Iedere huisarts zijn aidspatiënt. 18 december 2007

Prof. Dr. Dirk Avonts

Universiteit Antwerpen

Een stukje geschiedenis (I)

• 1979:– Werkzaam in Free-Clinic– Eerste contact met ‘geslachtsziekten’– Bijscholing bij Peter Piot (ITG)– Nieuwe soa: Chlamydia trachomatis– Stijging van gonorroe en syfilis bij

homomannen.

Geschiedenis (II)

• 1981:– Oprichting soa-kliniek ITG– Screening homomannen in Antwerpen– Eerste berichten van een dodelijke ziekte onder

homomannen in Amerika– Acquired Immune Deficiency Syndrome

Geschiedenis (III)

• 1983: Ontdekking van het virus: HIV.

• 1986: Betrouwbare antistoffentesten.

• 1990: Eerste anti-hiv medicijnen.

• 1996: Algemeen gebruik van ‘aidscocktails’– 3 tot 4 anti-hiv medicijnen samen.– Onderdrukking virus.– Recuperatie van immuunsysteem.

Geschiedenis (IV)

• Vanaf 2000:– Resistente hiv-stammen.– Noord-Zuid kloof ivm aidstherapie.– Aidsgevoel verandert: het is ‘te genezen’.– Ziektedreiging daalt sterk.– Meer onveilig vrijen (jonge homo’s).– Stijging nieuwe hiv-gevallen en andere soa.

Hoeveel nieuwe hiv-infecties zijn er ieder jaar in België?

A. 100 tot 500.

B. 500 tot 1000.

C. 1000 tot 1500.

D. Meer dan 1500.

Verloop van een hiv-infectie (I)

• Primo-infectie:– Binnendringen van het virus.– Verspreiding in het lichaam.– Griepachtig beeld; geneest spontaan.

• Evenwicht: virus-immuunsysteem:– Geen klachten.– Positieve hiv-antistoffentest

Verloop van een hiv-infectie (II)

• Virusprogressie:– Virusvermenigvuldiging wordt krachtiger.– Immuniteit gaat achteruit.– Ziekten en klachten komen op.

• Terminaal stadium: AIDS.– Immuniteit is onvoldoende.– Opportunistische kankers en infecties.

Wat doet de hiv-therapie?

• Cocktail van 3 tot 4 retrovirale producten:– Verschillende aangrijpingspunten.– Virusactiviteit daalt spectaculair.– Immuniteit herstelt:

• vatbaarheid voor opportunistische kankers blijft.

– Hiv-patiënt voelt zich terug ok.– Levenslange therapie.– Nauwkeurig inname van de medicijnen.

Nevenwerkingen retrovirale therapie

• Directe effecten (per individu verschillend):– Lever, nieren, huid, zenuwbanen, pancreas,

darmen (diarree).– Te snel herstel van het immuunsysteem.

• Op lange termijn (iedereen):– Veranderd vetprofiel in bloed.– Meer kans op ontwikkelen van diabetes.– Meer kans op kanker?

Balans van de aidstherapie

• Virus:– Zeer sterke onderdrukking van het virus.– Geen uitroeiing van het virus.– Ontstaan van resistente stammen.

• Hiv-patiënt:– Prima levenskwaliteit.– Sterft niet meer door hiv-infectie.– Maar aan de gevolgen van de medicatie?

Praktische aanpak hiv-patiënt

• De gemakkelijkste chronische ziekte om te begeleiden!– Virale activiteit: ‘viral load’.– Immuniteit: CD4-cellen (T4-cellen).

• Inschatten van het stadium van de ziekte.

Stadium van HIV-infectie

• Immuniteit is OK.– CD4-cellen > 400/mm3.– Virus: < 30 000 copies/ml.

• Immuniteit kan gestoord zijn.– CD4-cellen < 350/mm3.– Virus: > 100 000 copies/ml.

• Aidsstadium: CD4-cellen < 200 copies/ml.

Oppuntstelling nieuwe hiv-patiënt.

• Infectie-profiel: – Toxoplasmose, CMV, hepatitis-A/B/C, TBC.

• Resistente HIV-stam? Genetisch profiel.

• Vaccinaties:– Influenza, hepatitis, pneumokokken, ea.

• Gezondheidsprofiel:– Lipiden, glucose, lever, pancreas, bloedbeeld.

Opvolging hiv-patiënt

• Klinisch onderzoek:– Mond, keel, bloeddruk.

• Bloedanalyse:– CD4-cellen en virus-activiteit.

• Check-up voor soa:– Syfilis, gono, chlamydia, hepatitis-C, LGV. – Pap-smear, anaal uitstrijkje.

• Gezondheid behouden:– Vaccinaties, rookstop, voeding, veilig vrijen, enz...

Overdracht van HIV.• Seksueel

– Penis-aars, penis-vagina en orale seks

• Moeder-kind– In utero, geboorte, borstvoeding

• Bloed– Transfusie, inspuiting, prikaccident

• Andere– Via oogbolslijmvlies, via aerosol?

Risico op overdracht van HIV

Serum viral load

< 3500

3500 tot 9999

10 000 tot 49 999

> 50 000

Risico op transmissie

1

5,8

6,9

11,9

Soa in het lichaam• Bloedpathogenen (enkel inwendig)

– Hiv, hepatitis B, (hepatitis C)• Ulcusziekten (uitwendige letsels)

– Syfilis, herpes genitalis

• Openingen: uro-genito-anaal, oraal– Chlamydia, gonorroe, mycoplasma

• Huidaandoeningen (buiten het lichaam)

– Wratten, scabies, schaamluizen

Interactie HIV en andere soa

• Besmet met HIV en ook een soa actief:– Snellere evolutie van de hiv-infectie.– HIV kan makkelijker worden overgedragen.– Soa zal ‘agressiever’ verlopen.

• Niet besmet met hiv en een soa actief:– Meer kans om HIV op te lopen:

• Via infectiewondjes, ontstekingscellen.

Syfilisletsel

Syfilis: terug van nooit weg geweest.

• Endemisch in homogemeenschap:– Bij hiv-positieven én hiv-negatieven.– Overdracht mogelijk via ‘veilige handelingen’.– Vroegopsporing mogelijk.– Prima behandeling met penicilline.

• Heterogemeenschap: import– Vanuit Oost-Europa en Midden Afrika.

Herpesletsel

Herpes genitalis

• Virusinfectie:– Primo-infectie.– Latente fase.– Heropflakkeringen.

• Besmetting:– Direct contact.– Tijdens infectie-opstoot of dragerschap.

Chlamydia, gonorroe en mycoplasma

Urethritis-cervicitis

• Zeer verspreid in jongerenmilieu:– Homomannen:

• gonorroe, chlamydia, mycoplasma

– Heterojongens en meisjes: • chlamydia, mycoplasma

• Aanpak:– Actieve opsporing (behandeling) via urine:

• gonorroe/chlamydia

Zijn er vaccins tegen soa?

• Hepatitis-B:– Zeer doeltreffend, beschikbaar sinds 20 jaar.– Zit in het vast vaccinatieschema sinds 5 jaar.

• Humaan papillomavirus (hpv):– Zeer doeltreffend tegen types 6/11 en 16/18.– Aangewezen voor alle 12 tot 15 jarigen.

Homo-jongens

• Contacten via:– Anonieme plaatsen, homo-bars, internet-dating– Reizen

• Risico-inschatting:– Niet ten volle bewust van de werkelijke risico’s

voor zichzelf en de anderen: “hiv is te genezen”– Zoeken soms het gevaar op: bewust onveilig

vrijen of een besmette partner opzoeken.

Aanpak homo-jongens

• Regelmatige check-up bij de dokter:– Bloedonderzoek:

• Hiv, syfilis, hepatitis B, hepatitis C.

– Urine:• Chlamydia, gonorroe.

– anale infecties:• Chlamydia, gonorroe, syfilis, herpes, hpv.

• Vaccinatie voor hepatitis-B, hpv.• Info: www.mannenseks.be.

Aanpak hetero-jongeren

• Informatie:– Folders, internet: www.sensoa.be– Nadruk op condoomgebruik: correct, tijdig.– Leren onderhandelen

• Naar de dokter?– Bij klachten: zeker (jongens en meisjes).– Bij pilcontrole: screening op chlamydia.

Komen er nieuwe soa aan?

• Intiem contact is niet te bannen...– Er zullen altijd overstapmogelijkheden zijn

voor micro-organismen die zich specialiseren in overdracht via slijmvliezen.

• Meer mensen vrijen op meer plaatsen in de wereld:– Snelle verspreiding van een soa die ‘ergens’ op

aarde opduikt.

Seksuele hygiëne

• Eerste seksueel contact bedacht en gepland.• Een trouwe relatie.• Bij een nieuwe relatie:

– Condoomgebruik– Check-up ivm soa

• Bij seksueel overdraagbare infectie:– Juiste,snelle diagnose en behandeling.– Verwittigen van partners.

Bij buitengaan, jasje aan!

Met een stevig condoom

hou je de penis schoon

en blijft de schone schede

een poesje weltevreden