iletişim yayınları...3 büyük Ünlü uyumu bir sözcükteki bütün ünlüler ince ya da kalın...

2

iletişim Yayınları

212 275 00 35 / www.kafadengiyayinlari.com

Gülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15/E Halim Meriç İş Merkezi

Kat: 9 Mecidiyeköy - İstanbul

eserinadı TYT Genel Dil Bilgisi Soru Bankası

akıllıtahtauygulaması akillitahta.kafadengiyayinlari.com / Öğretmenlerimiz ücretsiz olarak indirebilir.

yazarlar İlyas Örskaya - Gani Ertaş

videoçözümü Gani Ertaş

akademikyönetmen Ali Rıza Bayzan

seteditörü Münire Betül Ayyıldız

branşeditörleri Recep Yılmaz - Erbil Elidar - Mennan Kızıltunç - Onur Aydın

dijitaluygulamaeditörü Ömer Faruk Erdem

dizgivegrafik Kafa Dengi / Münevver Kıtay

yayıncısertifikano 16518

kapaktasarım Mandalin Ajans

matbaavesertifikano Ertem Basım Yayın Dağıtım / 312 640 16 23 / sertifika no: 16031

ürünno KC00-SS.01MHK30

isbn 978-605-3809-85-2

copyright© 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her türlü hakkı Eksen Yayıncılık Eğitim ve Malz. San.

Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yayın izni olmaksızın kitabın akademik tarzının, metin veya sorularının

aynen ya da değiştirilerek kısmen ya da tamamen herhangi bir teknikle kopyalanması, depolanması,

çoğaltılması, basılması, yayımlanması, youtube ya da başka bir mecrada video çözümünün yapılması

halinde yasal mevzuat uygulanır.

kafadengitv kafadengiyayin kafadengiyayin

3

ÜNİVERSİTE YOLUNDA BAŞARILI OLMAK İSTİYORSAN MUTLAKA OKU!

Sevgili Üniversiteli Adayı,

ÖNCEDÜZEYİNİZEUYGUNKİTAPLARISEÇİN!

Bilirsiniz en iyi kitap sizin düzeyinize uygun kitaptır. Alt yapınızın iyi olduğu dersler vardır, zayıf olduğu dersler

vardır. Bunun için size farklı düzeyde iki ayrı soru bankası seti sunuyoruz:

• % 100 Başarı Seti: Alt yapınızın iyi olduğu derslerde bu setin soru bankalarını kullanmanızı öneririz.

• Süper Öğreten Set: Alt yapınızın zayıf olduğu derslerde ise bu setin soru bankalarını kullanmanızı öneririz.

% 100 Başarı Seti, adı üzerinde size üniversite sınavında kolay, orta, zor tüm soruları yaptırmayı amaçlar. Bu

set sizi zirveye taşır.

Süper Öğreten Set ise, kolay ve orta düzey soruları yaptırmayı amaçlar. Üniversite sınavındaki soruların

yaklaşık 3’te 2’si kolay ve orta düzey sorulardan oluşur. Peki, sadece bu soruları yapsanız yüzdelik dilimde

nereye kadar yükselebilirsiniz biliyor musunuz: İlk % 3-4’lük dilime kadar yükselebilirsiniz. Bu yüzdelik dilimle

iyi üniversitelerin çoğuna girme şansı yakalarsınız.

Eğer Matematik’te alt yapım hiç yok diyorsan “TYT Hiç Matematik” soru bankamızı öneririz. Yok benim alt

yapım çok iyi amacım zirveye oynamak diyorsanız o zaman size “TYT Challenger Matematik” soru bankamızı

öneririz.

YOUTUBERHOCALARLAÜCRETSİZÜNİVERSİTEYEHAZIRLIK

Kafa Dengi TV sizi ücretsiz üniversiteye hazırlıyor: Youtuber hocalarınız size hem Sayısal hem de EA-Sözelde

400'er saat ders veriyor: youtube.com/kafadengitv. Önce dersleri izleyin ardından soru bankasından test

çözün. Daha sonra da çözemediğiniz, takıldığınız ya da pratik çözümünü merak ettiğiniz soruların video

çözümlerini QR Kod okutarak ya da web sitemizden izleyin: www.kafadengiyayinlari.com

TÜRKİYE’NİNİLKVETEKSİBERÖĞRENCİKOÇU

Çeyrek yüzyıllık birikimimizle sizin için tasarladığımız “Siber Öğrenci Koçu” üniversite yolunda size sırdaş ve

danışman olarak yol gösterecektir. Soru bankalarınızla birlikte kullanacağınız Siber Koçunuz:

• sizin de katkınızla sizi yakından takip edecek,

• size mikro ölçeğe kadar inen karneler verecek,

• akademik check-up yapacak,

• temel sorunlarınızı teşhis edip size özel çözümler üretecek.

Kullanılmakta olan ölçme değerlendirme sistemleri öğrencinin boş ve yanlışlarının nedenlerini saptayamıyor.

Halbuki teşhis koymadan tedavi olmaz ki! Siber Koçunuz sizin de katkınızla en çok hangi nedenlerle yanlış

yaptığınızı ve boş bıraktığınızı istatistik olarak tutuyor sonra da bunlar için size çözüm yollarını gösteriyor.

Siber Koçunuz soru bankanızdaki soruların kolay, orta, zor oluşuna bağlı olarak başarı düzeyinizi ayrı ayrı

analiz ediyor. Siber Koçunuz bir de soru bankanızdaki üniversite sınavında çıkma olasılığı olan sorular açısın-

dan başarı düzeyinizi analiz ediyor. Bu analizlere dayalı olarak sizi yönlendiriyor.

Türkiye’nin en iyileri arasında yer alan bir kadro hazırladı kitaplarınızı, artık sıra sizde! Siz de bu kitapları

hakkıyla çalışarak Türkiye’nin en iyileri arasına girebilirsiniz.

AliRızaBayzan

AkademikYönetmen

4

KİTABIN YAZARLARINDAN SİZE MEKTUP

Değerli Öğrencimiz,

Bizler çok çalıştık, çok uğraştık, senin için bu kitabı hazırladık. İstedik ki ortaya koyacağımız ürün; gerçek-

ten işe yarasın, Türkçe sorularının çözümünü zevkli hâle getirsin. Yine istedik ki hazırlayacağımız sorular

gerçekten ÖSYM standartlarına uygun olsun, kitabımızdaki her soru sana mutlaka bir şeyler katsın.

Bu kitabı hazırlarken MEB kazanımlarını değerlendirdik, ÖSYM sınav sorularını titizlikle inceledik. Son

zamanların moda deyişiyle “yeni nesil” sorulara en geniş ölçüde yer verdik. Kitabın sayfalarını rastgele

karıştırırken bile bunu görebilir, anlayabilirsin. Bunun yanında kitaptaki soruların video çözümlerinin yapıl-

mış olması ise sana apayrı bir avantaj sağlayacak. Video çözümler sayesinde takıldığın soruların çözümü-

ne hemen ulaşabilecek, dilersen çözümü tekrar tekrar dinleyebileceksin.

Sevgili öğrencim, üniversiteye hazırlık yolculuğun çok kolay geçmeyecek. Yorulacak, gerilecek, bazen

bıkkınlık hissedecek ama sonunda mutlu olacaksın. Bu zorlu yolculukta şunu asla aklından çıkarma:

Üniversiteye giriş sınavında Türkçe Testi’nde başarılı olmak istiyorsan sadece paragraf soruları değil dil

bilgisi sorularını da çözmen gerekiyor. Dil bilgisi sorularını hızlı çözebilmenin yolu farklı soru kalıplarını

tanımak, sürekli soru çözmektir. Türkçe sorularında tam başarı, en baştan iyi bir yol haritası çıkarmayı

ve ciddi, planlı çalışmalar yapmayı gerektirir sevgili üniversiteli adayı! Plan program yapmak da yetmez;

bunun için kafa dengi bir yol arkadaşına ihtiyacın olacak. Youtuber hocalarımızdan derslerini dinleyip

Kafadengi Dil Bilgisi soru bankasını çözdüğünde başarılı olacağına eminiz.

Bu kitap, sana bütün Türkçe konularında iyi bir deneyim ve sağlam bilgiler kazandırmaya hazır. Tüm soru-

ların video çözümlerini yapan öğretmeninizle birlikte eğlenceli, keyifli bir çalışma yolculuğuna var mısın?

Cevabın “Evet!” ise seni planlı bir “çalışma, öğrenme modu”na alalım.

Mutlu ol, esen kal…

İlyasÖrskaya–GaniErtaş

5

BÖLÜM 1: 1. Ses Bilgisi / 10-19

Kafa Dengi Sorular / 20

BÖLÜM 2: 2. Yazım Kuralları / 22-35


BÖLÜM 3: 3. Noktalama İşaretleri / 38-47


BÖLÜM 4: 4. Ses Bilgisi-Yazım Kuralları- Noktalama İşaretleri - Tarama Testi / 50-59


BÖLÜM 5: 5. Sözcükte Yapı / 62-77


BÖLÜM 6: 6. İsimler (Adlar) / 80-85


BÖLÜM 7: 7. Sıfatlar (Ön Adlar) / 88-93


İçindekiler *

* Youtuber hocanızın Kafa Dengi TV'deki Dil Bilgisi ders videolarına şu karekodla ulaşabilirsiniz:

6

BÖLÜM 8: 8. Zamirler (Adıllar) / 96-101


BÖLÜM 9: 9. Tamlamalar / 104-107


BÖLÜM 10: 10. Zarflar (Belirteçler) / 110-115


BÖLÜM 11: 11. Edatlar (İlgeçler) - Bağlaçlar - Ünlemler / 118-123


BÖLÜM 12: 12. Fiiller - Ek Fiiller / 126-137


BÖLÜM 13: 13. Fiilimsiler (Eylemsiler) / 140-145


BÖLÜM 14: 14. Sözcük Türleri / 148-167


BÖLÜM 15: 15. Cümlenin Ögeleri / 170-185


7

BÖLÜM 16: 16. Fiil (Eylem) Çatıları / 188-199


BÖLÜM 17: 17. Cümle Türleri / 202-215


BÖLÜM 18: 18. Cümle Bilgisi Tarama Testi / 218-223


BÖLÜM 19: 19. Sözcük Düzeyi Anlatım Bozuklukları / 226-235


BÖLÜM 20: 20. Cümle Düzeyi Anlatım Bozuklukları / 238-245


BÖLÜM 21: 21. Dil Bilgisi Denemeleri / 248-297


Cevap Anahtarı / 299-304

SINAVDA YENİ TARZIN!

BÖLÜM 1: SES BİLGİSİ

2Ünsüz Değişimi

◆ "p,ç,t,k" ile biten bir sözcü-ğün ünlüyle başlayan ek aldık-tan sonra "p,ç,t,k"nin "b,c, d,g,ğ"ye dönüşmesidir.

Ör: "art-ında" → ardında git-en → giden

1Ünsüz Düşmesi

Ör: kalk-dır-kaldır-ım

küçük-cük-küçücük

alçak-l-alçal-

yüksek-l-yüksel

ast-teğmen-asteğmen

3Büyük Ünlü Uyumu

◆ Bir sözcükteki bütün ünlüler ince ya da kalın olmalıdır.

◆ Bir sözcükte hem ince hem kalın ünlü bulunursa bu sözcük büyük ünlü uyu-muna aykırı olur.

Ör: "Sevdamız, krater, biliyorum. vs"

ince kalın ince kalınkalın ince

x xx

Ör: "koşuyorum, göreceğiz, çantamız" + + +

5Küçük Ünlü Uyumu

◆ Bir sözcüğün ilk hecesinde "-a, -e, ı, i" düz ünlüler varsa sonraki hecede de "-a, e, ı, -i" ünlüleri olur.

◆ Bir sözcüğün ilk hecesinde "-o, ö, -u, -ü" yuvarlak ünlüler varsa sonraki hecede "-a, e, -u, -ü" olmalıdır.

Ör: "horoz, tavuk, çamur, horon, okuyor" x x x x x

Ör: "masamız", biletler, kısmına"

✓✓✓

4Ünsüz Benzeşmesi

◆ "f, s, t, k, ç, ş, h, p, ." ünsüzlerinden sonra "c, d, g" ile başlayan ek geldiğinde

"c, d, g"nin "ç, t, k"ye dönüşmesidir.

Ör: hafif-çe at–kı

seç–kin ağaç–ta

97 8 10Ünlü DaralmasıÜnlü Değişimi

6

Ör: az– ı –cık dar – a – cık bir – i – cik genç – e – cik

Ünlü Türemesi

Büyük Ünlü UyumuKüçük Ünlü Uyumu

Ünlü DüşmesiÜnlü Değişimi

Ünlü DaralmasıÜnlü Türemesi

Ünsüz BenzeşmesiÜnsüz DeğişimiÜnsüz DüşmesiÜnsüz Türemesi

Ünsüz TüremesiÜnlü DüşmesiÖr: anla-yor-anlıyor

dinle-yor-dinliyor

sakla-yor-saklıyor

de-y-e-diye

ye-y-en-yiyen

Ör: ben–e–bana

sen–e–sana

Ör: alın-ı-alnı

burun-un-burnun

şehir-imiz-şehrimiz

kavuş-ak-kavşak

beniz-e-benze-

Ör: – af-et → affet

– sır-ı → sırrı

– zan-et → zannet

– hal-ol → hallolmak

– his-in → hissin

– şık- ı → şıkkı

10

TEST

01 1.1. Ses Bilgisi

1. Karşımızdaki kişiye karşı samimi olmamız gerekir. İle- Itişim kurduğunuz kişiye samimi olarak yaklaştığınızda II IIIyani kişi onu içten dinlediğinizi hissettiğinde konuşma- IVnız daha sağlıklı ilerleyecektir. V

Bu parçadaki altı çizili sözcüklerle ilgili olarak aşağı-dakilerden hangisi söylenemez?

A) I. sözcük, büyük ünlü uyumuna aykırıdır.B) II. sözcükte, kaynaştırma ünsüzü vardır.C) III. sözcükte, sadece ünsüz değişimi söz konusudur.D) IV. sözcükte, ünsüz ikizleşmesine örnek vardır. E) V. sözcükte ünlü düşmesi vardır.

2. Günlük hayatta karşılaştığımız problemlerin büyük Içoğunluğu, karşımızdaki kişiyi anlamamış olmamızdan II IIIkaynaklanmaktadır. Anlayabilmek affedebilmektir. IV V

Bu parçada geçen altı çizili sözcüklerin hangisinde bir ses olayı yoktur?

A) I B) II C) III D) IV E) V

3. Aşkın dilini bilmeyenler, çiçeklerin aşkın renkleriyle açtı-ğını bilmiyorlar. Ağaçların, sevgiyle meyvelerini verdiğini görmüyorlar.

Bu parçada,

I. Ünlü daralması II. Ünsüz değişimi III. Ünsüz benzeşmesi

ses olaylarından hangileri vardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

4. Türkçe sözcüklerde kalın ünlülerden sonra kalın, ince ünlülerden sonra ince ünlü gelmesi kuralına "büyük ünlü uyumu" denir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük ünlü uyu-muna aykırı bir sözcük kullanılmamıştır?

A) Çocuklar akşamki maçın özet görüntülerini birlikte izlemişler.

B) Uzun zamandır bu köhne evde tek başına kalıyor-muş.

C) Gençlik yıllarından beri çaresiz insanlara yardım ederdi.

D) Bu nehirde mavinin her tonunu görmek mümkündü.E) Onların bilim dergilerindeki yazılarını kardeşime

okuttum.

5. Türkçede "b" den önce "n" bulunmaz; "b" sesi kendisin-den önce gelen "n" yi "m" ye dönüştürür.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir örnek yoktur?

A) Sinemada çarşamba günleri büyük indirim oluyor-muş.

B) Böyle tembel insanların başarılı olması beklenemez.C) Yangından şirketimizin ambarları da etkilenmişti.D) Safranbolu evlerini görmek için erkenden yola koyuldu.E) Bilgisayar başında çok çalışmaktan kamburu çık-

mıştı.

6. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ünlü ile başlayan bir ek aldığında hece kaybına uğramaz?

A) Ömür B) Şehir C) Kayıp D) Bölüm E) Gönül

11

7. Halit Ziya Uşaklıgil, daha önce belirttiğim gibi, roman-cılığının yanı sıra edebiyat üzerine düşünüp yazmış, dersler vermiştir.

Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangileri vardır?

A) Ünsüz türemesi – Ünlü düşmesiB) Ünsüz benzeşmesi – Ünsüz değişimiC) Ünlü değişimi – Ünsüz türemesi D) Ünlü daralması – Ünsüz benzeşmesiE) Ünsüz türemesi – Ünsüz değişimi

8. Hem seyahatlerimiz hem de bu fotoğraflar için büyük masraflar ve fedakârlıklar yapıldı. Matbaa aşamasında en kaliteli kâğıdı ve en iyi baskı koşullarını tercih ettik. Görsellerin okuyucudaki etki düzeyini yükseltebilmek için kitabın ölçülerini büyük format şeklinde belirledik.

Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Ünlü türemesiB) Ünsüz değişimiC) Ünsüz benzeşmesiD) Ünlü düşmesiE) Ünsüz düşmesi

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde türetilirken ünlü düşmesine uğramış bir sözcük vardır?

A) İnsanlara yardımcı olmak fikrinden bir an olsun vaz-geçmedi.

B) Sözlerimizi nasıl çarpıttığını dinleyenlere bir bir anlattım.

C) Geç saatlere kadar çalıştığı için burnundan soluyordu.D) Gürültülü ortamlarda bebeğin uykusu bölünüyor-

muş.E) Kaybolan evraklardan bütün ekibi sorumlu tutacak-

mış.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesine örnek yoktur?

A) Sizin hakkınızda söylenenleri kimseyle paylaşma-dım.

B) İşin sırrını öğrenmek için yanımdan bir an olsun ayrılmıyor.

C) Bu sorularının son şıkkını daha iyi okumalısın.D) Televizyon karşısında ders çalışırsan dikkatin dağı-

lır.E) Seni kaybedeceğim hissine kapıldığım için tedirgin-

dim.

11. Türkçede "k" ünsüzüyle biten sözcüklerden sonra, küçült-me ve sevimlilik anlamı katan "-cik" eki gelirse sözcüğün sonundaki "k" ünsüzü düşer.

Aşağıdakilerden hangisinde buna aykırı bir kullanım söz konusudur?

A) Yaşlı insanların küçücük dünyalarında yer almak isterdim.

B) Ufacık bir hatada bütün çalışanları acımasızca eleş-tirirdi.

C) Bu yaşta kalp kapakçıklarından ameliyat olacakmış.D) Eski bir arazi aracıyla minicik tepeleri aşmayı planlı-

yordu.E) Belgeselin sonlarına doğru yapracıkların özellikleri

anlatıldı.

12. Kimi pekiştirmelerde "m, p, r, s" harflerinden sonra söz-cüğe ünlü türemesi yoluyla "a, e" ünlüleri getirilir.

Aşağıdakilerden hangisinde bu yolla yapılmış bir pekiştirme söz konusudur?

A) Upuzun bir koridordan geçtikten sonra salona girdik.B) Şehrin üstünde duran simsiyah bulutlar yağmurun

habercisiydi.C) Sahne kostümü dapdar olunca hareket etmede zor-

lanıyordu.D) Düşünce yapısı karmakarışık insanlardan uzak

dururdu.E) O yıllarda ilçenin üstünde düşman uçakları güpe-

gündüz dolaşmış.

12

1.1. Ses BilgisiTEST

02

1. Okuma sanatı hakkında düşünürken aklıma, "Bunun bir önemi var mı?" sorusu da geldi. Çünkü herkes bir kitabı açıp okuyor.

Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisi yok-tur?

A) Ünsüz türemesiB) Ünlü düşmesiC) Ünsüz değişimiD) Ünlü daralmasıE) Ünsüz yumuşamasına aykırılık

2. Sanat adamının toplumun çoğunluğuna, buyruklarına I IIuymasını istiyorlar. Bazıları sanatın çocukça bir uğraş III IVolduğunu sanıyor. Bu yüzden eleştirileri sessizce takip Vediyorlar.

Bu parçada geçen altı çizili sözcüklerdeki ses olay-larıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) I. ünsüz yumuşamasıB) II. ünlü düşmesi C) III. ünlü daralmasıD) IV. ünsüz benzeşmesiE) V. ünsüz türemesi

3. Senin gördüğün ağzımın kenarında duran dua, ben ayaklarımın altındaki toprağa, döktüğüm gözyaşına inandım. Öyle uzun ki dünya; katlanmaya, kıvrılmaya, açılıp çarşaf olmaya. Mümkündür yol yapmaya bir ömür, yol almaya

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Ünlü düşmesiB) Ünsüz yumuşamasıC) Büyük ünlü uyumuna aykırı sözcükD) Ünsüz benzeşmesiE) Ünsüz ikizleşmesi

4. Oyunda yüz oyuncu bir uçakla mevcut haritalar üzerinden geçiyor ve istediği yere paraşütle atlıyor. Yere indikten sonra I II IIIyapılması gereken ise en kısa sürede en iyi ekipman-ları bulup maç boyunca hayatta kalmak. Maç sonunda IVhayatta kalan son kişi ya da takım, maçı kazanıyor ve çorba parasına kavuşuyor. V

Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin hangi ikisindeki ses olayı özdeştir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve V D) III ve IV E) IV ve V

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçük ünlü uyu-muna uymayan bir sözcük kullanılmıştır?

A) Gökyüzünü sarıp sarmalayan kızıllık dağın eteğine inmişti.

B) Tahta merdivenlerden inip tren istasyonuna kavuş-tuk.

C) Masanın üzerindeki kahvaltı tabaklarını çok beğen-dim.

D) Fesleğenlerin kokusu bahçemizin havasını da değiştirdi.

E) Pencerenin başında saatlerce durup şiirler yazmıştı.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz yumuşama-sına uğramış birden çok sözcük vardır?

A) Yıllardır görmediğimiz arkadaşlarla bu toplantıda karşılaştık.

B) Giydiği siyah elbiseyle yere eğilmekte zorluk çeki-yordu.

C) Ardı sıra gelen sorular yüzünden geri adım atmak zorunda kaldı.

D) Doğruluğu savunan bu düşünüre, toplum sahip çık-malıdır.

E) Başkalarının rahatça göremediği bir yerde yaşamak istiyordu.

13

7. Hava yavaş yavaş kararmaya başlamıştı. Sabahın ilk Iışıklarıyla portakal bahçesine adım atan işçilerin bazıları II IIIgünün bitmesine içten içe seviniyordu. IV V

Bu parçadaki altı çizili sözcüklerden hangisi kay-naştırma ünsüzü almamıştır?


8. I. Futbol artık tüm dünyada vazgeçilmez bir tutkudur. II. Bir ressam arkadaşıyla hep aynı saatte buluşur-

muş. III. Seçkin bir yerde yaşamak için kişiliğinden ödün ver-

miş. IV. Ligdeki son maçın bu statta oynanacağı söylendi. V. Bu hikâyenin çıkış noktasını ön sözde belirtiyor.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde ünsüz ben-zeşmesine örnek yoktur?


9. Türklere has telli çalgı aleti olan dombıra gövdesine rit-mik vuruşlarla elde edilen sesin uyumuna dayanmak-tadır.

Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Kaynaştırma ünsüzüB) Ünsüz türemesiC) Ünlü düşmesiD) Ünsüz değişimiE) Ünsüz sertleşmesi

10. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde birden çok ses olayı vardır?

A) Kolalı gömleği, ütülü elbisesi ile etrafına ışık saçı-yordu.

B) Okuru küçümsemek sanatçıyı toplumdan uzaklaştırır.C) Teneffüste çocuklarla projenin detaylarını konuştular. D) Onunla tembellikte yarışamayacağını bilmen gerekir. E) Ömrü boyunca insanlara hep güler yüzlü davranmıştı.

11. Sen benim bir külah dondurmam Beni böyle de sever misin? Evet dersen bir dakika durmam Aşkımla erir misin?

Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisine örnek vardır?

A) Ünlü düşmesi B) Ünsüz benzeşmesiC) Ünlü daralmasıD) Kaynaştırma ünsüzüE) Ünlü türemesi

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük-lerde aynı ses olayı vardır?

A) Kedicik, bizimle azıcık ilgilense çocuğumuz ağlama-ya başlıyor.

B) Sen mutlu olasın diye erkenden limana çalışmak için gidiyor.

C) Çağımızın en önemli sorunlarını dinlediğimiz için çok mutluyuz.

D) Bu sokaktaki her çocuk, yetişkinlere bile örnek ola-cak olgunluktadır.

E) Bu tavrın yüzünden art niyetli insanların eleştirilerine maruz kalırsın.

14


03

1. Bir gece, Gecede bir uyku Uykunun içinde ben Uyuyorum, Uykudayım Yanımda sen

Bu dizelerde geçen altı çizili sözcüklerde görülen ses olayı aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

A) Ünsüz yumuşaması – ünlü düşmesiB) Ünlü daralması – ünsüz benzeşmesiC) Ünsüz değişimi – ünlü türemesiD) Ünsüz benzeşmesi – ünlü düşmesiE) Ünsüz düşmesi – ünlü düşmesi

2. Ben, birlikte kıyıya sürüklediğimiz kayıktan I IIsaflığımı ve sabrımı aldım tek IIIkalanları kumsala göm sen deyaz boyuncanasılsa her keder eksilir IV Vkendini doldurarak

Bu dizelerde geçen altı çizili sözcüklerdeki ses olay-ları ikişerli eşleştirilirse hangisi dışta kalır?


3. Türkçede "-yor" eki almadan da ünlü daralmasına uğra-yan sözcükler vardır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir kullanım söz konusudur?

A) Derdimizi anlayan insanlarla aynı sofrayı paylaşmak isterdim.

B) Böyle kibirli konuşmaların yüzünden etrafında kimse kalmayacak.

C) Kırılan bu vazoyu onarmak için deneyimli birinin kapısını çaldı.

D) Beklenmedik bir anda sahneye davet edilince ne diyeceğini unuttu.

E) Apartmanın girişindeki posta kutusunu aylardır kont-rol etmemiş.

4. Düşlerine ödünç veriyor kendini üstelik

Bu dizede geçen altı çizili sözcükteki ses olayının benzeri aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Kısacık hayatına onlarca başarı hikâyesi sıkıştırmıştı.B) Bu mevsimde yeşilin her tonunu görmek mümkündü.C) Kurak topraklarda ağaç yetiştirmek için çaba göste-

riyor.D) Herkesin tek isteği, bu alanda başarılı olmaktı.E) Uzaktan görünen karartının kime ait olduğunu merak

ediyor.

5. Dünya çok üzücü bir yerdi, savaş filmlerini ve samuray-ları eskisi gibi sevmiyordum. Bir boşluktan aşağı mı Ibırakıyordum kendimi. Teller tenimi çizip canımı mı IIyakıyordu? Mutsuzluğuma mı alışıyordum seni severken? III IVYoksa kan kaybından mı ölüyordum. V

Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü daralması vardır?


6. Şu kırık abideyi yükseltecek taştasın Fatih'in İstanbul'u fethettiği yaştasın

Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Ünsüz düşmesiB) Ünlü değişimiC) Ünlü düşmesiD) Ünsüz değişimiE) Ünsüz benzeşmesi

15

7. (I) Bergama'yı keşfettikçe, sokak aralarında gezindik-çe buranın sadece tarihten ibaret olmadığını; yöreye has doğası, nimetleri, insanı ve renkleriyle çok farklı bir coğrafya olduğunu duyumsayacaksınız. (II) Bakırçay'ın kolları arasında yer alan Bergama'da, her biri diğerinin kalıntıları üzerinde yükselen beş farklı şehir kurulmuş. (III) Buluntular, kentin ilk yerleşim tarihinin MÖ 8. yüzyıla dek uzandığını gösteriyor. (IV) Bugünkü Akropol kalıntı-larının bulunduğu 330 metrelik bir tepeye kurulan şehir; önce Perslerin, sonra da Büyük İskender'in egemen-liğine girmiş. (V) İhanetlerle pek çok kez el değiştiren kent, MÖ 283-133 tarihleri arasında görkemli bir krallığa dönüşmüş.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede, ünlü düşmesine uğramış birden çok söz-cük vardır.

B) II. cümlede, ünsüz düşmesine örnek vardır.C) III. cümlede "kentin" sözcüğü, ünsüz değişimine

aykırıdır.D) IV. cümlede, ünsüz değişimi vardır.E) V. cümlede, ünsüz ikizleşmesine örnek vardır.

8. Türkiye'ye altı kere geldim ve her gidişim bana ayrı bir mutluluk getirdi. Ben artık biricik kararlarımı ana dilimde değil de Türkçe düşünerek veriyorum.


A) Ünlü değişimi B) Ünlü düşmesiC) Ünlü daralması D) Ünlü türemesi E) Ulama

9. Bu ciddi işin her bir cildi kaleme alınırken temelinde muazzam bir gaye yatıyordu. Söz konusu gaye ve azmi Fuat Sezgin şu sözleriyle özetliyor: "Amacım; İslam top-luluğuna mensup insanlara İslam bilimlerinin gerçeğini tanıtmak, benlik duygularını olumsuz etkileyen yanlış yargılardan onları kurtarmak ve ferdin yaratıcılığına olan inancı onlara kazandırmaktır.”


A) Ünsüz yumuşaması B) Ünlü düşmesiC) Ünsüz ikizleşmesi D) Ünsüz benzeşmesi E) Ünlü daralması

10. (I) Lezzetinin yanında birçok faydayı da içinde barındı-ran boza, tam bir sağlık deposu. (II) Boza hazmettirici özelliğe sahiptir. (III) Bunun yanı sıra vitamin kaynağı olarak gün içerisinde çok enerji sarf edenler için ideal bir içecek. (IV) Ayrıca süt yapıcı özelliğinden dolayı hami-le ve yeni doğum yapan hanımlara tavsiye ediliyor. (V) İçerdiği antimikrobiyel özelliğinden dolayı kolera hasta-lığı tedavisinde, boğaz enfeksiyonlarında ve bağırsak düzenleyici olarak son derece etkilidir.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede, ünsüz türemesine örnek vardır.B) II. cümlede, ünlü düşmesine uğramış sözcük vardır.C) III. cümlede, büyük ünlü uyumuna aykırı birden çok

sözcük kullanılmıştır.D) IV. cümlede "ediliyor" sözcüğü, ünsüz değişimine

örnektir.E) V. cümlede "düzenleyici" sözcüğü, kaynaştırma ünsü-

zü almıştır.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde ünlü daralması yoktur?

A) O kadar saf biriydi ki söylenen her şeye kanıyordu.B) Bu tarz sıkıcı hikâyeleri ben de okumuyorum.C) Bazı insanlar genellikle geceleri de yemek yiyor.D) Film, şehre oldukça uzak bir köy evinde başlıyor.E) Memurlar bu yasanın çıkmasını sabırsızlıkla bekli-

yormuş.

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde türetilirken ünlü düşmesine uğramış bir sözcük vardır?

A) Gençler için yeşertilen umutları hiçbir zaman soldur-mayacağız.

B) Kanaatkâr insanlar küçücük şeylerle bile mutlu olmayı bilirler.

C) Tansiyonu yükselmesin diye sıcak havada dışarı çıkmazdı.

D) Geleneklerine sıkı sıkıya bağlı bu adamın sözlerine dikkat kesildik.

E) Üçüncü turda sporcularımızın çoğu yorgun oldukla-rını dile getirdi.

16

1.1. Ses Bilgisi

1. Kıvrak anlatımıyla yıllardır anlatamadığım çoğu noktala-rı çeşitli yerlerinde geçen o anılarla berraklaştırıp yeni-den kurgulamamı sağladı.

Bu cümlede görülen ses olayları aşağıdakilerin han-gisinde bir arada verilmiştir?

A) Ünsüz benzeşmesi – ünlü düşmesi – ünsüz ikizleş-mesi

B) Ünsüz değişimi – ünlü düşmesi – ünsüz benzeşmesiC) Ünlü değişimi – ünsüz ikizleşmesi – ünsüz düşmesiD) Ünlü daralması – kaynaştırma – ünsüz ikizleşmesiE) Ünlü düşmesi – ünsüz değişimi – ünlü türemesi

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraç içinde veri-len ses olayı yoktur?

A) Yarının yetişkinleri olacak çocuklarımızın eğitimleri-ne önem vermeliyiz. (Ünsüz benzeşmesi)

B) Avrupa şehirlerindeki meydanlara benzeyen bir yapı-sı olan ilçeye turistler ilgi gösteriyor. (Ünlü düşmesi)

C) Şirketimizin bünyesinde faaliyet gösteren bu şube-nin hakkı asla ödenemez. (Ünsüz türemesi)

D) Tarihe tanıklık eden bu şehrin sakinleriyle aynı ortam-da olmanın sevinci içerisindeydi. (Ünsüz değişimi)

E) Bugün kötü hava koşullarına rağmen kalabalık bir kitlenin gelmesi bekleniyor. (Ünlü daralması)

3. Firmamız, vatandaşımızın hayatını kolaylaştırmak, hiz-metlerden en etkin şekilde faydalanmalarını sağlamak için yenilikçi politikalarını sürdürüyor.

Bu cümleyle ilgili olarak aşağıdaki açıklamalardan hangisi doğru değildir?

A) Büyük ünlü uyumuna aykırı birden çok sözcük var-dır.

B) Ünsüz benzeşmesine uğramış sözcüklere yer veril-miştir.

C) Ünlü daralmasına uğramış sözcük yoktur.D) Kaynaştırma ünsüzü almış sözcükler kullanılmıştır.E) Yapım eki alarak ünlü düşmesine uğramış sözcük

vardır.

4. Bugün tanıdığımız bağlama üç ana bölümden oluşuyor. IÇoğunlukla dut ağacından yapılan tekneyi ladinden üre- II tilen göğüs bölümü tamamlıyor. Perdelerin yerleştirildiği III IVsap bölümü ise gürgen ya da ardıç ağacından yapılıyor. V

Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerin hangisinde ünsüz yumuşaması yoktur?


5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte ünsüz benzeşmesi yoktur?

A) Bu bitki türünün hangi bölgelerde yetiştiğini öğren-mek için araştırma yapıyor.

B) Şiir yazmanın bir tutku olduğunu usta şairin sözlerin-den anlamıştık.

C) Soğuk havalarda boynunda atkı olmadan dışarı asla çıkmazdı bu adam.

D) Bisiklet kaskı takmanın zorunlu olduğunu bize defa-larca söylemişti.

E) Toplumu yakından ilgilendiren olaylara tepki göster-mesi doğal karşılanmalıdır.

6. Dudağında kuruyup dağılan sözlerini Sen henüz dokunmadın yalnızlığa kan gibi Acıyı kaynatmadın içinde volkan gibi Karalar bağlamadın beni anlayamazsın O kalp sende oldukça gülüm, ağlayamazsın

Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Ünlü düşmesi B) Kaynaştırma ünsüzüC) Ünsüz benzeşmesi D) Ünlü değişimi E) Ulama

TEST

04

17

7. O esrarlı yangına bu can nasıl dayandı ISahile vurdu kalbim, su yandı, kum da yandı IIBir mum gibi eriyip aktı uykusuzluğum IIIÖlüme başkaldıran dertli uykum da yandı IVYurdundan mahrum edip dolaştırdın Cem gibi VBu dizelerdeki numaralanmış sözcüklerde görülen aynı ses olayları ikişerli gruplandırılırsa hangisi dışta kalır?


8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapım eki alarak ünlü düşmesine uğramış sözcük yoktur?

A) Bu mevsimde sararmış otların çok olması doğal kar-şılanmalıdır.

B) Ne kadar basit hatalar yaptım diyerek saatlerce sız-landı durdu.

C) Köyümüzün dirlik düzenliği için herkes elinden geldi-ğince çalışmalı.

D) Kuruldan devrim gibi kararlar alınırsa üyelerin yüzü gülmeye başlar.

E) Fakülteye kaydolmak için gerekli evrakları titizlikle inceleyecekmiş.

9. Bazı birleşik sözcükler oluşturulurken yan yana gelen iki ünlüden birinin düşmesine ünlü aşınması denir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir örnek vardır?

A) Bu insanlar kalabalıkta kaybolmamak için birbirleri-ne yakın yürüyordu.

B) Ufacık bir hatada bizi acımasızca eleştireceklerini iyi biliyordum.

C) Şehir hastanelerinin açılmasıyla sağlık koşulları daha iyi noktalara geldi.

D) Çocuğun kahvaltı tabağının boş olduğunu görünce annesi çok sevindi.

E) Kuşburnu çayının faydalarıyla ilgili bir makale yaza-cağını söylemişti.

10. Sensiz, kaldırımlara nice güzel can düştü IGöğsümüzden umutlar bican düştü IIYağmur, kaybettik bütün hazinesini ceddin III IVEn son, avucumuzdan inci ve mercan düştü VBu dizelerdeki altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) I. de, ünsüz düşmesi vardır.B) II. de, ünlü düşmesi vardır.C) III. de, ikiden fazla ses olayı görülmektedir.D) IV. de, ünsüz ikizleşmesi söz konusudur. E) V. de, kaynaştırma ünsüzü kullanılmıştır.

11. Aşağıdakilerin hangisindeki altı çizili sözcükte kay-naştırma ünsüzü yoktur?

A) Suyun ve havanın temiz olduğu bu yörenin değerini bilmelisiniz.

B) Takımın galibiyetinde özellikle taraftarlarımızın büyük katkısı oldu.

C) İlginç diyalogların olduğu bu tartışma programını tekrar izleyeceğim.

D) Bizleri can kulağıyla dinleyen bu çocuğun düşünce-lerine hayran kaldık.

E) Senin neden bu denli başarılı olduğunu öğrenmek isteyenler olabilir.

12. Başarının sırrı, basit şeyleri hiç de basit sayılmayacak şekilde iyi yapmaktır.

Bu cümledeki altı çizili sözcükte görülen ses olayı-nın benzeri aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Dediklerimize kızdığı için olsa gerek odadan sessiz-ce çıkmıştı.

B) Bu özelliklerin olduğu bir kitabı çağımızda bulmak kolay değildi.

C) Basında kolluk kuvvetlerinin başarılarını izleyince göğsümüz kabardı.

D) İlçemizdeki demir yolu hattı yenileme çalışmaları devam ediyor.

E) Kendi servetinden bir zerresini bile benim için harca-mamıştı.

18


05

1. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ünlüyle başlayan bir ek aldığında ünsüz yumuşamasına uğramaz?

A) Ölçüt B) Çok C) Çelenk D) Kanat E) Ahenk

2. Bir gün Edison'a: "Bugüne kadar 200'den fazla mad-deyi denedin yine de başaramadın. Niye bu işten vaz-geçmiyorsun? Dediler. Edison'un cevabı: "Hiç de değil, ben 200 maddenin ampul teli olarak kullanılmayacağını keşfettim, yakında ampulü ışıklandıracak teli de bulaca-ğım." olmuştur.

Bu parçada geçen sözcüklerle ilgili olarak aşağıda-kilerden hangisi söylenemez?

A) Ünlü daralmasına uğramış birden çok sözcük vardır.B) "keşfettim" sözcüğünde ünlü düşmesi ve ünsüz ben-

zeşmesi vardır.C) Ünsüz ikizleşmesine örnek vardır.D) Ek eylem almış sözcükte benzeşme söz konusudur.E) Büyük ünlü uyumuna aykırı sözcükler kullanılmıştır.

3. (I) Benim çocukluğumdaki evim camdandı. (II) Kırar kırar tekrar yapıştırırdık. (III) Kaç kere döküldü o ev, bili-yor musun? (IV) Bütünümün nasıl olduğunu hiç göreme-dim. (V) Hep umutlarımı yeşertmek için mücadele ettim.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I. cümlede, ünsüz yumuşamasına örnek vardır.B) II. cümlede, ünsüz benzeşmesi vardır.C) III. cümlede, ünlü daralmasına uğramış sözcük kul-

lanılmıştır.D) IV. cümlede, ünlü düşmesi vardır.E) V. cümlede, türetilirken ünlü kaybına uğramış söz-

cük vardır.

4. Seni kaybetmek Amokachi'nin kalenin dibinden kaçırdığı gol kadar Zordu aslında Ama oluyor işte Oluyor maalesef Direğe çarpıp dışarı çıkıyor 90'a giden sevdalar

Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Ünlü düşmesi B) Ünsüz yumuşamasıC) Ünlü değişimiD) UlamaE) Ünsüz yumuşamasına aykırılık

5. Sende kalmış umudum, saadet çağım sende I IISende kalmış huzurum, tüten ocağım sende IIISende hayat kaynağım, duygu membaım sende IVTekmil neşem, sevincim, hevesim, sende kalmış VBu dizelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangisin-de bir ses olayı yoktur?


6. Korkarım derdimi sana dökerken Utanır gözümden yaşlar akarken Uzunca yazamam belki okurken Yorulursun diye aklım çıkıyor

Bu dizelerde ünlülerle ilgili ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Değişme B) Düşme C) Daralma D) Türeme E) Ulama

19

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "-cık, -cik" ekini almış sözcükte herhangi bir ses olayı yoktur?

A) Apaçık bir pencerenin önünde saatlerce oturup derin düşüncelere daldı.

B) Şiirde biricik imgeler bulmak için haftalarca çalışırdı.C) Sıcacık bir tas çorba içmenin huzurunu başka bir

şeyde bulamazsın.D) Turistler alçacık bir tepenin ardındaki manzaraya

odaklanmıştı.E) Daracık yollardan geçip uzun bir avludan içeri gir-

mişti.

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ses aktarması (göçüşme) söz konusudur?

A) Hukukun üstünlüğü konusunda geniş çaplı bir kon-ferans verildi.

B) Erzurum'un soğuğunda dışarıda beklersen kiprikle-rin bile buz tutar.

C) Yalnız kalınca eski bir sandıktan çocukluk fotoğraf-larını çıkarmıştı.

D) Soruyu yanlış çözmemek için konsantrasyonunu korumalısın.

E) Rüzgâr şiddetini artırınca çalı çırpıları kibritle de yakamadık.

9. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin hangisinde ünsüz düşmesi yoktur?

A) Misafirlerin geleceğini duyunca oturma odasını çabucak topladı.

B) Bizi seyretmeye gelen bu kitlenin coşkusuna hayran kaldık.

C) Depodaki su eksildiğinde tankerle su taşımak zorun-da kalacağız.

D) Sınıftaki adaşım her deneme sınavında derece yapıyordu.

E) Stresli bir ortamda büyüdüğü için saçları erken yaşta seyrelmişti.

10. Çocukların kocaman gülücükleri eşliğinde başlayan festival, üniversite öğrencilerinin de gelmesi ile farklı bir boyut kazanmıştı.

Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yok-tur?

A) Ünsüz benzeşmesi B) Ünsüz düşmesiC) Ünlü düşmesi D) Ünsüz değişimi E) Ünlü türemesi

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük ünlü uyu-muna aykırı bir ek kullanılmamıştır?

A) Kapıdaki görevliye buraya neden geldiğini uzun uzun anlattı.

B) Akşamleyin başlayan kar, şimdiden köy yollarını ula-şıma kapadı.

C) Bazı konuları anlatırken yaşamın içerisinden güzel örnekler veriyor.

D) Hafta sonları onlar da bizim gibi aileleriyle zaman geçirmek isterler.

E) Denize bakan yamaçta birbirinden farklı özellikte bitki yetişiyor.

12. Duvarlar çıkıyor önüme Şehrin mahpus yüklü duvarları IHiçbir sır kalmamış ardında hiçbir duvarın IINereye gitti diyorum benim elbisem nerede IIIBu dizelerdeki numaralanmış sözcüklerde görülen ses olayları aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

I II III A) Ünlü Ünsüz Ünlü düşmesi değişimi daralması

B) Kaynaştırma Ünsüz Ünlü ünsüzü türemesi daralması

C) Ünlü Ünsüz Ünsüz düşmesi benzeşmesi ikizleşmesi

D) Ünlü Kaynaştırma Ünlü aşınması ünsüzü türemesi

E) Ünsüz Ünlü Ünlü değişimi düşmesi değişimi

20

KAFA DENGİ SORULAR

1. Milyonlarca kişi kitap okuyor, müzik dinliyor, tiyatroya ve sinemaya gidiyor. Neden? Oyalanmak, I II IIIdinlenmek istiyorlar, demek yeterli bir cevap olmaz. İnsanın bir başkasının hayatına, sorunlarına IVgömülmesi, kendini bir resim, bir müzik parçası ya da bir roman, oyun, film kişisi ile özdeşleştirmesi neden oyalayıcı, dinlendirici, eğlendirici olsun? VBu parçadaki altı çizili sözcüklerden hangilerinde ünlü daralması olmuştur?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV E) IV ve V

2. (I) Bir kez daha koca bir yılı eskitip anılarımızın arasına gönderdik. (II) Henüz eskitmediğimiz bir yeni yıl da tüm gize-miyle çaldı kapımızı. (III) Her geçen gün solmuş bir gül yaprağı gibi dökülüp gitti geçmişe. (IV) Anılarımızı kurutup özenle koyduk bir kitabın arasına. (V) Yaşadığımız düş kırıklıkları, mutluluklar belki hiçbir zaman unutulmayacak ama hiçbir zaman da bir kez daha yaşanmayacak.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde ünsüz yumuşamasına örnek yoktur?


3. Benim için yazmaya başlamanın saati, dakikası yoktur. Diyebilirim ki günün her saatinde yazmaya başlayabilirim. I IIŞimdi emekliyim, zamanı dilediğim gibi kullanabilirim artık. Ama bu yalnızca bir sanı, yazma söz konusu ise bu geçerli III IV Vdeğildir. Yazmada zamanı “yazı” belirler, ne yazılacağının belirleyicisi de odur.

Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin hangilerinde benzer ses olayı vardır?

A) I ve II B) I ve III C) I ve V D) III ve IV E) IV ve V

Kafa Dengi Soruların Cevapları: 1-C / 2-A / 3C

iletişim yayınları...3 büyük Ünlü uyumu bir sözcükteki bütün ünlüler ince ya da kalın...

Documents