğunluq yoxdur

4. Dekabr ayında hansı ölkə faizdərəcələrini qaldırdı?

a) ABŞ b) Yaponiyac) Avstraliya d) Çin

5. Son üç ayda bu cütlüklərin hansında “flat” müşahidə olunur?

a) eur/usd b) gbp/usdc) aud/usd d) usd/cad

6. “Yapon şamları”nın bu siqnalı necə adlanır?

a) Əks-hücumb) Tatamidə qalmaqc) Ağ əsgərd) Heç biri

7. Ötən ay qzıl və gümüşün qiymətləri arasındahansı əlaqə müşahidə olundu?

a) Korrellyasiyab) Əks istiqamətlikc) Növbə ilə hər ikisid) Bütün cavablar səhvdir

8. “İşimoku” sistemində yaranan siqnal nəzaman neytral hesab olunur?

a) Siqnal buludun altında yaranandab) Siqnal buludun üstündə yaranandac) Siqnal buludun daxilində yaranandad) Heç bir halda

9. Osillyatorlarla bağlı deyilən fikirlərdənhansı düzdür?

I) Osillyatorlar qabaqlayıcı siqnal verir; II) Osillyatorlar trend zamanı daha effektiv olurlar; III) Osillyatorlar üfiqi hərəkət zamanı dahaeffektiv olurlar; IV) Osillyatorlar dəstək/müqavimət zonalarınıyaxşı göstərir

a) I və IV b) II və IIIc) I və III d) II və IV


«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaqdüzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin!

«İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test

8



10. Şəkildə hansı bina göstərilib?

a) Çikaqo Fond Birjasıb) Kioto Fond Birjasıc) Nyu-York Fond Birjasıd) Şanxay Fond Birjası

11. KOF indikatoru hansı ölkədə hesablanır?

a) İsveçrə b) Almaniyac) Fransa d) Avstraliya

12. Elliotun Dalğa Nəzəriyyəsinə görə, hansıardıcıllıq düzgün göstərilib?

a) Minuette, Minor, Minuteb) Minor, Minuette, Minutec) Minute, Minuete, Minord) Minuette, Minute, Minor

13. Nisbi Gümrahlıq İndeksini biz hansıabbreviatura ilə tanıyırıq?

a) RSI b) RVIc) CCI d) ATR

14. İşimoku sistemində neçə xətt var?

a) 3 b) 5c) 7 d) 8

15. Hansı birjanın ticarət zalında yalnızkompüterlər ticarət aparırlar?

a) Tokio b) Moskvac) Nyo-York d) Paris

16. MA-nın hansı növü daha çevikdir:

a) Simple b) Exponentialc) Smoothed d) Linear weighted

17. Şəkildəki Qartli fiquru hansı siqnalı verir?

a) Alış b) Satışc) Gözləmək d) Heç biri

18. Stochastics-in “50” səviyyəsinikeçməsi siqnal sayılırmı?

a) Bəlib) Xeyirc) Sistemdən asılıdırd) Vaxt miqyasından asılıdır

19. Uilyam Qann bazarın hansı parametriniqiymətdən daha vacib hesab edirdi?

a) Həcmi b) Vaxtıc) Xəbərləri d) Heç birini

20. Alan Forleyə görə, yeni başlayan treyderləriilk növbədə gəlir maraqlandırır. Təcrübəlitreyderləri isə…

a) Analiz b) İtkilərc) Həmkarlarının fikri d) Qiymətin hərəkəti


1 – c2 – d3 – c4 – c5 – a6 – d7 – c

8 – b9 – c10 – d11 – d12 – b13 – c14 – b

15 – c16 – d17 – a18 – b19 – d20 – b

Ötən sayımızda (10) dərc olunmuşsualların düzgün cavabları:

8

MÜSAB İQƏ62 Özünü sına



K İTABXANA Nə oxumalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

63


Bu kitabda iqtisadi proseslər oqədər sadə dillə izah olunurlar ki,onları hətta uşaq da başa düşəbilər. Terri Bernhem həm iqti-sadiyyatın fundamental anlayışları(faiz dərəcələri, infliyasiya, xariciticarət və s.), həm birjada gedənproseslər, həm də insanpsixologiyası haqqında ətraflı vəmaraqlı söhbət açır.

Bernhem çox maraqlı bir

məqama toxunaraq, göstərir ki, əs-lində insanlar özlərini irrasionalşəkildə aparırlar. Və bu davranışözünü onların investisiyafəaliyyətində də göstərir. Bernhemirrasionallığın bioloji səbəbləriniaçıb izah edir.

Kitabda müəllifin iki is-tiqamətdə apardığı araşdırmalarınnəticəsi eyni məqsəd uğrunda bir-ləşdirilir. Bunlar maliyyə bazarları

və insantəbiətidir.Bernhemgöstərir ki,məhz həminiki istiqamətiuğurlu şəkil-də sintez et-məkləbazarda uğurqazanmaqmümkündür.

Bütövklükdə isə kitab bir sualacavab verir: Nəyə investisiya qoy-maq lazımdır? Bernhem əsas in-vestisiya obyektlərinin (aksiyalar,opsionlar və s.) ətraflı təhliliniapararaq, onların investisiya üçünnə qədər məqsədəuyğunolduqlarını izah edir.

Terri BernhemMərdümazar bazarlar

və sürünən beyniMaliyyə bazarlarının çöküşü, təlaşı və təşvişi

haqqında biliklərdən necə pul qazanmaq olar

...Mən belə bir qənaətə gəlmişəm ki, insanın prob-lemlərinin əsas mənbəyi onun təbiətidir. Bizim daxilimexanizmlərimiz əcdadlarımızın vaxtilə üzləşdikləriproblemləri çözmək üçün ideal şəkildə işləyirlər.Amma müasir industrial cəmiyyətdə onlar bizəxeyirdən çox ziyan verir.

İnsanın pleystosen dövründə formalaşan beynimüasir cəmiyyətdə kasıblığa, narkotiklərdən asılılığa,piylənməyə gətirib çıxarır. Qədim dövrlərdə bizixilas edən instinktlər müasir cəmiyyətdə əleyhimizəişləyirlər. Emosiyalarımızla hədəflərimiz arasındakonflikt yaranır. Nəticədə dünya bizə pis və mərdü-mazar görünməyə başlayır.

Eyni qaydada bazar da investora “mərdümazar”təsir bağışlayır. Çünki həmin investor instinktlərindiqtəsilə hərəkət edir: tamahın təsirilə alır və qorxu-nun təsirilə satır. Biz tamamilə başqa dünyadayaşadığımıza görə, instinktlərimiz uğurlu maliyyəfürsətləri tapmağa qadir deyillər. Ona görə də, əgərbeynimizin həmin ibtidai instinktlər gizlənənhissəsini tapıb dayandırsaq, daha uğurlu maliyyəqərarları qəbul edə bilərik. Beynimizin həmin hissəsi“sürünən beyni”dir; bu “sürünən beyni” qədimdövrdə qida tapmaq və bizim sağ qalmağımızı təminetmək işinin öhdəsindən əla gəlirdi. Fəqət investisiya

fəaliyyəti üçün tamamilə yararsızdır. Bütün bunları öyrənəndən sonra biz “Bazarlar niyə

irrasionaldır” sualına cavab tapa bilərik. Çünki onlarıhərəkətə gətirən insan təbiətidir. Bunu başa düşən vəöz “sürünən beyni”ni əhilləşdirməyi bacaran şəxslərdaha uğurla investisiya fəaliyyəti göstərə bilirlər.Halbuki, çox vaxt biz əksinə edirik. Beynimizin ana-litik qismini işə qoşmaq əvəzinə, ən qədim və müasirreallıqlara uyğun gəlməyən hissəsini qabağa veririk.

Siz, yəqin, elə bilirsiniz ki, böyük treyderlərtamamilə emosiyalardan xalidirlər? Qətiyyən yox.Sadəcə, onlar insanın ibtidai təbiətinin özfəaliyyətlərinə vurduğu ziyanı minimuma endirməyibacarırlar. Ötən əsrin ən böyük treyderlərindən biriPol Tüdor Couns stolunun üstündə həmişə bu sözləryazılmış lövhə saxlayırdı: “Oraq həmişə dik qalxanotları kəsir, onun istiqamətində əyilən otlar isə sağqalırılar”. Bu, Polun öz beyninə mesajı idi. Yəni hə-yatda bir çox hallarda optimal qərar budur ki, qürurukənara qoyaraq, itkilərlə barışıb, yoluna davamedəsən. Bunu etmək istəməyənlər (və ya bacar-mayanlar) orağın istiqamətində əyilməyən otlar kimibiçiləcəklər. Pol sanki özünün “sürünən beyni”nədeyirdi: “Hörmətli sürünən beyni! Mən bilirəm ki,sən inad etmək istəyirsən. Amma indi yeri deyil. İndibizə pul qazanmaq üçün lazım olan vərdişlərəyiyələnmək lazımdır”.

Kitabdan parça:

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


"in forex"#11

Documents