ieb fisika...ieb fisika kragte kontak-enniekontakkragte kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp....
TRANSCRIPT
![Page 1: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/1.jpg)
B: NEWTON SE WETTE
Eenheid 1: Kragte
IEB FISIKA
![Page 2: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/2.jpg)
Kragte
Kontak- en niekontakkragte Kontak: voorwerp raakaan ander voorwerp.Niekontak:
werk oor ’n afstand.
Voorbeelde:1. Magnetiese krag2. Elektrostatiese krag3. Gravitasiekrag (Fg)
Voorbeelde:1. Toegepaste krag2. Wrywingskrag3. Normaalkrag4. Spankrag of spanning5. Lugweerstand6. Veerkrag
Kragte
![Page 3: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/3.jpg)
Gewig (Fg) is die gravitasiekrag wat die aarde op enige voorwerp uitoefen wanneer dit op of naby die oppervlakte is.
Definisie
1.1 Gravitasiekrag
Fg = mg
GRAVITASIEKRAG
![Page 4: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/4.jpg)
Normaalkrag (FN) is die loodregte krag wat deur ’noppervlakte uitgeoefen word op ’n voorwerp watdaarmee in aanraking is.
Definisie1.2 Normaalkrag (FN)
NORMAALKRAG
![Page 5: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/5.jpg)
Kragte
![Page 6: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/6.jpg)
Kragte
1.3 Toegepaste kragDie toegepaste krag is:• in dieselfde lyn– as die bewegingsrigting; of• teen ’n hoek met die bewegingsrigting.
![Page 7: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/7.jpg)
KragteONTHOU
Komponente van ’n krag wat teen ’n hoek ten opsigte van ’n horisontalevlak uitgeoefen word.Fx = F cosθFy = F sinθ
Komponente van gravitasiekrag (parallel enloodreg) op skuinsvlak:
Fg⊥= Fg cosθFgll = Fg sinθ
![Page 8: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/8.jpg)
Kragte
1.4 Spankrag of spanning (FT of T)
1.5 Lugweerstand (Flug of Ff)
![Page 9: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/9.jpg)
Wrywingskrag (Ff) a.g.v. ’noppervlakte is die krag watdie beweging van ’n voorwerpteenstaan en parallel aan dieoppervlakte inwerk waarmee dievoorwerp in kontak is.
Definisie1.6 Wrywingskrag (f of Ff)
WRYWINGSKRAG
![Page 10: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/10.jpg)
Kragte
Die krag is altyd:• in die teenoorgestelde rigting as die beweging of
voorgenome beweging;• parallel aan die oppervlakte waarmee die voorwerp in
kontak is.
![Page 11: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/11.jpg)
Kragte
Kinetiese wrywingStatiese wrywing
Slegs terwyl voorwerpe,relatief tot mekaar, in
rus is.
Slegs terwyl twee voorwerpe,relatief tot mekaar, beweeg.
Wrywingskragte
![Page 12: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/12.jpg)
Voorbeelde:
Rajesh stoot ’n krat oor ’n growwe oppervlakte soos in die diagram aangedui. Die toegepaste krag word FRajesh benoem en die wrywingskrag f. In die begin is sy krag nie groot genoeg om wrywing te oorkom nie. Dus hou hy aan om dit te vergroot.Bestudeer die onderstaande tabel om te verstaan hoe die wrywingskrag varieer:
![Page 13: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/13.jpg)
Grootte vantoegepaste
krag FRajesh (N)Krat
Grootte vanwrywings-krag f (N)
Tipewrywings-krag
40 Verkeer in rus. 40 Staties
60 Verkeer in rus. 60 Staties
80 Op die punt om te begin beweeg.
80 Staties
Voorbeelde:
![Page 14: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/14.jpg)
Grootte vantoegepaste krag
FRajesh (N)Krat
Grootte vanwrywings-krag
f (N)
Tipewrywings-
krag82 Versnel na regs. 60 Kineties85 Versnel na regs. 60 Kineties
Voorbeelde:
![Page 15: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/15.jpg)
Aanvanklik is die statiese wrywingskrag net so groot soos die toegepaste krag en die krat beweeg nie, aangesien die netto krag nul is. Soos die toegepaste krag toeneem, sal die statiese wrywingskrag toeneem en die beweging bly teenstaan. Die tabel toon egter dat die statiese wrywingskrag ’n maksimum waarde van 80 N bereik. Daarna is Rajesh se toegepaste stootkrag groter as die maksimum wrywingskrag en die krat begin beweeg enversnel.
Voorbeelde:
![Page 16: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/16.jpg)
Die kinetiese wrywingskrag is nou kleiner as die maksimumwaarde van die statiese wrywingskrag.Sodra die krat in beweging is, is die kinetiese wrywingskragkleiner as die maksimum statiese wrywing.
Voorbeelde:
![Page 17: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/17.jpg)
Kragte
1.6.1 Faktore wat die grootte van die wrywingskrag beïnvloedFaktore wat wrywingskragte beïnvloed is:• normaalkrag;• soort oppervlakte.
1. Die normaalkrag
![Page 18: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/18.jpg)
Kragte
Om FN te bereken is daar verskeie situasies wat kan opduik:1 ’n Voorwerp op ’n
horisontale vlak:Voorwerp staan stil of die toegepaste krag is ewewydig aan oppervlakte.
![Page 19: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/19.jpg)
Kragte
2 ’n Voorwerp op ’n horisontale vlak: Voor-werp word met ’n skuins-krag getrek wat ’n hoek met die horisontaal maak.
Toegepaste trek-kragword in komponenteopgebreek:Fx = F cosθFy = F sinθDan is:
![Page 20: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/20.jpg)
Kragte
3 ’n Voorwerp op ’n hori-sontale vlak: Voorwerp word met ’n skuinskrag gestoot wat ’n hoek met die horisontaalmaak.
Stootkrag word inkomponente opgebreek:Fx = F cosθFy = F sinθDan is:
![Page 21: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/21.jpg)
Kragte
4 ’n Skuinsvlak:Voorwerp neig om afwaarts tebeweeg a.g.v. die ewewydigekomponentvan die gewig.
Fg word in komponenteopgebreek:Fgll = Fg sinθFg⊥= Fg cosθDan is:
![Page 22: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/22.jpg)
Voorbeelde:
2. Soorte oppervlaktes• ’n Mens gly op gladde teëls.• Ysskaatsers gly maklik oor die effens nat ysoppervlakte,
maar beweeg beslis nie so maklik as hulle van die ys afbeweeg en oor ’n rubbermat stap nie.
![Page 23: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/23.jpg)
Kragte
1.6.2 Wrywingskoëffisiënt• Simbool: μ• Geen eenheid
1.6.3 Om wrywing te verminder• Oppervlakte kan met ghries, olie of grafiet gesmeer word.• Oppervlakte kan met water natgemaak word.
![Page 24: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/24.jpg)
Kragte
1.6.4 Statiese wrywing (fS)
normaalkrag (N)fS (maks) = μSFN
statiese wrywingskoëffisiënt(geen eenheid)
maksimum statiese wrywing (N)
![Page 25: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/25.jpg)
Statiese wrywing is die krag wat die neiging van beweging van ’n stilstaande voorwerp relatief tot ’n oppervlakte teëwerk.
Definisie STATIESE WRYWING
![Page 26: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/26.jpg)
Kragte
1.6.5 Kinetiese wrywing (fK)
normaalkrag (N)fK = μKFN
kinetiese wrywingskoëffisiënt(geen eenheid)
kinetiese wrywing (N)
![Page 27: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/27.jpg)
Kinetiese wrywing is die krag wat die beweging van ’n bewegende voorwerp wat ’n oppervlakte op ’n voorwerp uitoefen wanneer die voorwerp beweeg, relatief tot ’n oppervlakte teëwerk.
Definisie KINETIESE WRYWING
![Page 28: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/28.jpg)
Voorbeelde:
Dexter stoot ’n krat van 10 kg oor ’n growwe oppervlakte.Die grootte van die wrywingskrag net voor die krat beweeg, is80 N. Net nadat dit beweeg is die wrywingskrag 60 N.1. Bereken die waarde van die statiese wrywingskoëffisiënt:
Fg = mg= 10(9,8) 80= 98 N
![Page 29: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/29.jpg)
Voorbeelde:
fS (maks) = μSFN= μS(98)= 0,82
2. Bereken die kinetiese wrywingskoëffisiënt.fK = μKFN
60 = μK(98)μK = 0,61
![Page 30: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/30.jpg)
Voorbeelde:
Jabu trek sy stoel oor die vloer tot by die tafel. Die massa van die stoel is 1,3 kg. Die kinetiese wrywingskoëffisiënt is 0,71. Bereken die grootte van die wrywingskrag.Fg = mg
= 1,3(9,8)= 12,74 N
fK = μKFN= (0,71)(12,74)= 9,05 N
![Page 31: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/31.jpg)
Kragte
’n Voorwerp rus op ’n growwe horisontale vlak
1 Geen horisontale krag;voorwerp verkeer in statiese ewewig.
Ftoegepas = 0 Ndus fS = 0 N
![Page 32: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/32.jpg)
Kragte
2 Toegepaste krag, maar voorwerpbeweeg nog nie.Voorwerp verkeer in statiese ewewig.
∴ fS = Ftoegepas
![Page 33: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/33.jpg)
Kragte
3 Toegepaste krag neem verder toe,maar voorwerpbeweeg nie. Dit is op die punt om te begin beweeg. Voorwerp verkeer in statiese ewewig.
∴ fS (maks) = Ftoegepasof∴ fS (maks) = μSFN
![Page 34: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/34.jpg)
Kragte
4 Voorwerp word op die sy gedraai. Die toegepaste kragvermeerder weer geleidelik van nul tot net voor beweging. Voorwerp verkeer in statiese ewewig.
Eers is fS < μS (maks)FN en dan word fS (maks) = μSFNMassa bly dieselfde.∴ Fg bly dieselfde.∴ FN bly dieselfde.∴ fS en fS (maks) bly dieselfde as vir die groter oppervlakte.
![Page 35: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/35.jpg)
Kragte
5 Toegepaste krag is groter asfS (maks).Voorwerp begin beweeg.Wrywingskrag is noukineties.
fK= μKFN
![Page 36: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/36.jpg)
Kragte
6 Toegepaste trekkrag vorm hoek θ met die horisontaal.Bereken eers komponente van F.Fx = F cosθ enFy = F sinθDan is: FN = Fg - Fy
Die voorwerp beweeg nievertikaal nie.Vertikaal in ewewig
fK = μKFN∴ fK = μK (Fg - Fy)Die wrywing is dus kleiner as wanneer F horisontaal op die voorwerp inwerk.
.
.
.
![Page 37: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/37.jpg)
Kragte
7 Toegepaste stootkrag vorm ’n hoek θ met die horisontaal. Bereken eers komponente van F.Fx = F cosθ enFy = F sinθDan is: FN = Fg – Fy
Die voorwerp beweeg nievertikaal nie. Vertikaal in ewewig en fK = μKFN∴ fK = μK (Fg + Fy)Die wrywing is dus groter as wanneer krag F horisontaal op die voorwerp inwerk.
..
.
.
![Page 38: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/38.jpg)
Kragte
.
Grafiek van wrywingskrag (f) teen horisontale toegepaste krag (FT) vir ’n voorwerp wat uit rus oor ’n growwe oppervlakte begin beweeg:
![Page 39: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/39.jpg)
Kragte
.
’n Voorwerp rus op ’n skuinsvlak wat ’n hoek θ met die horisontaal vorm.1 Voorwerp in rus
Dan is:Fgll = Fg sinθFg⊥= Fg cosθ
Fgll en fS teenoorgesteld en ewe grootfS = Fgll = Fg sinθen word gedefinieer asfS (maks) = μS (maks)FNfS (maks) = μS (maks)(Fg cosθ)
![Page 40: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/40.jpg)
Kragte
.
2 Voorwerp glyteen die oppervlakte af.Fgll = Fg sinθFg⊥= Fg cosθ
fK < fS (maks)Fgll - fK = maen word gedefinieerasfK = μKFN = μK(Fg cosθ)
![Page 41: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/41.jpg)
Kragte
.
3 Voorwerp word teendie skuinste opgetrek.Fgll = Fg sinθFg⊥= Fg cosθ
FK en fgll is in dieselfde rigtingF - Fgll - fK = maen word gedefinieer asfK = μKFN
= μK(Fg cosθ)
![Page 42: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/42.jpg)
Kragte
.
4 Voorwerp wordteen die skuinsteafgetrek.Fgll = Fg sinθFg⊥= Fg cosθ
F en Fgll is in dieselfde rigting.F + Fgll - FK = maen word gedefinieerasfK = μKFN
= μK(Fg cosθ)
![Page 43: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/43.jpg)
Kragte
.
Wanneer ’n voorwerp op ’n skuinsvlak op die punt is om te gly, is:fS (maks) = Fgll = Fg⋅sinθ (vergelyking 1)
EN
fS (maks) = μS⋅Fg⋅cosθ (vergelyking 2)
![Page 44: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/44.jpg)
Kragte
.Fg⋅sinθFg⋅cosθ
= tanθ
μS =
Op ’n skuinsvlak is:μS = tanθ
Stel vergelyking 1 = vergelyking 2.∴ Fg⋅sinθ = μS⋅Fg⋅cosθ
![Page 45: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/45.jpg)
Kragte
.
1.6.6 ToepassingVoordelig• Wrywing tussen bande (van ’n voertuig) en padoppervlaktes
om te kan beweeg.• Wrywing tussen kontakoppervlaktes en hand as deksels
oopgedraai moet word.• Wrywing tussen skoensole en vloeroppervlaktes om te kan
beweeg.• Wrywing by ratte om te draai.• Rem wat getrap word om te kan stop.
![Page 46: IEB FISIKA...IEB FISIKA Kragte Kontak-enniekontakkragte Kontak: voorwerpraak aanandervoorwerp. Niekontak: werkoor’n afstand. Voorbeelde: 1. Magnetiesekrag 2. Elektrostatiesekrag](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022060909/60a415396cdeb4148411f409/html5/thumbnails/46.jpg)
Kragte
.
Nadelig• Om in sneeu/sand te loop is moeilik.• Wrywing tussen fietsband en padoppervlaktes in wedrenne
verminder prestasies.• Wrywing wanneer hoër snelhede verkry wil word.• Wanneer daar op ’n growwe oppervlakte geval word.