İmisyon Ölçümleri
DESCRIPTION
İmisyon Ölçümleri. HAZIRLAYANLAR: Prof. Dr. Aysel Atımtay Çevre Müh. Meltem Güvener. Koku ve Dağılımı. Koku Dağılımı. Emisyon Ölçümü. İmisyon Ölçümü. İmisyon Ölçümleri. Kokunun, koku kaynağından uzaklaştıkça azalması rüzgar etkisiyle değişken olması - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 1
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
İmisyon Ölçümleri
HAZIRLAYANLAR:Prof. Dr. Aysel AtımtayÇevre Müh. Meltem Güvener
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 2
Koku ve Dağılımı
Emisyon Ölçümü İmisyon Ölçümü
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 3
İmisyon Ölçümleri
Kokunun, koku kaynağından uzaklaştıkça azalması rüzgar etkisiyle değişken olması
nedenleriyle çevredeki koku konsantrasyonunun
olfaktometre ile doğrudan ölçümü mümkün değildir.
Koku imisyonlarının belirlenmesi için alan çalışmalarının yapılması gerekmektedir.
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 4
Alan Çalışmaları
İmisyon Alanı:
Koku emisyonlarının ulaştığı, etkilediği alanın tamamıdır.
Değerlendirme Alanı:
Koku imisyonu ölçümü ve değerlendirmesi yapmak üzere belirlenmiş alandır. Bu alan üzerinde bir grid sistemi oluşturulur.
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 5
Grid Sistemi Nasıl Oluşturulur?Grid sistemi:
hakim rüzgar yönü, yerleşim alanları,
dikkate alınarak; karelerin kenarı 100-500m
olacak şekilde oluşturulur.
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 6
Değerlendirme AlanıDeğerlendirme Alanı
Koku Koku
KaynağıKaynağı
A1
A4
A2
A5
A3
A6
B1
B6B5B4
B3B2
C1
D1
C4
C3C2
C5 C6
D6D5D4
D3D2
100-500m100-500m
100-
500m
100-
500m
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 7
Değerlendirme AlanıDeğerlendirme Alanı
Koku Koku
KaynağıKaynağı
A1
A4
A2
A5
A3
A6
B4
B1
B6B5
B3B2
C4
C1C3C2
C5 C6
D4
D1
D6D5
D3D2
100-500m100-500m
100-
500m
100-
500m
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 8
Ölçümü Kimler, Ne Zaman Yapar?Panelistler
yılın değişik aylarında,haftanın değişik günlerinde,günün değişik saatlerinde (0-4, 8-12, 20-24 gibi)
ölçüm yaparlar.
Böylece, tam bir dağılım sağlanmış olur.
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 9
Alan Ölçüm ProgramıTARİH GÜN ZAMAN NOKTALAR
1 1 Mart 2004 Pazartesi 12-16 A
2 5 Mart 2004 Cuma 16-20 B
3 11 Mart 2004 Perşembe 20-24 C
4 15 Mart 2004 Pazartesi 0-4 D
5 18 Mart 2004 Cuma 16-20 A
6 23 Mart 2004 Salı 20-24 B
7 27 Mart 2004 Cumartesi 0-4 C
8 31 Mart 2004 Çarşamba 4-8 D
9 4 Nisan 2004 Pazar 20-24 A
10 8 Nisan 2004 Perşembe 0-4 B
11 12 Nisan 2004 Pazartesi 4-8 C
12 16 Nisan 2004 Cuma 8-12 D
13 20 Nisan 2004 Salı 0-4 A
14 24 Nisan 2004 Cumartesi 4-8 B
15 28 Nisan 2004 Çarşamba 8-12 C
16 1 Mayıs 2004 Cumartesi 12-16 D
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 10
Bazı Tanımlar
Tekil ölçüm: Tek bir noktada yapılan ölçümdür.
Ölçüm süresi: Tekil ölçüm için gerekli olan süredir.
Değerlendirme periyodu: Tekil ölçümlerin gerçekleştiği toplam süredir. Bu süre genellikle 1 yıldır (104 ölçüm), minimum 6ay da (52 ölçüm) olabilir.
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 11
Tekil Ölçüm Nasıl Yapılır? Belirlenen tek bir ölçüm noktasında belirli bir süre
yapılan koku ölçümüdür. Bu süre 10 dakikadır. Tekil ölçümler;
Değerlendirme alanındaki koku karakterini Yayılan kokunun algılama frekansını
belirlemek üzere yapılırlar. Bu ölçümler bir grup panelist tarafından
gerçekleştirilir. Her panelist ayrı noktalarda ölçüm yapar.
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 12
Ölçüm
Her panelist ölçüm noktasında 10 saniyede bir aldığı havayı test eder.
Koku algıladıysa ölçüm formuna 1, algılamadıysa 0 yazar.
Panelist 10 dakika boyunca o noktada bulunur. Böylece 60 ölçüm yapmış olur.
(6 ölçüm/dak) × (10 dak) = 60 ölçüm
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 13
Ölçüm Formu Tarih Panelist Nokta İsmi Zaman Rüzgar Yönü ve Hızı Bulutluluk Sıcaklık ve Nem Koku var 1 Koku yok 0 Yüzde Koku Zamanı
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 14
Form Değerlendirme
Sonuçlar “% koku zamanı” olarak belirlenir;
% Koku Zamanı = 100 xKokulu Ölçüm Sayısı
Toplam Ölçüm Sayısı
% Koku Zamanı =1560
× 100 = % 25
Örnek:
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 15
Ölçümleri Değerlendirme 6 aylık ölçüm programı;6 aylık ölçüm programı;
Toplam ölçüm sayısı = 52 (gün)Toplam ölçüm sayısı = 52 (gün) Her ölçüm günü yalnız bir tip Her ölçüm günü yalnız bir tip
nokta ölçülür;nokta ölçülür; Örneğin; 1 Mart 2004 – Pazartesi -
12-16 arası A noktaları 52 gün boyunca A,B,C,D 52 gün boyunca A,B,C,D
noktalarında eşit sayıda ölçüm noktalarında eşit sayıda ölçüm gerçekleştirilir. Yani her tip gerçekleştirilir. Yani her tip noktaya ait;noktaya ait;
52 / 4 = 13 ölçüm (gün) bulunur.52 / 4 = 13 ölçüm (gün) bulunur.
13 gün13 gün
13 gün13 gün
13 gün13 gün
13 gün13 gün
A1
B1 C1
D1
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 16
Her ölçüm noktasındaki koku miktarı “% koku Her ölçüm noktasındaki koku miktarı “% koku zamanı” olarak belirlenir;zamanı” olarak belirlenir;A1 noktası: 15/60 = % 25 A1 noktası: 15/60 = % 25 B1 noktası: 20/60 = % 33B1 noktası: 20/60 = % 33 C1 noktası: 3/60 = % 5C1 noktası: 3/60 = % 5 D1 noktası: 12/60 = % 20D1 noktası: 12/60 = % 20 A2 noktası: 0/60 = % 0A2 noktası: 0/60 = % 0 B2 noktası: .....................B2 noktası: .....................C2 noktası: .....................C2 noktası: .....................D2 noktası: .....................D2 noktası: .....................
Her ölçüm karesi tek tek ele alınır, o karenin köşe Her ölçüm karesi tek tek ele alınır, o karenin köşe noktalarındaki %KZ değerlerinin belirlenen limiti noktalarındaki %KZ değerlerinin belirlenen limiti aşıp aşmadığı kontrol edilir; aşıp aşmadığı kontrol edilir; ““% KZ > limit” ise o noktaya “1” puan verilir,% KZ > limit” ise o noktaya “1” puan verilir,““% KZ < limit” ise o noktaya “0” puan verilir.% KZ < limit” ise o noktaya “0” puan verilir.
11001100
11
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 17
6 aylık ölçüm sonunda her noktada biriken puanlar toplanır. Bu 6 aylık ölçüm sonunda her noktada biriken puanlar toplanır. Bu puanlar, o noktadaki koku miktarının kaç kez limit değeri aştığını puanlar, o noktadaki koku miktarının kaç kez limit değeri aştığını gösterir.gösterir.Örneğin; limit %KZ = %10 olsun ve her noktayı tek tek kontrol Örneğin; limit %KZ = %10 olsun ve her noktayı tek tek kontrol edelim,edelim,Varsayalım ki:Varsayalım ki:
A1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 2 kez aşmış,A1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 2 kez aşmış,B2 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içindeB2 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 1 kez aşmış,toplam 1 kez aşmış,C1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içindeC1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 0 kez aşmış,toplam 0 kez aşmış,D1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içindeD1 noktasındaki % KZ, limit değeri 6 ay içinde toplam 1 kez aşmış.toplam 1 kez aşmış.
olsun.olsun.
11
22
00
11A1
B1 C1
D1
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 18
Her bir ölçüm noktasındaki toplam puanlar hesaplandıktan sonra; her bir ölçüm karesi değerlendirilir ve her karenin % KZ limit değerini aşıp aşmadığı kontrol edilir.
Örnek:
13 gün13 gün
13 gün13 gün
13 gün13 gün
13 gün13 gün
11
22
00
11A1
B1 C1
D1
Ölçüm karesinin köşelerindeki puanlar toplanır ve gerçekletirilen toplam ölçüm sayısına bölünür; 2 2 + + 1 1 + + 0 0 + + 11 = 4 = 4 4 / 52 = 0.08 % 84 / 52 = 0.08 % 8
Elde edilen değer limit değerin altında bulunmuştur;
% 8 < % 10% 8 < % 10
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 19
Bu limit değeri Alman Yönetmelikleri’nde;Yerleşim birimleri için Yerleşim birimleri için KZ = %10 KZ = %10 Endüstriyel alan için Endüstriyel alan için KZ = %15 KZ = %15
olarak verilmiştir. olarak verilmiştir.
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 20
Pilot Çalışma
Şeker Fabrikası emisyon kaynağı olarak alındı. 10 yıllık meteoroloji verileri ile hakim rüzgar yönü
KD ve GB olarak belirlendi. Yerleşim yerleri ve hakim rüzgar yönü dikkate
alınarak ölçüm noktaları belirlendi. Bir yıllık ölçüm programı hazırlandı. Program doğrultusunda ölçümler gerçekleştirildi. Ölçümler sonucunda bölgeye ait koku haritası
çizildi.
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 21
İmisyon Alanı
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 22
Değerlendirme Alanı
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 23
Yıllık Koku Haritası
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 24
12.– 5. Aylara Ait Koku Haritası
LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara 25
6.– 11. Aylara Ait Koku Haritası