iii sinif Şagİrd kİtabi ii hissə · quram qoqişvili, teymuraz vepxvadze, İya mebonia, lamara...

Quram Qoqişvili, Teymuraz Vepxvadze,

İya Mebonya, Lamara Kürçişvili

RiyaziyyatIII sinif

ŞAGİRD KİTABI

II hissə

İntelekt nəşriyyatıTbilisi

Gürcüstan Təhsil, Elm, Mədəniyyət və İdman Nazirliyi tərəfindən 24 iyul, 2018-ci il tarixində qrif verilmişdir. Sifariş №25

Quram Qoqişvili, Teymuraz Vepxvadze,İya Mebonia, Lamara Kürçişvili

R iyaz iyyat

III sinif

II hissə

ŞAGİRD KİTABI

İntelekt nəşriyyatıTbilisi 2020

İntelekt nəşriyyatıTbilisi, İlya Çavçavadzə prospekti 5. tel.: 2 25 05 22

www.intelekti.ge [email protected]

INTELEKTI PUBLISHERS5 Ilia Chavchavadze Ave., Tbilisi, Georgia. Tel.: (995 32) 2 25 05 22

Tərcüməçilər: Tamar Tartaraşcili Aziz Mamədov

Səhifələyici Viyola TuğuşiCildin dizaynerləri Quram Qoqişvili İlya XelayaRəssam Nana Mikaberidze

ISBN 978-9941-31-149-9

© Quram Qoqişvili, Teymuraz Vepxvadze, İya Mebonia, Lamara Kurçişvili, 2020.© “İntelekt” nəşriyyatı, 2020.

3

Mündəricat

Kitabdan istifadə üçün məsləhətlər ............................................................4

III. 100-DƏN BÖYÜK ƏDƏDLƏR. ƏDƏDLƏRIN TOPLANMASI VƏ ÇIXILMASI

1 Ədədləri oxuyur və təsvir edirik ..........................................................6

2 1000-dən böyük ədədlər ........................................................................14

3 Ədəddə neçə yüzlük var?

Ədəddə neçə onluq var? ......................................................................17

4 Ədədləri müqayısə edək ........................................................................20

5 Ədədləri müqayisə edək və düzək .....................................................23

“Ədədi şüa” layihəsi ...............................................................................26

6 Onluqla və yüzlüklə sayırıq ..................................................................28

7 Ən yaxın onluğu və yüzlüyü adlandırın .............................................34

8 Təkrarlamaq ..............................................................................................37

9 Yüzlüklərı toplayaq. Minliklərı toplayaq ...............................................40

10 Alt-alta yazmaqla toplayaq. Onluqlara bölmək lazımdır. ................. 43

11 Alt-alta yazmaqla toplayaq. Yüzlüklərə və onluqlar ayıraq ............ 47

12 Yüzlükləri və minlikləri çıxaq ................................................................52

13 Alt-alta yazmaqla çıxaq .........................................................................56

14 Şifahı hesablama üsulları ......................................................................61

15 Şifahı hesablama üsullarının müzakirəsini davam edirik ................ 65

16 Ədədi ifadələrin qiymətini müqayısə edək ......................................... 68

17 Uyğunluq ...................................................................................................72

18 Ədəddən istifadə nümünələri ................................................................77

19 Toplamada və çıxmada məchul həddin tapılması ............................ 81

20 Təkrar ........................................................................................................86

III fəslin yekun tapşırıqları ....................................................................91

Riyazı işarələr və onlardan istifadə məsələləri ................................. 97

Fiqurlar ......................................................................................................97

Riyazi terminlər ........................................................................................97

Cavablar ....................................................................................................98

4

Kitabdan istifadə üçün məsləhətlər

Bu məsləhətləri oxuyun və xüsusi simvolların mənası ilə tanış olun.

Bu simvol sinifdə həll olunacaq məsələlərin baş lan masını göstərir. Bu məsələlərin nömrələri rəngli dairəyə alınıb, məsələn, 4 .

Bu simvol evdə həll olunası tapşırıqları göstərir. Bu məsələlərin nömrələri üçbucağın daxilinə salınıb, məsələn, 1 .

Bu simvolla işarələnən məsələləri həll etmək üçün çox zaman fərasətinizi göstərməli olacaqsınız. Bu məsələlərin nömrələri dördbucaqlının daxilində yerləşdirilmişdir, məsələn, 4 .

Bu simvolla olan məsələlər qrupla iş üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Bu simvolla oyunlar qeyd olunur. Riyazi biliyiniz olmadan bu tapşırıqda qələbə qazana bil məz-si niz.

Birinci kim olacaq? Bu simvolla təqdim olunan məsələləri həll etmək üçün zəka ilə yanaşı çevik düşünməniz də lazım gələcəkdir.

Bu simvolla verilən bütün tapşırıqları dəftərinizə köçürərək, həll etməlisiniz.

Qrupla

Ev tapşırığı

Düşün

Sinifdə

Kitabı qoruyun!Sizin kitabda edəcəyiniz qeydlərlə kitab başqası

üçün yararsız hala düşə bilər!

100-dən böyük ədədlər. Ədədlərin toplanması və çıxılması

III fəsil

Sizin biliyiniz elə dərinləşdi ki, 1000-dən böyük ədədləri mənimsəməniz də asan olacaqdır. Üçüncü fəsil bu ədədləri müqayisə

etmə və sıralamaya, onların toplama – çıxma üsullarını bilməyə və məchul həddi tapmağa həsr olunur. Burada uyğunluğun üsulları da

müzakirə olunub.

6

Ədədləri oxuyur və ifadə edirik1Sinifdə

10 onluq = 1 yüzlük = 100 təklik (vahid) və ya 100 (yüz)

• Neçə onluqdan 1 yüzlük alırıq?• Bir yüzlük neçə təklikdir?• 100 neçə onluqdur?

40 onluq neçə yüzlükdür?

80 onluq neçə yüzlükdür?

1

2

3

4

• 20 onluqdan neçə yüzlük alırıq?

Dərslər 63 - 65

7

Onluq və təkliyi rəqəmlə və sözlə yazın.

215

5

6

4 yüzlük = 40 onluq = 400 təklik = 400.400 – dörd yüz

9 yüzluk = ? onluq = ? təklik

Bu ədədi rəqəmlə və hərflə yazın.

? yüzlük ? onluq ? təklik = ? təklik

yüzlüklər onluqlar təkliklər

2 1 5

• Bu ədəd neçə yüzlükdən ibarətdir? Neçə təklikdən ibarətdir?

Bu ədəd iki yüz on beşdir.• Onu rəqəmlə yazın, • Yüzlüyü böldükdə neçə onluq alınacaq? • Nə qədər təklik qalacaq?

8

Neçə yüzlük, onluq və təklikdən ibarətdir?

• 1000 neçə yüzlükdür?• 1000 neçə onluqdur?

• 253-ü mərtəbə vahidlərinin cəmi şəklində yazırıq: 253 = 200 + 50 + 32 yüzlük, 5 onluq, 3 təklik.

• Bu ədədin yazılışında 2 rəqəmi nəyi göstərir?• 5 rəqəmi nəyi göstərir?• 3 rəqəmi nəyi göstərir?

7

8

9


? ? ?


2 5 3


? ? ?


? ? ?

428 _ dörd yüz iyirmi səkkiz4 yüzlük ? onluqlar ? təkliklər

135 _ yüz otuz beş? yüzlük ? onluq ? təklik

746 _ yeddi yüz on altı? yüzlük ? onluq ? təklik

100 onluq 1000-dir.Min

9

Göstərilmiş yüzlüklər, onluqlar və təkliklərə görə ədədin özünü yazın və onu geniş (ayrılmış) formada yazın:

Mərtəbə vahidlərinin cəmi şəklində yazın

425, 357.

Hər bir rəqəm ədədlərin yazılışında nəyi göstərir? 305, 351.

2 yüzlük, 4 onluq, 8 təklik

? + ? + ?

?

1 yüzlük, 0 onluq, 7 təklik

? + ? + ?

?

10

11

12

Altından xətt çəkilmiş rəqəmin qiymətini seçin (Bu rəqəm yazılışında nəyi göstərir):

591a) 500 b) 50 c) 5.

372a) 200 b) 20 c) 2.

834a) 300 b) 30 c) 3.

Sayarkən hansı ədəddən sonra 200 deyirik?a) 100 b) 201 c) 199.

Sayarkən 900-dən sonra hansını söyləyirik?a) 901 b) 1000 c) 910.

356a) 600 b) 60 c) 6.

585a) 800 b) 80 c) 8.

1

5

3

6

7

2

4

Düzgün cavabı seçin (dəftərdə işləyın)

10

273=a) 200+700+30 b) 20+70+30 c) 200+70+3.

Üçrəqəmli ədədin yüzlük rəqəmində 7-ni 5-lə əvəz ediblər. Bu ədəd a) 2 vahid azalır b) 200 vahid azalır c) 20 vahid azalır.

Rezo velosipedə iki dənə 100 larilik, dörd 10 larilik və bir 2 larilik ödədi. Velosipedə hansı məbləğ ödənildi?

a) 620 lari b) 240 lari c) 242 lari.

8

9

10

Bu ədədlərə diqqət edin: 305,3500 rəqəmi hər ədədin yazılışında nəyi göstərir?

Mediko və Mziyanın yaşlarının cəmi 37, Mziya və Teonanın yaşlarının cəmi isə 31-dir. Kimin yaşı çoxdur – Medikonun yoxsa Teonanın və nə qədər?

İkinci gün Şotikonun doğum günü idi, iki gündən sonra isə Teonanın doğum günü olacaq. İkisi də eyni ildə anadan olublar. Şotiko yoxsa Teona böyükdür?

30 yanvar çərşənbə axşamıdır, onda həmin ilin 6 fevralı hansı gündür?

Düşün

1

2

3

4

11

1000-də neçə yüzlük var?

30 onluq = ? yüzlük




Ev tapşırığı

1

6

8

7

2

4

3

5

Buraxılmış ədədləri deyin:

Neçə onluq, təklik və hansı ədədin verildiyini deyin?


4 yüzlük = ? onluq = = ? təklik = ?

6 yüzlük = ? onluq = = ? təklik = ?

12

Ədədləri yazın:altı yüz yetmış beş iki yüz on beşdörd yüz on beş doqquz yüz on səkkiziki yüz iyirmi sekkiz üç yüz iyirmi doqquz.

Ədədi oxuyun: 736.• Neçə yüzlükdən ibarətdir? • Yenə neçə təklikdir? Qalan təkliklərdən neçə onluq alınır?

Ədədi oxuyun: 546.• Neçə yüzlükdən ibarətdir? • Qalan təkliklərdən neçə onluq alınır? Onluq alınandan sonra neçə

təklik qalacaq?

Geniş formada yazın: 315, 248, 107, 215.

9

10

11

12

13

14

15

16

Neçə yüzlüyə, daha sonra onluğa və təkliyə ayrılacağını söyləyin


? ? ?


? ? ?


? ? ?


? ? ?

468? yüzlük, daha ? onluq, daha ? təklik




13

Altından xətt çəkilmiş rəqəmlərin qymətini deyin: 415, 238, 328, 519.17

Neçə yüzlüyə, sonra onluğa və təkliyə ayırmaq olar? Cədvəli dəftərə köçürün, doldurun və ədədi mərtəbə vahidlərinin

cəmi şəklində yazın:

672

672 = + +

925

925 = + +

831

831 = + +

730

730 = + +

18

20

19

21





Altında xətt çəkilmiş rəqəmin qiyməti nəyə bərabərdir:

691a) 600 b) 60 c) 6.

485a) 800 b) 80 c) 8.

263=a) 200+20+2 b) 200+60+3 c) 20+60+3.

745=a) 700+40+7 b) 700+40+5 c) 700+400+50.

Üç 100 larilik, altı 10 larilik və bir lari hansıdıra) 300 lari b) 306 lari c) 361 lari.

256a) 600 b) 60 c) 6.

373a) 300 b) 30 c) 3.

1

3

5

6

7

2

4

Düzgün cavabları seçin (dəftərdə işləyin)

14

1000 + 200 + 40 + 5 = 1245

Sözlərlə oxuyaq: Min iki yüz qırx beş.

• Bu ədəddə minliyin, yüzlüyün, onluğun və təkliyin mərtəbə rəqəmini deyin.

• Bu ədəddə 1 rəqəminin qiyməti neçədir? • Bu ədəddə 2 rəqəminin qiyməti neçədir? • Bu ədəddə 4 rəqəminin qiyməti neçədir?

2 minlikdən, 1 yüzlükdən, 5 onluqdan və 8 təklikdən ibarət olan ədədi yazın – iki min yüz əllı səkkiz.

Minlik yüzlük onluq təklik

? ? ? ?

• Bu ədədi mərtəbə vahidlərinin cəmi şəklində yazın.• Bu ədəddə 1, 5, 2, 8 rəqəminin qiyməti nədir?

1 minlik 2 yüzlük 4 onluq 5 təklik

2Sinifdə

1

2

1000-dən böyük ədədlər

Minliklər Yüzlüklər Onluqlar Təkliklər

1 2 4 5

Dərslər 66 - 67

15

Buraxılmış yerləri doldurun və dəftərə köçürün::1 minlik 1 yüzlük 3 onluq 4 təklik


• Bu ədəddə hər bir rəqəmin qiymətini yazın.

Ədədləri yazın:

1 Üç min iki yüz on yeddi, yeddi min iki,2 Iki min üç yüz beş, üç min iki yüz iki,3 Üç min dörd yüz iki, dörd min beş yüz beş,

4 Beş min üç yüz, iki min iyirmi yeddi.

Mərtəbə vahidlərinin cəmi şəklində yazın (və ya qısa, geniş formada):1 7 037 2 7 001 3 2 7174 3 515 5 4 001 6 3 102.

Ədədləri oxuyun:

1 5 001 2 3 017 3 4 125

4 5 100 5 4 102 6 6 010.

3

4

5

6

+ + +

2 minlikdən, 5 yüzlükdən, 7 onluqdan və 6 təklikdən ibarət olan ədədi yazın.


• Bu ədədi yazın. • Bu ədədi geniş formada yazın.• Hər rəqəmin qiymətini göstərin.

Ev tapşırığı

1

Dəftərə köçürün və buraxılmış yerləri doldurun:

16

2 minlik, 0 yüzlük, 4 onluq, 1 təklik


• Bu ədəddə hər bir rəqəmin qiymətini yazın.

Ədədləri yazın:1 Beş min on səkkiz, 2 Üç min iki yüz iki,3 Dörd min üç yüz beş, 4 Beş min üç yüz on səkkiz,5 Doqquz min səkkiz, 6 Səkkiz min yüz iyirmi doqquz.

Geniş şəkildə yazın1 6 022; 2 5 001; 3 3 718, 4 2 314; 5 4 002; 6 5 302.

Ədədləri oxuyun:

1 3 002; 2 4 018; 3 5 245; 4 6 200; 5 5 103; 6 6 018.

İndi neçənci ildir? Bu ədədi oxuyun və geniş şəkildə yazın.

2

3

4

5

6

+ + +

Altından xətt çəkilmiş rəqəmlərin qiymətini göstərin:

4 125a) 4 000 b) 400 c) 40 d) 4.

3 145a) 5000 b) 500 c) 50 d) 5.

4 125a) 1000 b) 100 c) 10 d) 1.

1000 nədira) Üçrəqəmli ədəd b) Dördrəqəmli ədəd c) Birrəqəmli ədəd

1 255a) 2000 b) 200 c) 20 d) 2.

2 136a) 3 000 b) 300 c) 30 d) 3.

1000-dən əvvəlki ədəda) 900 b) 999 c) 1001.

1

3

5

7

2

4

6


17

Ədəddə neçə yüzlük var?Ədəddə neçə onluq var? 3

Sinifdə

3 2 5

• Yüzlükləri ayıraq. Neçə yüzlüyə bölünəcək?

• Neçə təklik qalır?

Yazaq: 300 + 25

• Hər yüzlük neçə onluqdur? • 3 yüzlük neçə onluqdur? Daha neçə onluğa bölünəcək? 325 ədədi 32 onluqdan ibarətdir: 325 = 32 onluq + 5 təklik

Dəftərə köçürün, 456-nı yüzlüklərin və qalanları təkliklərin cəmi şəklində yazın:

456 = 4 yüzlük + ?

456-nı onluqlara bölün və onluqların və təkliklərin cəmi şəklində yazın:

456 = 45 onluq + ? təklik450 neçə onluqdur?456 neçə onluğa bölünəcək?

Buraxılmış yerləri doldurun və dəftərə köçürün:

725 = 7 yüzlük + ? təklik 725 = 72 onluq + ? təklik• 725-dən neçə yüzlük alınır? • 720-də neçə onluq vardır?

1

2

3

Buraxılmış ədədləri söyləyin:

563 = ? yüzlük ? təklik563 = ? onluq ? təklik

725 = ? yüzlük ? təklik725 = ? onluq ? təklik

4 5

Dərslər 68 - 69

18

200 neçə onluqdan ibarətdir?a) 200 b) 20 c) 2.

300 neçə yüzlükdən ibarətdir?a) 300 b) 30 c) 3.

400-də neçə onluq var?a) 400 b) 40 c) 4.


320 neçə onluqdur?a) 320 b) 32 c) 3.

420-də neçə yüzlük var?a) 420 b) 42 c) 4.

425-də neçə təklik var?a) 425 b) 42 c) 4.

2 lariliklə birlikdə neçə 10-luq götürməliyik ki, 322 lari düzəlsin.a) 30 dənə b) 32 dənə c) 22 dənə.

1

2

4

6

3

5

7

8

332-də neçə yüzlük var. Yenə neçə təklik qalır?

Ev tapşırığı

1

Buraxılmış ədədləri söyləyin:

327 = 32 ? + 7 ? 327 = 3 ? + 27 ?

405 = 40 ? + 5 ? 405 = 4 ? + 5 ?

6 7


19

436 neçə onluqdan ibarətdir?a) 4 b) 43 c) 436.

325 neçə yüzlükdən ibarətdir?a) 3 b) 30 c) 300.

657-də 65 onluq var. Yenə neçə təklik qalır? a) 67 b) 57 c) 7.

356 larini almaq üçün 5 lariliyə, 1 lariliyə, 5 dənə 10 lariliyə neçə 100 larilik əlavə etməliyik?

a) 3 dənə b) 2 dənə c) 35 dənə.

Əgər 615 ədədində yüzlüklərin rəqəmini 5-lə dəyişsək, onda verilmiş ədəd necə dəyişər?

a) 100 vahid azalacaq b) 1 vahid azalacaq c) 10 vahid azalacaq

736-da 7 yüzlük var. Yenə neçə təklik qalır?a) 3 b) 35 c) 735.

100 ları ilə birlikdə neçə 10 lari 550 larini təşkil edir?a) 55 dənə b) 54 dənə c) 45 dənə.

2

1

4

6

7

3

5

Bir neçə fiqurun təkrarlandığı dövrü ardıcıllıq verilmişdir. Növbəti üç fiqur hansılar olmalıdır?

457 = ? yüzlük ? təklik.





7

2

4

6

3

5

Buraxılmış ədədləri deyin:

... ... ...


20

Müqayisə edək: 234 və 143.

Əvvəlcə bu üçrəqəmli ədədlərin yüzlüklərini müqayisə edək. Yüzlüklərinin rəqəmi böyük olan ədəd böyükdür.

234 ədədi 143-dən böyükdür (234 daha böyükdür, nəinki 143) 234 143

Müqayisə edək: 212 və 221.

Cavabları <, > və ya = işarələrindən istifadə etməklə yazın:

212 221

4Sinifdə

1

2

Ədədləri müqayisə edirik

Müqayisə edin (<, > və ya = işarələrindən istifadə edin):

447 2973

850 7507

295 23211

621 6355

968 7899

923 92713

415 4294

683 6408

853 85312

302 3056

207 21010

567 56714

Ədədləri necə müqayisə etdiyinizi açıqlayın.

• Yüzlükləri müqayisə edək.

• Onluqları müqayisə edək.

Dərslər 70 - 72

21

Mən 3 yüzlükdən, 2 onluqdan və 2 təklikdən ibarət olan ədəddən böyüyəm. Mən 3 yüzlükdən, 2 onluqdan və 4 təklikdən kiçiyəm. Mən hansı ədədəm?

Mən 6 yüzlükdən, 7 onluqdan və 5 təklikdən ibarət olan ədəddən böyüyəm. Mən 6 yüzlükdən, 7 onluqdan və 7 təklikdən ibarət olan ədəddən kiçiyəm. Mən hansı ədədəm?

Düşün

1

2

Kim birinci olacaq?

Yüzlüklərinin və təkliklərinin rəqəmi onluqlarının rəqəmindən 9 vahid böyük olan üçrəqəmli ədədi tapın.

Təkliklərinin rəqəmi onluqlarının rəqəminin yarıya bölünməsi ilə və onluqlarının rəqəmi yüzlüklərinin rəqəminin yarıya bölünməsi ilə alınan 500-dən böyük üçrəqəmli ədədi tapın.

Yüzlüklərinin rəqəmi onluqlarının rəqəmindən 4 vahid kiçik, onluqlarının rəqəmi isə təkliklərinin rəqəmindən 4 vahid kiçik olan üçrəqəmli ədədi tapın.

1

2

3

Müqayisə edin: 128 və 124.

Ev tapşırığı

1

128 124128 124

22

Müqayisə edin (<, > və ya = işarələrindən istifadə edin):

281 182

601 601

325 333

252 251

789 727

137 132

724 731

142 180

3

6

9

12

2

5

8

11

701 701

233 230

533 515

697 655

4

7

10

13

Riyazi oyun: “Ədədləri şifrələyin”

Sinif üç-dörd üzvdən ibarət qruplara bölünür.

Oyun zamanı təkliyi simvolla, onluğu simvolla, yüzlüyü isə simvolla göstərəcəyik.

Oyun iki mərhələdən ibarətdir.

I mərhələ. Müəllim lövhədə bir neçə ikirəqəmli və üçrəqəmli ədədlər təqdim edir. Qruplardan onları simvollar vasitəsilə göstərmək tələb olunur. Məsələn, 32 – , 131 – .

II mərhələ. Qruplar beş-beş ikirəqəmli və üçrəqəmli ədədləri seçirlər, bu ədədləri özləri şifrələyirlər və həmin məsələni qarşı qruplara təqdim edirlər.

Həllin düzgünlüyü və sürəti qiymətlən-diriləcək.

23

Müqayısə edin və artma sırası ilə düzün:

Mərtəbələri hansı ardıcıllıqla müqayisə edirsiniz? Ədədləri azalma sırası ilə düzün:

Ədədləri müqayisə edək və düzək 5Sinifdə

• 422-nin və 424-ün arasında hansı ədəddir?• 425-dən əvvəlki ədəd hansıdır? • 426-dan sonrakı hansı ədəddir?

1

318-dən əvvəlki ədədi yazın.

Verilmiş ədədlərin arasında olan ədədi yazın.

Ədədləri müqayısə edək və artma sırası ilə düzək: 356, 236, və 351. • Yüzlükləri müqayısə edək. Bu ədədlər arasında ən kiçiyi hansıdır? • 356 və 351-i müqayısə edək. Hansı daha böyükdür? • Artma sırası ilə düzün.

422-dən sonrakı ədədi yazın.

2

4

5

3

421

318 319

318 320

421 422

423 426422 425424 427

692, 525 və 630.

523, 357, 525 və 341.

319, 581 və 347.

865, 862 və 418.

719, 730, 747 və 732.

803, 826 və 817.

6

10

8

7

11

9

Dərslər 73 - 75

24

Ketinin hündürlüyü 163 sm-dir, Tiniko-nun – 157 sm, Elenenin – 161 sm. Qızların arasında ən qısaboylu və ən ucaboylu hansıdır?

12

Riyazı oyun: “Kim daha yaxşı və cəlddir”

Lövhəyə 50 pərakəndə ədəd yazılmış iki eyni cür plakat bərkidilir. Ədədlər 100-dən 999-a qədər seçilmişdir. Sinif bir neçə qrupa bölünür. Müəllim hansısa iki qrupun adını söyləyir. Onların iki nümayəndəsi lövhəyə çıxır. Onlar ədədləri nəzərdən keçirirlər və artma sırası ilə verilmiş ədədlər arasında üç kiçiyini yazırlar. Sonra müəllim həmin qrupların başqa iki üzvünü lövhəyə çağırır. Onlardan yenə də artma sırası ilə qalan ədədlər

arasında üç kiçiyini yazmaq tələb olunur və i.a.Sonra oyunu başqa komandalar davam etdirirlər.

Üzvləri ən yaxşı və ən tez tapşırığı yerinə yetirən ko-manda qalib gələcək.

Ev tapşırığı

Ədədləri artma sırası ilə düzün:

172, 236, 242 və 221.

436, 431, 520 və 400.

427, 618, 654 və 659.

712, 521, 726 və 435.

1

3

2

4

25

Ədədləri azalma sırası ilə düzün:

623, 457, 625, 441.

801, 818, 808 və 881.

Məryəm ədədləri azalma sırası ilə belə düzdü: 62, 538, 540. Məryəm hansı səhvi buraxdı?

Sandronun 218, Zukanın 301 və Qiorginin 285 larisi var. Hansının ən çox məbləği var? Ən az hansının var?

719, 730, 747 və 732.5

7

8

9

6

Hansı yazılış düzgündür?a) 347>347 b) 347=347 c) 347<347.

Hansı bərabərsizlik düzgündür?a) 362>360 b) 362<360 c) 362<359.

Ədədləri azalma sırası ilə düzün: 909, 919, 917.a) 917, 919,^909 b) 917, 909, 919 c) 919, 917, 909.

716, 803 və 761 ədədlərini azalmaya görə düzsək, sonuncu yerdə olacaq:

a) 716 b) 803 c) 761.

121, 112, 211 və 201 ədədlərini artma sırası ilə düzsək, üçüncü yerdə olacaq

a) 121 b) 211 c) 201.

Əgər 425-i, 646-nı və 501-i artma sırası ilə düzsək, onda bu yazını alacağıq:

a) 425, 646, 501 b) 425, 501, 646 c) 646, 501, 425.

1

2

4

5

6

3


26

Layihə

“Ədədi şüa”

Layihənin məqsədi: şagird verilmiş ədədlərin müəyyən nöqtələri arasında məsafəni və vahid parçanın ölçüsü arasındakı əlaqəni aşkarlasın.

Damalı vərəqdə sonraki qayda ilə üç ədədi şüanı təsvir edin:

• Birinci şüada 0-ın uyğun nöqtəsindən iki dama uzaqlıqda 1 ədədinin uyğun nöqtəsini işarələyin.

• İkinci şüada 1 ədədinin uyğun nöqtəsini 0-ın uyğun nöqtəsindən iki dama uzaqlaşdırın.

• Üçüncu şüada 1 ədədinin uyğun noqtəsini 0-ın uyğun noqtəsindən dörd dama uzaqlaşdırın.

27

• Hər bir şüada ədədi secilmiş aralıqla vərəqin kənarına qədər işarələyək.

• Hər üç şüada 0-ın uyğun nöqtəsini O hərfi ilə, 3-ün uyğun nöqtəsini A hərfi ilə, 5-i isə B hərfi ilə işarələyək.

• Parçaların uzunluğunu “dama ilə” ölçək (damanın yanı ilə); Məsələn birinci OA parcasının uzunluğu 3-dür (dama). Ölçmələri aparın və uzunluqlar cədvəlini doldurun:

Parça OA OB AB

Birinci şüada 3

İkinci şüada

Ücüncü şüada

• OA parçalarının uzunluqlarını müqayisə edin. Hansı şüada uzunluq daha böyükdür və ya kicikdir

• OB parçalarının uzunluqlarını müqayisə edin. Hansı şüada uzunluq daha böyükdür və ya kicikdir

• AB parçalarının uzunluqlarını müqayisə edin. Hansı şüada uzunluq daha böyükdür və ya kicikdir

• Hansı qanunauyğunluğu sezdiniz? Necə düşünürsünüz, buna nə səbəb oldu?

28

Cədvəli dəftərinizə köçürün, buraxılmış ədədləri yazın və say ritmini göstərin (dairəyə alın):

Ədədlər Sayırıq

Yüzlüklərlə sayırıq:

130 430 730230 530 830330 630 930

• Hər sonrakı ədəd əvvəlkındən nə qədər böyükdür?

Beşliklərlə sayırıq:

2 177 2212


Onluqlarla sayırıq:

213 243 263223 253 273233


Təkliklərlə sayırıq:

421 424 426422 425423


6Sinifdə

1

2

3

4

5

Onluqlarla və yüzlüklərlə sayırıq

130 160 180140 170

265 765365 665465

437 439435 438436

628 678638 668648

418 448 468428 438

Yüzlüklər

Yüzlüklər

Yüzlüklər

Yüzlüklər

Yüzlüklər

Onluqlar

Onluqlar

Onluqlar

Onluqlar

Onluqlar

Təkliklər

Təkliklər

Təkliklər

Təkliklər

Təkliklər

Dərslər 76 - 78

29

Onluqlarla irəli sayaq:

• Göstərilən yerdə hansı ədədi yazmalıyıq?

Onluqlarla geri sayaq:

• Göstərilən yerdə hansı ədədi yazmalıyıq?

6

7

8

9

11

10

12

150

130

160

140

170

150 170

180

160 180

?

?

Onluqlarla irəli sayırıq

256, ,

237, ,

497, ,

142, ,

Təkliklərlə irəli sayırıq

367, ,

426, ,

345, ,

467, ,

Yüzlüklərlə irəli sayırıq

248, ,

437, ,

518, ,

417, ,

Təkliklərlə geri sayırıq

445, ,

418, ,

520, ,

503, ,

Yüzlüklərlə geri sayırıq

721, ,

831, ,

918, ,

504, ,

Onluqlarla geri sayırıq

371, ,

584, ,

643, ,

237, ,

1 2

Cədvəli dəftərinizə köçürün və doldurun:

30

Valideynləri Məryəmə xərclik üçün həftədə 10 lari verirdilər. Məryəm 5 həftə ərzində hansı məbləği aldı?

Nikanın bankda 230 larisi var idi. O hər ay maaşından 100 lari də banka köçürdürdü. 5 ay ərzində onun nə qədər məbləği yığılardı?

Cədvəli doldurun:

Məbləğ

Birinci köçür-mədən sonra

İkinci köçü r-mədən sonra

Üçüncü köçü r-mədən sonra

Dördüncü köçü r-mədən sonra

Beşinci köçü r-mədən sonra

230 ? ? ? ? ?

13

14

Həftələr Məbləğ1 10

2 20

3

4

5

Cədvəli doldurun:

Ev tapşırığı

Buraxılmış ədədləri yazın və say ritmini göstərin, cədvəli dəftərə köçürün (təklik, onluq və ya yüzlük):

1

Ədədlər Sayırıq

910 940920 950

435 535 835635

775 778 779777

142 145143 146

400 410 440420

399 699499 799

Yüzlüklər Onluqlar Təkliklər






31

Onluqlarla irəli sayırıq. Buraxılmış ədədi deyin:

Onluqlarla geri sayırıq. Buraxılmış ədədi deyin.

Televiziya müsabiqəsi üçün mün-siflər heyəti hər gün 5 yeni iştirakçı seçirdi. 7 gün ərzində neçə iştirakçi seçiləcək?

2

3

4

6

8

5

7

230 250

120

280

150 160

240

110

270

140

260

130

?

?

Yüzlüklərlə irəli sayırıq

256, ,

427, ,

518, ,

638, ,

Təkliklərlə irəli sayırıq

347, ,

852, ,

638, ,

399, ,

Yüzlüklərlə geri sayırıq

917, ,

825, ,

516, ,

431, ,

Təkliklərlə geri sayırıq

104, ,

217, ,

201, ,

305, ,

Cədvəli dəftərinizə köçürün və doldurun:

Gündə İştirakçıların sayı 1 52 1034567

Cədvəli doldurun:

32

İyunun 1-də gəmi ilə 215 turist səfər etdi. Sonra isə hər gün 100 turist səfər ed-irdi. Gəmi 1 iyundan 7 iyun da daxil olmaqla neçə turistə xidmət etmişdir?

9

Dörd ədəd sadalayın (onlarda onluqların sayını vurğulamaqla) ki, alınacaq:

• 299-dan onluqlarla irəli sayanda? • 101-dən onluqlarla geri sayanda? • 499-dan onluqlarla irəli sayanda? • 599-dan onluqlarla irəli sayanda?

Tikinti firması Nikaya hər gün 15 lari, Zezvaya isə 20 lari ödəyir. Hansının daha çox məbləği toplanacaq – 6 gündə Nikanın, yoxsa 5 gündə Zezvanın?

Düşün

1

2

Təkliklərlə geri saymaqla 198-dən sonra söyləyirik a) 199 b) 197 c) 297.

Onluqlarla geri saymaqla 218-dən sonra söyləyirika) 219 b) 318 c) 228.

Yüzlüklərlə geri saymaqla 328-dən sonra söyləyirika) 228 b) 338 c) 329.

1

2

3


33

Onluqlarla geri saymaqla 218-dən sonra söyləyirika) 318 b) 208 c) 217.


Onluqlarla geri saydıqda 102-dən sonra söyləyirika) 92 b) 112 c) 101.

4

5

6

34

Onluqlar və 148 ədədi göstəril-mişdir.

• 148 hansı onluqlar arasın-dadır?

• Təkliklərlə saymadan istifadə edin və 148-ə yaxın onluq hansıdır?

Yüzlüklər və 243 gös təril-mişdir. 243 hansı yüzlüklər arasındadır? Ən yaxın yüzlük hansıdır? Onluqlarla saymadan istifadə edin.

368 ədədi verilib. Neçə yüzlük var? Sonrakı yüzlük hansıdır? Ən yaxın olan yüzlük hansıdır?

527 hansı yüzlüklər arasındadır? Ən yaxın yüzlük hansıdır?

127 hansı onluqlar arasındadır? Ən yaxın onluq hansıdır?

Cədvəli dəftərinizə köçürün, ədədə nəzər yetirin və doldurun:

7Sinifdə

1

2

3

4

5

6

Ən yaxın onluqları və yüzlükləri söyləyək

120 140130 150

148

100 250200 400

243

300

3 yüzlük 4 yüzlük

10 vahid böyük

456100 vahid böyük10 vahid kiçik 100 vahid kiçik

Dərslər 79 - 80

35

Ədəd oxunda 310-la 320 arasında yerləşən və onun ən yaxın onluğu 310 olan hər hansı ədədi təsvir edin.

• 310-dan 320-yə qədər ədədləri artma sırası ilə sayın və “orta” ədədi söyləyin. Bu ədədi özünüzün seçdiyiniz ədədlə müqayisə edin.

Ən yaxın ədədi 400 olan, 300 və 400 arasındakı hər hansı ədədi söyləyin və bu ədədi 350 ilə müqayisə edin.

Ədəd oxunda bu ədədləri ifadə edin• Hansı ki, ən yaxın onluğu 240-dır.• 242, 255, 238, 249, 236 ədədlərinin içindədir.

7

8

9

290 310300 320 330

230 240235 245 250

Ev tapşırığı

112-yə ən yaxın onluğu deyin. 112 hansı yüzlüklər arasındadır?

325 və 350-yə ən yaxın yüzlükləri deyin.

467 və 450-yə ən yaxın yüzlükləri deyin.

1

2

3

100 120110 130 140 150

300 500400 600

450

200 400300 500

350

36

337 hansı yüzlüklər arasındadır? 337 hansı onluqlar arasındadır? Bu ədədin ən yaxın yüzlüyü və onluğu hansıdır?

47-nin yaxın onluğu və beşliyi hansı ədəddir?

• Ən yaxın onluğu 160 olan, 150 və 160 arasında olan hər hansı ədədi söyləyin.

• 150-dən 160 ədədi də daxil olmaqla ədədləri artmaya görə sayın, “orta“ ədədi söyləyin və onu 155-lə müqayisə edin.

Ən yaxın yüzlüyü 200, 200 və 300 arasında olan hər hansı ədədi söyləyin və onu 250 ilə müqayisə edin.

4

5

6

7

40 45 55 656050 70

37

Təkrar

Verilmiş ədədlər arasında olan ədədi yazın: 635 ? 637 498 ? 500

Azalma sırası ilə ədədləri yazın: 745, 319, 737, 402, 597, 709.

Artma sırası ilə ədədləri yazın: 912, 318, 192, 922, 899

Ədədləri yazın: iki yüz on bir, yeddi yüz yetmiş yeddi, üç yüz bir, dörd yüz iyirmi iki.

Geniş formada yazın (mərtəbə vahidlərinin cəmi şəklində): 734, 386, 473, 230, 301.

Hər bir ədəddə 3 rəqəminin qiymətini deyin: 238, 235, 394, 123, 361, 513.

Ədədləri müqayisə edin (> və ya < işarəsindən istifadə edin):495 476 702 698 98 203

573 578 286 276 437 582.

645 647 33 324

Yüzlüklərlə sayırıq. Buraxılan ədəd hansıdır? 135, 235, 335, ? , 535, 635.

Təkliklər, onluqlar və ya yüzlüklərlə sayırıq? Buraxılan ədədi yazın? 534, ? , 554, 564, 574, 584

1

2

3

6

7

8

9

4

5

8Dərslər 81 - 82

38

Beşliklərlə sayın. 15-dən başlayın və 40-da bitirin.

Cütlüklə sayın. 14-lə başlayın və 24-lə bitirin.

1-dən 20-də daxil olmaqla ədədləri yazın. Cütlüklə sayın (2-dən başlayaraq) və sayarkən söylədiyiniz hər bir ədədin altından xətt çəkin.

Beşliklərlə sayın və söylənən ədədləri dairəyə alın. Hansı ədədlər iki dəfə dairəyə alınmışdır?

Buraxılmış ədədi ya işarəni tapın < və ya >.1 40 təklik = ? onluq; 2 402 204.

Buraxılmış sözləri deyin:1 10 onluq = 1 ? 2 10 yüzlük = 1 ?

3 10 təklik = 1 ? 4 20 onluq = 2 ? .

Ədədi yazın:1 2 000 + 900 + 20 + 6; 2 1 000 + 200 + 60 + 3;

3 İki min yeddi, üç min beş yüz on bir.

5402-nin minlik mərtəbəsində olan rəqəmi yazın; 2003-ün yüzlük mərtəbəsinin; 7348-in təklik mərtəbəsinin; 789-un onluq mərtəbəsində olan rəqəmi yazın.

Bu rəqəmlərdən istifadə edin: 8, 9, 5 və ən böyük üçrəqəmli ədədi yazın.

Bu rəqəmlərdən istifadə edin: 8, 3, 9 və ən kiçik üçrəqəmli ədədi yazın.

283-ün yaxın onluğunu və yüzlüyünü söyləyin.

10

11

12

13

15

16

17

18

19

14

39

Saymaq qaydasına nəzər yetirin və ədədləri yazmağa davam edin:1 55, 60, 65, 70, ? , ? 2 34, 36, 38, 40, ? , ?

3 26, 36, 46, 56, ? , ? 4 41, 43,^ 45, 47, ? , ?

436-nin ən yaxın onluğunu yazın.

Beşliklərlə sayın. 6-dan başlayın və 31-lə bitirin.

20

21

22

430 440435

436

Riyazı oyun: “Üçrəqəmli ədəd düzəldək“

Hər qrupda on şagird var. Qrupun hər bir şagirdi bir rəqəmi göstərir. Rəqəmlər təsvir olunmuş kartı sinələrinə də taxa bilərlər, yaxud başqa üsulla da öz rəqəmlərini göstərə bilərlər. Bir qrupun üç şagirdi rəqəmləri fərqli olan üçrəqəmli ədəd təqdim edir. Onlar – 10 vahıd böyük (10 vahid kiçik və ya 100 vahid böyük, yaxud 100 vahid kiçik) üçrəqəmli ədəd tərtib etmələrini elan edirlər. İkinci komandanın şagirdləri önə çıxaraq bir-birinin yanında durmaqla tələb olunan rəqəmləri təqdim etməlidirlər. Sonra ikinci qrup üçrəqəmli ədədi təqdim ədəcək və 10 vahid böyük, 10 vahid kiçik, 100 vahid böyük, 100 vahid kiçik ədədin söylənməsini tələb edecək. Hər komanda dörd dəfə fərqli üçrəqəmli ədədləri söyləyir və tələb də hər dəfə adlandırılan dörddən biridir.

40

Toplayaq: 500+300 .

• Məchul toplananı tapmaq üçün toplamanın hansı xassəsindən istifadə edəcəksiniz?

• Bu toplananı tapın.

1 200 + = 400 + 200

2 + 300 = 500 + 300.

9Sinifdə

1

8

2

5

3

6

4

7

Yüzlükləri toplayaq. Minlikləri toplayaq.

5 + 3 = 8

500 + 300 = ? 300 + 500 = ?

5 yüzlük + 3 yüzlük = 8 yüzlük

3 yüzlük + 5 yüzlük = 8 yüzlük

3 + 5 = 8

Toplayın:

300 +100

700 +100

100 + 300

100 + 700

100 +400

200 +300

400 + 100

300 + 200

200 +500

400 +500

500 + 200

500 + 400

Dərslər 83 - 85

41

Minlikləri toplayaq:

Ketevan kompüterini 2 dənə 200 lariliyi və 1 dənə 100 lariliyi ilə aldı. Kompüter neçəyə idi?

Qivi avtomobili 6000 lariyə aldı, Deme-tre öz avtomobilinə 2000 lari artıq ödədi. Demetrenin avtomobili neçəyədir?

500 + 300 + 100

200 + 400 + 100

2 000 + 1 000 + 3 000

3 000 + 1 000 + 4 000

9

18

19

10

12

11

13

14

16

15

17

Üç ədədi toplayın:

Toplayın:

3 000 + 1 000

1 000 + 3 000

7 000 + 1 000

1 000 + 7 000

4 000 + 2 000

2 000 + 4 000

4 000 + 4 000

3 000 + 3 000

5 000 + 3 000

5 + 3 = 8 5 minlik + 3 minlik = 8 minlik 5 000 + 3 000 = ?

3 + 5 = 8 3 minlik + 5 minlik = 8 minlik 3 000 + 5 000 = ?

42

Soyuducunun qiyməti 500 laridir. Bu məbləği 200 və 100 lariliklərlə necə ödəyə bilərik? Bütün halları müzakirə edin.

20

300 + 100 = 100 + ? 2 000 + 5 000 = 5 000 + ?21 22

Buraxılmış yerləri doldurun:

Toplayın:

Ev tapşırığı

1400 +200

200 + 400

4500 +300

300 + 500

73000 +4000

3000 + 4000

104000 +5000

5000 +4000

2300 +400

400 + 300

5500 +100

100 + 500

82000 +3000

3000 + 2000

3300 +200

200 + 300

6700 +200

200 + 700

Qiorqi 7 000 lari topladı. Öz istədiyi maşını almağa onun 2 000 larisi çatışmır. Bu maşın neçəyədir?

200 və 100 lariliklərlə necə 300 lari düzəldə bilərik? Bütün halları müzakirə edin.

9

11

12

1000 +2000

2000 + 1000

43

Toplayaq: 125+213 .

Toplayaq: 125+218 .

Alt-alta yazmaqla toplayın. Onluğu ayırmamız lazım gələcəkdir. 10

Sinifdə

1

2


1 2 5

2 1 3

? ? ?

+


1 2 5

2 1 8

? 4 3

+1

Onluğu təkliklərdən ayıraq

13 təklik = = 1 onluq 3 təklik

Dərslər 86 - 88

44

Toplayaq: 236+363 .

Toplayaq: 226+368 .

Bir gün ərzində Mestiyanı 139, ikinci gün isə 257 turist ziyarət etdi. Mestiyanı iki gün ərzində neçə turist ziyarət edib?

Bir məktəbdə 537, ikincidə isə 127 nəfər çox şagird oxuyur. İkinci məktəbdə neçə şagird oxuyur?

3

4

11

12

5

8

6

9

7

10


2 3 6

3 6 3+


2 2 6

3 6 8

4

+1

14 təklik = 1 onluq 4 təklik

Dəftərə köçürün və alt-alta yazmaqla toplayın:

Dəftərə köçürün və toplayın. Onluğu ayırmalı olacaqsınız:

157322

+

157323

+

321463

+

329463

+

541337

+

546434

+

45

Alt-alta yazmaqla toplayaq:

Alt-alta yazmaqla toplayaq:


Məsələləri həll edin:

Ev tapşırığı

32 + 119 = 119 + ?

Uşaq teatrında səhər tamaşasında 325 şagird var idi. Günorta tamaşasında 137 nəfər çox şagird gəldi. Günorta tamaşasında neçə şagird gəldi?

? + 214 = 214 + 87

204 + ? = 204

362 + ? = 156 + 362

1

7

13

17

15

14

16

4

10

2

8

5

11

3

9

6

12

732263

+

736247

+

645443

+

262329

+

645231

+

807115

+

612187

+

329119

+

321425

+

136246

+

718211

+

21487

+

46

Onluq rəqəmi təklik rəqəmindən 7 vahid böyük olan, yüzlük rəqəmi isə təklik rəqəmindən 1 vahid kiçik olan üçrəqəmli ədədi tapın.

Yüzlük rəqəmi təklik rəqəmindən 7 vahid böyük olan, onluq rəqəmi isə təklik rəqəmindən 2 vahid kiçik olan üçrəqəmli ədədi tapın.

İki eyni üçrəqəmli ədədi toplamaqla 888 aldılar. Toplananları tapın.

Şagirdlər payızda yazdakından 147 ting az, yəni 219 ting əkdilər. Yazda neçə ting əkiblər?

İki ədədin cəmi birinci toplanandan126 vahid çoxdur. İkinci toplananı tapın.

Buraxılmış rəqəmləri bərpa edin.

Düşün

1

2

5

6

3

4

3471***71

+

47

Toplayaq: 472 + 183 .

Alt-alta yazmaqla toplayaq.Yüzlüyü, onluğu ayırırıq. 11

Sinifdə

1 Yüzlüklər Onluqlar Təkliklər

4 7 21 8 36 5 5

+1

Yüzlüyü ayırın

Toplama prosesini təsvir edin.

Dərslər 89 - 91

48

Toplayaq: 233 + 288 .2

3 4


2 3 32 8 85 2 1

+1 1

Onluğü ayırın

Yüzlüyu ayırın


5 3 92 4 7


3 8 74 1 8

+ +11 1

539247

+387418

+

Toplayaq:

49

Dəftərə köçürün və alt-alta yazmaqla toplayın:

5

8

6

9

7

10

439247

367150

+

+

3 dənə 100 larilik, 2 dənə 10 larilik və 9 dənə 1 larilikdən hansı məbləğ alınır?

Mamukanın 2 dənə yüz lariliyi, 8 dənə 10 lariliyi və 7 dənə bir lar-iliyi var idi. Vanonun 1 dənə 100 lariliyi 7 dənə 10 lariliyi, 5 dənə bir lariliyi var idi. Bu cədvəldən istifadə edərək ikisinin məbləğini tapın.

11

15

16

369528

+

385453

690153

+

+

12 738253

+

423382

821176

+

+

13 387418

+14 188

491+

1 1

100 lari 10 lari 1 lari2 8 7

1 7 5

? ? ?

Ev tapşırığı

10 dənə 1 larilik qələmi neçə on lariliklə əldə edə bilərsiniz?

10 dənə 10 larilik albomu neçə yüz lariliklə əldə edə bilərsiniz?

4 yüz larilik, 5 on larilik və 7 bir larilik birlikdə hansı məbləğdir?

1

2

3

50

Alt-alta yazmaqla toplayın:

Vatonun 3 dənə 100 lariliyi, 5 dənə 10 lariliyi və 7 dənə 1 lariliyi var idi. Məryəmin isə 4 dənə 100 lariliyi, 7 dənə 10 lariliyi və 8 dənə 1 lariliyi var idi. Hər ikisinin hansı məbləği var idi? Cədvəldən istifadə edin, dəftərə köçürün və doldurun.

4

8

12

723168

+

475315

+

6

10 11

418520

+

207384

+457461

+

5

9

239534

+

287462

+

7602239

+

100 l. 10 l. 1 l.Vato 3 5 7

Məryəm ? ? ?

Birlikdə ? ? ?

10 təklik neçə onluqdur?a) 2 b) 1 c) 3.

10 onluq neçə yüzlükdür?a) 1 b) 2 c) 3.

13 təklik neçə onluq və təklikdir?a) 1 onluq 2 təklik b) 1 onluq 3 təklik c) 1 onluq 4 təklik.

15 onluqdan neçə yüzlük ayrılır, yenə neçə onluq qalır?a) 5 yüzlük 1 onluq b) 1 yüzlük 5 onluq c) 5 yüzlük 1 təklik.

1

3

2

4

Düz cavabları seçin (dəftərdə işləyin)

51

40 lari neçə on larilikdən ibarətdir?a) 4 b) 2 c) 400.

327+528 toplamasını yerinə yetirərkəna) Onluğu ayırmalı olacağıqb) Onluğu ayırmalı olmayacağıqc) Yüzlüyü ayırmalı olacağıq.

13 on larilik o qədər məbləği təşkil edir, nə qədər ki, a) 1 yüz larilik b) 13 yüz larilikc) 1 yüz larilik və 3 on larilik.

5 dənə beş lariliklə, 2 dənə iki lariliklə və 1 dənə bir lariliklə düzəldilmiş məbləği neçə onlariliklə düzəldə bilərik?

a) 8 b) 3 c) 2.

Anbara 125 kiçik və 780 böyük banka bal apardılar. Anbara cəmisi neçə banka bal aparmışlar?

a) 905 b) 895 c) 825.

İki dənə 50 larilik o məbləği təşkil edir, hansını ki, a) 2 dənə 100 larilik b) 5 dənə 10 larilik c) 10 dənə 10 larilik.

7

5

6

8

10

9

52

Çıxaq: 600–300 .

Çıxaq: 5000–2000 .

Müzakirə edirik:

Bələliklə,

12Sinifdə

1

2

5 000 – 1 00011 9 000 – 3 00012 3 000 – 1 00013

2 000 – 1 00014 3 000 – 2 00015 8 000 – 4 00016

Yüzlükləri çıxaqMinlikləri çıxaq

6 – 3 = ? 6 yüzlük – 3 yüzlük = ?

600 – 300 = ?

5 minlik – 2 minlik = 3 minlik5 000 – 2 000 = ?

5 – 2 = 3

400 – 1003 900 – 3004 500 – 1006700 – 4005

800 – 5007 200 – 1008 700 – 60010300 – 1009

Çıxaq:

Dərslər 92 - 94

53

300 səhifəlik kitabdan Nika artıq 200 səhifəsini oxudu. Onun oxumağa neçə səhifəsi qaldı?

Qiorqi 30 dənə 100 larilikdən 20 dənəsini banka köçürdü. Qiorqinin nə qədər məbləği qaldı?

10 dənə 100 larilik neçə larini təşkil edir?

17

19

18

400-dən 100 vahid kiçik olan hansı ədəddir?a) 300 b) 400 c) 500.

400-dən 200 vahid çox olan hansı ədəddır?a) 500 b) 600 c) 800.

900-dən 300 vahid kiçik olan hansı ədəddır?a) 500 b) 600 c) 400.

4000-dən 1000 vahid kiçik olan hansı ədəddir?a) 4 000 b) 5 000 c) 3 000.

400 300-dən nəqədər böyükdür?a) 100 b) 200 c) 300.

600 hansı ədəddən 300 vahid çoxdur?a) 900 b) 630 c) 300.

500 700-dən nə qədər azdır?a) 300 b) 400 c) 200.

1

3

5

2

4

6

7


54

Zurab 100 dənə 100 larilikdən 70-ni maşına ödədi. Zurabin nə qədər pulu qaldı?

Anbarda 800 qutu alma var idi. Hər ay 100 qutu versələr, 5 aydan sonra burada neçə qutu qalacaq?

Bir şəhərdə 9000 sakin var, ikinci şəhərdə 2000 nəfər çox. İkinci şəhərdə nə qədər sakin var?

Müzakırə edirik:

Ev tapşırığı

800 – 4001

Levanın 50 dənə 100 lariliyi var idi. Levanın hansı məbləği var idi?12

13

14

15

300 – 2004

9 000 – 1 0007

7 000 – 1 00010 8 000 – 6 00011

500 – 2002

700 – 2005

9 000 – 8 0008

600 – 4003

500 – 4006

6 000 – 5 0009

Bələliklə, 600–400=200 6000–4000=2000

6 – 4 = 2

Nəzərə alın:

Çıxın:

10 yüzlük 1000-dir. Neçə minlik saymalıyıq?

10 yüzlük 20 yüzlük 30 yüzlük

1000 2000 3000

55

Fiqurları dəftərə köçürün və hər birindən parçaları elə çəkin ki, göstərilmiş sayda yeni figurlar əldə edəsiniz:

TƏKRAR ÜÇÜN MƏSƏLƏLƏR

1

4

7

2

5

8

3

6

9

2 üçbucaqlı alın


2 kvadrat alın

1 üçbucaqlı və kvadrat alın

2 düzbucaqlı alın

1 üçbucaqlı və 1 düzbucaqlı alın




56

Çıxaq: 361–237 .Onluğu təkliklərə ayırmalı

olacağıq:

Çıxma əməlini izah edin və fərqi tapın.

464–146 282–125

13Sinifdə

1

2 3

Alt-alta yazmaqla çıxın


3 6 12 3 7

–


3 6 12 3 7? ? ?


4 6 41 4 6


2 8 21 2 5

–

– –

5

5 7

11

14 12

7 təklik çıxırıq.Azalanın 1 onluğunu xırdalayaq:

Çıxaq:

361

Dərslər 95 - 97

57

6 8 9

Qoruqda 652 ağac var, Bunlardan 238-i iynəyarpaqlıdır, qalanı enliyarpaqlıdır. Qoruqda neçə enliyarpaqlı ağac var?

Brodzeula kəndində 304, Şindina kəndində isə 410 sakin var. Hansı kənddə çox adam yaşayır və nə qədər?

Fermada 215 hind toyuğu və 272 toyuq var. Hansı quş daha azdır və nə qədər?

Mixonun arı pətəyində 549 arı, Kakonun isə 416 arısı var. Hansınin pətəyində daha çox arı var və nə qədər?

351–138 725–119

10

11

12

13

4 5


7 2 51 1 9


3 5 11 3 8

– –

Çıxaq:

Hansı halda onluğu təkliklərə xırdalamalı olacağıq?

361127

–

7735518

–738125

–647215

–

58

Çıxaq: 428–175 . Yüzlüyü onluqlara bölməli olacağıq.14


4 2 81 7 5? ? ?

–


4 2 81 7 5? ? 3

–3 12

428

Təklikləri çıxırıq – 5 təklik çıxacağıq.

Onluqları çıxmaq üçün çıxılanın bir 1 yüzlüyünü onluqlara ayırmaq lazım gələcək. 1 yüzlük = 10 onluq

Çıxma prosesini təsvir edin.

İndi azalandan 1 yüzlük və 7 onluq çıxırıq.

314–162 437–19415 16


3 1 41 6 2


4 3 71 9 4

– –

Çıxırıq:

59

Ketino 438–176 əməlini bu cür yerinə yetirdi.

• Ketino hansı səhv buraxdı?

17 19

21

18 20918426

785594

529341

634452

– –– –


4 3 81 7 63 6 2

–

Ev tapşırığı

1

8

5

11

3

7

2

9

6

12

4254139

339175

–

463147

728243

–

–

–

697249

–

10637283

13536183

574115

–

385158

416155

–

461324

437166

–

– –

– –

346217

–

Çıxmanı yerinə yetirin. Onluqları təkliklərə ayırmalı olacaqsınız.

Çıxaq. Yüzlüyü onluqlara ayırmalı olacaqsınız.

60

Qiorqi 628–266 əməlini belə yerinə yetirdi:

• Qiorqi hansı səhvi buraxdı?

Məryəm 293 səhifəlik kitabdan 148 səhifəsini oxu-du. Məryəmin oxunmamış neçə səhifəsi qaldı?

Mağazada gün ərzində 134 qələmdən 116 qələm satıldı. Mağazada neçə qələm qaldı?

Bazar günü dəmir yolunda Tbilisi – Batumi istiqamətində 748 bilet satıldı,

bu isə bazar ertəsi satılmış biletlərdən 192 ədəd çox idi. Bazar ertəsi neçə bilet satıldı?

May ayında dəyirmanda iyun ayındakın-dan 63 kisə az, 354 kisə buğda üyüdüldü. İyunda neçə kisə buğda üyüdüldü?

14

15

16

17

18

628266462

–

61

20 + 50

30 + 40

80 – 50

200 + 500

400 + 500

800 – 500

2000 + 5000

3000 + 2000

3000 – 1000

Şifahi hesablama üsulları 14Sinifdə

1

4

7

836 + 30

746 + 20

946 – 40

936 + 50

856 – 30

836 – 20

12 13

14 15

16 17

765 – 4011

729 + 200

• Yüzlüklər neçə yüzlüklə artacaq? • Cəmdə neçə yüzlük var? • Cəmi tapın.

18

725 – 200

• Yüzlüklərin miqdarı neçə yüzlüklə azalacaq? • Çıxmanı yerinə yetirin.

19

2

5

8

3

6

9

Onluqları, yüzlükləri, minlikləri toplayaq və ya çıxaq:

Onluqları, yüzlükləri, minlikləri toplayaq və ya çıxaq:

725 + 4010 • Onluğun mərtəbə rəqəmi neçə onluğu göstərir?

• Onluqlar neçə onluqla artacaq?

725 + 40 = ?

765 – 40 = ?

?

Dərslər 98 - 100

62

836 + 100

2 500 + 3 000

6 500 – 3 000

836 – 400

3 500 + 2 000

• Minliklər neçə minliklə artar? • Neçə minlik alınar?

7 500 – 2 000

• Minliklər neçə minlik ilə azalır? • Neçə minlik alınar?

725 + 232

Yüzlükləri üstünə gəlirik: 725 + 200

Onluqları üstünə gəlirik: 925 + 30

Təklikləri üstünə gəlirik: 955 + 2 = 957

Gürcü reqbiçilərini dəstəkləmək üçün birinci oyuna 6 800, ikinci oyuna isə ondan 3 000 çox tamaşaçı getdi. İkinci oyunda nə qədər tamaşaçı var idi?

746 + 200

1 500 + 4 000

7 500 – 4 000

786 – 500

535 + 300

736 – 300

20

27

30

23

26

29

32

36

21

28

31

24

22

857 + 12233

25

734 + 13334

631 + 12535

3 500 + 2 000 = ?

7 500 – 2 000 = ?

Toplamanı yüzlük mərtəbəsindən başlayaq:

Əməlləri yerinə yetirin:

63

756 – 235Bu çıxmanı da yüzlük mərtəbəsindən başlayaq.

Yüzlüyü çıxırıq: 756 – 200

Onluğu çıxırıq: 556 – 30

Təkliyi çıxırıq: 526 – 5 = 521

• Toplama və çıxmanın bu yolunu hansı hallarda seçərdiniz? • Bəlkə həllə təkliklər mərtəbəsindən başlamaq daha yaxşı olar?

37

400+500=a) 700 b) 800 c) 900.

675 – 40 =a) 645 b) 635 c) 625.

876 – 200 =a) 476 b) 576 c) 676.

684 + 300 =a) 687 b) 984 c) 714.

4 000 + 3 000 =a) 6 000 b) 7 000 c) 8 000.

729 + 100 =a) 929 b) 829 c) 629.

1

3

5 6

2

4

Ev tapşırığı

736

500 + 300

500 – 300

1

4

7

436

800 + 100

400 – 200

2

5

8

536

900 + 100

600 – 500

3

6

9

Geniş şəkildə yazın (mərtəbə vahidlərinin cəmi şəklində).

Əməlləri yerinə yetirin:


64

530 + 40

636 + 200

624 + 212

746 – 30

1200 + 2000

758 + 121

Marikanın maaşı 200 lari artdı. Əvvəl onun maaşı 375 lari idi. Marikanın maaşı indi nə qədərdir?

Beka 748 larınin 100 larisinə gödəkcə, 20 larisinə isə kitab aldı. Bekanın neçə larisi qaldı?

2009-cu ildə şəhərlərin birində 1748 sakinin maşını var idi. 2010-cu ildə maşın sahiblərinin sayı 123 nəfər artdı. 2010-cu ildə nə qədər maşın sahibi var idi?

10

16

22

13

19

25

28

29

29

746 + 40

757 – 300

635 – 204

577 – 40

8000 – 2000

625 + 243

11

17

23

14

20

26

536 + 30

576 – 400

798 – 236

678 – 60

4000 – 2000

689 – 245

12

18

24

15

21

27

Əməli yerinə yetirməyə ən yüksək mərtəbədən başlayın.

65

Onluq və yüzlüklərlə “aşmaqla“, saymadan istifadə edirik.

738 + 198

• Nə qədər çox əlavə etdik? • 938-dən neçə çıxaq ki, axtarılan cəmi tapaq?

149 + 34

278 – 35

237 + 22

286 – 33

Şifahi hesablama üsullarının müzakirəsinə davam edək 15

Sinifdə

1

12

14

13

15

Hesablamanı sadələşdirmək üçün onluqlardan və yüzlüklərdən istifadə edək:

198-in yaxın onluğu 200-dür 738+200=938

465 – 199

587 – 198

638 – 29

465 + 297736 – 198

736 – 200 = 536 536 + 2 = ?

2 357 + 199

357 + 200 = 557 557 – 1 = ?

3

5

8

11

357 + 495

638 + 28

7

10

4

562 + 3986

748 + 199

478 – 20916 • Əvvəlcə geri saymadan, sonra isə yüzlüklərlə aşmadan istifadə etsəniz hansı nəticəni alacaqsınız?

Dərslər 101 - 103

66

Onluqlara və yüzlüklərə qədər tamamlayaq:

Minlikdən və yüzlükdən çıxaq:

797 + 28

Yüzlüklərə qədər tamamlayaq: 797 + 3 = 800.

Daha hansı ədədi əlavə etməliyik?

500 – 345

• Çıxmanı hansı üsulla yerinə yetirə-cəksiniz?

• İndi 154-ə hansı ədədi əlavə etməliyik?

5000 – 457

İndi hansı ədədi əlavə edecəksiniz?

17

21

26

800 + ? = ?

500 – 1 = 499

5000 = 4999 + 1

499 – 345 = 154

4999 – 457 = ?

895 + 36

697 + 49

19 + 9

18

400 – 236

4000 – 756

22

27

19

700 – 447

3000 – 426

23

28

20

300 – 125

1000 – 525

24

29

600 – 14825

Ev tapşırığı

749 + 197

745 – 99

1

4

658 – 199

647 + 19

2

5

838 + 199

765 – 19

3

6

Onluqların və yüzlüklərin artırılmasından və ya azaldılmasından istifadə edirik:

200 – 3

67

349 + 24

698 + 36

698 + 2 = 700700 + 34 = ?

600 – 346

378 + 109

199 + 27

7

15

19

10

17

5000 – 45821

345 + 23

799 + 45

700 – 136

349 – 24

49 + 19

300 – 137

8

16

20

11

18

22

443 – 2813 453 – 10414

449 + 329

446 – 2212

Onluq və yüzlüklə “aşmaqdan” istifadə edirik:

Yüzlüklərə və minliklərə qədər dolduraq:

Yüzlükdən və minlikdən çıxaq:

Riyazi oyun: “Toplama və çıxmanın üsullarını seçək“

Şagirdlərdən ibarət olan qruplara ədədlərin toplanması və çıxılması təsvir olunmuş məktublar paylanır. Şagirdlər toplama və çıxmanın üsullarından birini seçməlidirlər, yəni alt-alta yazmaqla və şifahi hesablamanın hər hansı bir üsulunu, sonra isə öz seçimləri barədə müzakirə aparmalıdırlar. Nümunələr belə ola bilər:

2000 + 3000

765 + 199

6500 – 2000

763 – 135

800 – 368

465 + 40

769 – 199

765 + 121

765 + 24

400 – 278

567 – 40

765 + 139

765 – 121

765 – 24

2000 – 186

1 599

68

Tutaq ki, 100 və 200 lariliklərimiz var. Onların vasitəsi ilə 400 lari dəyərində olan əşyanı ala bilmək üçün

məbləğ düzəldək.• Ədədi bərabərliklər düzəldək:

• Bu ədədi ifadələri və ədədi ifadələrin qiymətlərini müqayisə edin. • 300 larini, 100 larilik və 200 larilik əskinaslarla necə ödəyə bilərik?

Ədədi ifadələri müqayisə edin: 400 + 350 və 500 +220 .

• Bərabərlikləri yoxlayın: 400 + 350 = 700 + 50

500 + 220 = 700 + 20

• Hansı böyükdür 400 + 350 yoxsa 500 +220 ?

• >, < ya = riyazi işarələrini elə seçin ki, müqayisə düzgün olsun.

400 + 350 500 +220

16Sinifdə

1

2

Ədədi ifadələrin qimətlərini müqayisə edək

400=100+100+100+100 400=200 + 100+100 400=200 + 200

400 + 122 500 + 48

327 + 203 415 + 105

440 + 167 600

440 + 187 400 + 100

440 + 187 300 + 240

660 + 157 800

3

5

7

4

6

8

Ədədi ifadələri müqayisə edin (>, < və ya =):

Dərslər 104 - 107

69

450 + 20 + 450 950

428 – 286 531 – 366

856 – 77 721 – 56

155 + 150 305

687 – 175 953 – 228

952 – 87 819 – 52

295 – 187 334 – 211

15

11

13

165 + 42 20010

16

12

14

9

İkiqat artırmadan istifdə edərək müqayisə edin:

Göstəriş295 – 100 = 195195 – 80 = 115

334 – 200 = 134134 – 10 = 124

115 – 7 124 – 1

64 – 9 və 64 – 5-i müqayisə edin.a) 64 – 9 > 64 – 5 b) 64 – 9 < 64 – 5 c) 64 – 9 = 64 – 5.

Hansı düzdür?a) 640+90 >640+50 b) 640+90=640+50 c) 640+90 < 640+50.

Hansı düzdür?a) 750+160=770 b) 750+160 < 800 c) 750+160 >800.

Hansı düzdür?a) 56 + 7 = 59 + 7 b) 56 + 7 > 59 + 7 c) 56 + 7 < 59 + 7.

Hansı düzdür?a) 480+190 >570 b) 480+190 < 590 c) 480+190=599.

Hansı düzdür?a) 750 – 160 >750 b) 750 – 160=750 c) 750 – 160 < 750.

Hansı düzdür?a) 610 – 280 >330 b) 610 – 280=330 c) 610 – 280 < 330.

1

3

6

2

5

4

7


70

4 karandaş və 3 dəftər 84 tetri, 2 karandaş və 2 dəftər is 54 tetridir. 6 karandaş və 5 dəftər neçəyədir?

Karandaş və 3 dəftər 84 tetri, 2 karandaş və 2 dəftər isə 54 tetridir. 8 karandaş və 7 dəftər neçəyədir?

Tenis raketkasının qiyməti topun qiymətinin ikiqatıdır. Top raketkadan 8 lari ucuzdur. Raketka neçəyədir?

Düşün

1

2

3

Müqayisə edin (seçin >, < ya =):

440 + 73 73 + 440

560 + 186 400 + 260

395 – 188 434 – 210

500 + 132 600 + 58

560 + 156 700

529 – 270 631 – 373

956 – 76 831 – 76

500 + 370 600 + 240

540 + 168 700

528 – 369 632 – 473

350 + 177 300 + 100

266 + 42 300

687 – 265 954 – 348

853 – 89 718 – 51

1

5

9

3

7

11

13

2

6

10

4

8

12

14

Ev tapşırığı

71

Əlavə məsələlər


Fermer 150 metr uzunluğunda ip aldı. Sonra isə yenə hər birinin uzunluğu 50 metr olan 2 ip yumağı aldı. Cəmi nə qədər ip alınıbdır?


308 = ... yüzlük ... təklik 3 yüzlük 7 onluq = ... təklik308 sm = ... m ... sm 3 m 70 sm = ... sm

Əməlləri müxtəlif üsullarla yerinə yetirin:

208 + 629 356 – 238 846 – 37

Müqayisə edin (>, < ya = işarələrindən istifadə edin):

6 sm 8 mm 7 sm 2 mm 8 dm 2 sm 6 dm 8 sm9 m 5 dm 9 m 5 sm 400 sm 4 dm.

Təpəsinin biri B olan hər bir üçbucağın adlarını yazın.

1

2

3

4

5

6

27

81

–28

45

+

AB

KC

40 m + 40 dm = ... dm

4 dm 4 mm + 4 sm = ... mm

3 m + 300 dm = ... m

4 m + 4 sm = ... sm

5 m – 5 dm = ... dm

40 sm + 300 mm = ... mm

1

3

5

2

4

6


72

Şəkildə 5 parça təsvir olunmuşdur – 1, 2, 3, 4, 5; Bəzi nöqtələr hərflərlə işarə olunmuşdur. Hər belə nöqtəni bu nöqtənin aid olduğu parçaya uyğunlaşdıraq.

• A-ya 1-ci parça uyğun gəlir.

• B nöqtəsinə, C nöqtəsinə , K nöqtəsinə, M və N nöqtələrinə hansı parçalar uyğun gəlir?

• Neçə nöqtə verilmişdir? Neçə parça var?

• Hər bir nöqtəyə bir parça uyğun gəlirmi?

• Hansı parçaya yalnız bir nöqtə uyğundur?

• 3-cü parçaya uyğun gələn bütün nöqtələri deyin.

İndi bu şəkil vasitəsi ilə yuxarıda verilmiş nöqtələr və parçalar arasında uyğunluğu müzakirə edək.

• Bu uyğunluğu təsvir edin;• Adlandırılmiş bütün nöqtələri və parçaları

sayın; • Hansı parçalar birdən çox nöqtəyə

uyğun gəlir?

Cədvəli doldurun:

17Sinifdə

1

2

Uyğunluq

A 1

B

C

D

E

F

M

Nöqtə parça

21 53 4

A

M

N

B

CK

D

E

C

B

A1

M

32

E

F

D

Dərslər 108 - 109

73

Uyğunluq bu qaydada verilmişdir: 1-dən 9 da daxil olmaqla hər bir birrəqəmli ədədə onun iki qat ədədi uyğundur. Bu qaydaya əsasən cədvəli doldurun.

İkiqat artmış ədədlər arasında birdən böyük ədədə uyğun gələn ədəd varmı?

Verilmiş hər bir fəza fiquruna öz tillərinin sayını uyğunlaşdıraq.

Bu uyğunluğa görə cədvəli doldurun.

3

4

Ədəd Arvinlış

123456789

Fəza fiqurları Tillərin miqdarı

KubÜçbucaqlı piramidaDördbucaqlı pi-ramidaDüzbucaqlı para-lelepiped Fəza

Hər hanıs elə bir qayda düşünün ki, ona əsasən sizin sinfin şagirdləri və sinif otağındakı partalar arasındakı uyğunluq olsun. Bu uyğunluğu təsvir edin.

Uyğunluq sonrakı qayda ilə verilmişdir: hər bir ikirəqəmli ədədə onun rəqəmlərinin cəmini uyğunlaşdıraq.

• 17-yə bu uyğunluqla hansı ədəd uyğun gəlir? Bu ədəd daha hansı ədədlərə uyğundur?

• 18-ə hansı ədəd uyğun gəlir? Bu ədəd daha hansı ədədə uyğundur?

5

6

74

Futbol oyunundan sonra hər bir oyunçuya 1-dən 10-a qədər xal yazırlar. Hansı oyunçu yaxşı oynayır, ona çox xal yazılır. Komandalardan birinin oyunçularının qiymətləndirilməsi, on-ların nömrələrinə görə belə görünür (oyunçuların nömrələri 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 ədədləridir):

• Neçə oyunçu ən az xal, yəni 5 aldı? • Qiymətləndirmədə hansı xal üstünlük təşkil edir? Neçə oyunçu bu

xala layiq görüldü? • Hər oyunçuya qiymətləndirmə uyğun gəlirmi? • Oyunçulardan kimsə qiymətləndirmədən kənar qaldımı?

7 Futbolçuların nömrələri

Qiymətlən-dirmələr

1 (qapıçı) 6

2 6

3 7

4 7

5 8

6 6

7 7

8 8

9 5

10 5

11 6

Hər bir həndəsi fiqura öz sərhədini uyğunlaşdırdığımız uyğunluqlar verilmişdir. Həmçinin, bu sərhəd sınıq xətdirsə, fiqur qırmızı, əgər əyridirsə yaşıl rənglənmişdir. Şəkilləri dəftərinizə köçürün və rəngləməyə davam edin.

8

75

Şəkildə 4 parça təsvir olunmuşdur. Hər göstərilmiş nöqtəyə onun aid olduğu parçanı uyğunlaşdıraq. Məsələn, H-ya MN parçası uyğundur ki, onu H → MN şəklində yazacağıq. Buraxilmış yerləri doldurun:

A → , E → , C → , B → , K → , D → , P → .• MN parçası hansı nöqtələrərə uyğundur?

Hər bir verilmiş ədədə ondan sonra gələn ədədi uyğunlaşdıraq.

• Cədvəli doldurun: • Hər verilən ədədə neçə ədəd uyğundur? • Sağ sütunun hər bir ədədi neçə ədədə

uyğundur?

Uyğunluq bu qayda ilə verilmişdir: Hər bir dördbucaqlıya qırmızı rəngi uyğunlaşdıraq və qırmıızı rəngə boyayaq. Dördbucaqlı olmayan həndəsi fiqurları isə yaşıl rəngə uyğunlaşdıraq və yaşıl rəngdə boyayaq.

Fiqurları dəftərinizə köçürün, verilmiş qay-daya görə rəngləyin və cədvəli dolurun.

1

2

3

Ev tapşırığı

A CB D

H

K P

M

E

N

F

Verilən ədəd

Uyğun ədəd

125

136

547

639

Fiqur (nömrə) Rəng

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1

6

2

7

3

8

4

9

5

10

76

Ailə üzvləriniz və ədədlər arasında hər hansı uyğunluq fikirləşin. Onu təsvir edin.

Sinfinizin şagirdləri və onların adları arasında uyğunluğu müzakırə edin. • Adlar arasında eyni adda birdən çox şagirdin adı varmı (uyğun gəlir

mi)? • Bu uyğunluğu hər hansı bir üsulla göstərin.

581, 583, 587, 589, 741, 743, 745, 321, 323, 325 ədədləri verilib. Uyğunluq bu qayda ilə verilib:

• 589, 745, 325 bu ədədlərə göstrilən qayda ilə hansı ədədlərə uyğundur? • Hansı ədədə uyğundur 355, 467, 326 ədədləri?

4

5

6

ədəd ədəd + 100

Uyğunluq bu qaydada ve ril-mişdir: Hər bir ədədə ikiqatından 2 vahid az ədəd uyğundur. Cədvəli dəftərinizə köçürün və bu uyğunluğa müvafiq olaraq doldurun:

Uyğunluq bu qaydada ve-rilmişdir: Hər ədəd cütlüyünə verilmiş ədədlərdən ən böyüyü-yünün yarıya bölməklə alınan ədəd uyğundur. Cədvəli dəftərinizə köçürün və bu uyğunluğa müvafiq olaraq dol-durun:

1 2

Verilmiş ədəd Uyğun ədəd

1

2

42

50

120

340

1001

Verilmiş ədəd Uyğun ədəd

(1, 2)

(10, 20)

(60, 16)

(100, 99)

(200, 180)

77

Ədədlərdən istifadə nümunələri 18Sinifdə

Sinfinizdə şagirdlərin sayını göstərən ədədi deyin. Bu ədədi sayma nətəcəsində alırıq. Fənlərin sayılması nəticəsində alınan fənlərin sayını göstərən yeni nümunələr deyin.

Hər bir maşının özünün xüsusi nömrəsi var. Bu nömrəsi ilə hər bir maşının sahibini müəyyən etmək olar.

• Latın hərflərindən əlavə nömrə üçün hansı ışarələrdən istifadə olunmuşdur?

• Ədədləri ev, telefon, maşın nömrəsi kimi istifadə etdiyimiz hallardan nümunə gətirin.

Gürcüstan yığma futbol komandası Avropa çempionatında birinci mərhələdən sonra 3-cü yerdə idi. Burada 3 ədədi sıranı göstərir. Əgər komandaları xalın azalmasına görə düzsək, bizim yığma komandamiz 3-cü olardı.

• Ədəd sıranı göstərən misallardan yenə göstərin.

Bu şəkildə ölçmə prosesi təsvir olunmuşdur. Ölçü vahidi olaraq san-timetr seçilmişdir.

• Qələmin uzunluğu nəyə bərabərdir? • 10 ədədi qələmin uzunluğunu ifadə edir. Burada ədəddən uzunluğu

göstərmək üçün istifadə edirik. • Otağın uzunluğunu ölçmək üçün hansı ölçü vahidini seçərdiniz? • Otağın uzunluğunu ölçmə prosesində uzunluğun ədədlə ifadə

olunmasını təsvir edin.

1

2

3

4

Dərslər 110 - 111

78

Bu şəkildə bir futbol oyununun bileti təsvir olunubdur.

Verilmiş ədədlər nəyi göstərir?

Basketbol matçının 4-cü periodun-da bizim basketbolçular oyunda üstün-lüyü ələ aldılar. 4 ədədi nəyi göstərir – sayı, hansısa işarəni (nömrəni), sıranı yoxa ölçünü?

Avtomobilin benzin çəninə 60 litr benzin süzmək mümkündr. Burda 60 ədədi nəyi göstərir?

Tiniko 3 metrlik qaytana 90 tetri ödədi. Burada 3 və 90 nəyi göstərir? (migdar, sıra və ya ölçü?).

Buraxılmış yerləri düzgün doldurun:8 m = dm 4 m 9 dm = dm60 sm = dm 7 dm 4 sm = sm80 mm = sm 9 sm 7 mm = mm

Yelena hər birinci günü kassaya 5 lari qoyur. Neçənci birinci günündə toplanmış məbləğ 20 lariyə bərabər olacaq? Alınan ədəd nəyi göstərir – sıranı, ölçünü yoxsa sayı?

Bir muncuqdan 3 sm uzunluğunda, ikincidən isə 6 sm uzunluğunda hissə kiçildərlərsə, muncuqların uzunluğu bərabərləşəcək. Hansı muncuq daha uzundur? Verilmiş ədədlər nəyi göstərir?

5

6

7

8

9

10

11

Sektor yarus

Şərq 3

Sıra yer

14 318

79

Hansı 3 fiqurdan verilmiş a) və b) fiqurların hər birini düzəldə bilərik? 1, 2, 3, 4, 5 ədədləri nəyi göstərir?

Düşün

a) b)

1 2 3 54

Bu qutuda neçə alma var? Deyilən ədəd bizə nəyi göstərir?

Təcili tibbi yardımı ya patrulu 112 telefon nömrəsi ilə çağırmaq olur.

Qarajda 37 avtomovil var idi.

Xokkey matçı 3-cü periodda baş verən dava səbəbiylə dayandırıldı.

1

5

2 3

4

Ev tapşırığı

Hər nümunədə istifadə olunan ədədin nəyi göstərdiyini söyləyin (sayı, olçünü, miqdarı).

10 L

1

80


6 m = dm 54 = 50 onluq + təklik 54 sm = dm sm 38 = 3 onluq + təklik 38 mm = sm mm.

Kaxanın maaşı 1200 lari, Mayanın isə 120 lari ondan çoxdur. Mayanın maaşını tapın. Burada deyilən ədədlər bizə nəyi göstərir – sıranı, ölçünü yoxsa sayı?

Nino və Məryəmin evlərinin nömrələrinin cəmi 80-dir. Məryəmin evinin nömrəsi 57-dir. Ninonun evi hansı nömrədir? Sizin aldığınız ədəd nəyi göstərir – sıranı, ölçünü yoxsa sayı?

Sandro ikinci sinifdə oxuyur, onun qardaşı Zurikonu isə beş il əvvəl məktəbə qoyublar. Zuriko neçənci sinifdədir? Sizin aldığınız ədəd bizə nəyi göstərir?

6

9

10

11

12

7 8

81

Toplama və çıxmanın məchul üzvlərini tapmaq 19Sinifdə

Yüzlüklərlə, onluqlarla və təkliklərlə saymadan istifadə ətməklə toplayaq: 345+124

• Neçə yüzlük, onluq və təklik irəli saydıq?

345+124=469

İndi çıxmanı yerinə yetirək: 469 – 124

124 vahid geri sayırıq, yəni 1 yüzlük, 2 onluq və 4 təklik ilə.

Bərabərlikləri müqayisə edin:

• Daha bir toplama yazın, yerdəyişmə xassəsindən istifadə edin.

Toplama və çıxma qarşılıqlı əks əməllərdir.

Toplama və çıxmaya dair elə bərabərliklər yazın ki, orada125, 126 və onların cəmi 351 ədədləri iştirak edir.

125 + 226 = 226 + 125 = 351 – 125 = 351 – 226 =


125 + = 351 – 125 = 226 351 – = 125

Çıxmanı yerinə yetirin:

1

2

3

4

5

6

345124469

+469124345

–469345124

–

539152

– • Nəticəni toplama ilə yoxlayın.

Dərslər 112 - 114

82

Çıxma və toplamanın qarşılıqlı tərs əməl olmağından istifadə edin və məchul toplananı tapın:

Çıxma və toplamanın qarşılıqlı tərs əməllər olmasından istifadə edin və məchul azalanı tapın:

Yoxlama üsulundan istifadə edin və məchul ədədi tapın:

Məchul çıxılanı tapın:

226 + = 374

– 125 = 743

500 – = 300

321 + = 463

– 345 = 424

495 – = 321

215 + = 462

– 231 = 547

750 – = 400

351 + = 961

– 213 = 536

857 – = 533

7

11

15

9

13

17

8

12

16

10

14

18

196+

7

22

25

3

3

2

3

+

+

0

366

23

26

5

8

7

22

-

-

7

0

5

5

2

2

2407 8-

06

205+

8

721

2+5

27

3 8-1 5

83


Çıxmadan istifadə edərək məchul toplananı tapın:

Toplamadan istifadə edərək məchul azalanı tapın:

Məchul çıxılanı tapın:

28 30

31

1 2

83

6 8- -

-

2 3

5

3 0

9

338

6-

2 1

29

3 8-9

32

6 8+59

• Bu üç rəqəmin iştirak etdiyi çıxma və toplamanın bütün bərabərliklərini yazın:

232, 466 və 698

• Bu bərabərliklərə əsasən buraxılmış yerləri doldurun:

232 + = 698 466 + = 698 698 – = 232 698 – = 466

1

Ev tapşırığı

336 + ? = 579

? – 141 = 538

450 – ? = 200

321 + ? = 499

? – 521 = 139

2

6

10

4

8

316 + ? = 569

? – 314 = 342

570 – ? = 20

? + 141 = 469

? – 125 = 546

3

7

11

5

9

84

6 6-65 2

496 – ? = 33112

14

17

15 16

467 – ? = 23213

Yoxlama üsulu ilə məchul ədədi tapın:

6 0+07

35 2+89 8

37 3-03

18

7 05+08

19

8-

51

2017-3

300-ə hansı ədədi əlavə etməliyik ki, 500 alaq?a) 350 b) 250 c) 150.

350-dən hansı ədədi çıxaq ki, 100 ədədi alaq?a) 250 b) 150 c) 50.

Hansı ədəddən 40 çıxmalıyıq ki, 125 alaq?a) 155-s b) 185-s c) 165-s.

500-dən hansı ədədin ikiqatını çıxaq ki, 150 ədədi alaq?a) 200-ün b) 50-nin c) 150-nin.

500-dən hansı ədədi çıxaq ki, 150 ədədi alaq?a) 350 b) 250 c) 150.

1

3

2

5

4


85

Qiyanın 840 larisi var idi. Mağazada alış-veriş edəndən sonra 720 larisi qaldı. Qiya mağazada xərclədi

a) 100 lari b) 20 lari c) 120 lari.

Yelena öz evindən avtobus dayanacağına kimi 240 addım atdı. Bu, Didonun atdığı addımların sayından 28 addım çoxdur. Dido neçə addım atmışdır?

a) 268 b) 212 c) 222.

6

7

Nato 5 dənə eyni cür dəftər aldı və 20 tetrisi qaldı. Onun 6-cı dəftəri almağa 30 tetrisi çatmadı. Dəftər neçə yədir?

Atası Qiorqi və Ketiyə 20-20 lari verdi. Keti öz pulundan Qiorqiyə 3 lari verdi. Qiorqinin pulu nə qədər çox oldu?

Niko keçən il bu zaman 30 yaşında idi. 2 ildən sonra Niko neçə yaşında olacaq?

Düşün

1

2

3

86

Üçbucaq və duzbucaqlıda düz bucaqlar işarələnibdir.

• Verilmiş fiqurlari dəftərə köçürün və hər birində düzbucaqlıları işarələyin:

Toplama üsulunu seçin və toplayın:

270 720 207 702

906 690 960 609

870 780 807 708

106 610 601 160

20 Təkrar

1

2

3

5

4

6

Kvadrat

DördbucaqlıÜçbucaq

Dairəİki düz bucağı olan dördbucaqlı

Üçbucaq bir düz bucaqlı ilə

Düzbucaqlı

22036

+1

20341

+5

79238

+9

56064

+3

34825

+7

61525

+11

49150

+2

97012

+6

53499

+10

70953

+4

47010

+8

18587

+12

Ədədləri artmaya görə düzün:

Dərslər 115 - 116

87

890 980 809 908

Ədədləri toplayın:

Figurlarda ədədlərin yazılma qaydasını tapın və bu qaydaya müvafiq olaraq uyğun ədədi rənqlənmiş fiqurlara yazın.

345 543 53 34

500 468 288 395

78 9 302 470

7

11

12

9

8

10

805193

+1

738180

+5

521135

+9

160175

+3

826172

+7

308500

+11

380461

+2

607323

+6

822103

+10

626302

+4

591337

+8

721195

+12

Ədədləri azalmaya görə düzün:

12 1413

12 16 18 2614

101 103102 104

5 1510 25 30 50

15 216 18 24

81 89 9391 9987

1

2

3

4

5

6

88

6 18 24 4812

100 80 60 2050 1090

Çıxma əməlini yerinə yetirin:

Qiyanın 26 larisi, Vanonun 20 larisi, Vatonun isə – 24 larisi var. Üçünün bir yerdə neçə larisi var?

11 sm uzunluğunda parçanın davamına 12 sm uzunluğunda parça əlavə etdilər. Neçə sm uzunluğunda parça aldılar?

3-cü sinfin birində 34 şagird, o birində isə 36 şagird var. Hər iki sinifdə neçə şagird var?

İki ədədin cəmi 30-dur. Onlardan biri 18-dir. İkinci ədəd nəyə bərabərdir?

13

14

15

16

17

345123

–1

7

8

9

10

405201

–5

618209

–9

532218

–3

685293

–7

652633

–11

517305

–2

515209

–6

544462

–10

844326

–4

754373

–8

948856

–12

75 60 55 50 35

34 30 18 1438

11 sm 12 sm

89

Fermada 920 litr süd yığıldı. 420 litr səhər, 440 litr axşam satıldı. Bundan sonra neçə litr qaldı?

Qvantsa 3 güldanın hər birinə altı qızılgül yerləşdirdi. Qalan bir gülü isə dostuna hədiyyə verdi. Qvantsanın neçə gülü var idi?

Ədədi 140 vahid böyütdükdən sonra 300 aldılar. Hansı ədədi 140 vahid böyütdülər?

Bu əskinaslar bir yerdə nə qədər məbləğ təşkil edir?

Hansı fiqur çoxbucaqlılarla əhatələnmişdir?

Soponun 982 larisi var. Neçə lari əlavə edəndən sonra onun 1000 larisi olar?

Üçrəqəmli ədədləri geniş şəkildə yazın (ədədin mərtəbə vahidlərinin cəmi şəklində):

493 793 962 607

18

19

20

21

22

23

24

1 2 3 4

90


6 yüzlük = onluq = təklik = 5 yüzlük = onluq = təklik =

Dəftərə köçürün və buraxılmış yerləri ədədlərlə elə doldurun ki, doğru bərabərliklər alasınız:

2 yüzlük 8 onluq 2 təklik = + + = 4 yüzlük 0 onluq 8 təklik = + + =

Hansı ədəd 5 yüzlüyü, 2 onluğu və 3 təkliyi ifadə edir?a) 523 b) 520 c) 325 d) 235.

Piramida hansı fiqurdur?

345-də 3 rəqəmi nəyi göstərir?

278-dən 10 vahid çox olan ədədi tapın.

278-dən 10 vahid az olan ədədi tapın.

434-dən çox və 440-dan az olan bütün ədədləri yazın.


25

26

27

28

29

30

31

33

32

1 2 43

a b3 2

7 2 91

12 6

5 43

– +

91

III fəslin yekun məsələləri

Neçə laridir: • 3 yuz larilik, 4 on larilik və 2 iki larilik,• 4 yuz larilik, 3 iyrmi larilik və 1 beş larilik,• 2 yuz larilik və 2 iki larilik,• 2 yuz larilik, 1 iyrmi larilik, 1 on larilik və 3 iki larilik.

Cəmi tapın:

300 + 50 + 7 = 400 + 60 = 900 + 10 + 1 = 400 + 6 = .

Üç rəqəmli ədədin təkliyini – 3 rəqəmini 8-lə əvəz etsək, neçə vahid artacaqdır?

Üç rəqəmli ədədin onluq – 6 rəqəmini 2-lə əvəz etsək, necə deyişəcək?

Hər bir mərtəbə rəqəmi (soldan sağa) ikincidən başlayaraq əvvəlki rəqəmn ikiqatı olmaqla alınan dörd rəqəmli ədədi yazin. Bu ədədi mərtəbə vahidlərinin ayrılışı şəklində yazın.

Üç rəqəmli ədədin yüzlük – 3 rəqəmini 8-lə əvəz etsək, neçə vahid artacaqdır?

Təklik rəqəmi yüzlük rəqəmindən 8 vahid böyük olan, bütün üç rəqəmli ədədləri yazın. Neçə belə ədəd var?

Elə ədəd tapın ki, 5-dən nə qədər çoxdursa, 19-dan da o qədər az olsun.

1

2

3

5

8

4

7

6

92

Boş hücrələri doldurun3 yüzlük, 2 onluq, 7 təklik = təklik.3 yüzlük, 1 təklik = təklik2 yüzlük = təklik7 onluq, 2 təklik = təklik.

Boş hücrələri doldurun:

437 = 4 yüzlük + təklik,437 = 43 onluq + təklik,437 = onluq + 37 təklik.231 = 2 yüzlük + təklik,231 = 23 onluq + təklik,231 = yüzlük + 31 təklik.

Üç rəqəmli ədəd 2 yüzlükdən və 15 təklikdən ibarətdir. Bu ədədin məchul mərtəbəsini 15 doldurun.

5 min dörd yüz iyirmi üç ədədini yazın və onun rəqəmlərinin cəmini hesablayın.

Kassada günün axırında 20 yüzlük, 10 iyirmilik, 40 onluq və 3 beşlik lari var idi. Günün sonunda kassada nə qədər məbləğ var idi?

Tornike kommunal ödənişlərinə 278 lari, Nikoloz – 301 lari ödədi. Hansı daha çox ödədi?

Zaza bankomatdan 3 ədəd 100 larilik, 5 ədəd 10 larilik və 1 ədəd 5 larilik, Marina isə 2 ədəd 100 larilik, 3 ədəd 50 larilik və 2 ədəd 5 larilik götürdü.

• Zaza neçə lari götürdü? Marina? • Hansı daha çox məbləğ götürdü və nə qədər?

Müqayısə edin (riyazi işarələrdən istifadə edin):815 827 799 801 645 585

100+87 100+25 300+145 300+89.

9

10

11

12

13

15

16

14

93

317, 308, 257, 512, 280, 325, 208 509, 490, 409 ədədləri verilib. Onları cədvəldə elə düzün ki, hər bir sətirdə ədədlər artıma görə sıralansınlar:

Boş hücrələri doldurun:415 sm = 3 m + sm 350 dm = 30 m + dm.350 dm = 20 m + dm 260 sm = 2 m + dm.

Soso 356 dan gabağa 6 onluq saydı. Hansı ədədi aldı?

Uzunluğu 830 m olan qayışdan dərzi hər gün 100 m işlədir. 5 gün sonra hansı uzunluqda qaytan qalacaq?

Yolun 326 metrilik parçasına üzlük çəkilməlidir. Fəhlələr hər gün 10 metr üzlük çəkirlər. 8 gün sonra üzlük çəkiləsi neçə metrlik yol qalacaq?

Ən yaxın onluğu 260 olan ədədləri sadalayın. Onların arasında

260-dan böyükdür: 260-dan kiçikdir:

258-ə ən yaxın olan onluğu 10 vahid azaldın. Hansı ədədi aldınız?

Boş hücrələri doldurun:

17

19

20

21

22

24

23

18

Yüzlük rəqəmi 2 olan ədədlər Yüzlük rəqəmi 3 olan ədədlərYüzlük rəqəmi 4 olan ədədlərYüzlük rəqəmi 5 olan ədədlər

+100 +200–300

300

94

İki ədədin cəmi birinci toplanandan 100 vahid, ikincidən isə 200 vahid böyükdür. Nəyə bərabərdir:

• Birinci toplanan? • İkinci toplanan? • Cəm?

Azalan çıxılandan 50 vahıd böyükdür. Fərq neçəyə bərabərdir?

Sandro 600 larini dörd əskinasla odədi. Sandro hansı əskinaslardan istifadə etdi?

Kompüterin qiyməti 300 laridir. İkisini aldıqda mağaza alıcıya 100 ları qaytarır. İki kompüter almaq üçün nə qədər məbləğ kifayətdir?

Tekla 200-ün sol tərəfinə 1 rəqəmini yazdı və dörd rəqəmli ədəd aldı. Ana 200-ə hansı ədədi əlavə etməlidir ki, Teklanın götürdüyü ədədlə eyni ədəd alınsın?

Təndirdə 2 gün ərzindən yumurta ehtiyatından 248 ədəd yumurta işlədildi və 165 ədəd qaldı. Yumurta ehtiyatında əvvəlcədən nə qədər yumurta var idi?

Anası Nikaya və Tornikeyə bərabər miqdarda məbləğ verdi. Tornike 215 ları xərclədi və 157 larisi qaldı. Anası Nikaya nə qədər miqdarda məbləğ verdi?

Bekanın və Melanonun bərabər miqdarda məbləği var idi. Beka 128 ları xərclədi və 92 larisi qaldı. Melano isə 200 ları xərclədi. Melanonun nə qədər məbləği qaldı?

Rəqəmlərinin cəmi 5-ə bərabər olan dördrəqəmli ədəd yazın və sonra bu ədədi 1000 vahid azaldın.

Bankda Nikanın 3 ədəd 100 lariliyini 10 lariliklərə xırdaladılar. Nika neçə ədəd 10 larilik aldı?

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

95

Lela və Qvantsa poçt markaları toplayırlar. Lelanın 500-ə 100 markası, Qvantsanın isə 90 markası çatışmır. Hansının daha çox markası var və nə qədər?

Mağazada satılası 630 yumurta var idi. 298 yumurta satıldı və nə qədər qaldı?

Məktəbin kitabxanasında 829 kitabdan 302-si zədələnmişdir; Bunun əvəzinə 98 təzə kitab aldılar. Məktəb kitabxanasında indi cəmi nə qədər kitab var?

Çəndə 350 litr benzin var idi. Givi 120 litr, Mamuka isə 70 litr çixardı. Çəndə neçə litr benzin qaldı?

Hər hansı ədədin ikiqat olması ilə alınan cədvəldə göstərilən hər bir ədədə 0, yerdə qalan ədədlərə isə 1 uyğunlaşdırın.

Şorena sırada 20-ci, Amiran isə 12-cidir. Onların arasında neçə şagird var?

• Bu məsələdə 20 və 12 ədədləri nəyi göstərir? (miqdar, sıra, nömrə,....) • Cavabda verilən ədəd nəyi göstərir?

Birinci küçədə 118 ev var və bu ikinci küçədən 46 ev coxdur. Hər iki küçədə neçə ev var?

Məchul komponenti tapın: + 231 = 619 – 341 = 245 415 + = 931 547 – = 251.

35

36

37

38

39

40

42

41

22 21 40 48 24 23 21 30 35 100 102 103

0 1

96

Üç qutuda 65 kitab var. Birinci və ikincidə kitabların sayı bərabərdir, üçüncüdə isə ikincidən 5 kitab artıqdır. Üçüncü qutuda neçə kitab var?

Tea fikirində tutduğu ədədin üstünə 8 gəldi, sonra yarıya böldü və 100 ədədi götürdü. Tea fikirində hansı ədədi tutmuşdu?

Beka fikirində tutduğu ədədi iki dəfə artırdı və üzərinə 10 əlavə etdi. Sandro isə Bekanın fikirində tutduğu ədədi yariya böldü və 10 çıxdı. Hər ikisi 20 aldı. Sandronun fikrində tutduğu ədəd nə qədər çoxdur?

Qutuda 4 qırmızı, 20 mavi və 3 qara kürəcik var. Qutudan neçə kürəcik çıxarmalısınız (içinə baxmadan) ki, çıxarılanların arasın da

• ən azı 1 qırmızı olsun. • ən azı 1 mavı olsun.• ən azı 1 qara və 1 mavı olsun.

“Dağ“ sözündə hərflərin sıra nömrələrini tapın və bu ədədləri toplayın.

(4)* ilə 4-də gürcü səs-hərfinin miqdarını, (20)* ilə isə 20 hərfinin miqdarını işarə edək. (4)*-u və (20)*-i müqayisə edin.

Ədədlər arasındakı uyğunluq cədvəldə verilib.

Bu qanunauyğunluqla 10 və 20-yə hansı ədəd uyğundur?

Dördbucaqlı piramıdanın tillərinin və düzbucaqlı paralelipipedin yanlarının sayını müqayısə edin.

43

44

45

46

47

48

49

50

Ədəd 4 5 6 7 8

Uyğun ədəd 4 6 8 10 12

97

Riyazi işarələr və onlardan istifadə numunələri

Fiqurlar

Riyazi terminlər

Riyazi işarələr Adı İstifadə numunələri

= Bərabərdir 300 – 100 = 200

≠ Bərabər deyil 300 – 100 ≠ 100

< Azdır 300 – 100<300

> Çoxdur 300 + 100>300

+ Üstə gələk 30 + 40 (30-un üstünə 40 gələk)– Çıxaq 40 – 20 (40-dan 20-ni çixaq)

⋅ Vuraq 4 ⋅ 3 (4-ü vuraq 3-ə)

: Bölək 6 : 2 (6-nı bölək 2-yə)

Müstəvi fiqurlar

Səma fiqurları

Üçbucaq

Kub Düzbucaqlı para-lelepiped

Piramidalar

Kvadrat

Dairə

Beşbucaqlı

Əyri xətt

Düzbucaqlı

Sınıq xətt

Kürə

70 + 80 = 150

300 – 100 = 200

Toplananlar

Azalan

cəm

fərqçıxılan

2 ⋅ 7 = 14

14 : 2 = 7

Vuruqlar hasil

Bölünən bölən qismət

98

III FƏSIL

Testlər

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

a c b b c c a c b c

2 Medikonun, 6 il ilə. 3 Şotiko. 4 Çərşənbə axşamı.9 468 _ 4 yüzlük, daha 6 onluq, daha 8 təklik.

Testlər

1 2 3 4 5 6 7

a c b c b b c

4 3217, 7002; 2305, 3202; 3402, 4505; 5300, 2027.

3 5018; 3202; 4305; 5311; 9008; 8149.

Testlər

1 2 3 4 5 6 7

a b d c b b b

Testlər

1 2 3 4 5 6 7 8

b c b b c b a b

1 332 _ 3 yüzlük və daha 32 təklik.

Testlər

1 2 3 4 5 6 7

a b b c c a a

1 323. 2 676.

6 525; 630; 692. 7 418; 862; 865. 8 319; 347; 581. 9 803; 817; 826. 10 525; 523; 357; 341. 11 747; 732; 730; 719. 12 Hamısınndan qısaboy – Tiniko, hamıdan ucaboy – Keti.

1

2

3

4

5

CAVABLAR

99

1 172; 221; 236; 242. 2 427; 618; 654; 659. 3 400; 431; 436;

520. 4 435; 521; 712; 726. 5 625; 623; 457; 441. 6 747; 732; 730;

719. 7 881; 818; 808; 801. 8 Belə sıralanmalı idi: 628; 540; 538. 9 Zukanın ən çox, Sandronun ən az.

Testlər

1 2 3 4 5 6

b a b c a c

13 50 ları. 14 730 ları. 8 35 iştirakçı. 9 815 turist.

1 • 309; 319; 329; 339; • 91; 81; 71; 61; • 509; 519; 529; 539; • 609; 619; 629; 639 2 Zezvanın 5 gündə.

Testlər

1 2 3 4 5 6

b c a b b a

7 Belədir, məsələn 312; orta ədəddir 315; 315>312. 8 Məsələn, 367; 367>350. 9 Daxildir: 242, 238, 236.

2 300. 3 500. 5 Ən yaxın onluq 50-dir. Ən yaxın beşlik 45-dır. 6 Belədir, məsələn, 157; orta ədədlərdir 155; 155<157. 7 Seçilən ədəd 250-dən kiçikdir.

1 636; 499. 2 745; 737; 709; 597; 402; 319. 3 192; 318; 899; 912; 922. 4 435. 5 onluqlarla sayırıq; 544. 6 211; 777; 301; 422. 7 700+30+4;

300+80+6; 400+70+3; 200+30; 300+1. 8 30; 30; 300; 3; 300; 3. 10 15; 20; 25; 30; 35; 40. 11 14; 16; 18; 20; 22; 24. 12 ikidəfə dairəyə alınmışdır 10 və 20. 13 4; >. 14 280; 300. 16 2926; 1263; 2007; 3511. 17 5; 0; 8; 8. 18 985. 19 389. 20 1 75; 80. 2 42; 44. 3 66; 76. 4 49; 51. 21 440. 22 6, 11, 16, 21, 26, 31.

18 500 lari. 19 8000 lari. 20 200, 200 və 100; 200, 100, 100 və 100; 100, 100, 100, 100 və 100.

11 9000 lari. 12 200 və 100; 100, 100 və 100.

6

7

8

9

100

10

11

36 9800. Testlər

1 2 3 4 5 6

c b b b c b

28 575 lari. 29 628 lari. 30 1871.

Testlər

1 2 3 4 5 6 7

b c a c a c b

1 1 lari 38 tetri. 2 1 lari 92 tetri. 3 16 lari.

Əlavə məsələlər2 250 metr. 6 BCK, BKA və BCA.

12

13

14

16

11 396 turist. 12 664 şagird.

13 32. 14 0. 15 87. 16 156. 17 462 şagird.

1 192. 2 902. 3 126. 4 347+124=471. 5 444.

15 329 lari. 16 462 lari.1 1. 2 1. 3 457 lari. 12 835 lari.

Testlər

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

b b a b a g a b c a

17 100 səhifə. 18 1000 lari. 19 1000 lari.

Testlər

1 2 3 4 5 6 7

a c b a b c c

12 5000 lari. 13 3000 lari. 14 300 qutu. 15 12000.

10 414. 11 Şindianidə 106 ilə çox. 12 Hind toyuğu 57 ilə azdır. 13 Mixonun arı pətəyində 133 ilə çoxdur.

15 145 səhifə. 16 18 qələm. 17 556 bilet. 18 291 kisə.

101

17

18

19

1 B → 2, C → 2, K → 5, M → 4, N → 4, yalnız bir nöqtə 1 və 5-ci bölmələrə uyğun olur; Bölmə 3 D və E parçalara uyğun gəlir.

2 A → 1, B → 1, C → 1, D → 2, E → 2, F → 2, M → 3. 1 və 2 parçalar birdən çox nöqtələrə uyğun olur. 3 1 → 2, 2 → 4, 3 → 6, 4 → 8, 5 → 10, 6 → 12, 7 → 14, 8 → 16, 9 → 18. 4 Kub 12, düzbucaqlı paralelepiped – 12, üçbucaqlı piramida – 6, düzbucaqlı piramida – 8, sahə – 0. 6 • 17-yə 8 uyğun olur; 8 26 da uyğun gəlir, 35, 44, 53, 62, 71 və 80-ə uyğun olur. • 18-ə 9 uyğun olur; 9-a yenə 27, 36, 45, 54, 63, 72, 81 və 90 uyğun olur. 7 İki oyuncu ən az qiymət (5) götürdü; ən çox qiyməti 6-lıq təşkil edir və dörd oyuncu götürdü.

1 A → AB, B → AB, C → CD, D → CD, K → EF, E → EF, F → EF,

M → MN, H → MN, N → MN, P → EF. 2 125 → 126, 136 → 137, 547 → 548,

639 → 640. 3 qırmızı _ 1, 4, 6; yaşıl _ 2, 3, 5, 7, 8, 9, 10. 4 məsələn, ata _ 36, ana _ 34, qardaş _ 6, .... (ailə üzvü → onun yaşı). 6 589 → 689, 745 → 845, 325 → 425; 355 uyğun olur 255-ə, 467 uyğun olur 367-yə, 326 uyğun olur 226-ə.

5 Nömrəyə. 6 Sıraya. 7 Ölçüyə. 8 Ölçünü, miqdarını. 10 4-cü bazar ertəsi – sıranı. 11 II-ci daha uzundur (sıranı göstərir); 3 sm və 6 dm – ölçünü.

1 a) 1, 2, və 3 fiqurlardan; nömrəni. b) 5, 1 və 3 fiqurlardan.

1 15 _ miqdarını. 2 Ölçünü. 3 Sayma nəticəsini. 4

Sıranı. 5 Nömrəni. 6 Nömrəni. 7 Nömrəni. 8 Nömrəni. 10

1320 lari, miqdarını. 11 23, nömrəni. 12 Sıranı.

6 539–152=387, 387+152=539. 7 148. 8 247. 9 142. 10 610. 11 868. 12 778. 13 769. 14 749. 15 200. 16 350. 17 174. 18 324. 19 28. 20 9. 21 30. 22 8. 23 20. 24 248. 25 230. 26 302. 27 53. 28 38. 29 47. 30 52. 31 98–39. 32 27. 33 87–66=21.

2 243. 3 253. 4 178. 5 328. 6 679. 7 656. 8

660. 9 671. 10 250. 11 550. 12 165. 13 235. 14 280. 15

90. 16 456. 17 120. 18 303. 19 63. 20 28.

20

Testlər

1 2 3 4 5 6 7

b c a a c c b

1 50 tetri. 12 6 ilə. 3 33 yaş.

3 207, 270, 702, 720. 4 708, 780, 807, 870. 5 609, 690, 906, 960. 6 106, 160, 601, 610. 7 980, 908, 890, 809. 8 500, 468, 395, 288. 9 543, 345, 53, 34. 10 470, 302, 78, 9. 14 70 lari. 15 23 sm. 16 70 şagird. 17 12. 18 60 litr. 19 19 gül. 20 160. 21 80 lari. 22 2-ci, 3-cü və 4-cü fiqurlar. 23 18 lari. 25 6 yüzlük = 60 onluq = 600 təklik = 600. 26 2 yüzlük 8 onluq 2 təklik = 200+80+2=282. 27 a) 28. 1 fiqur. 29 300. 30 288. 32 a) 192, b) 264+465=729. 33 435, 436, 437, 438, 439.

iii sinif Şagİrd kİtabi ii hissə · quram qoqişvili, teymuraz vepxvadze, İya mebonia, lamara...

Documents