ikshp
DESCRIPTION
Cilesia e ujit ne shqiperi dhe keshilla te shumta.TRANSCRIPT
Instituti kombetarëë i shëëndetëësisëë publike
CILËSIA E UJIT PËR PIJE – KOSOVË 2007KOMUNIKIMI ME KONSUMATORË
Burbuqe Nushi-Latifi
Prishtinë,09.korik 2008
Përmbajtja
IKSHPK Regulloret per uje Cilesia e ujit Pergjegjesit dhe obligimet Emergjenca-uji per pije
SHËNDETI MJEDISOR“KONTROLLI I TË GJITHË FAKTORËVE NË MJEDISIN FIZIK TË NJERIUT TË CILËT USHTROJNË OSE MUND TË USHTROJNË NJË EFEKT NEGATIV NË ZHVILLIMIN E TIJ FIZIK,SHËNDETIN OSE KUSHTET JETËSORE”SHËNDETI: Mirëqenje fizike,mendore dhe sociale SHENDETI PUBLIK: SHKENCA DHE ARTI I PREVENIMIT TË SËMUNDJEVE,ZGJATJES SË JETËS DHE PROMOVIMIT TË SHËNDETIT PËRMES PROGRAMEVE DHE STRATEGJIVE TË ORGANIZUARA NGA SHTETI DHE KOMUNITETI
IKSHPK IKSHPK- misioni:
…mbrojtja dhe përmirësimi i shëndetit të popullatës… monitorimi i indikatorve parandalimi i paraqitjes se semundjeve promovimi i shendetit
institucioni më i lartë shëndetësor, profesional dhe shkencor i Kosovës që punën e vet e realizon përmes 7 njësive.
Përgatit dhe zbaton strategjinë e shëndetësisë publike. Zhvillon punën hulumtuese shkencore Është bazë arsimore e Fakultetit të Mjekësisë
Struktura organizative e IKSHPK5 Departamente:
Ekologjia HumaneEpidemiologjiaMikrobiologjiaMjekësia SocialeSISHShkolla Kosovare e Shëndetësisë Publike
IKSHPK
Kontrolli i kualitetit dhe sigurisë së ujit për pije:
Departamentin e Ekologjisë Humane dhe
Departamentin e Mikrobiologjisë
IKSHPK
Legjistlacioni Instrukcioni Administrativ IA 2/99-
UNMIK(shëndetësi)“Testimi dhe zbatimi i standardeve
minimale per kualitetin e ujit per pije”
I përpiluar nga Instituti i Shëndetit Publik, në bashkëpunim me Organizatën Botërore të Shëndetësisë dhe organizatat tjera.
Instituti i Shëndetit Publik është i autorizuar prej Administratës Civile te KB ne Kosovë,që të jetë organ rregullues që të monitorojë dhe zbatoj standardet e ujit të pijshëm.
Shenimet informuese(1-9) 1.Mostrimi i ujit per pije 3.Frekuenca dhe pikat e mostrimit 7.Pergjegjesit dhe obligimet e ofruesve
te sherbimeve… 5.Diagrami i kontrollit rutinor
Legjistlacioni
Në përkrahje dhe bashkpunim me konsulentët e DIFID: Përpilimi i draft rregullorës për ujin e pijshëm
Kjo rregullore është e akorduar me DirektivënEuropoiane për ujin e pijëshëm, COUNCIL DIRECTIVE 98/83/EC of 3 November 1998on the quality of water intended for humanconsumption
Legjistlacioni
Neni 1- objektivi- direktiva98/83 1. Kjo Direktivë ka të bëjë me cilësinë e ujit, të
paraparë për konsumim nga njerëzit. 2. Objektivi i kësaj Direktive do të jetë të mbrojë
shëndetin e njeriut nga efektet anësore të kontaminimit të ujit, të paraparë të konsumohet nga njerëzit, duke siguruar që ai të jetë i shëndetshëm dhe i pastër.
Legjistlacioni
Bazuar në: - Rregullat dhe Rregulloren për shërbimet e
siguruara nga ofruesit e shërbimeve komunale të ujit në Kosovë, të nxjerra nga Departamenti Administrativ i Shërbimeve Komunale: neni R.2000/49-104,
- Instruksionin Administrativ (Shëndetësi) 2/1999 mbi Kontrollin e Ujit dhe Zbatimin e Standardeve Minimale të Kualitetit të Ujit të Pijshëm, i nxjerrë nga Departamenti i Shëndetësisë dhe Mirëqenies SocialeOfruesit e Shërbimeve Publike Komunale kanë obligim të furnizojnë ujë të sigurt për shfrytëzuesit.
IA 2/99 Shenim Informativ Numër 7
IA 2/99 Shenim Informativ Numër 7Janë përshkruar këto pjesë: Standardet Minimle për dezinfektimin e
ujit të pijshëm – Klorinimi i Ujit, Standardet Minimle për rezervuarët
shpërndarës (cisternat e ujit) – Mirëmbajtjen e hapësirave për grumbullimin e ujit (rezervuarët),
Standardet Minimle për rrjetin e ujësjellësit – Mirëmbajtjen e sistemit për furnizim me ujë.
Diagrami - Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit
Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit Dita 1 Mostruesi i ISHP-së regjionale
Marrja e mostrave në terren Klori i lirë rezidual , pH, TemperaturaMirret mostra per analize bakteriologjike dhe kimike
Nëse ka probleme: shkruani rekomandimet dhe caktonii afatin për ndërmarrjen e masave kompanisë së ujit.Dërgoni nga një kopje: autoriteteve komunale shëndetësore , ISHP-së regjionale Mostruesi I ISHP:Informon Inspektorin Sanitar Komunal Informon kompaninë e ujit
Jo Po Nuk ndërmeret ndonjë akcion IS: kontrollon sistemin për kloriznim Dita 2-Rezultatet bakteriologjikeRaportimi normal: ISHP raporton ujesjellesit, ISHP qendror,autoritetit shendetesor komunal dhe sherbimit teknik komunalKontaminim fekal IS të ndërmarrë një hulumtim së bashku me ISHP-në regjionale.Shkruani rekomandimet dhe caktoni kompanisë së ujit afatin për marrjen e masave (3 ditë) . Nga një kopje t’u dërgohen: autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal, ISHP-së Qendrore.Nëse ka ndotje serioze, ISHP-ja Qendrore do të informojë Ministrinë e Shëndetësisë dhe UNMIK-un.ISHP-ja i dërgon raportin kompanisë së ujit, ISHP-së Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale, sherbimit teknik komunal,IS dhe UNMIK-un Regjional
Dita 5-Mostruesi i ISHP-së Regjionale + Inspektori Sanitar + Kompania e ujitMarrja e mostrës në terren Klor i lirë rezidual, pH, TemperaturaMirret mostra per analize bakteriologjike dhe kimike
Nëse ka probleme: shkruani rekomandimet dhe caktonii afatin për ndërmarrjen e masave kompanisë së ujit.Dërgoni nga një kopje: autoriteteve komunale shëndetësore , ISHP-së regjionale
Raporti i dërgohet autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal, ISHP-së Qendrore ISHP-ja Qendrore informon Departamentin e sherbimeve publike dhe administrim civil te UNMIK-ut në Prishtinë , Ministrinë e Shëndetësisë nëse kjo është e nevojshme. Dita 6-Rezultatet e analizës bakteriologjike ISHP i raporton kompanisë së ujit, ISHP-ja Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal
S’ka kontaminim situata prap normaleKontaminim fekal-ISHP-ja i raporton IS, kompanisë së ujit, ISHP-së Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale ,sherbimit teknik komunal dhe UNMIK-ut Regjional IS bën hulumtime së bashku me ISHP-në Qendrore. ISHP-ja Qenrore informon Administratorin Komunal, UNMIK-un në Prishtinë, Ministrinë e Shëndetësisë. Masat e sigurisë mund të ndërmerren në bashkëveprim me Departamentin Shëndetësor të komunës,, administratorin komunal, ISHP-në : vlim i ujit, ndërprerje e një pjese të sistemit të furnizimit, etj. Sanksione
Diagrami - Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit
Gjendja e mirë shëndetësore e popullit varet nga 4 grupe faktorësh:
Faktorët gjenetik dhe biologjik (27:7.9)Faktorët e ambientit (ajri, uji, toka, zhurma,(19:1.6)Faktorët të lidhur me stilin e jetës (ushqimi, duhani, alkooli,etj) (43:0.5)Faktorët që kanë të bëjnë me sistemit e kujdesit (11:90)
Uji dhe shëndeti
Uji-rrugë e perhapjes së sëmundjeve>200 SEMUNDJEKolera,Tifoja,Malaria,Hepatiti A,C…
DISA SËMUNDJE HIDRIKE:
KOLERA TIFOJA ABDOMINALE HEPATITI A,E PARATIFOJA ENTEROVIROZAT ADENOVIROZAT MALARIA TRAHOMA SHISTOSOMIAZA LEPTOSPIROZAT ETHET DENGUE SCABIESI PARAZITOZAT (Askariaza,gjardiaza) CYANOBACTERIA, “ALZHENMAJER”I “MINAMATA” > MERKURI FLUOROZA, ARSENIKOZA, HELMIMI ME PLUMB
SITUATA EPIDEMIOLOGJIKE: 46% e të gjitha sëmundjeve ngjitëse i takojnë sindromit diareal, ku uji, ushqimi, sanitacioni dhe higjiena personale janë shkaktarë kryesorë
Përqindja e rasteve të disa sëmundjeve ngjitëse në Kosovë , 2007(të dhënat e agreguara)
Acute diarea46%Infek paraz. Intest
0%
Inlfuenza35%
Varicela6%
LRI - pneumonia13%
Cilësia e ujit pëpije
13
3524
12
7540
9630
18
75100
90
21
1
10
100
%
Ujësjellësit-Kosovë / 2001Papërshtatëshmëria bakterore
27.59
10.83
90.97
11.16
16.97
39.22
18.8126.21
1.00
10.00
100.00Pr
isht
ina
Podu
jeva
Obi
liqi
Lipj
ani
Dren
asi
Shtim
e
Mitr
ovicë
Sken
dera
j
Vush
tri Pejë
Deça
n
Burim Klin
ë
Gjako
vë
Prizre
ni
Ther
anda
Drag
ashi
Raho
vec
Malishe
vë
Gjil
ani
Dard
ana Vi
ti
*Arta
na
Feriz
aj
Kaça
niku
Shtërp
ce
0.00
0.05
0.10
0.15
0.20
0.25
0.30
0.35
0.40
% Cl2
Papershtatesheria bakterore dhe vlerat e Clorit rezidual ujit per pije nga sistemet qendrore te furnizimit ne Kosovë- 2006
*Per komunen e Artanes nuk ka te dhena
Papershtatesheria bakterore dhe vlerat e Clorit rezidual ujit per pije nga sistemet qendrore te furnizimit ne Kosovë- 2007
20.0 24.0
12.5
21.0
53.1
35.037.5
18.5
1.0
10.0
100.0
Prishtina
Podu
jeva
Obiliq
i
Lipjan
i
Dre
nasi
Shtim
e
Mitrov
icë
Sken
dera
j
Vush
tri
Pejë
Deç
an
Burim Klinë
Junik
Gjako
vë
Prizre
ni
Ther
anda
Dra
gash
i
Rah
ovec
Malishe
vë Gjila
ni
Dar
dana
Viti
Artana
Feriz
aj
Kaça
niku
Shtërp
ce
H.E
lezit
0.00
0.05
0.10
0.15
0.20
0.25
0.30
0.35
% Cl2
*
Krahasim, 2007-2001
1.0
10.0
100.0
2007 2001
ASNJE RESURS UJOR NUK KA ZONAT MBROJTESE SANITARE!
IMPIANTE TË PËRPUNIMIT TË UJËRAVE ‘’TË ZEZA ’’ – ASNJË!OBSH REKOMANDON; 50.000 BANORË/IMPIANT!
PRISHTINA; I VETMI KRYEQYTET NË EUROPË PA UJË TË PIJSHËM 24 ORË!PRIORITET: FABRIKA E PERPUNIMIT TE UJIT!
RECIKLIMI-INSUFICIENT!
Cilësia e ujit për pije
•• 3.4 milion3.4 milion njerëz, njerëz,kryesisht fëmij<5vj vdesin çdo kryesisht fëmij<5vj vdesin çdo vit nga sëmundjet hidrike.vit nga sëmundjet hidrike.Sëmundjet me diare, ku hynë cholera, shkaktojnë 2.2 milion vdekje/vit .• 2.4 miliard njerëz - pa çasje në sanitacion.
Mostrimi sipas IA 2/99
7360
35322875
7011
1497
2875
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
nr i
mos
trave
Pristina Peja Prizren Gjilan Gjakova Mitrovice
Nr. i mostrave gjate vitit 2007Prishtina:3776;Peja:1383;Prizreni:1395;Gjilan:1462(Gjilani-697+Ferizaji-765);Gjakovë:697;Mitrovica:1128
Aplikimi i klorizimit
Situatat emergjente Plani strategjik i veprimit ne situata
emergjente
Vlerësimi i gjendjes aktuale-vleresimi i rrezikut anliza dhe propozimet për zvogëlimine rrezikut
afatshkurtër dhe afatgjatë Vendgrumbullimet e ujit dhe burimet e ujit për pije Sistemi i distribuimit te ujit për pije Ndotësit e mundshëm të ujërave sipërfaqësor dhe
nëntokësor
“Nuk mund ta luftojmë AIDS, Tuberkulozën, Malarian,ose cilëndo
sëmundje tjetër, derisa mos ta fitojmë betejën për siguri të ujit të pijshëm ,
sanitacion adekuat dhe kujdesin shëndetesor primar”
Kofi Annan, Sekretari-Gjeneral OKB
Rene Dubos: Njeriut i kërcënohet diçka më e keqe se zhdukja e tij e kjo është degradimi permanent i kualitetit të kushteve të jetesës.
Kontaminimi më i madh është INJORANCA DHE
MOSDIJA INDIRA GANDHI