huỲnh Ái tÔng - ahvinhnghiem.orgahvinhnghiem.org/ebook/vanhocmiennam54-75-6.pdf · tôn nữ...
TRANSCRIPT
-
HUNH I TNG
Tp VI
Hin Pht Hc
2012
-
HUNH I TNG
2
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
3
VN HC MIN NAM 1954-1975
MC LC TP VI Mc lc .. 3
Li m u ..... 5
Chng th t: Vn hc thi nh Cng Ha (1964-1975)
Tit mt: Cc tp ch
1. Tp ch Vn (1/1964-3/1975) .... 7
1) Trn Phong Giao (1932-2005) ....... 29
2) Nguyn Xun Hong (1940-) ......... 34
3) T Ku (1937-2004) ...... 46
4) Trn Thin o (1933- ) .......... 50
5) Trn Vn Nam (1939- ) .... 58
6) Thi Ngc San (1947- 2005) ...... 74
7) H Thc Sinh (1943- ) ...... 79
8) Trn Dz L (1949- ) ....... 95
9) Mng Mn (1947- ) ....... 111
10) Lm Ho Dng (1945- ) ....... 121
11) Ngy Ng (1947- ) .. 128
12) Cao Thoi Chu (1939- ) ..... 142
13) Nguyn Minh Hong (1940- ) .. 154
14) Lm Chng (1942- ) 171
15) ynh Trm Ca (1943- ) .... 198
16) V Hu nh (1942-1981) ................................. 205
17) Phm Cao Hong (1949- ) .................... 211
18) Nguyn Th Minh Ngc (1953- ) ...... 231
2. Tp ch Lp Trng (1964) ........ 242
1) Cao Huy Thun (1937- ) ......... 245
2) L Tuyn (1930- ) ... 252
3. Tp ch Vn Hnh (1965-1966) ..... 257
1) Thch c Nhun (1924-2002) . 257
2) Bs Trn Ngc Ninh (1923- ) .... 263
4. Tp san Gi Thm Qu M (7/1965-1969) .... 271
1) Thch Nht Hnh (1926- ) . 277
2) Nguyn Thy Long (1938-2009) .. 296
3) Tr V (1931- ) ....... 303
4) Kim Tun (1938-2003) .. 320
-
HUNH I TNG
4
5) Hu Phng (1931-1988) ..... 329 6) Nguyn Phan Thnh (1943-2007)... 336
7) Thi T Hp (1940- ) .. 347
8) V Tn Khanh (1942- ) ... 357 9) Chinh Ba (1934- ) ... 367
10) inh Cng (1938- ) 386
11) Uyn H (1946- ) .. 399
12) Xun Thao (1944- ) .. 407
5. Tp ch Tin Vn (6/1966-1967) ..... 414
1) Nguyn Nguyn (1929-2002) ... 415
2) H Trng An (1938- ) .... 431
3) Thi Bch (1925-2000) ..... 450
4) L Phng (1938- ) ... 452
6. Tp ch T Tng (8/1967-3/1975) 470
1) Thch Minh Chu (1918-2012) ..... 472
2) Thch Mn Gic (1929-2006) .... 489
3) L Mnh Tht (1944- ) ... 505
4) Tu S (1943- ) ........... 509
5) Ng Trng Anh (1926- ) .. 528
6) Trc Thin (1920-1971) ... 551
7) Thch Trung Gi ( ? - ? ) .... 562
8) L Tn Nghim (1928- ) ..... 569
9) Kim nh (1915-1997) . 581
10) Mai Th Truyn (1905-1973) . 587
11) V Vn Mu (1914-1998) .. 598
12) Thch Tr Tnh (1917- ) ...... 603
13) Thch Qung (1928- ) . 616
14) Phm Thin Th (1940- ) .. 648
15) Thch n Tr Hi (1938-2003) 655
16) Thch Huyn Vi (1926-2005) ..... 662
17) KTS Nguyn B Lng (1920-2005) .. 676
18) Nguyn Vn Trng (1930- ) .... 682
19) Bt Tr (1900-1987) ... 709
20) Thch Tr Th (1909-1984) .... 711
21) Nguyn Hu Hiu (1940- ) .. 721 22) Thch Chn Thin (1942- ) .. 724
23) Nguyn Hu Ba (1917-1997) 736
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
5
*
Li ni u
Tp sch ny vit v cc tp ch thi nh Cng Ha min
Nam Vit Nam, c nhiu tc gi ang sinh thi Vit Nam
hay hi ngoi.
Cng vic su tm tc gi gp phi kh khn, v mt s tc gi
khng c ti liu trn cc trang Mng, nhng nh phng tin
hin i c th trao i, nh gip thm chi tit qua in th,
nhiu tc gi c gii thiu trong tp ny c nhng chi tit do
chnh tc gi cung cp, b sung c y hn.
Nhng tc gi va cp ti nh thi s Uyn H, Xun Thao
-
HUNH I TNG
6
Cng nh cc tp sch trc hay sau ny, nhng bt danh hay
tn tht ca tc gi c dng quen vi c gi, chng ti
dng vit v tc gi, ring c V Tn Khanh dng bt hiu
Tn N Tr My, l bt hiu dng quen vi c gi, vi tc
gi ny trong danh mc, chng ti ghi l V Tn Khanh,
trnh ng nhn l tc gi n.
Hu ht cc ti liu dng u ly t cc trang Mng, chng ti
ch sa i i cht cho c ng nht, d nhin nu c sai
st, l li do chng ti cha nh gi ng ti liu, v mi
tc gi thng chng ti s dng ba, bn ngun khc nhau
tng hp li.
C nhng bi vit trc 1975, c nhng bi vit sau ny, tc
gi trong nc hay hi ngoi, l ngun ti liu cung cp
cho chng ti hon thnh tp sch ny, do tn trng tc gi,
nn c i cht d bit, xin qu c gi hiu cho, v cng chn
thnh tri n qu tc gi cc bi vit trch dn.
Anh o hin, ngy cui nm 2012
Son gi
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
7
Chng th t: Vn hc thi nh Cng Ha
(1964-1975)
Tit mt: Cc tp ch
1. Tp ch Vn (1/1964-3/1975)
S ra mt (s 1 pht hnh thng 1 nm 1964)
Tp ch Vn do ng Nguyn nh Vng lm ch nhim, Trn
Phong Giao lm ch bt, m Gia Tun lm Th k ta son.
C s Vn t ti nh in Nguyn nh Vng s 38 ng
Phm Ng Lo, qun nh, Sign.
Trc tin, ng Nguyn nh Vng mi Trn Phong Giao
lm Th k Ta son. S ra mt pht hnh vo thng 1 nm
1964, ni dung mang ch Tuyn tp th vn.
-
HUNH I TNG
8
n u nm 1967, c s Vn pht hnh thm c san Vn, c
mi tam c nguyt 1 s, sau c san Vn s 4, thng 11 nm
1967 c san Vn pht hnh hng thng tr thnh nguyt san
Vn s1, nguyt san Vn s 2 pht hnh thng 12 nm 1967,
nguyt san Vn s 3 ghi nm th hai, pht hnh thng 1 v 2
nm 1968.
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
9
Sau nguyt san Vn li i thnh Tn Vn nm th nht s
1 pht hnh thng 4 nm 1968, s 16 & 17 c ba bi ni
chuyn trn i pht thanh c ng li, bi ca ch bt
Nguyn nh Vng: Mt vi kinh nghim v xut bn, bi
ca ch bt Trn Phong Giao: S hy sinh ca nhng ngi lm
vn ha v bi ca Th k ta son m Gia Tun: Hng i
ti ca ngnh xut bn. Sau s 21 & 22 Xun Canh Tut 1970,
Tn Vn chuyn sang th loi mi k mt tc phm, mt tc
gi, s u tin l tp truyn ngn Dc ng ca Thanh Tm
Tuyn, Tn Vn tip tc cho n nm 1975.
Tn Vn s 1
-
HUNH I TNG
10
Tn Vn s 11
Cho ti nm 1972, Vn pht hnh trn 190 s, Trn Phong
Giao c th gi cho c gi ng trn Vn, li cho tm bit
trc khi ng ri khi tp ch Vn, ngay sau nh vn
Nguyn Xun Hong thay th, Nm 1973, nh vn Mai Tho
cng cng tc vi Nguyn Xun Hong iu hnh tp ch Vn.
Nm 1974, do nhu cu cuc sng, nh vn Nguyn Xun
Hong ri khi Vn, li mt mnh Mai Tho iu hnh cho
n 30-4-1975. S cui cng pht hnh ngy 26-3-1975 c ch
: Vn hc ngh thut Vit Nam hi ngoi.
Tng s tp ch Vn pht hnh pht hnh trc 1975 khong
265 s, trong c 57 s Giai Phm, danh mc sau y cn
thiu mt t s:
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
11
1) Giai phm Vn 1: Ngy 28/9/1972
2) Cc nh vn chu M La Tinh: 13/10
3) Tuyn tp th vn: 26/10
4) Vn ho F. Dostoievsky: 14/11
5) Qunh Dao/H.Boll: 27/11
6) Ging Sinh 72: 12/12
7) Xun Qu Su 73: 10/01/1973
8) TT Th vn Tn nin: 15/01
9) Nh th H Dznh: 12/02
10) TT Th vn: 24/02
11) Vn chng trong thi bnh: 16/3
12) Rainer Rilke/ Franks Kafka: 31/3
13) Tng nim Don Dn: 17/4
14) Tuyn tp thng nm: 02/5
15) c bit nh th Bi Ging: 18/5
16) Hin tng sch dch: 8/6
17) Thng su ma h: 25/6
18) Nm nh vn n Vit Nam: 13/7
19) n nh hu Nguyn Gia Thiu: 30/7
20) Tuyn tp thng 8: 16/8
21) Nh vn Stendhal: 1/9
22) V Khc Khoan: 24/9
23) Tuyn tp thng 10: 12/10
24) Thanh Tm Tuyn: 9/11
25) /11
26) Ging Sinh 73 v Patrick White Nobel 73: 1/12
27) /12
28) /1/1974
29) /1
30) Tuyn tp u nm Gip Dn :1/2
31) /2
32) V Hng: 15/3
33) Tuyn tp thng 3: 23/3
34) 3 nh vn Hoa K: 18/4
35) /4
36) Tm Ngi Tn Tui: 1/5
-
HUNH I TNG
12
37) Tng M Nguyn nh Vng: 15/5
38) Tuyn tp th vn: 8/6
39) Vnh bit nh vn Nguyn c Qunh: 25/6
40) Rimbaud: 15/7
41) /7
42) Tiu thuyt v vn chng V Phin:1/8
43) Ba Nh Th Tin Chin: 15 /8
44) Tuyn Tp Th Vn : 1/9
45) Tuyn Tp Th Vn: 15/9
46) Tuyn Tp Th Vn : 1/10
47) Chng trnh quc vn lp 12: 19/10
48) Vn Vn Hc : 1/11
49) /11
50) Nhng bi th tnh Vit Nam hay nht : 5/12
51) Ging Sinh nm 74: 23/12
52) /1/ 1975
53) Xun t Mo: 24/1
54) Vn chng n gii: 14/2
55) /2
56) Trin Vng mi nm 1975: 4/3
57) Vn hc v ngh thut Vit Nam hi ngoi: 26/3
Cc nh vn cng tc vi Vn t nhng s u gm c:
Nguyn Mnh Cn, Nht Tin, V Hong Chng, L Vn
Siu, Mai Tho, H Hu Tng, Tn, Lng Nhn, Gin
Chi, ng Xuyn, Bi Khnh n, T T, Sn Nam, V
Phin, V Hnh, Nh Phong, Nguyn Th Vinh, Nguyn S
T, Don Quc S, Nguyn Sa, Duy Thanh, Dng Nghim
Mu, Vin Linh, Nguyn nh Ton, Nh Ca, Phm Cng
Thin, Hoi Khanh, Trn Tun Kit, Trn c Uyn, Xun
Hin, Nguyn Ngu , Nguyn Minh Hong, Y Uyn, L Tt
iu, Nguyn Quang Hin, Trn D T, Hong Vn c,
Phong Giao, ng Tin, Trn i, Phng Mai, Trn Thin
o, Th Nguyn, Duyn Anh, Minh c, V Hng, Tun
Huy, L Thng, Nguyn V an Vy, Song H, Trn Vn Nam,
L Minh, Thi Ngc San, Du T L
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
13
Nhng ngi thnh danh t tp ch Vn nh Trn Hoi Th,
H Thc Sinh, H Minh Dng, Trn Dz L, Mng Mn,
Ngu Ng, Cao Thoi Chu, Lm Chng, Huy Tng, ynh
Trm Ca, Phan Nh Thc, H Nguyn Thch, Lm Ho Dng,
V Hu nh, Phm Cao Hong, Nguyn Th Minh Ngc,
Nguyn Lng V..
Sau khi ra hi ngoi, nm 1982, nh vn Mai Tho cho tc bn
tp ch Vn, sau s 158, 159 pht hnh thng 1 & 2 nm 1996,
v l do sc khe, Mai Tho chuyn giao cho Nguyn Xun
Hong tip tc iu hnh cho n s 163 pht hnh thng 12
nm 1996 th chm dt, sang u nm 1997, nh vn Nguyn
Xun Hong pht hnh B mi Vn s 1. B mi pht hnh
cho n s 125 129 thng Ging, Hai, Ba nm 2008, ang
chun b s k tip nhng gp kh khn v ti chnh, v vi
th khc nn tp ch Vn nh bn t .
V tp ch Vn trong nc, c bi vit ca ng Nguyn Ch
Kham, cho chng ta mt ci nhn bao qut v Vn, rt hu ch
nhn li mt thi qua.
Nh v tp ch Vn
i vi nhng ngi vit tr trc 75, n nay vn c nhc
nh, ngh n t bo Vn ni h nh c mt ch ng
trong vn chng bui ban u. V, vi nh vn Trn Phong
Giao qu mn, h cng gi anh l cnh chim u n. Sut thi
gian ph trch bi v cho Vn, lun lun anh c s gn gi
thn tnh, khch l anh em tr. Nhng k nim v anh trong bao
nhiu nm thng c vn gi ly s rng buc, thn thng.
Anh Trn Phong Giao qua i ti Si Gn cch y hn hai
nm. Khi hay tin anh mt, cc nht bo qun Cam c loan tin
v ng phn u. Ring tp ch Vn v Khi Hnh, hai nh vn
Nguyn Xun Hong, Vin Linh c dnh mt s c bit tng
nim ngi bn vn cng thi.
-
HUNH I TNG
14
Nm y, ti ri Hu vo Si Gn tm kim vic lm. Vi ng
lng tuy t, nhng ti cng gng dnh mua t sch bo
mnh thch c, v ring t Vn c xong, ti ct gi.
Ti tr nh ngi d, trong con hm sau lng ta i s c.
Con ng V Tnh chy ngang qua ta nh ny, pha di l
rp ht Quc Thanh, pha trn l khu ch Thi Bnh trng ra
ng Phm Ng Lo. Bo Vn gn ngay , t nh ti i b
ti chng mi pht. Ti thng gp ng Vng bui chiu
hay ng ngoi hng hin c bo, ht thuc, v thnh thong
n gp anh Giao mi khi cn mua li nhng s bo Vn c
cho my ngi quen xa gi nh. T , d khng phi l dn
vit lch nhng ti cng c cht giao tnh vi c ng Vng v
anh Giao.
Ta son Vn 38 Phm Ng Lo, cng l nh in ca ng
Vng. Anh Giao, trc khi m nhn t Vn anh lm vic
bn tp ch Tin Sch ca Hi Vn Bt do cha Thanh Lng lm
Ch tch. Tin Sch ra hng thng, gii thiu nhng nh vn v
cc tc phm va mi xut bn bng nhng bi im sch rt
nghim tc, khch quan. Ngoi cng vic lm bo, anh Giao
cn sng tc v dch thut. Nhng tc phm ca anh in gm
c:
- Na m thc gic (tiu thuyt)
- Ngi li bn cu (truyn ngn)
- Gung my(L'engrenage) dch tc phm kch ca Jean
Paul Sartre
- S ri (Les jeux sont faits) tc phm kch ca Jean
Paul Sartre dch chung vi nh vn Nguyn Xun Hong.
- S mnh vn ngh hin i (Discours de Sude) dch
nhng bi din vn ca Albert Camus
- Lu y v Qu nh (L'exil et le royaume) tuyn truyn
ca Camus, dch chung vi V nh Lu
- Con chim trn tuyt (Snow goose) truyn ca Paul
Gallico, dch chung vi Hong ng.
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
15
Tuy khng bng cp, nhng s t hc ca anh rt cn trng,
chin chn, vng vng. Truyn sng tc ca anh cng c c
gi a thch. Vn anh chn thc, gin d, di do kinh nghim
sng. Truyn dch ca anh gi c tinh thn nguyn bn, bt
php ca tc gi v dng ting Vit rt d hiu, va r rng,
chnh xc. Ngi hc thm ngoi ng, lun tin cy vo bn
dch ca anh. Ngi mi tp tnh vit vn c th hc bt php
nh vn nc ngoi qua li vn dch ca anh.
Sau bin c o chnh 1/11 min Nam bt u bc qua mt
gai on mi ca lch s trong bu khng kh t do ci m. Rt
nhiu nht bo, tun bo v tp ch xut hin vo thi k i
mi ny, trong c tp ch Vn qun nhim l ng Nguyn
nh Vng, v anh trong vai tr th k ta son.
S I Vn ra mt u Xun nm 1964. S bo ra mt qui t rt
nhiu nh vn ni ting min Nam qua cc th h, v bn
ht s lng pht hnh ngay trong tun l u. c gi n
nhn ht sc nng nhit, nht l gii sinh vin, hc sinh.
S 2, bt u bnh thng vi s trang hn mt trm. S 2,
tng nim nh vn Php Albert Camus. Trong s ny, c mt
bi vit quan trng ca Jean Paul Sartre: Ct ngha cun
L'tranger (L'explication de l'tranger). Bi ny, c ng
Nguyn Minh Hong dch v ch gii y . Hai truyn ngn
rt c sc rt trong tp Lu y v Qu Nh. Truyn th nht,
Ngi khch tr (L'hte) Trn Phong Giao dch, truyn th nh
Ngi n b ngoi tnh (La femme adultre) V nh Lu
dch. Gio s Nguyn vn Trung dy trng i Hc Vn
Khoa vit bi Nhng tnh bn dang d, trong bi ny, gio s
ni n s lin h ri on giao gia Jean Paul Sartre vi
Albert Camus v Merleau Ponty. Mt bi tiu lun khc na
rt su sc ca mt nh ph bnh Php c ta: Camus, k nh
c vi cuc i.
S 2, Vn gii thiu mt nh vn danh ting Php kh y
-
HUNH I TNG
16
nh mt cun kho lun. Albert Camus sinh nm 1913
Algrie. Nm 23 tui, ng in tc phm u tay tp tiu lun B
tri, b mt (L'envers et l'endroit). Nhng tc phm tip theo c
tp ty bt Giao cm (Noces), tiu thuyt K xa L
(L'tranger), tiu lun Huyn thoi Sisyphe (Le mythe de
Sisyphe), kch, Ng Nhn (Le malentendu), tiu thuyt Dch
hch (La peste), tuyn truyn Lu y v Qu Nh, tiu lun
Con ngi phn khng (L'homme rvolt), tiu thuyt Sa a
(La chute). Nm 1957, ng c gii Nobel vn chng, ba
nm sau, ng t nn trong mt tai nn xe hi, hng dng 47
tui.
Khi m nhn t Vn, anh Trn Phong Giao ch trng dnh
cho lp c gi hiu hc ham c, a suy ngh. Ri ln lt,
mi k na thng, nhng s tip nhau ra u n v bo Vn
lun c c gi n nhn. min Trung, s lng pht
hnh kh ln n 4000 s, mi gia nh cng chc cng
chn hai t Vn v Bch Khoa lm mn n tinh thn hng
thng trong gia nh. c Vn, yu thch th vn. c Bch
Khoa, m mang thm kin thc tng qut.
S 6, tuyn tp nhng cy bt tr. Ni l tr y, thc ra, cc
nh vn la tui trn ba mi cng thnh danh. Trong s
ny, nhiu truyn ngn hay: Duyn Anh, Con So Ca Em Ti.
L Tt iu, Vng t Kh. Th Uyn, Vn , c bit mt
truyn va rt c sc Hi Chung Tt La ca Th Nguyn.
Truyn chim gn 42 trang bo in ch vronse thn 8. Ni
dung rt n gin, chuyn k mt v linh mc c a con
hoang, nhng cch k chuyn kn o, b mt, bng mt bt
php lnh, xm, y dc tnh trong cn ma v bng ti.
S 14, tng nim vn ho Nht Linh trong ngy gi u. S
bo c bit ny gy xc ng cho vn gii v ton th c
gi qua nhng bi vit ca Bc S Nguyn Hu Phim, nh vn
Nguyn Mnh Cn, nh vn V Khc Khoan, nh th V
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
17
Hong Chng, v hi k Ngi Bc ca nh vn Th Uyn l
ngi chu gi Nht Linh bng cu.
S 17, gii thiu nh vn trit gia Jean Paul Sartre vi s ng
gp nhng bi tiu lun v phin dch ca gio s Trn Thin
o, nh vn Hunh Phan Anh, nh vn Nguyn Xun Hong.
S 18, ti chin tranh trong vn chng
S 20, gii thiu nh vn phi cng Php Saint Exupry.
Ch mi qua mt nm u v 24 s bo, tp ch Vn to
c uy tn v s tin cy cho lp c gi trung lu, tr thc. S
xut hin Vn cng cn c coi l i din cho vn hc min
Nam, trn tng s bo ny, mi nm cng c nhiu s ng
gp ln nhng tn tui lm nn vn hc min Nam. Qui t
y c cc nh vn ba min V Hong Chng, ng H,
V Bng, L vn Trng, Nguyn Mnh Cn, V Phin, Linh
Mc Thanh Lng, gio s Nguyn Vn Trung, Mai Tho,
Don Quc S, Bnh Nguyn Lc, Sn Nam, Nguyn Sa,
Thanh Tm Tuyn, Tho Trng, Vnh Lc, Vn Quang, Phan
Du, V Hng, ng Tin, Trn Thin o, T Thy Yn,
Nguyn Hin L, Nguyn Minh Hong, V nh Lu, Nguyn
nh Ton, Tun Huy, Vin Linh, Qu Ton, Phm Cng
Thin, Cung Trm Tng, Nguyn Xun Hong, Hong Ngc
Bin, Dng Nghim Mu, Thanh Nam, Phan Lc Phc, Phan
Lc Tip, Hunh Phan Anh, Nguyn Quc Tr, Nguyn Mng
Gic, T K, Trn Dz T... V cc nh vn n, c Ty Hng,
Nh Ca, Trng Dng, Nguyn Th Hong, Nguyn Th Thy
V.
Bo Vn, mi s mang mt ch quan trng v cc nh vn
Vit Nam cng nh ngoi quc. Nhng ngi vit Vn
thu ht ngi c bng nhng bi nhn nh, ph bnh, bng
truyn v th chn lc, khi dy nim c ao ni tui hai mi
ca hc sinh, sinh vin.
-
HUNH I TNG
18
T bo Vn, sau my s u tm hiu, bi bn c c gi
ti, v hp th ca Vn tr thnh a ch vn hc chung cho
nhng cy bt tr tham d.
Theo yu cu chung, mt l th ng ng phn sinh hot nu
r ch trng t bo:
- Vn khng c ch bt.
- Bi lai co khi nhn c chuyn ngay n ban tuyn c
gm ba ngi. Truyn c hai ngi ng , s ng. Truyn
c, mt ngi thun, mt ngi chng, s a ngi th ba
c v quyt nh.
- Tc gi c ng truyn ln u, s nhn c bo biu.
ng ln th nh tr i, s T c tin nhun bt.
- Bi khng ng, khng tr li bn tho.
- Bn c cn th ring, xin gi km theo tem.
Thc s l kh khn cho nhng ngi mi vit v c th v
truyn. c ng, kh ri, ni chi n tin nhun bt, hay
vinh d c tn mnh s bo Xun.
Th nhng, chnh bo Vn c mt cng ln dy vit vn
cho lp ngi tr bng s kch thch h c nhiu, suy ngh
nhiu, t dng khm ph v ra c mt cch nhn, mt cch
vit.
Ch sau mt nm u cn t i, lp tr ch mi c mt s tn
tui sm xut hin trn Vn nh Y Uyn, Phan Duy Nhn, o
trng Phc, NH Tay Ngn, Trn Nh Lin Phng, Nguyn
V an Vy, Nguyn V, Thi Lng, L cao Nguyn, Vn L
Thin qua nhng nm sau, nhng cy bt lc u hn cn non
km dn tin ln lm nn mt i ng, mt lc lng d tr
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
19
cho Vn. Khi c mt i ng tr c hc vn, yu thch vn
chng, anh Trn Phong Giao rt hi lng v k vng. T tnh
u gii tuyn n Si Gn, n min ng, min Ty c:
Qung Tr: Phan Phng Thch, Thch Nhn, Sng Bin Thy
Hu: Trn Don Nho, H Minh Dng, Trn Dz L, L B
Lng, Thi Ngc San, L Vn Ngn, L Qunh, Mng Mn,
Ngy Ng, Hong H Lan, Hong Ngc Tun, Hunh Hu
y, L Nhc Thy, Yn My, Trn yn Du, Trn nh Sn
Cc, V Qu.
Nng: Nguyn Nho Sa Mc, Chu Trm Nguyn Minh,
Phng Tn, Lun Hon, Thnh Tn, H Thc Sinh
Hi An: Thi T Hp, inh Trm Ca, Hong Th Bch Ni.
Tam K: Huy Tng, Tn Hoi D V, Nguyn Nht nh,
Trn Hoi Th
Qung Ngi: H Nguyn Thch, M Cung, Phan Nh Thc,
Vng Thanh.
Qui Nhn: Trn Phin Ngung, ng Tn Ti, V Chn Cu.
Tuy Ha: Nguyn L Uyn, Trn Huyn n, Hong nh Huy
Quan, Mang Vin Long, Cnh Cu.
Nha Trang; Phm Chu Sa, Vn L Thin
Phan Rang: (khng nh)
Phan Thit, Nguyn Bc Sn, Nguyn Th Ngc Minh
Pleiku: Kim Tun, Lm Ho Dng.
D xa th Si Gn, nhng t cc tnh min Trung, min
-
HUNH I TNG
20
ng, min Ty, hay cao nguyn, sng tc ca nhng cy bt
tr k trn vn gi n Vn mt cch u n v th hin s
tin b r rt. Nhng sng tc ca ngi vit mi, khng ch
gia anh em cng la tui bit nhau m cn c cc nh vn
n anh mt n. T , mi ngi vit tr c ch ng,
mt v tr vng vng trn Vn. khch l, mi nm, ngi
ph trch bi v Trn Phong Giao cng dnh mt vi s c
bit cho tt c nhng cy bt tr c thnh danh.
Ti vn lm ngi c u n ca tp ch Vn. c vn cc
bn cng la tui vi mnh, ti rt thch v cng hiu c tm
trng qua cc nhn vt v tnh yu, v chin tranh. Trong s
anh em trn, ti c lm quen mt s ngi nh anh Trn
Hu Thc, L B Lng, Trn Yn Du, H Nguyn Thch, H
Minh Dng, Kim Tun. Mi cch y mt tun, Thc t
Boston qua qun Cam chi nhn k l c Lp 4 thng 7, anh
c gp kh ng bn b v c gh thm ti. Mt ti chuyn
tr ngi chic bn vung nh ngoi mi hin vi my chai
bia, da mi, ti v Thc c ni chuyn v bo Vn ngy
xa, v ci thm tnh ca anh Giao i vi an hem vit vn tr,
v nhng truyn ngn thi ca Thc, ca Trn Hoi Th,
H Minh Dng, Ngy Ng m ti c. Sau cng, hai chng
ti vi mt ging bun, ngm ngi ngh n ci cht ca anh
Giao. Sau bin c Thng T en, cng nh s phn nhiu anh
vn ngh s min Nam c, gia nh anh Giao sng trong cnh
kh khn, ngho tng.
Anh Trn Phong Giao gn b vi t Vn trong nhng thng
ngy v nhng nm hng thnh. T tp ch Vn, anh Giao gy
dng thm Tin Vn, nguyt san chuyn v tiu lun, ph bnh,
v dng tn tp ch xut bn mt loi sch hay nhng r tin
bng gi mt cun bo gip c gi ngho c sch c.
Ngi ta s hiu sai khi cho rng, tp ch Vn ch lm sng gi
nhng cy bt tr, cn nhng nh vn c tn tui, d vit cho
bo no h cng c mt chiu ngi, mt a v c sn. Hon
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
21
ton khng ng. Thc s, nhn xt mt cch nghim tc,
chnh t bo l ni m cc nh vn tn tui tng thm uy th
ca mnh. Nm 1956, tp ch Sng To ra i. Nhng nh vn
trong nhm ny l Mai Tho, Thanh Tm Tuyn, Don Quc
S, Trn Thanh Hip ny gy c ting vang vi tnh cch
chuyn dng vn hc mi khc vi T Lc Vn on, nhng
xt ra nh hng cc nh vn k trn thi k cha rng ln,
ch quanh qun Si Gn mi bit n tn tui, cn ra nhng
ni xa th hn l vng bng. Mt iu d hiu, vo thi k
ch Si Gn mi c trng i Hc, trung hc Nh Cp,
cn cc ni xa, mi tnh ch mi c mt trng trung hc
Nht cp, vy lm sao ci tui hc sinh mi Ng, T
c v hiu ni vn chng hin sinh, vn chng mi ca
nhm Sng to.
Tp ch Vn xut hin ng lc, p ng nhu cu c gi
hc sinh, sinh vin. Vo thi im ca Vn, hu ht cc tnh
ln nh min nam bt u c trng trung hc Nh
Cp, Hu v Lt cn c thm trng i Hc nn s c
gi tng v gi tr vn chng c xt on ng tm mc
ca n.
Nh vn Thanh Tm Tuyn c coi cy bt ch lc ca nhm
Sng To. Anh khi s cun Ung Th sau khi vit xong Bp
La. Truyn di Ung Th c trch ng trn Sng To,
Hin i, Bch Khoa, nhng phi i n lc xut hin trn
tp ch Vn mi gy c s ch cho c gi. V, cng qua
Vn ngi c mi tm kim Mai Tho Thng Ging C
Non, Bn Chc Th Trn Ngn nh Tri , mi c Don
Quc S Dng sng nh mnh, U Hoi, v b trng thin
Khu Rng Lau. Ni mt cch khch quan, thc s trn mnh
t bo Vn, ni ha hn cho lp nh vn tr, v cng l ni
lm tng thm uy tn cc nh vn c sn a v.
T Vn, anh Giao m nhn t s 1 nm 1964 n cui nm
1971 vi hn 190 s bo th ngng. Anh ri khi ta son vi
-
HUNH I TNG
22
mt l th gi bn c cng ng li chia tay vi nhng ngi
vit tr. S ra i ca anh rt lng l. Tip tc cng vic cho
Vn, ng Nguyn nh Vng mi hai nh vn Nguyn Xun
Hong v Mai Tho. ng Mai Tho l nh vn, nh bo
chuyn nghip. ng lm Ch bt Sng To, Kch nh, vit
scnario cho phim ngoi quc chiu rp, v ang lm bo
Vn ngng li lo cho t Vn. Cn nh vn Nguyn Xun
Hong, trc y cng tc Vn Hc, sau qua Vn cng vi mt
nhm tr thc tr c Hong Ngc Bin, Hunh Phan Anh,
Nguyn Quc Tr , Nguyn nh Ton.
Nhng cng t s thay i ny, s lng Vn pht hnh dn
tr nn st gim, mt phn do tnh hnh chin tranh v kinh t
min Nam sa st. Hn mt nm gi vai tr ph trch bi v,
nh vn Nguyn Xun Hong v bn cng vic dy hc li thi,
mt mnh nh vn Mai Tho cng ng.
Nh vn Mai Tho mt mnh vi t Vn, gi c ti s
cui cng, ngng hn khi cuc chin min Nam va i ti giai
on kt thc.
Nguyn Ch Kham
(Ngun: bo Ngi Vit)
Qua bi vit ca Trn Thin o sau y, cho thy d m ca
tp ch Vn:
Chng T Tp Ch Vn Trong Lng c Gi
Gn hai chc nm sau bin c 30 thng T 1975, chng ti c
ci hn hnh c Cng on bo him Php (Fdration
Franaise des Socits dAssurance), qua tha c vi B Ti
chnh CHXHCNVN, gi v nc cng vi mt s nh gio
Php ging dy b mn Bo him cn mi ny trong trng
i hc Ti chnh v K ton H ni - nay trng lt xc
tr thnh Hc vin Ti chnh.
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
23
y l ln u tin chng ti t chn tr li mnh t chn
nhau ct rn di dng mt nh gio nc ngoi, sau bao nhiu
nm tri buc phi sanh sng ti Php v, t y, cng tc vi
bo ch Si gn. Thng xuyn vi tp ch Vn v c san
Vn - Nghin cu v ph bnh, c san ny sau i tn thnh
Tn vn. Bn nguyt san Vn ra i u thng ging nm
1964, vi ch nhim: Nguyn nh Vng, th k ta son:
Trn Phong Giao, ban bin tp: Trng-Thin, Nguyn Minh-
Hong, Nguyn Ngc-Phch, Trn Thin-o v Th-Trung.
Buc phi thao tc t xa nh vy, l bi hai ln lin tip xin v
nc, khng ln no chng ti c chp nhn. Ln th nht,
trc 1975, di mt chnh quyn min Nam by gi, v ti
theo cng sn; ln th nh, sau 1975, khi t nc thng
nht, v ti cng tc vi M-Ngy, ph bin th vn ha phn
ng, i try v lc hu. C hai ln thy u b t chi bng
ming, khng vn bn, khng ch k, khng du ng. i, ci
nc Vit nam lc y sao m bun vy! (1)
Ri phi i ti ln th ba, vo nm 1994, nh c Cng on
nghip v Php lo chy mi th tc v bo lnh v mt chnh
tr, chng ti mi c cp chiu khn cng lt vi cc ng
nghip Php. Tht khng d chnh nhn dp ny m chng ti
c c c hi ghi nhn m hng v d v lu di ca tp ch
Vn v c san Tn vn trong lng ngi c thi y v hu
bi ca h. Qua hai s vic trong chng ti ch ng vai th
ng: chuyn bn hc vin min Nam v chuyn nh ph bnh
min Bc.
Bn hc vin min Nam
Lp hc theo chng trnh o to gio vin (Formation des
formateurs) gm 39 hc vin vn l gio vin cc trng Cao
ng v i hc. H ni 35 ngi, Hu 1 ngi, Si gn 3
ngi - tm li l 90% hc vin min Bc (H ni) v 10%
min Nam (Hu v Si gn): mt t s ng suy ngm. Khi
chng ti c gii thiu, nghe n tn ti, bn anh ch em
-
HUNH I TNG
24
Hu v Si gn t dng ngc nhin ra mt, th nh t ngt
chm trn mt s th g k l, d thng. Bn chn sut bui
hc v lun c my hm sau.
i ti khi chng trnh kt thc, sp chia tay, h mi mon
men k n bn ti, cho hi, ri ngp ngng:
- Thy, thy, c phi ngy xa thy vit cho bo Vn v Tn
vn khng?
- U, sao my em hi k vy ? Hai t ny cht ngho t lu ri
m, cng lc vi hu ht bo ch xut bn thi y Si gn.
Gn hai chc nm ri, t thng t 1975 kia ln. Cc em hi
mi , cn trong trng nc, h mi cha sch, lm sao m
bit c rnh rt nh vy?
H lin ng thanh:
- Ba m ti em hi b mt chn giu sch bo xut bn
Si gn trc thng t 1975, khi b nh nc mi lp tch
thu em i thiu hy. Nh vy m sau ny ln ln, ti em mi
c c t Vn v t Tn vn cn gi trong nh c. Hc
c nhiu iu cha tng nghe ni n v cht t hiu bit v
cc tro lu vn hc, cc nh vn ln trn th gii v cc nh
vn Vit nam ni ting trc cch mng, cng thm vo s
hin thc x hi nh Nam Cao, Ng Tt T hay Nguyn Cng
Hoanging dy trong nh trng.
Th ra bn hc vin min Nam ni trn t nhin ha thnh d
v hin thn ca tp ch Vn v c san Tn vn - chc cn c
nhiu thanh thiu nin khc cng ging y nh h. Ba m h
c gan ct gi th sch bo by gi b coi l : mt, phn ng,
hai, i try v ba, lc hu v, chiu theo cc ch th gi l ba
hy ny, b ro rit truy lng khp mi nh mang i t sch -
ht nh cc cuc phn th, t sch vo thi Tn Thy hong
(221-206 tcn) bn Tu, hay vo thi Quc x (1933-1945)
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
25
bn c. Lu Hu Phc (1921-1989), L Phng v nhng
k di trng hng Nguyn Trng Vn l cc cn s
nhng tay vo cuc ha thiu ny Si gn (2) - h by gi
chng nm chc Tng trng (LHP) v Th trng (LP) B
Thng tin Vn ha trong nh ch gi l Chnh ph Cch mng
lm thi Cng ha min Nam Vit Nam sao?
Li na, cng nn nh c ti hn 280 s Vn v Tn vn
u n ra mt bn c t thng ging 1964 n thng t 1975
v trong s ny c 90 chuyn kho cu, gii thiu cc tro
lu vn hc v cc nh vn ln Vit nam v trn th gii. 90
trn 280, ng 1 phn 3: cng lao ca th k ta son Trn
Phong Giao (1932-2005 - tn khai sanh: Trn nh Tnh, t:
Trn Phong) phi c nhn mnh y trong vic qung b
th vn ha m bo Nhn dn ca ng (cng sn) by gi gi
l vn ha n dch min Nam,.
Nh ph bnh min Bc
Sau ln u tin t chn tr li qu hng, chng ti c dp
v nc nhiu ln. Mi ln nh vy, thng c my anh ch
em ng iu H ni, thuc gii vit lch trong nc, mn
m n mi. Nu khng tht tnh mn m, th cng vi tnh
cch hiu k, t m mun gp mt, tr chuyn vi mt k nghe
ni c thi v vit, dch sch v cng tc vi my tp san
vn chng min Nam trc thng 04/1975 v nay vn
thng tr tn tri Ty.
Trong mt bui nhn m tr d tu hu ny, mt nh ph
bnh tn tui ng i bng gh v tai chng ti:
- Ti bit anh gn ba chc nm ri.
Chng ti ly lm ngc nhin ht sc. Nh ph bnh min Bc
ny sao li bit ti gn ba chc nm ri, khi m ng phng
ng, ti phng oi, cch xa nhau ngn vn dm. Sao ng
-
HUNH I TNG
26
li bit ti gn ba chc nm ri, khi m ng cha h t chn
ln t Php, cn chng ti th ch mi c php tr v Vit
nam my nm gn y. Tht l l lng, kh b tng tng!
Nhn thy chng ti sng st ra mt, ng bn k:
- Vo khong cui nm 1971 u nm 1972, ti theo b i
vt ranh ng qun vng Qung tr mt thi gian di (ng
vo thi k chng ta gi l ma h la). V c mt s
sch bo xut bn Si gn nh bt gp vng, ti ho hc c
ht ngay lin trang ny qua trang khc, khng b st dng no
ch no, s nh mt c hi him c. Ti cn nh mn mt,
c ngn c nghin nhiu bi vit v bn dch ca anh.
Chng hn nh, trong t Vn s ra ngy... v my s tip
theo, mt co lun rt di nhan l... k tn Trn Thin-o,
tng thut bui tranh lun gia cc nh vn Jean-Paul
Sartre, Yves Berger, Claude Simon v nh hng ca vn
chng ngh thut, cng vi cc bi tham lun ca h do anh
chuyn dch.
Tri i, sao m ng nh dai qu vy - gn mt phn t th k
qua m vn khng qun mi th, s bo, tn cc nh vn,
ti cuc tranh lun, nhan bi, bn dchTrong khi chng ti
vn l tc gi v dch gi, gp phn khng t cho my s bo
, cng nh chu, khng ti no nh ni ngn y v tng y
chi tit nh ng. Thm hi trong bng, chng ti cht hiu. Th
ra ng i. Khng i cm o, du min Bc hi chng
sung tc g, li cn phi ng gp cho chin trng min
Nam - ng khng i cm o m i mt th g khc vng bt
min Bc by gi. Bng dng tm c mt mn n tinh
thn mi l cha tng c nm trc kia, ng thy qu tht
m , ngon ngt, nn chi hng v ca n c ng li trong
tr nh cho n tn by gi.
Ri mi hai nm sau, vo khong cui nm ngoi, khi ng
tng chng ti tp tiu lun mi va ro mc, ng cn bc
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
27
bch, nhn mnh ch mnh l: c gi ca bn nguyt san Vn,
r di ch k. Chng t ghi nhn m hng ca tp ch.
m hng v d v
Qua hai giai thoi k trn, chng ta nhn thy m hng v d
v ca tp ch Vn v c san Tn vn di lu ti mc no. N
do u m ra? Ch cn nhc qua mi trng v phong cch
hot ng ca hai tp san ny trong thi gian cha y mi
mt nm, t 1964 ti 1975, l c th gii p trn vn cu
hi.
Tp ch Vn ra i ngay sau khi ch Dim/Nhu (1954-1963)
sp , ri trin khai cng vi c san Tn vn sut trn thi k
m chnh trng min Nam khng ngt o ln, b xo trn
hng ba, o chnh, chnh l, ri li chnh li, o chnh, nay
qun s, mai dn s, i thay nhn s cm quyn. Vy m n
khng nhng ng vng m cn pht trin ngy cng rng ri,
cho ti 30 thng T 1975 buc phi ngng hot ng. Nh
tinh thn trung lp v thi ci m, nhm ti thnh phn c
gi ham c, hiu hc v a suy ngh, tiu ch m ban bin tp
t mnh t ra cho mnh ngay t u. Phn khc, v pha
cng tc, bi v khng h b ta son quyt on bin tp tr
phi qu thp km, vn bit nhiu lc cng b s kim duyt
bt phi ct xn bng cch cng khai bi b; cn tc gi th
nhun bt u c tr mau l v sng phng.
Vo thi bui m ai ny u ch tm vo vic hoc trm chn
kn mt, hoc hi h lm tin, th c hai ngi: mt l *
Nguyn nh Vng, dm u t, qun l v iu hnh mt
tp ch thun vn hc m khng h qui ly bt k nh ch no,
v hai l * Trn Phong Giao, rt nhiu m hi hon thin
ci trng trch c giao ph l lm th k ta son (3), khng
l thuc ng hng v trng phi ngh thut no v cng
khng nhng bc trc sc p ca bt k ai. Nguyn nh
-
HUNH I TNG
28
Vng v Trn Phong Giao nay thnh ngi thin c, mong
rng hng hn hai ngi sm v ti min cc lc.
Chnh nh th ng c lp i vi cc tro lu thi thng v
nht l i vi chnh quyn m tp ch Vn v c san Tn vn
qui t quanh mnh hu ht cc vn gia v thc gi min Nam,
k c nhng cn b nm vng. y mi lp trng, khuynh
hu c, lng khng c, khuynh t c; y mi th h, tr c,
gi c; y mi ti nng, nghip d c, chuyn nghip c;
y mi chiu hng, c in, lng mn, t chn, siu thc,
hin thc, hin sinh, hin i v nhiu th khc na. Chnh nh
m hnh lm vn nh vy, xin nhc: c lp, ci m, khng qui
ly bt c nh ch hay trng phi no, m tp ch Vn v c
san Tn vn p ng c nhu cu khn thit ca c gi ln
tc gi by gi. ng nh h mong mun, i c mt ch
vit v c nhiu loi tc phm chiu hng khc nhau,
phong cch khc nhau, ging nam ging trung ging bc song
song vi nhau - h qu ngy th vn chng lt y hai na
t nc thi y, th vn chng c thoi mt chiu v ng
lp trng trong li n ting ni, va th thin va nht nho.
Tp ch Vn v c san Tn vn thnh cng rc r. Khng
ch trong khong thi gian thnh hnh m thi: m hng v
d v ca n n nay vn cn tn ti nh chng ta thy.
Tim tng trong lng ngi c, khn phai.
Trn Thin o
Ti liu tham kho:
- Tp ch Vn (1964-1975) Web: sachxua.net
- Nguyn Ch Kham Web: banvannghe.com
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
29
1) Trn Phong Giao
Trn Phong Giao Trn nh Tnh (1932-2005)
Nh vn Trn Phong Giao tn tht l Trn nh Tnh, sinh nm
1932 ti Nam nh. (Mt s ti liu khc, ghi nm 1935. Nh
bo L Phng Chi, bn tm giao vi Trn Phong Giao th cho
bit, h Trn sinh nm 1929.) Ngoi bt hiu chnh, Trn
Phong Giao, ng cn nhng bt hiu khc, nh Trn Phong,
Th Trung, M Lng Vn.
Thi tr tui, trc khi chnh thc bc vo con ng vn
chng, t ngi bit rng, ng b ng vin kho 4 Tr B Th
c. Cng kho vi nh vn Vn Quang Nguyn Quang
Tuyn, v mt s ng i ni ting khc, nh Tng Ng
Quang Trng, Bi Th Ln, L Quang Lng...
Theo li k ca nh vn Vn Quang th, kho 4 mn kho vo
thi gian hip nh Geneve c k kt. Trc khi nhn n
v, cc tn s quan c c my tun php. Mi ngi trong
s nhng ngi min Bc, b ng vin, a vo Th c
th hun, tr v H Ni thm gia nh, c nh vn Vn Quang
v Trn nh Tnh. Trc ngy phi tr li min Nam, nhn
n v, c 5 ngi chn li H Ni. Nhng ngi ny c
mt s quan i din pha nh cm quyn Cng sn mc ni.
-
HUNH I TNG
30
Ngi ha hn cho cc tn s quan ny chn la gia hai
gii php: Gi nguyn cp bc thiu u, hoc khng phi i
lnh na. Trong 5 ngi chn li H Ni, c Trn nh Tnh.
Nh vn Vn Quang cho bit thm, d rt thn vi Trn Phong
Giao, trong thi gian b ng vin trng b binh Th c,
nhng khi gp li h Trn Saign, Trn Phong Giao khng
h tit l nhng nm, thng chn li H Ni ca ng ra sao.
Ch bit, t nm 1960 n nm 1963, Trn Phong Giao l Th
K To Son Tin Sch, do Trung Tm Vn Bt Vit Nam ch
trng. Thi gian ny, ng cng bt tay vo vic dch mt s
tc phm vn chng, trit hc ca cc nh vn ni ting th
gii, nh Albert Camus, Jean Paul Sartre... Cng vi dch gi
Hong ng, ng dch cun tiu thuyt Con Chim Trn Tuyt
ca Paul Gallico, cng c nhiu c gi yu thch. V sng
tc, ng c cun truyn Ngi li bn cu.
Cui nm 1963, ng Nguyn nh Vng mi Trn Phong
Giao v trng nom bn nguyt san Vn, v nh xut bn
Nguyn nh Vng ng Phm Ng Lo.
Nm 1971, Trn Phong Giao ri khi chc v Th K To
Son. ng xut bn tp ch Giao im (cng l tn nh xut
bn ca ring ng) c t s th nh bn. Sau , ng c thc
hin mt vi giai phm khc na, nhng khng thnh cng.
Cui cng ng tr li cng vic dch sch v, lm Qun th th
vin i Hc Cu Long, tnh ti ngy 30 thng 4-1975.
Sau 1975, ng li Sign sng lng l, t giao tip vi ai, nht
l gii vn ngh s hi ngoi. ng t trn ngy 13 thng 4
nm 2005 v bnh ung th i trng ti nh ring khu Bnh
Ph, Qun 8, Sign, hng th 73 tui. Sau l ho tng, tro
ct ca ng c gi ti cha Tuyn Lm, thuc khu Bnh
Hng Ho.
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
31
Tc phm:
- Na m thc gic (tiu thuyt)
- Ngi li bn cu (truyn ngn)
- Gung my(L'engrenage) dch tc phm kch ca Jean
Paul Sartre
- S ri (Les jeux sont faits) tc phm kch ca Jean
Paul Sartre dch chung vi nh vn Nguyn Xun Hong.
- S mnh vn ngh hin i (Discours de Sude) dch
nhng bi din vn ca Albert Camus
- Lu y v Qu nh (L'exil et le royaume) tuyn truyn
ca Camus, dch chung vi V nh Lu
- Con chim trn tuyt (Snow goose) truyn ca Paul
Gallico, dch chung vi Hong ng.
- Kinh nghim i vn ca Erskine Caldwell. (dch chung
vi Nh in - Vn Ha, 2009).
Trch vn:
M hoi c m
Ly ny ta rt mi ta
Cha ung thy xt xa phn mnh
Mi ngy nao tc cn xanh
M nay bc, ginh, tha.
Rt thm ly na mi ai
Chia tay mi bn ci ngoi vn du
C xanh t mt ngn thu
Trong hi gi thong ai ru hn ngi
Chiu cui nm l vng ri
Ly ny ta rt mi ngi o xanh
Lng ma ngu, nng hong hanh
Vng ru mi l, bun tnh my tri.
Ly ny, em ca ta i!
-
HUNH I TNG
32
Gm qung h thm, ta mi ta sao?
Nga hng tung v tri cao
o sng xa gi vo h khng...
Lng tri git i hng chung
Quyn theo ting m mt mng qunh hiu
V ngn chiu ngn ng chiu
Vt v tri git con diu t dy
Ly ny ung na th say
Trn t hun cnh n bay v nh
Mt mnh ta ung cng ta
M hoi c m xt xa phn mnh
Mi ngy no tc cn xanh...
Khai bt u xun
Khai bt u xun g my chi
Tng mnh c ting li di hi
No ng mt km, tay run ry
lo, tuy va chm su mi!
Tui tri thin mnh tng c ngh
No ng v m thm vn b
Li thc thu m mi ch bn
By ho mt t, sung sng nh?
Ch ngha ty tu cht d dang
Nm na ph nghip kim n song
Mi ba nm qun cm bt
Ngh n Kiu thm ni b bng!
Xin hiu lng ti, hi nguyt vng:
Mu sinh h ly ca trn gian
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
33
Ti cn sng nh, ti cha cht,
Ch c tn xa: ct bi tan!
Tr, ru, xun tnh vn c chi
Cm ton rau mung, chng chin ngi
l phong lu nn phi gng
Sng u kim tn cng nh vui
Tng lc v gi c con nui:
Chi chim, chi cnh, hng nhn chi,
Ho kh cha mn, ru tc bc
Mi bit cao xanh chng i ngi
Tri cao my trng ngn ng tri
Ngoi hin hoa mp nhn nh ci
Th xun, nh ch, gh ng qu,
Ch ngha th-trung chn m i! (4)
u nm khai bt, , khai my,
Ru ung mm mi vn chng say,
Ngm ngi pha long men cay ng,
Hng xm hoa mai li l bay
Mt bu tm s gi v u?
Mnh mang giy trng ngn ng su,
Trc n no bit xun hay tt,
Ch bit lng ring ni qun au.
Khai bt u xun g my chi
Tm s v cng, c hu i!
khng thng nh, ng thng xt,
Hy mc ti
v
tui su mi!.
Trn Phong Giao (1990)
-
HUNH I TNG
34
Mt i tn tu, hy sinh cho nn vn hc min Nam, 20 nm,
nhng tnh t nm 1971 (nm ri khi vai tr Th k to son
tp ch Vn) ti nm 2005 (nm t trn) trong sut hn 30 nm
cn li ca mnh, dng nh nh mnh cha mt ln ngoi
u, mm ci vi Trn Phong Giao.
Tuy nhin, khng t nh vn tng nh ti ng vi lng tn
knh, v nh ng du dt m h bc vo s nghip vn chng
vng vng, tn tui.
Ti liu tham kho:
- Trn Phong Giao Web: dutule.com
34) Nguyn Xun Hong
Nguyn Xun Hong (1940- )
Nguyn Xun Hong sinh ngy 7 thng 7 nm 1940 ti Nha
Trang (Khnh Ha).
Thi nin thiu, ng hc trng V Tnh, Nha Trang, sau
hc trng Ptrus K, Sign.
http://vi.wikipedia.org/wiki/7_th%C3%A1ng_7http://vi.wikipedia.org/wiki/1940http://vi.wikipedia.org/wiki/Nha_Tranghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nha_Tranghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%C3%A1nh_H%C3%B2ahttp://vi.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_T%C3%A1nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nha_Tranghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_V%C4%A9nh_K%C3%BDhttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2n
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
35
Nm 1961, ng tt nghip i hc S phm Lt, ban Trit,
ra trng ng ging dy mn Trit ti trng trung hc Ng
Quyn Bin Ha nin kha 1961-1962
T nm 1962 cho n nm 1975, ng dy ti trng Ptrus K
Sign. Ngoi ra, ng cn lm th k ta son tp ch Vn
Sign t nm 1972 n nm 1974.
Nm 1985, ng c ngi em gi bo lnh sang Hoa K v
nh c ti San Jose.
Nm 1986-1997, ng lm tng th k bo Ngi Vit Daily
News ti California.
Nm 1989- 1994, ng cn l tng th k tp ch Th k 21 ti
California thuc cng ty Ngi Vit.
Nm 1994, ng lm trong ban ch bin tp ch Vn Hc. Thng
9 nm 1996, ng lm ch nhim kim ch bt tp ch Vn,
ng thi ng lm tng th k cho bo Vit Mercury trc thuc
nht bo San Jose Mercury News ca Hoa K t thng 11 nm
1998 n thng 11 nm 2005.
Ngoi ra, ng cng tng l ging vin (lecturer) ging dy mn
Vn hc Vit Nam ng i ti i hc California-Berkeley.
Tc phm:
- M sng (1966)
- Sinh nht (1968)
- ngh trn c (tiu lun, 1971)
- Khu rng hc la (1972)
- K t o (1973)
- Bt c lc no, bt c u (ty bt, 1974)
- Ngi i trn my (1987)
http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0_L%E1%BA%A1thttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4_Quy%E1%BB%81nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4_Quy%E1%BB%81nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/1961http://vi.wikipedia.org/wiki/1962http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/1972http://vi.wikipedia.org/wiki/1974http://vi.wikipedia.org/wiki/1985http://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3http://vi.wikipedia.org/wiki/San_Josehttp://vi.wikipedia.org/wiki/1986http://vi.wikipedia.org/wiki/1997http://vi.wikipedia.org/wiki/Californiahttp://vi.wikipedia.org/wiki/1989http://vi.wikipedia.org/wiki/1994http://vi.wikipedia.org/wiki/Californiahttp://vi.wikipedia.org/wiki/1994http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_9http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_9http://vi.wikipedia.org/wiki/1996http://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_11http://vi.wikipedia.org/wiki/1998http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_11http://vi.wikipedia.org/wiki/2005http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%83n_h%E1%BB%8Dchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc_California_t%E1%BA%A1i_Berkeley
-
HUNH I TNG
36
- Sa mc (1989)
- Cn nh ngi (tp ghi, 1989)
- Bi v rc (1996)
Trch vn:
T sch ca Trn Phong Giao
1.
Trong nh ti Si Gn hi c mt k sch nh t trn gc
lng. K sch l nhng thanh g di, bo lng, t trn nhng
vin gch xp cao theo chiu ng ca sch. Sch mi ngy
mt nhiu, k sch c chng thm cc thanh g cao ln mi,
ln gn ti trn nh. n lc khng sc cha, ti bt u
cho sch vo thng giy, ri c th nh s thng theo th t,
thng ny chng ln thng kia.
Cn nh qu nh, sch ln qua ch nm, ti nh phi ngh n
chuyn vt bt nhng cun khng cn c na. Vt nhng tic,
v tuy khng cn lc ny, nhng bit u v sau c lc cn tm
mt on, mt cu. Mt cu trch m khng c sch dn th
sao? Sch mang ra thng rc ri li mang v.
Lm cch no gi c nhng cun sch m lc ny cha
cn n? Ti hi Trn Phong Giao, lc l th k to son t
Vn, cch gii quyt nhng cun sch ca ti. Anh hi li ti:
Cu lm sao th? C chuyn g vy? Chng c chuyn g ht.
Ti ni vi anh l ti cn thanh ton mi th trc nht l sch
v.
2.
Trn Phong Giao l mt ngi to ln, vm v, khun mt hi
lnh v t khi ci.
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
37
Vi nhng ngi mi gp anh ln u d cm thy kh chu v
ci v nh l hi knh kiu th ca anh. Tht ra, anh ch
lnh vi ngi l trong giao t bui u, nhng quen anh lu
mi thy anh l ngi rt t t v nng nhit. Ti khng bit
nhng th k to son cc tp ch vn hc khc th no, ch
vi Trn Phong Giao ti c th ni anh l mt th k to son
c sc nht. Hi bo th, v kht khe, c v nh anh ch tin
vo nhng ti nng c xc nhn, nhng khng phi v th
m anh khng sn sng m tay ra n nhn nhng ngi vit
mi.
Cch y vi nm, mt tnh c may mn ti c nh bnh
lun thi cuc-kinh t gia Nguyn Xun Ngha gi tng my s
bo Vn c trc nm 1975, trong c s 164, ra ngy 15
thng Mi, 1970, i Gia Ma Thu / Tuyn tp nhng cy
bt tr.
Nh tn gi ca n, y l mt s bo Trn Phong Giao thc
hin, dnh ring cho nhng ngi mi n vi Vn. Mi t
ngi v tranh ba: ho s H c Ngc. V tt nhin ci mi
chnh l t nhng ngi lm th vit vn: L Vn Thin, ng
Tn Ti, Kinh Dng Vng, Nguyn ng-Thai, Nguyn
L-Uyn, Hong Ngc Chu, H Minh Dng, Lc-V,
Mng-Mn, Hoi Tuyt Trang, Phm Ngc L, Nguyn
Lng V, Nguyn Vn Ngc, L Min Tng, Phm Thanh
Chng.
Ti khng bit trong s nhng ngi vit trn s bo ny [cch
y 35 nm] ai cn ai mt, ai vn cm bt v ai thay tn
i h i ngh, nhng ti bit t ra chng ta cn Kinh Dng
Vng [ca truyn ngn, k Dung Nham khi lm th, v Rng
khi v], H Minh Dng vn cn sng tc mnh m ngoi nc,
[Nguyn Lng V va cho in tp th mi ti hi ngoi,
California, 2009 - v trong nc vn cn Mng Mn va mi
cho xut bn tp th lc bt Du Khc, Si gn, 2008]. Trong
-
HUNH I TNG
38
th to son, Trn Phong Giao thng bo s cn thc hin
thm nhiu s bo vi nhng ngi vit mi khc.
Ti khng nh sau s ny anh cn lm thm c bao nhiu s
gii thiu ngi vit mi, nhng trong mc hp th ti c
c c nhiu ngi hin c tn tui trong lng vn trong
nc. Nh Khu Vit Trng l mt. T Vn thi Trn Phong
Giao thc s lm sng dy mt am m ch ngha ca nhiu
ngi vit tr. Trong thi gian lm t Vn, Trn Phong Giao
thc hin nhiu s c bit khng nhng v cc nh vn nh
th tin chin hay ng i m cn gii thiu nhiu khun
mt vn hc ng i th gii.
Khng m ng v khai ph nh Sng To, khng bt mt
vi li trnh by ngh thut v tr trung nh Khi Hnh, Thi
Tp, nhng Vn c c mt ch ng ng tin cy nh th
k to son Trn Phong Giao.
3.
Trn Phong Giao l ngi kho hi bi ngi vit v i x
kho sau khi ng bi. Trong ngn ko anh bao gi cng c
sn nhiu bi cho vi s bo. Cha k, anh cn t bi cho
nhng s chuyn t c su thng n mt nm trc. C th
ni, tp ch Vn thi Trn Phong Giao l mt tp ch vn
chng hi c in v c bitt li chnh t nht, bi v
trc ht anh l ngi cn trng, chm sc tng ch, tng cu,
tng trang bi, v sau na v anh cn c mt ngi ph t cn
mn t m, gii chnh t ng vng: m Gia Tun. a bi cho
Trn Phong Giao, ngi vit c th yn tm nhiu mt: bi
khng b sai li chnh t v, tin nhun bt c ngay sau khi bo
ra.
Ti nh anh i chic mobylette c, mt chic xe xu x, nh
khi tn v my ku hi to, chn i dp thng hn i giy, o
s mi ngn tay b ra ngoi. Trn Phong Giao t ci v hi
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
39
nghim. Tuy vy cn ghi nhn, thi lm t Vn anh cng b
nhiu trn ng nng. Nh mt ln vi thi s Nguyn Sa, v
mt ln vi nhng c gi min Trung. qun Ci Cha, bn
ti: Hunh Phan Anh, Nguyn nh Ton, Nguyn Nht Dut,
ng Phng Qun, i khi vn cp n anh nh mt
ti. Tuy vy, ti vn ngh, c mt ng th k to son nh
Trn Phong Giao, b gi ch nhim Nguyn nh Vng
yn tm lm.
Th nhng, nm 1972, khng hiu v l do g lm cho hai
ng ch nhim v ng th k to son cm khng lnh, canh
khng ngt na. Trn Phong Giao phi o ra i. Anh ng ra
lm mt tp ch khc, t Chnh Vn vi nh vn Nguyn Mnh
Cn. Nh th Vin Linh ni anh em lc rt tic, phi chi
Trn Phong Giao lm mt t ging nh t Vn c l anh thnh
cng ngay. T Chnh Vn ch sng n s th hai th chia tay.
l thi gian ng Nguyn nh Vng ko ti v vi t Vn
thay ch Trn Phong Giao. Li ngh ca b gi Nguyn
nh Vng lm ti phn vn v ngh ngi. Thi gian ngoi
gi dy hc Petrus Trng Vnh K, ti c nhn li dy thm
nhiu trng t thc khc nh Vn Hc ca anh ch Nguyn
Sa, Trng Sn ca Nguyn S T. V trong nhng giy pht
d tha him hoi, ti vn la c qun c ph nhiu hn lp
hc, ti no ti cng ngi Ch i vi T K, Tn Tht
Trung Ngha, L Tn Lc nhiu hn nm nh. Nhng trn tt
c cc bn ti, ng Vng l ngi lo cho ti nhiu th kh
khn trong i sng m ti ang vp phi.
Ti gi ng Vng l b gi ca ti v qu tht khng ai b
th gi v tnh cm nhiu cho ti nh ng, mc d sc kho
ng trong thi gian ny khng cn nh xa. Ti l ngi
chu n ng qu nhiu. Nhng tnh cm m ti c vi Trn
Phong Giao cng ln khng km. Ti hi Trn Phong Giao
v li mi ca ng Nguyn nh Vng, anh ni th cu c
nhn li i. Ti sao? Ti hi, anh tr li chng l cu c i
-
HUNH I TNG
40
dy hc sut i sao? B bt gi i dy i! Vit na i! Ti
bit gia nh cu c chuyn khng vui, th thay i khng kh
coi sao? Nhng anh s khng gin ti ch? Ti sao? Anh
hi ngc li ti. V t nhin, mt bui sng Ch Nht, Trn
Phong Giao n nh ti, hi: C i c ph khng? i vi
ti y l mt iu l.
Trn Phong Giao t khi c ph, anh ch thch ru v l ngi
bit thng thc ru ngon mc d anh khng phi l tay
nhu. Anh cng khng c tt l la u ng x ch nh ti.
Ti tr li i th i. Anh ng gia nh nhn quanh. Nh ti
cht m nh cu coi b cn cht hn. Sch bo u ht ri?
Ti ch tay ln gc lng. Trn ! Khng cn ch nm na.
Ci phng khch ny ban m dng chic lambretta ca cu
vn cn c th mt t sch nh y. Trn Phong Giao ch
ni khi khi. Chng ti ra qun Ci Cha. Ti gi c ph,
nhng anh ch ung mt hp v xin li c chuyn phi i.
Chiu ti khi ti v ti nh thy c g l. Chic lambretta ca
ti khng cn ch u. Ti thy mt t sch bng g nh vc
ni bng c ca knh k st vch phng khch. Trong t ch c
mt cun sch, bn dch bi din vn nhn gii Nobel vn
chng ca Albert Camus. Ngi dch: Trn Phong Giao. Ti
bit anh s khng gin ti, nu ti nhn li b gi Nguyn
nh Vng v lm t Vn.
Sau ti dn nh, nhiu th cng knh phi b li. Tuy vy,
ti khng qun mang theo t sch Trn Phong Giao cho. Cn
nh Khu M Lng cn nh m b gi Nguyn nh
Vng dnh cho ti khi ti v nhn vai th k to son Vn
sch cht y t. V cun S Mnh Vn Ngh in bi din t
Nobel ca Albert Camus do Trn Phong Giao dch, khng bao
gi thay i v tr.
Thi gian ny ti rt t khi gp anh.
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
41
B gi Nguyn nh Vng thi gian ny sc kho sa st
nng. Bo Vn t bn nguyt san chuyn qua Giai Phm v
khng nh s. Ti bn rn vi chuyn nh trng nhiu hn
trc, nht l sau ngy B Gi ra i vo ngy 31.3.1974. S
bo Tng M Nguyn nh Vng pht hnh ngy 2 thng
Nm, 1974, Mai Tho v ti chia nhau vit bi v mi ngi
vit. cng l s bo sau cng ti ngi vi Vn. Sau ti
dnh ton thi gian cho nh trng.
Mi ngy, ti vn chm tay vo t sch Trn Phong Giao. Cho
ti ngy 30 thng T, 1975, t sch Trn Phong Giao b mt
trn hng thy cun tri ht, bt k l t in hay sch
trit hc, l sch bin kho hay l lun nghin cu ph bnh
vn hc. C sch l ngi ta tch thu tut lut cho chc n.
Sch c nhng ngi tr tui hng hi, cung nhit, in
cung a xe ba gc n ch i nh ch xc cht ca nhng
ti . Ci tnh cm vt tay ny nhng tay kia ly li ngy xa
khng cn na. Cn nh nh ca ti t nhin trng tri gn
gng mt cch ng s.
Cun S Mnh Vn Ngh ca Albert Camus, bn dch ca
Trn Phong Giao cng khng cn ng nhin v u c
ti cng trng rng nh ci t sch trng trn kia.
Th ri nhng nm thng sau, ch tri sch c dn dn xut
hin ri rc nhiu ni Si Gn. Ti nh mt hm i trn con
ng Bi Quang Chiu, xem sch c, bt ng thy sch
Thanh Tm Tuyn, Nguyn nh Ton, Mai Tho, Don Quc
S, Tho Trng, Trng Dng, Nh Ca, Nguyn Thu Long
v nhiu tc gi khc ca Si Gn.
Ti tha v mt cun ng ba da tng nm trong t sch
ca ti trc y, cun Ltre et le Nant ca Jean-Paul
Sartre trang u c my ghi ch ca gio s Linh Mc Alexis
Cras vit cho ti trong nhng ngy ti hc i hc Dalat. Ti
-
HUNH I TNG
42
mun gi ch vit ca Cha Cras nh mt k nim. C iu l
ti vn khng tm thy cun Trn Phong Giao dch bi din
vn ca Albert Camus.
Mi nm li trong nc ti cha mt ln gp li Trn
Phong Giao. V mc d mi nm sau ngy xa qu ti c i
ln gi qu cho anh nhng ch l nhng mn qu khng ng
k. Mi y, ti hi nh vn Trng Dng c phi ch l ngi
vn thng lin lc v gip Trn Phong Giao nhiu trong
thi gian anh y cn sng khng. Ch ni chuyn y khng
snh g vi lng tt anh y gip gia nh ch u. Ch l
Trng Dng cn mt ngi anh li Sign sau 75, khi nghe
tin anh ca ch b stroke, Trn Phong Giao n thm v gii
thiu bc s Ng Th Vinh n chm sc thuc men. V khi
ngi anh ca Trng Dng qua i, chnh Trn Phong Giao
nh in bo tin cho gia nh Trng Dng bit. Ch ni
chnh ti mi l ngi bit n anh y. Tuy mun mng,
nhng ti vn mun ni tm bit Trn Phong Giao! v thm
mt li cm n bn Ng Th Vinh ca chng ta.
Ti nh li thi gian lm bo Ngi Vit Nam Cali d lng
thp khng nui sng gia nh, thng no ti cng trch
trong s lng t oi ca mnh gi cho cc bn thuyn nhn
tri t nn Bataan Phi Lut Tn vi ba chc m kim. Nhng
ngi thiu may mn, n o trc ti c my nm m vn
cha thy tn trn list nh c. Ti thy mnh lm nh th l
ng thi, nhng by gi ngh li thy mnh c phn t bc vi
Trn Phong Giao. L ra, ti phi nn gip anh nhiu hn ai ht,
mc d nhng th anh vit cho ti khng h h ra mt li than
th.
Cho n mt bui sm thc dy m email thy th ng Tin.
Mt dng ch ngn trn ci email gi chung cho cc bn quen.
Trn Phong Giao ra i. Rt t chi tit v Trn Phong Giao.
Ti nh Trn Th NgH. tc gi Nh C Ca Kho Tri
Si gn cho mt bi v anh. Ch vit mt hi c v ln u a
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
43
sng tc ca mnh cho Trn Phong Giao. Mt tip xc kh chu
ca ng th k to son vi mt ngi vit mi l mt n
tng cn li hi lu vi Trn th NgH.
3 bis.
Mi y, nhn son li nhng thng sch bo c, ti tm thy
l th ca Trn Phong Giao. Th ngy 27/1/95, vit t Si
gn gi cho ti thnh ph Garden Grove, Qun Cam,
California, anh bo cho ti mt tin bun l nh anh b chy
[nh] khi bc c hai chn qua tui su-mi (i ci tui
tun thi!) ti nhng tng b gc lun. No ng cn gng
dy c. i phi chng gy nhng vn l i. V ng thi
anh cng bo cho ti mt tin vui l anh lm xong cun t
in v thnh ng ting Anh. Nhng, anh vit thm [l]m t
in th, bn d bit y, i di. Trn Phong Giao cng nhc
chuyn c [S]c nh, c ln Hunh Phan Anh i ung bia
lon. Hi sao sang th? p, y c thng bn nh v thm qu,
nhng ti Bangkok li quay v. Hnh nh n rt. C iu,
trc khi v n c nh chuyn cho moa t tin cm: chu bia
hm nay. Kh tht, phi chi hn i ru
Trn Phong Giao lun l ngi d ng vi bia. Anh ch thch
ru v phi l ru ngon. Th anh k thm l trn k ru
nh anh mi c ba chai: Cutty Sark, the famous Grouse v
Grand Macnish. Phi chi c cc bn y nghing bu
m hi th vui bit my! V Trn Phong Giao nhc ti bn b
ang M: M l, bn , h ung Chivas Regal l nh c
Mc . ung X.O. l nh Thu Vng*, ung Back and White
l nh c Tho Mai** c xanh t mt, nh V.K.K***.,
Trn Phong Giao cho ti bit anh mun bin th v c th
ca Trng Dng, Nguyn Quang Hin, Ng Th Vinh,
nhng khng bit cc bn c cn ch c khng?
-
HUNH I TNG
44
Cui th, anh vit: Bn thn ti, vit c cnh th di nh
th ny cng l chuyn him hoi ri y, v Trn Phong Giao
kt thc bng 4 cu th:
Su mi lm tui ri y h?
Sng v chn cu nghe xn xang.
t tay ngi m, gi? u c!
Mt tui tri cho: mt tui vng.
Cho d c sng mn, sng thm, cng vn l sng. V cn
sng l cn thng, cn nh, cn rt thm ly na m khng
bit mi ai.
Trn Phong Giao khng qun bn b c d trong hon cnh
no, v bn b anh khi nhc ti t Vn, khng ai l khng nh
ti anh
4.
M chuyn mua mt t sch g c nh vc ni c vn u
phi l chuyn kh. Tm cho n mt ch trong phng khch
hay phng lm vic, thm ch trong phng ng cng l chuyn
d nh tr bn tay. Ti c nhiu k sch nh th, nhng ci
linh hn t sch Trn Phong Giao ti khng tm ra.
Ti mun ni li tm bit anh. V ni li cm n ngi xy
dng cho t Vn c mt ch ng trong tr nh chng ta!
NGUYN XUN HONG
* Nhc s Cung Tin
**Nh vn Mai Tho
*** Kch tc gia V Khc Khoan
Tuy l mt nh vn ni ting ca min Nam t nhng nm cui
thp nin 60, nhng Nguyn Xun Hong li l nh vn c t
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
45
tc phm nht, so vi nhng ngi cng thi hoc xut hin
sau ng mt vi nm, nh Nguyn Mng Gic, Phan Nht
Nam, Cung Tch Bin,...Bi v, mi tc phm, vi Nguyn
Xun Hong, l mt cng trnh vn chng tng hp hai yu
tnh: Cch vit hay k thut vit v, khng kh truyn.
Ti liu tham kho:
- Nguyn Xun Hong Web: vi.wikipedia.org
- Nguyn Xun Hong Web: damau.org
Hng ng: ng b nh ph bnh vn hc Nguyn Vy Khanh,
hai con trai ca nh vn Nguyn Xun Hong, nh vn Nguyn
Xun Hong, Song Thao.
Hng ngi: ng b nh bo Trng K, nh vn Trang Chu,
nh th Lu Nguyn, nh th Bc Phong.
-
HUNH I TNG
46
3) T Ku
T Ku Trn c Uyn (1937-2004)
T Ku tn tht l Nguyn Huy Nhin, sinh nm 1937 ti Sn
Ty.
Nm 1954 di c vo Nam, ng i tn l Trn c Uyn. ng
sng Sign lm bo, l mt nh th tro phng ni ting
trc 1975.
Ngoi th tro phng, th tnh , ng cn dch mt s truyn
ngn v th nc ngoi.
Sau 30 thng 4 nm 1975, Thi s T Ku Trn c Uyn, nh
vn Trng T cng Phm Trn Anh Trng ty Hnh Chnh
kim Qun c Trung tm Hun luyn v Tu nghip cng chc
tnh Lm ng, thnh lp Mt trn Ngi Vit T do Dit
cng Phc quc, nm 1977, Phm Trn Anh v ng b bt a
ra ta n Lm ng xt x, ng b kt n t, i ci to trn
mi nm mi c tr t do.
Trn c Uyn sng Blao vng cao nguyn gn Lt.
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
47
Nhng ngy cui i, ng b chng Alzheimer (bnh mt tr
nh), l ni kh cho gia nh, nhng cng l may mn cho
chnh ng. V khng ai t ra m th xc hoc trong tm hn
khng b thng tn, v nu qun c nh ng s t au kh ,
b dy v hn.
Nhng ngy u thng 4 nm 2002 bnh ng cng trm trng,
gia nh a ng v Sign v ng trt hi th cui cng ti
Sign, th 67 tui. trong k c ngy xa
Th gi m
Mi mt nm thng cha, nh m
Bit rng cha v me. cn khng?
Sn Ty t con i bit
La c xanh chng nhng cnh ng?
Con vo Nam, nm mi ba tui
Hn ging nh cy sy yu mm
Thn ging nh l ri u sui
Theo nc ngun chy sut trong m!
V giang h sm nn long ong
Thua thit trm ng vn chng xong
Vic hc d dang, nh cng b
Sut i dt nt ging nh ngng!
Cn tin g na tng lai
Cm o bao nm lung mit mi!
Ln n bon chen khng kp th
Nhiu khi ti thn mt con trai!
Con m ngy nay tin b nhanh
Vn sinh k dy khn lnh
i khi ch k m bn tin
Th on s s tp lnh!
-
HUNH I TNG
48
Con m by gi bit vit vn
Bit dng ngi bt kim cm n!
ng cay vt ln cng thin h
Tin bc tranh nhau tht nhc nhn!
Thi m cha cng ng hy vng
C cm bng: con, ht mu ri
C coi con tri khng cho sng
Lc oe oe va mi cho i!
Ngh n qu hng bun tht rut
Bit bao lu con mi c v?
Bit bao gi i con tu sut
Bc vi Nam m ta vai k?
Mi mt nm thng cha, nh m
Bit rng cha v m cn khng?
H hng thn thuc ra sao nh?
nh ni Ba V sp chm ng!
T Ku Ti
Ti bun ti ht nghe chi
Ngun cn mu chy trm li th than
Nhn ra cnh ph iu tn
Soi gng ngi ng da vng xanh xao
Ni su lp lp n cao
Hn bay cha bit phng no gh thm
Di tri chim m tm
Mt khng gian hp ti nm b thn
L kh mng bic tha dn
Tui xun nhnh mc i vn chim bao.
V 1
Ngi hi v anh u
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
49
Ta p khng m c
Ta p khng m c
Nhn gian di tri su
T t nm trong m
Li hi con anh u
Ta ci ang b sa
Thong su chc nm sau
N thnh ng c
Li hi nay i u
Ni vui khng thiu ch
Hy c i trn ng
Ct ting ca cng gi.
V 2
Ni cao cht vt tri cao rng
Ta nm mnh ln vt ngn cao
Bng thy di chn my ni sng
Tng ngng u tay vi c sao
Ta ngao du khoi t v cng
Trng ln dy n t kh rng
Gi lng nghe lng thng bn hu
Bit gp nhau chng gi lm chung
Vi cnh chim m xoi vi vng
Quanh mnh trng la nn mnh mng
Nm y i c nghe tri rng
Nghe c chiu su ca sc khng
Ti liu tham kho:
- Trn c Uyn Web: my.opera.com
- Trn c Uyn Web: diendannguoidanvietnam.com
-
HUNH I TNG
50
4) Trn Thin o
Trn Thin o (1933- )
Trn Thin o sinh nm 1933 ti Gia nh, l mt trong
nhng cy bt chnh ca Bn nguyt san Vn, c san Vn,
nguyt san Vn v Tn Vn, ng cn c bt hiu khc l Trn
Mai Lan v M Lng Vn (tn chung vi nhiu nh vn khc)
l mt trong nhng cy bt chnh ca Tp ch Vn.
Nm 1950, ng sang Php du hc ri nh c lun Php v
Anh, ng l nh gio, sng vi ngh dy hc Php v
tham d vo sinh hot vn ha trong nc, c bit v dch
thut v ph bnh.
Trn Thin o trong ban ch bin cc tp ch: Bn nguyt
san Vn, nguyt san Vn, nguyt san Tn Vn, cng tc vi
cc tp ch Bch Khoa, tun bo Ngh Thut...
Tr li cho cu hi ca b Thy Khu phng vn trn i RFI:
Ring anh, anh nghing hn v pha gii thiu v dch cc tc
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
51
gi hin sinh nh J.P. Sartre, Simone de Beauvoir v Albert
Camus. ti sao anh li la chn nh th?
Trn Thin o tr li cu hi trn cng vch cho chng ta
thy, ng n vi c gi vn nh th no: Tht tnh m ni,
khng phi chnh ti tch cc chn trong s tc gi thuc
nhiu trng phi khc nhau, cc nh vn hin sinh gii
thiu h vi c gi Vit Nam. Mi s din bin phn ln l do
thi th, cn phn quyt nh c nhn xt ra rt nh. Ti khng
thy c cht mc cm no th nhn nh vy, xa nay t c anh
hng to nn thi th, m ngc li th nhiu.
S l by gi trit thuyt hin sinh xut hin nh tro lu vn
hc thnh hnh mt cch c th bo l hng hn nh Ty u
v c bit Php. Nh ti nng nhiu mt ca my tc gi
Thy Khu va nhc ti trong cu hi, nh Jean Paul Sartre,
Albert Camus, Simone de Beauvoir v nhiu na. Cc nh vn
ng nhin chim lnh mi hot ng, chi phi mi
lnh vc bo ch, truyn thng trong hu ht mi ngnh x hi,
chnh tr, ngh thut. Ring trong a ht vn hc, u u
cng thy bng dng ca h: lun thuyt, tiu thuyt, truyn
k, kch ni, phim nh n c thi ca v hi ha. Ti b li cun
theo cn bo vn hc .
C th hn, ti tnh c gp c mt dp may. u h nm
1964, ti i ngh vng Provence, min Nam nc Php, ng
vo khong thnh ph Arles ng t chc Hi din ma h.
Th l ti i d sut my ngy m rng v c bit, d bui
trnh din v kch ni ting Les Mouches ca Jean-Paul Sartre.
Ngay sau , ti vit bi tng thut di dng mt bc th
di gi cho Trn Phong Giao, ng lin trn bn nguyt san
Vn.
Bi ny c c gi thch th, bt gp ting ni thn
thit v xc tht ca k chnh mt mnh, tai mnh nghe thy
s vic k li, ch khng cp nht trn bo, trn sch.
-
HUNH I TNG
52
T ti tip tc di theo con ng vch sn, nghim
chnh, trung thc, chnh xc. khi ph lng c gi v nht
l, khi ph lng chnh mnh. V cng t , ti bt tay vo
vic gii thiu cc tc gi hin sinh bng chnh tc phm ca
h, ngha l va gii thiu, va phin dch v ch gii tng
tn cc tc phm ny. V phn khc, cng khng b dp vit
tiu lun v ph bnh.
Tc phm:
- Cu Hong Con (Le petit prince) ca Saint Exupry,
- Giao Cm (Noces) ca Albert Camus,
- B Tri V B Mt (L'envers et l'endroit) ca Albert
Camus,
- Sa a (La chute) ca Albert Camus,
- Kn Ca (Huis Clos) ca Jean Paul Sartre,
- Phn u Cho Mt Nn Tiu Thuyt Mi (Pour un
nouveau roman) ca Alain Robbe Grillet,
- Im Lng Ca Bin C (Le silence de la mer) ca Jean
Bruller Vercors,
- Zadig ca Voltaire,
- Ao Qu (La mare au diable) ca George Sand,
- The stream of consciousness inVirginia Woolf's novels
(c Thoi Ni Tm Trong Tiu Thuyt) ca Virginia
Woolf)
- Tiu Lun V Ph Bnh (in xong, cha pht hnh th xy
ra bin c thng 4/75. Ton b mt tch)
Trch vn:
Dch lon
Chng ti xin mn ch "dch lon" ca b hay ng H Thc
Lang ch tnh trng dch thut trong nc hin thi.
Mt tnh trng cn phi bo ng, m chng ti cng nhiu
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
53
ln ln ting min Nam trc kia v sau ny trong c nc
my nm gn y (xem cc bi lin quan trong tp sch). Vy
m cho ti nay, hn na th k qua, vn chng thy c mt
cht hiu qu no; ngnh dch thut vn cn ang trong tnh
trng ng ngi. V sao vy?
V rng a s dch gi, xt qua cc cng trnh ca h, t ra rt
km v ngn ng h chuyn dch, km hiu bit vn ho, km
c ting m . Li c khi khng dch thng t nguyn ng m
qua mt bn dch ting khc. Ngoi my nguyn c va k,
cn c mt l do su xa na. l vic cc nhn vin c
Nh xut bn v Cng ty vn ho v truyn thng giao ph
trng trch duyt xt cc dch phm sp c n hnh li
thng l hng dch gi m trnh vn ho v hiu bit ngoi
ng cha tm mc cn thit. V Cng ty Nh Nam va ri,
sau lot bi cc bo chng minh trnh thp km ca dch
gi, ly quyt nh thu hi v lp hi ng thm nh bn dch
Bn v vng t ca Trng ban dch thut do chnh mnh
b nhim, l trng hp in hnh.
Hng u bp ni trn, tic thay, thng khi li ho thnh tm
bnh phong chc sn, ngn chn nhng li l bo ng c c
h thp thanh th rm ca h. Chng ta hiu ti sao i a s
cc bi bo ng ch c ng ti trn mng v qua truyn
thanh. Xin n c hai th d c th m nn nhn trc din
chnh l k k tn di bi ny.
CHUYN U
Vo khong cui thp nin 60 th k trc, tc phm u tay
ca nh vn ly khai Tip Khc Milan Kundera c nh th
Louis Aragon (1897-1982) qua mt cng an mang v Php,
cho chuyn dch ri xut bn di nhan ting Php l La
Plaisanterie (Tr a - 1969). Tc phm t co chnh sch m
dn v hnh vi la bp ca mt s nh lnh o nc Cng ho
X hi ch ngha Tip khc thi y, c gii ph bnh khen
ngi v c gi a thch trong bu kh chin tranh lnh. Tip
-
HUNH I TNG
54
theo l my tc phm Php dch La Vie est ailleurs (Cuc sng
khng y), Le Livre du rire et de iou bli (ci ct v qun
lng), Llmmortalit (Bt t), khin tc gi, by gi khng
c xut bn sch ca mnh trong nc v cha c php
xut ngoi, phi ma mai ln ting t tro, gi mnh l mt
th nh vn Php qu tnh qui l l vit bng ting Tip.
Cho ti nm 1975, ng mi c php di c sang Php. Nhp
quc tch nc ny nm 1981, ri ny bin mnh thnh mt
nh vn Php, vt b ting m ni tip s nghip vn
chng ca mnh bng ting Php. Cc tc phm thc hin
tham vng ny gm: La Lenteur (Chm ri), Lledentit
(Nguyn bn) v Llgnorance (Lc lng) ln lt ra i.
c ba tc phm vit thng bng ting Php vay mn, chng
ti nhn thy ngay ngn ng v bt php y xem ra ht sc
ngng nghu, qu qut, thiu mu: tc gi khng ngng t duy
theo li bm sinh ri pht biu qua m ngn ng cha thun.
Khin chng ti khng khi nhi thm li t tro trc kia ca
ng s, ngha l mt th nh vn Tip qu tnh qui l l
vit bng ting Php. Vy m cng c khng t ph bnh gia
Php ha nhau ca tng, l i nhng nhn xt khng my tt
lnh nhng rt chnh xc m chng ti va nhc trn y. Ri
ba tc phm Bt t, Chm ri v Nguyn bn ca ng do Ngn
Xuyn chuyn dch - cun u dch theo bn ting Nga, hai
cun sau theo nguyn bn ting Php (Nh xut bn Vn hc
lin kt vi Trung tm Vn ho Ngn ng ng Ty, 1999)
c pht hnh. Vi bi gii thiu ca c Milan Kundera ca
Nguyn Ngc, cng ht li khen ngi: c cc tiu thuyt
ca Kundera, chng ta thng gp rt nhiu nhng on trit
lun, thm ch c th ni kt cu cc tiu thuyt ca ng l s
xen k lin tc gia phn truyn k vi nhng phn trit lun.
Vy m vn cc k li cun.
Trong bi Nh vn gin hn (xem bi trong tp sch) bn ti t
cch v phng thc lm vn ca Milan Kundera, chng ti c
trch li thng dn, km theo cu hi: Vy m vn cc k li
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
55
cun. Tht vy chng? Li cui mt thnh phn c gi no,
cn i a s c gi tiu thuyt th sao? Gi cho mt t bo
c nhiu c gi H Ni, bi b t chi, du chng ti l cng
tc vin thng trc. Hi: l do? p: ng chm. Mi hay
chng ti v tnh ng chm nhng hai thn tng cng
mt lc, dch gi v ngi gii thiu, du cu hi chng hm
cha mt li xc phm no.
CHUYN TH HAI
Cui nm 2006, dch gi Nguyn nh Thnh nh chng ti
xem qua bn tho bn dch cun T s h cu ca ric -
Emmanuel Schmtt, nhan l La Part de lautre (phn kia ca
hn ta) m ng chuyn thnh Na kia ca Hitler. Mt cch
chnh xc: na kia th hin nhn vt h cu Adolf H., cn
Hitler, th l nhn vt lch s c tht, c hai ng lt hin din
trong nhan v th vai thng sut ni dung. Dch phm Na
kia ca Hitler (Nxb Hi Nh vn, lin kt vi cng ty Nh
Nam) c Hi Nh vn H Ni tng gii dch thut 2008,
vt qua cng trnh ca hai dch gi khc.
C iu l ban gim kho Hi Nh vn H Ni ln c gi u
d rng, n phm h cm trong tay thiu hn my trang Li
bt, m l ra n phi c. L bi, trong my trang ny, qua
nguyn tc v bn dch, chng ti ngn gn nu ln: 1)
phong cch ca dch gi trong cng trnh chuyn ng tc phm
v, ng thi, 2) thi khim tn thit yu m ngi dch no
cng phi chng t trong dch phm ca mnh, xin trch:
Mt trong nhng nguyn c lm cho sch dch ti, y ngp
hin nay trn th trng ch ngha nc ta, m ng Hong
Hng vch ra l dch u. Chng kin dch gi thc hin cng
trnh chuyn ng tp sch, chng ti xin oan chc rng
ng s khng mc phi li - bao nhiu ln nghe ng
trn tr v mt ch, mt cu, mt on, sn tm ci m gii
dch thut Php gi l le mot juste (dng ch cho ng - khng
-
HUNH I TNG
56
n l t in) cho hp vi mch vn, vi tnh hung, vi hot
cnh, vi nhn vt v vi nhiu th khc na. Nm di kinh
nghim cho php chng ti khng nh y l tc phong hng
u m ngi dch phi tun th, khng th bn dch s mang
v ng ngh, ty chng ra ty, m ta cng chng ra ta - tt
nhin l ng thi cng phi thng tho ngoi ng m mnh
mun chuyn dch v ting nc nh.
Nhng trn tr ni trn ca ng biu hin mt thi khim
nhng; c cng phc v tc gi, ch khng phc v chnh
mnh. V bit r trnh ca mnh, khng b nhng li tng
bc xu thi nh lc phn on - nh trong trng hp dch
gi n chng ngi xng mnh l vedette de Hanoi, l minh
tinh H Ni, trong mt a DVD t mnh ca tng mnh. Bng
khng th, trong tnh trng tt p nht, dch phm c c bin
thnh ci m ngy xa gii ph bnh Php gi ma l les belles
infidels, l tnh lang bi bc, ch cc bn dch rng hay th tht
l hay nhng khng chnh xc.
C tt git mnh chng? Ta mt s bi thm nh trnh
hiu bit ngoi ng, quc ng v vn ho thp km v tnh kh
t kiu bng bc ca ng s chng minh a posteriori (v
sau) cho cu hi (1). Th nn Trng ban Dch thut Cng ty
Nh Nam ng nhin i dch gi phi gt b my trang Li
bt, nu mun dch phm Na kia ca Hitler c chp nhn -
ni trnh rng bi khng ph hp. Gp thi th, dch gi nh
th thi phi th, dch phm u tay ca mnh c ra mt.
V trng gii.
DCH GI L TNG
Tr ln trn l nhng nguyn c, ni chung, v vn khin
cho tnh trng dch thut cho ti nay thiu cht lng ti mc
cn phi khn thit bo ng. Nhng nguyn c , xin nhc,
l: 1) trnh ngoi ng, vn ho, quc ng thp km, 2) bn
dch khng da trn nguyn ng m trn mt bn dch khc, 3)
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
57
tnh kh t kiu t i, khoe ti, khng bit nh lng tm
mc hiu bit ca mnh, 4) tinh thn b phi trnh ng chm
v ha nhau tng bc, 5) sch dch thuc loi n khch, bt k
hay d, 6) ngn chn phn hi bt li cho mnh V chc cn
nhiu l do khc m chng ti khng kin nhn v tr lc
vch ra.
Nhng chng ta khng th v vy m b qua mt kha cnh
chng ti cho l cn bn, lm nn cho mi dch phm tht s
hon ho, nhng li t khi c nhc ti: s ng nht tinh
thn v bt php gia dch gi vi tc gi. Bi cho du dch
gi 1) c kh nng trnh khi cc li dch thut thng tnh,
2) ly lm hnh din xng ngn rng dch phm thc hin
thy u m nt du n ca mnh, 3) t cao mnh l ng
tc gi vi tc gi nguyn tc - cho du bn dch c tri chy,
xui cho mt mi n my, th, trn thc t, n vn cha t
n ch tuyt xo, nu nh khng c thc hin trong tinh
thn ho ng ni trn. V sao vy? V dch gi l k ng
nhin t nguyn lm mt th n l c th. Ni cch khc, hn
ch t do trung thnh, truyt i trung thnh, ngha l phi bm
st gt, t chn mnh vo ng du chn ca tc gi, khng
chch choc, chch ng, chch hng. Ht mt tm knh
phn chiu dng ng trc mt mnh, ht con kh m phng
ng tc ca tc gi. Khng ch y chang dng dp bn ngoi
m cn c ni tm.
Tht vy, khi bt tay vo vic, dch gi cn gt b mi c tnh
v t thi ca mnh - vn bit y l mt ng tc chng d
dng cht no. Hu dnh c ni lc cho vic nhp vo thn tr
v tm tr ca tc gi: ngoi ch bn dch phi xut hin nh
mt tc phm vit thng bng ting Vit, dch gi ng thi
cn phi tn trng bt php v vn phong ca tc gi, th loi
v nhp iu ca tc phm - tn trng ngay c nhng ch sai
st, thiu mch lc, qu d. u phi nh vn no, tuyt tc
no cng trnh khi loi khuyt im va k - trng hp
Milan Kundera v Cao Hnh Kin trn vn n Php nhc ti
-
HUNH I TNG
58
trn y chng minh cho nhn xt ny. Gi th trong tc phm
phin dch hm cha cu vn no nng n, li pht biu no
cung bo, nt tm l no th thin, lung t tng no i
tru, kt ni chuyn bin no lng ca lng cng th dch gi
cng phi nng n, cung bo, th thin, i tru, lng ca lng
cng v nghim nhin ph nhn ch nh trong phng cch
dch thut tn - t - nh c truyn.
Ging nh din vin thm nhp vo vai nhn vt, qua mi dch
phm thc hin, dch gi ng nhin bin mnh thnh k pht
ngn cho tc gi. Mt cch khim nhng.
Trn Thin o
Ti liu tham kho:
- Trn Thin o Web: vanchuongplusvn.blogspot.com
- Trn Thin o Web: thuykhue.free.fr
5) Trn Vn Nam
Trn Vn Nam (1939- )
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
59
Nh vn Trn Vn Nam sinh ngy 18 thng 11 nm 1939 ti
Bn Tre, qu ngoi huyn Trc Giang tnh Bn Tre, qu ni
Tn Bnh tnh Gia nh.
Hc tiu hc Nha Trang v Thp Chm. Hc trung hc
Nha Trang v Si Gn. Tt nghip i Hc S Phm Si Gn,
kha Vit Vn cp tc 1967. Tt nghip C Nhn Gio Khoa
Trit Hc Ty Phng, i Hc Vn Khoa Si Gn, nm
1973.
Dy hc nhiu tnh Min Ty: Vnh Long, Sa c, Kin
Giang.
n M cui nm 1981, tiu bang Virginia, ri California.
C th v tiu lun vn chng ng trn vi tp ch vn hc
Si Gn trc nm 1975.
Sau 1975 hi ngoi: th v tiu lun ng trn cc giai phm
Xun ca Nht bo Ngi Vit, ph trang Qun Vn ca bo
Ngi Vit, Nht bo Vit Bo, Nht bo SaiGon Nh, Nht
bo Vit Herald, Tun bo Si Gn Times; v trn cc Tp ch
Vn, Thi Tp, Khi Hnh, Tp ch Th, Hp Lu, Vn Hc,
Th K 21, Ph N Din n, Tn Vn, Hn Vit, Lng Vn,
Tp san ng Nai-Cu Long ca L Vn Duyt Foundation,
Th Qun Bn Tho, Tp ch Qung ca bo Si Gn
Times, Tp ch Vn Ngh ca Trung Tm Thy Nga Paris.
Tc phm:
- Mt m Cho Th, Tnh, V m Nhc (tp th, i,
1991)
- Trong Dng Cm Thc Vn Hc Min Nam (2006)
Trch vn:
http://www.tranvannam.com/?p=63
-
HUNH I TNG
60
Nhng thi k vn hc min Nam t 1963 n 1975
C nhng bin c t nc (v chnh tr, kinh t, x hi) cm
mc hnh thnh cc thi k vn hc s, nhng khng phi bt
c bin c no cng lm vai tr tc ng gy bin chuyn cho
sng tc vn th, cho d bin c tht ln b ngoc c tnh
hnh lch s quc gia. Phn nhiu bin c t nc cng l bin
c vn hc, nhng khng phi tt c u nh vy. V d trong
tnh hnh min Nam t 1954 n 1963 c hai bin c ln:
mt l cuc di c sau hip nh Genve hnh thnh nn vn
hc min Nam, giai on u bao gm trong ba dng - vn hc
thc h i lp thc h x hi ch ngha vn hc do
nhm Sng To va c tnh chnh tr nh vn hc thc h
va c nhu cu lm mi lm khc hn nhm T Lc Vn on
v vn hc thi trit l hin sinh do sch bo dch thut pht
trin ng thi vi tnh hnh x hi bi quan; giai on sau l
vn hc sau o chnh nm 1963. Trc thi im cuc di c,
min Nam cng c sn mt nn vn ngh, nhng ch l tip tc
thng thc tiu thuyt nhm T Lc Vn on ph bin do
nh xut bn YmYm Th trang ca thi s ng H, hoc
d vang vn ngh chin khu do cm tnh vi cuc khng
chin chng Php th hin trong cc tc phm Thu Hng v
Ch Tp ca H Hu Tng- Sau dy Trng Sn ca L
Vn Sm- Xin p mt ti mnh lu hng (khng nh tn
tc gi) Th ma gii phng vi V Anh Khanh, ng H,
Lin Chp, Nguyn Bnh Tun bo i Mi ca ng Trn
Vn n(Tun bo i Mi chuyn v thng tin nhng c
nhiu nh vn th t min Trung min Bc ng gp bi v, c
mt t khong nm 1951 n 1955 ti Sign. Vo nm 1954,
ngi vit bi ny ch l mt thiu nin 15 tui, nh may mn
trong nh c mua u n tun bo, nh c mt s bi th
vn kh hay nh ca T K, Thanh Thuyn, Din Ngh, Kim
t, Song H, Huy Phng, Th Vin, Mai Bng Phng,
Hu, Huyn Vim, Dao Ca, Huyn Giang, Chu Lim, Huy
Trm, H Bnh Trung, Duy Nng, H Hn Sn, H Vit
Phng, Minh ng Khnh, Duy Sinh, T Thy Yn, Thm
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
61
Th H (?), T Kiu Ngn, Phong Sn, Vn Long nn sau
ny thnh thong nhc li, c l do m nh th Vin Linh,
nh th Song H tng rng ti tng c th ng gp trong
tun bo i Mi lu i ny. Mi v sau, khong nm 1956
hay 1957 ti mi c th ng trn bo, v ch thnh thong, bt
u trn tun bo Nhn Loi ca ng Anh o, nh cc bi
th V th thnh, Phng y, Sn cc) Bin c
chnh tr ln th hai hnh thnh khc quc cho vn hc min
Nam l cuc o chnh ngy 1 thng 11 nm 1963 lt Tng
Thng Ng nh Dim, m tri bt sau l vn ngh cc
thnh v Pht gio. Nhng cng trong thi gian t 1954 n
1963 c vi bin c tuy quan trng vi lch s m khng quan
trng vi vn hc nh cuc trng cu dn trut ph vua Bo
i, chin dch Rng St truy qut Bnh Xuyn, cuc oanh
kch dinh c Lp ca hai phi cng ni lon, cuc o chnh
bt thnh nm 1960 Nh vy r khng phi bin chuyn
tnh hnh no cng nht thit i km vi bin chuyn vn hc.
T thc ny, ta cng c th phn chia cc thi k vn hc
min Nam k tc chn nm ch nht Cng Ha, quy nh
thm hai thi k vn hc na trong ch Nh Cng Ha
min Nam t nm 1963 n 1975.
Trong khun kh mi hai nm k tip y, c nhng bin c
chnh tr lm thay i tnh hnh tht ln, nhng l nhng thay
i chnh tr tranh ginh quyn lc gia cc phe phi khng
cng sn, v vy ch l thay i cp lnh o pha trn, do
tnh hnh x hi vn khng thay i. X hi khng c g bin
chuyn nn vn hc cng khng phn nh r nt hnh thnh
iu g ng k. Ta c th lit k nhng thay i chnh tr cp
trn nh sau: Cuc chnh l qun i do tng Nguyn
Khnh cm u, cc cuc xung ng gy xo trn thnh ph
do s git dy t nhiu phe phi, cuc c din bu c Tng
thng Bin c qun s ln nh cuc Tng cng kch Tt
Mu thn 1968, cuc oanh tc sut mi hai ngy lin nh
xung Hni do khng lc Hoa k, Ma h la, Chin dch
H Lo, Trn c th An Lc, Trn xua qun vo t
-
HUNH I TNG
62
Kampuchia du c lm bin chuyn tnh hnh t nc,
nhng l bin chuyn v mt phn phi hay coi li chin lc
i bn, cn x hi min Nam th vn nh c sau mt vi ngy
lon lc y khi la cht chc Nhng trong khun kh thi
gian mi hai nm , c hai bin c tht s lm giao ng
np suy t ca ngi min Nam, giao ng trn hai chiu gn
nh tri ngc. Mt l giao ng do xo trn kinh t lm cho
x hi min Nam quay cung, cng l giao ng do chin
trng c nhng trn nh ln cp s on, oanh tc c tri
thm bom n vng mt khu gn Si Gn, c th gii theo di
cuc chin tranh cng lc cng khc lit, vn th ngh thut i
vo u t thi th: l thi k na triu qun i M trc
tip chin u ti min Nam. Giao ng th hai, ngc li, l
do thi k tm lng trn nn tng bt n ca Hip nh Paris
ch gii quyt xong cho vic M rt qun v trao tr t binh
M. Tm lng m sao gi l giao ng. V n nh i sng m
giao ng v chnh tr, tng lp tr thc thnh th manh nha
khuynh hng u tranh thay th ch suy yu do tham
nhng do c din, vi ngi mun i din cho thnh phn
th ba mang tham vng i thoi. V giao ng cng do min
Nam rc rch xy dng, rc rch hng th, v l tt yu nhng
trn nh ln hon ton chm dt (cho n khi c trn nh
Phc Long d chng phn ng qun i M c vo can thip
tr li hay khng. V phe cng sn khng thy pha Hoa K
phn ng g mi c trn kt thc nm 1975.) Tm li t nm
1963 n 1975, vn hc min Nam cm mc vo hai thi k,
mt gy nhiu xc cm v mt ngng tr tnh t: Thi k u t
thn phn t nc (do na triu qun i M b vo Min
Nam) v Thi k tm lng sau Hip nh Paris.
I. Vn chng thi k u t thn phn t nc.
C kh nhiu vn th xut hin trn bo ch, mt s thi phm
mang nhng ni dung ny, nhng ngy nay khng c nhc
nh, c th do ti ni ln cm ngh quen thuc ai cng bit
nh vy vo thi , ci thi m i u cng thy bng qun
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
63
i M trong khi chin s xy ra khp ni v hng ngy. Chnh
v ni dung ai cng ngh n m cch din t khng c g ni
bt khin cho ta khng lu . Nu ni dung khng ai ngh n
m ta c th mi c i lng nghe. Nu ni dung quen thuc
m cch din t c o th mi d dng ph bin, v l
cch ni gim ta mt cch hay ho. Khng ai ni tht hay ngh
ng iu ca m ng m c ngi no ni hay th mi
ngi s vy quanh lng nghe. Mt din gi hng bin li
ko c qun chng l v ng ta lt t ti tnh ngh thm ca
qun chng. Cho nn vn th hin nhin t by u t thn phn
t nc nm trong h thng knh ch quc t, m n nay b
lng qun v li l ngi sng tc khng ph din hay. Ph
din hay i hi ngh thut c o, khng lp li nhng so
mn. Ch cn bc l lng yu nc m li din t hi ht th
cng khim khuyt a ti s lng qun khng ngi nhc
nh. Ti sao vn ni dung u t thn phn t nc m nhng
bi ht ca Phm Duy nh Git ma trn l, ca Trm T
Thing nh By ngn m gp li, ca Trnh Cng Sn nh
Tnh ca ngi mt tr c ngi i lc ht i ht li,
n nay nghe li vn thy thm tha ni au oan tri, nh
mnh khng may ca dn tc. c ph bin rng ri v chng
nhng ni ln c tnh t chung ca mi ngi, m cn v ni
ln mt cch c ngh thut c o, bi trnh thng thc
ca nhn dn min Nam thi y kh cao, nn tn nhc i
nhng bc di. Cn vn th th vn t c nhng tc phm ln,
ngoi tp th thng c nu lm tiu biu l Chin tranh
Vit Nam v Ti ca Nguyn Bc Sn, ta ch nh li vi tp
truyn nh Ngi n b mang thai trn kinh ng Thp
ca nh vn Tho Trng, i tm An Dng Vng v M
Chu-Trng Thy ca ng L Vn Ho (Ging s i Hc
Vn Khoa Si Gn, dy mn Nhn-chng-hc?) Ngi n b
mang thai trn kinh ng Thp l hin thn ca phc tp
nghch cnh khi con ngi sng ni vng xi u, vng da beo
ca hai bn thi chin tranh. Trang bi s An Dng Vng v
M Chu-Trng Thy mi thi c k li mt cch n ,
khng thun ty nghin cu cho hc thut, m hnh nh pht
-
HUNH I TNG
64
biu ngm v chnh tr, so snh M Chu vi cc thnh phn
ang hp tc vi Hoa K. Lc , ta ngh l hnh nh, sau
ny mi xc thc khi c bit ng L Vn Ho ra bng
lin sau Tt Mu Thn cng mt lc vi cc nhn vt L
Phng, Thanh Ngh, Dng Qunh HoaNu ra trng hp
n b mt trn y ta t hi sao bn kia tuyn truyn chnh
tr khn kho nh vy m bn ny c vng v th than
thn phn t nc, c cho ph bin rng ri cc vn th bi
bn phn chin c tc dng gy chn chng. Ngh vy m
khng phi vy, khng phi vng v u. Bi v na triu
qun M dn tri trn khp min Nam, u cng thy, lm
sao dn chng min Nam khng nhn nh chin tranh trn t
nc mnh l chin tranh quc t, s mnh dn tc trong th
tng tranh gia hai ch ngha, ng no cng phi vo mt
pha, nh hai cnh qun ang dn trn xp vo nhau th ai cng
rng buc trong hng ng. V vy chnh quyn Vit Nam Cng
Ha c cho ht, cho ng vn th than th thn phn nh
mnh ca t nc m vn khng s qun i r ng, khng
ngi lnh ng vin bt phc tng. Ht ln mt iu ai cng
cm ngh c tc dng nh an i s an bi khng th ln trnh.
Tm-l-chin nh vy khng phi vng v. Qun i Vit
Nam Cng Ha khng tan r v nhng bi ht phn chin m
sau ny tan r v nhng l do khc. Xem nh vy th vn ngh
thi k u t thn phn t nc khng hn ru ng m l
khuyn nh ai cng phi trong hng ng. Phn chin kiu
ny khng phi phn chin ch vn ct lm chn chng
phe ch (ch trng ca phe x hi ch ngha), cng khng
phi phn chin nhn bn ca th gii ngoi cuc xt
thng dn tc Vit Nam, vy y chnh l loi phn chin
ng vin yn hng ng. Phn chin ch vn hay phn
chin th than xem chng u l sch lc chin tranh ca hai
bn. Thi gian t 1965 n 1972, cc s on Hoa K trn
ng v ng trn c lit ti Cao Nguyn, vng mt khu Trung
ng cc Min Nam pha Ty Si gn, nhng nhn vin qun
s M v ng minh nh i Hn, Phi Lut Tn, c i Li
ri khp ni ti Min Nam gy xo trn kinh t v i sng dn
-
VN HC MIN NAM 1954-1975
65
chng v nhng l do sau y: Tin M i ra tin Vit Nam
qu chnh lch lm cho qun M k t cp Trung s cng tr
thnh nhng nhn vt tin bc y ti, cc dch v cho M v
ng minh em v li tc ln nh ngh chy xe Taxi, cho M
thu nh, thu xy dng cho M, cng nhn lm hng M,
thng dch vin, gi bn bar v bn dm Do cc ngnh
ngh thuc chnh quyn Vit Nam, t chc, ngh t do, ngh
lao ng v nng dnu c mc sng thp vi thu nhp
bng tin Vit Nam, tr nhng ngi tm c hi tham nhng,
hoc u c tch tr trc li thng mi nh hng Trit l
Hin sinh ph bin t trc nm 1963, n giai on ny mi
tht s to tn qua tc phm Lao vo la v Mo m ca
Nguyn th Thy V; mi tht s chn chng qua tp truyn
Ct bi mt mi v Ci chung kh ca Nguyn c Sn.
Giai on trc ca trit l hin sinh ch mi l hin sinh pha
vi lng mn qua tc phm Vng tay hc tr ca Nguyn th
Hong, hoc hin sinh c thoi ni tm tra hi s tha thi t
u gn b vi thn xc mnh qua truyn ngn Nim au
nhc ca khong trng ca Dng Nghim Mu. Ngha l
hin sinh cha do x hi o in thi cao im chin tranh
nh t nm 1965 n 1972. Trong bi vit Hng v Min
Nam Vit Nam (Tp ch Khi Hnh s 92, thng 6/2004),
gio s Nguyn Vn Trung c ni n th vn ca gii tr vit
v ni oan tri ca t nc, tng nh bn b cht trn, m
c ha bnh, ng trong cc tp ch Hnh Trnh, t nc,
Trnh By, i Din. Hai tp ch sau ch xut hin vo giai
on cui ca thi k chin tranh c lit, bt u bc qua thi
k tm lng sau Hip nh Paris, thi k Vit Nam Ha Chin
Tranh, nn tnh cht ca cc tp ch Trnh By v i Din
hng v dn thn chnh tr i lp vi chnh quyn