Jose Ma. Rivera

Huseng Sisiw

ANG MAKATANG GURONG WALANG KAMATAYANG

FRANCISCO BALAGTAS

niJOSE MARIA RIVERA

MAY INTRODUKSIYONni VIRGILIO S. ALMARIO

AKLAT NG BAYANMAYNILA

2014

Pambansang Komisyonpara sa Kultura at mga Sining

Komisyonsa Wikang Filipino

Huseng Sisiw

Huseng Sisiw: Ang Makatang Guro ng Walang Kamatayang Francisco Balagtasni Jose Maria Rivera

Karapatang-sipi 2014 ng orihinal na teksto ni Jose Maria Rivera, at ng isinapanahong bersiyon at introduksiyon ni Virgilio S. Almario

RESERBADO ANG LAHAT NG KARAPATAN. Walang bahagi ng librong ito ang maaaring sipiin o gamitin nang walang nakasulat na pahintulot mula sa may-akda at tagapaglathala.

Disenyo ng pabalat: Alyssa Romielle ManaloDisenyo ng aklat: Maria Christina Pangan

Ang ilustrasyon sa pabalat ay orihinal ni Dr. Jose S. Navarro ng Kawanihan ng Sanidad at kinopya ni John Romel Manalo para sa edisyong ito.

The National Library of the Philippines CIP Data

Recommended entry:

Rivera, Jose Maria. Huseng sisiw : ang makatang guro ng walang kamatayang Francisco Balagtas / ni Jose Maria Rivera ; may introduksiyon ni Virgilio S. Almario. -- Maynila : Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining, Komisyon sa Wikang Filipino, c2014. p. ; cm. ISBN978-971-0197-39-2

1. De La Cruz, Jose (Huseng Sisiw). 2. Poets, Filipino -- Biography. I. Almario, Virgilio S. II. Title.

899.21110092 PR9550.A56D4 2014 P420140251Inilathala ng KOMISYON SA WIKANG FILIPINO 2/F Gusaling Watson, 1610 JP Laurel St., San Miguel, Maynila 1005 Tel.02-733-726002-736-2525 Email:komfil.gov@gmail.comWebsite:www.kwf.gov.ph

sa tulong ng grant mula sa PAMBANSANG KOMISYON PARA SA KULTURA AT MGA SINING 633 General Luna Street, Intramuros, Manila 1002 Tel.527-2192to97Fax527-2191to94 Email:info@ncca.gov.phWebsite:www.ncca.gov.ph

The National Commission for Culture and the Arts (NCCA) is the overall coordination and policymaking government body that systematizes and streamlines national efforts in promoting culture and the arts. The NCCA promotes cultural and artistic development: conserves and promotes the nations historical and cultural heritages; ensures the widest dissemination of artistic and cultural products among the greatest number across the country; preserves and integrates traditional culture and its various expressions as a dynamic part of the national cultural mainstream; and ensures that standards of excellence are pursued in programs and activities. The NCCA administers the National Endowment Fund for Culture and the Arts (NEFCA).

NILALAMAN

PAG-ANINAW KAY HUSENG SISIWni Virgilio S. Almario........................................................................................1 Paunang Salita.....................................................................................22 Mga Kurokuro ng Nagsisibuo ng Balagtasiana....................................................................................26 Ang Magguro.......................................................................................38UNANG BAHAGI Waring paliwanag...............................................................................46 Unang balitang napatala....................................................................48 Isang pagkakataon..............................................................................50 Kung sino si Huseng Sisiw..................................................................56 Nang magkakilala si Balagtas at Hu- seng Sisiw...............................................................................60 Kurido, Komedya at ilang Tula..........................................................62 Halaga ni Huseng Sisiw......................................................................66 Ilang mga pangyayari.........................................................................68 Kung bakit iilan ang mga akdang nai- palimbag................................................................................76 Isa pang katangian ng Makata...........................................................80 Kung bakit pinalayawan ng Sisiw......................................................80 Ang lalu niyang pinagka-abalahan...................................................84 Ayos ni Huseng Sisiw..........................................................................84 Sanhi ng pagkakagalit nila ni Balagtas..............................................86 Nang mamatay ang Makata...............................................................86 Mga kamag-anak na buhay pa..........................................................88 Isa pang pangyayari............................................................................90 Ang mga dula ng Makata...................................................................90 Gulang ng mamatay ang Makata......................................................92 Mga nagsitulong...!.............................................................................94 Ang larawan ng Makata.....................................................................92 Sa Wakas.....!........................................................................................94 IKALAWANG BAHAGI Sa ikasisiya ng madla..........................................................................96 Ilang paliwanag..................................................................................126 Uri ng mga komedya ng Makata......................................................128 Habol...................................................................................................132 Dr. Jose P. Bantug (Siya kayay Mana- nagalg?)...............................................................................140 Balagtasiana........................................................................................166

MGA NILALAMAN

Paunang Salita.....................................................................................23 Mga Kuro-kuro ng Nagsisibuo ng Balagtasiana....................................................................................27 Ang Magguro.......................................................................................39UNANG BAHAGI Waring paliwanag...............................................................................47 Unang balitang napatal....................................................................49 Isang pagkakataon..............................................................................51 Kung sino si Huseng Sisiw..................................................................57 Nang magkakilla si Balagtas at Hu- seng Sisiw...............................................................................61 Korido, Komedya at ilang Tula..........................................................63 Halaga ni Huseng Sisiw......................................................................67 Ilang mga pangyayari.........................................................................69 Kung bakit iilan ang mga akdang nai- palimbag................................................................................77 Isa pang katangian ng Makata...........................................................81 Kung bakit pinalayawan ng Sisiw......................................................81 Ang lalo niyang pinagkaabalahan.....................................................85 Ayos ni Huseng Sisiw..........................................................................85 Sanhi ng pagkakagalit nil ni Balagtas..............................................87 Nang mamatay ang Makata...............................................................87 Mga kamag-anak na buhy pa..........................................................89 Isa pang pangyayari............................................................................91 Ang mga dula ng Makata...................................................................91 Gulang nang mamatay ang Makata..................................................93 Mga nagsitulong...!.............................................................................95 Ang larawan ng Makata.....................................................................93 Sa Wakas.....!........................................................................................95 IKALAWANG BAHAGI Sa ikasisiya ng madla..........................................................................97 Ilang paliwanag..................................................................................127 Uri ng mga komedya ng Makata......................................................129 Habol...................................................................................................133 Dr. Jose P. Bantug (Siya kayy Mana- nagalg?)...............................................................................141 Balagtasiana........................................................................................167

1

Pag-aninaw kay Huseng Sisiwni Virgilio S. Almario

ISANG NAPAKALAKING PROBLEMA ngayon sa pagbuo ng kasaysayang pampanitikan ang pagsipat sa panahong bago malathala ang Florante at Laura ni Balagtas noong 1838. May ilang makabuluhan at malabo lmang na impormasyon. Una, sumigla ang panitikang nakalimbag dahil pinahintulutan ang paglalathala ng mga salin at halaw na awit at korido bago matapos ang ika-18 siglo at bungad ng ika-19 siglo. [Walang dokumento akong nababsa hanggang ngayon kung kailan naganap ang pagpapahintulot.] Kaugnay ng popularidad ng nakalathalang mga salaysay na patula ang naunang paglaganap din ng pagtatanghal ng komedya. Ikalawa, tumaas ang pagkilla sa mga makata ng tulang nakalimbag at dula. Ang malungkot, hindi nabigya