İFADEÖZGÜRLÜĞÜ

Fevzican AbacıoğluÇağatay Tutar

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesine göre yeryüzündeki her birey, düşünce ve ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, herhangi bir müdahale olmaksızın kişinin fikirlerinin olmasını; herhangi bir sınırlama olmaksızın bilgiyi ve düşünceyi her türlü araçla araştırmayı, edinmeyi ve başkalarına aktarmayı içermektedir. Bireylerin kendilerini herhangi bir baskıya maruz kalmadan ifade edebilmeleri, toplumsal ahlakın varlığı için gerekli olduğu gibi, ortaya konulan düşüncelerin gelişmesi ve yenilenmesi ile toplumsal uzlaşı için de önemli katkılar sağlamaktadır. 

Kavramı ilk ortaya atan John Stuart Mill’e göre ifade özgürlüğü, toplumsal ilerlemenin ve gelişmenin en temel gereğidir.

Tarih içinde birçok örnek, homojen yapıların her gün değişen koşullara bağlı olarak kendilerini geliştiremediklerini ve sorunları çözemediklerini göstermektedir. Yeterince eleştirilmeyen görüşler zamanla dogmaya dönüşmekte ve yok olmaktadır. Bu bakımdan Mill’in, bir fikrin, doğru bile olsa, eleştirilmeye ihtiyacı olduğu görüşü son derece önemlidir.

Fikir özgürlüğüne karşı çıkmak, fikirlerin güvenilirliğinin sorgulanmasını da beraberinde getirmektedir. Özgürce tartışılan ve halen kabul gören düşünceler çok daha kalıcı olmaktadır. Bu nedenden ötürü, demokratik ilkelerin benimsendiği ve ifade özgürlüğünün sağlandığı toplumlar, otoriteryen bir yönetim biçimi ile idare edilen toplumlardan çok daha istikrarlıdır

Bütün bunlarla birlikte, hangi görüşün doğru, geçerli veya iyi olduğunu belirlemek kimsenin tekelinde değildir. Bir fikrin azınlıkta olması onun yanlış olduğunu göstermez. Bir fikrin çoğunlukta olması, çoğunluk tarafından benimsenmesi, o fikrin doğru olduğunu ve çoğunluğun, azınlığın fikir özgürlüğünü budama hakkına sahip olduğu anlamına gelmemektedir

ABD’nin anayasasının bir numaralı kanununa göre, "Kongre herhangi bir dinî kurmak için, uygulamasını yasaklamak için, ifâde ve basın özgürlüğünü ya da insanların barışçıl bir şekilde toplanmasını ve devlete acılarını anlatmasını kısıtlamak için kanun çıkartamaz «

Bu kanun; akabinde her ne kadar özgürce, ırkçılık da dahil olmak üzere fikirlerini sunmasını sağlasa da; Amerika'nın özgürlükler ülkesi olmasını sağlamıştır.

Avrupa Birliği’nin 2000 yılında yayımlanan temel kanunlarına göre;

Herkesin ifade özgürlüğü vardır. Bu hak; insanların fikirlere sahip olma ve bilgiyi halk otoritesi olmadan, sınırsızca alma ve verme hakkını tanır.

Danimarka anayasasında ‘Herkes birinin düşünlerini yayınlama, yazma ve konuşma özgürlüğüne sahiptir’ ifadesi yer alır.

2005 te yaşanan karikatür krizi ifade özgürlüğünün tartışılması için güzel bir örnektir. Batı kültüründe mizahın eleştirel ve alaycı olması çok alışılmış bir durumdur. Fakat İslamiyet’te peygamberin yüzünün gösterilmesi yasaktır. Bu karikatürler tüm dünyada sanat etiğinin ve ifade özgürlüğünün tekrar tartışılmasına sebep olmuştur.

Türkiye şu an basın özgürlüğünde dünyada Tanzanya, Zambiya gibi ülkelerin altında 98. sıradadır.

Hükümet meşhur 301. maddeyi bahane ederek çok sayıda yazar ve gazeteciyi gözaltına almış, tutuklamış ve korku toplumunu oluşturmaya devam etmektedir.

Ayrımcılık ve Etik

Ayrımcılık

Ayrımcılık, bir kişiye ya da gruba, belli özelliklerinden dolayı önyargılı davranmaya denir. Bu davranış, pozitif ya da negatif yönde olabilir. Ancak, ayrımcılık dendiğinde genellikle negatif anlam anlaşılır. Bireye ya da bir gruba karşı negatif önyargı etik olduğu kabul edilemez.

Ayrımcılık bir siyasî, dinî tercihi benimseyenlere ya da bir ırka , cinsel yönelime, cinsiyete, yaşa karşı olabilir.

Ayrımcılığın Temel Türleri

Cinselcilik, cinsiyetçilik, dilcilik, din ayrımcılığı, gencilik, görünüş ayrımcılığı, heteroseksizm, ırkçılık, renkçilik, rütbecilik, sınıfçılık, yaşçılık, zenofobi (yabancı nefreti), weightism (kilolu nefreti)

Pozitif Ayrımcılık

Pozitif ayrımcılık, yalnızca “dezavantajlı” gruplara mensup bireylere verilen ekstra haklardır. Pozitif ayrımcılık, dezavantajlı grupların geri kalan insanlarla eşit şartlara ulaşması için yapılan ayrımlardır.

Örneğin ülkemizde herkesin kamuya açık tuvaletlerden yararlanması bir (negatif) haktır. Ne var ki tekerlekli sandalye kullanan veya başka engeli olan kişiler çoğu zaman bu tuvaletlerden yararlanamazlar. Bu durumda devlet tuvaletlerin girişine rampa eklemeyi, tuvalet kabinlerinde, kapılarında ve lavabolarda belli bir düzenlemeyi zorunlu kılarak engelli insanlara pozitif ayrımcılık yapmış olur. Böylece bu kişilerin herkesle eşit olabilmesini ve negatif haklardan yararlanabilmesini sağlamış olur.

Ayrımcılık, düşündüğümüz kadar uzakta değildir. Genellikle günlük dilimize yerleşmiş çok fazla ayrımcı söz, deyim, deyiş, atasözü bulunmaktadır.

Yabancı Ülkelerde Türklere Karşı Ayrımcılık Yapan Sözlerden

Örnekler:

"Gerçek bir Türk" ("C'est un vrai Turc"): Kaba ve acımasız insanları betimlemek için kullanılan Fransızca bir  deyiş.

"Türk mezarlığının yanından geçer gibi geç." ("Proći kao pored turskog groblja-Проћи као поред турског гробља"): Söz konusu kişi ya da şeyin görmezden gelinmesi, ona kayıtsız kalınması gerektiği anlamına gelen Sırpça bir deyiş.

Bizim Atasözlerimden Örnekler:

"Agop'un kazı gibi yutmak": Yemeği çabuk ve açgözlü bir şekilde yemek anlamına gelen bir deyim.

"Çingene'den çoban olmaz, Yahudi'den pehlivan.": Bu atasözüne göre, Çingene dürüst ve Yahudi cesur olmadığı için bunlar, çoban ve pehlivan olamazlar.

"Kürt yemeğini yer, çarığına bakar.": Kürtleri yalnızca kendi menfaatleri peşinde koşan kimseler olarak gösteren bir atasözü.

"72 buçuk millet": Bu deyişteki "buçuk" Romanların tam bir millet olmadığı anlamına gelir.

Dilimizden Küfür Örnekleri:

Dürzü!: Ağırlıklı olarak Suriye'nin Havran ile Lübnan'ın dağlık bölgelerinde yaşayan ve Sunni mezhepler tarafından din dışı ilan edilerek baskı altında tutulmuş olan Dürzilik mezhebine bağlı insanlar.

Kıro: Kürtçe’de "Erkek çocuk", "genç erkek" anlamına gelen bu kelime, Türkçe'de "maganda" kelimesinin yerine kullanılmaya başlanmıştır.

Metihler

“Erkekliğe sığmamak.”“Erkekliğine yedirememek.”“Erkeklik öldü mü?”“Erkeklik sende kalsın.”

Kadın Hakkında

"Karı gibi konuşma!“"Gökyüzünde düğün var deseler,

kadınlar merdiven kurmaya kalkar."

"Kadın erkeğin elinin kiridir.“"Kadın erkeğin şeytanıdır.""Kadın kısmına sır verilmez."

Video

Ayrımcılık ve ifade özgürlüğü, tüm dünyada bir problem teşkil etmeye devam etmektedir.

Bugün Müslümanlara, zencilere, eşcinsellere, çingenelere yapılan ayrımcılık bugün söz konusudur.

İnsanlık tarihi boyunca azınlık