Bijlage 1 – ‘HPV-kanker’ in cijfers

Om te kunnen bepalen of een jongetje een risico loopt om te horen tot de relatief kleine groep waarbij uit een 10-15 jaar verwaarloosde HPV-infectie kanker kan ontstaan hebben we cijfers nodig. Deze cijfers ontbreken in de voorlichting. Op basis van de onderstaande cijfers lijkt er geen reden te zijn voor het vaccineren van jongetjes van 9 jaar met het HPV-vaccin.

We hebben gekozen om de cijfers van www.kanker.nl aan te houden – zelfs rekening houdend met het feit dat ze iets verouderd zijn – omdat zij de enige zijn die een onderverdeling maakt per kanker en per leeftijd.

Onderstaand overzicht begint met een algemeen deel over HPV en daarna volgen de cijfers per kankersoort.

Humaan papillomavirus (HPV) – algemeen

“Er bestaan meer dan 100 verschillende typen van het humaan papillomavirus (HPV). HPV’s kunnen via geslachtsgemeenschap worden overgebracht. Zij kunnen dan epitheelcellen (huidcellen) infecteren. Veel mensen krijgen tijdens hun seksueel actieve leven een HPV-infectie.

De meeste HPV’s zijn onschadelijk. Maar een aantal zorgt voor een verhoogd risico op anuskanker, baarmoederhalskanker en schaamlipkanker. Dit zijn hoog-risico HPV’s. Meestal ruimt het lichaam de HPV-geïnfecteerde cellen zelf op. Maar bij een deel van de mensen gebeurt dit niet meteen. Ongeveer 3 tot 5% van de mensen die geïnfecteerd zijn met een hoog-risico HPV kunnen hierdoor kanker krijgen.

Het risico op besmetting met een HPV is groter als u en/of uw partner meer wisselende seksuele contacten hebben of hebben gehad.” 1

Kankersoorten die in verband worden gebracht met HPV:Peniskanker, anuskanker, schaamlipkanker, baarmoederhalskanker.

Gemeenschappelijke kenmerken.

HPV-virussen circuleren bij seksueel actieve mensen In het overgrote gedeelte van de gevallen ruimt het lichaam het HPV-vaccin zelf op Het duurt (tientallen) jaren voordat een verwaarloosde infectie met HPV zich

ontwikkeld tot een tumor. De (HPV)-virussen in het vaccin zijn niet de enige oorzaak van de bovengenoemde

kankers De leeftijdsgroep waarin een van de genoemde kankers het meeste voorkomt is voor

het grootste gedeelte ouder dan 50 jaar

Peniskanker

Wat is peniskanker?

Peniskanker is kanker van de huidcellen van de penis. Peniskanker is een zeldzame vorm van kanker. In Nederland krijgen ongeveer 120 mannen per jaar peniskanker.2

Hoe vaak komt het voor, en in welke leeftijdsgroep?

Peniskanker komt vooral voor bij mannen die wat ouder zijn. De grootste groep is 60 jaar of ouder bij diagnose.3

Wat zijn de risicofactoren van peniskanker? Hoe vaak speelt HPV een rol?

Peniskanker komt vooral voor bij mannen bij wie de voorhuid niet teruggetrokken kan worden. Andere risicofactoren die daarbij een rol kunnen spelen zijn:4

een chronische of steeds terugkerende ontsteking van de eikel en/of voorhuid het humaan papilloma virus (HPV) roken

HPV kan door geslachtsverkeer worden overgebracht. Er bestaan veel verschillende soorten HPV. Een klein aantal van deze soorten geeft een verhoogd risico op peniskanker.2

Anuskanker

Wat is anuskanker?

Anuskanker is een zeldzaam voorkomende kwaadaardige tumor. Deze kanker ontstaat in het gebied van de anus of de huid daar vlak omheen.5

Hoe vaak komt het voor, en in welke leeftijdsgroep?

Toelichting: Anuskanker komt het vaakst voor bij mensen ouder dan 55 jaar. 78% van de patiënten is 55 jaar of ouder.6

Wat zijn de risicofactoren van anuskanker?

Er is niet altijd een oorzaak aan te wijzen voor anuskanker. Vaak is een langdurige besmetting met het humaan papilloma virus (HPV) de veroorzaker. Daarnaast is er een aantal factoren die het risico op het ontstaan van anuskanker verhogen:

meerdere seksuele contacten met anale seks hiv seropositiviteit medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken. Deze medicijnen worden meestal

gebruikt na een orgaantransplantatie om afstotingsverschijnselen te onderdrukken7

Mondkanker en keelkanker

Wat is mondkanker en wat is keelkanker?

Mondkanker is kanker van de mondholte. Keelkanker is kanker van de keel.9 Mond-, en keelkanker komen bij zowel mannen als vrouwen voor.8

Mondkanker wordt op www.kanker.nl weergegeven in een grafiek samen met tongkanker.

Hoe vaak komt mond en tongkanker voor, en in welke leeftijdsgroep?

Toelichting: de meeste mensen die mondkanker of tongkanker krijgen zijn tussen de 50 en 75 jaar.10

Wat zijn de risicofactoren voor mondkanker?

Voor mondkanker is een aantal risicofactoren bekend. Sommige mensen hebben hierdoor een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze soorten kanker. De belangrijkste risicofactoren voor het ontstaan van een tumor in de mond zijn:11

roken tabak pruimen overmatig alcohol drinken

Verder zijn mogelijke risicofactoren:

slechte mondhygiëne slechte voeding slecht passend kunstgebit of prothese chronische irritatie door ontstekingen HPV

Keelkanker

Hoe vaak komt keelkanker voor, en in welke leeftijdsgroep?

Toelichting: Keelkanker komt vooral vaak voor bij mensen van 55 jaar en ouder. Vanaf 75 jaar daalt het aantal mensen dat keelkanker krijgt.12

Wat zijn de risicofactoren voor keelkanker?

Voor keelkanker is een aantal risicofactoren bekend. Sommige mensen hebben hierdoor een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze soort kanker. De belangrijkste risicofactoren voor het ontstaan van een tumor in de keelholte zijn:13

roken tabak pruimen overmatig alcohol drinken

Verder zijn mogelijke risicofactoren:

slechte mondhygiëne slechte voeding chronische irritatie door ontstekingen HPV

Schaamlipkanker

Wat is schaamlipkanker?

Schaamlipkanker is een zeldzame vorm van kanker. Schaamlipkanker is een kanker van de schaamlippen. Het heet ook wel vulvakanker, omdat het niet alleen op de schaamlippen, maar ook op andere delen van de vulva kan ontstaan.

Hoe vaak komt schaamlipkanker voor, en in welke leeftijdsgroep?

Toelichting: Schaamlipkanker komt voor bij vrouwen van alle leeftijden. Het meeste bij vrouwen tussen de 45 en 55 jaar.15

Wat zijn de risicofactoren voor schaamlipkanker?

Er zijn 2 belangrijke risicofactoren voor het ontstaan van schaamlipkanker. Dit zijn Lichen Sclerosus van de Vulva (LSV) en Vulvaire Intra-epitheliale Neoplasie (VIN). Hoewel LSV niet een echt voorstadium is, worden beide afwijkingen wel zo gezien.

LSV

LSV is in principe een goedaardige aandoening. Symptomen kunnen zijn:

dunner of juist dikker worden van de huid van de schaamlippen verkleuring (lichter worden) van de huid

De precieze oorzaak van LSV is onbekend. De aandoening ontstaat meestal op latere leeftijd, boven de 60 jaar. Bij ongeveer 5-10% van de patiënten met LSV die behandeld worden door een arts, kan schaamlipkanker ontstaan. Is de diagnose LSV bij u gesteld? Dan is het aanbevolen om minimaal 1 x per jaar op controle te gaan bij een arts die gespecialiseerd is op dit gebied.

VIN

De oorzaak van VIN is een infectie met het Humaan Papilloma Virus (HPV). Er bestaan ongeveer 100 typen van dit virus. HPV’s kunnen via geslachtsgemeenschap worden overgebracht. Ongeveer 80% van de vrouwen krijgt ooit tijdens haar seksueel actieve leven een HPV-infectie.

Meestal ruimt het eigen afweersysteem van het lichaam dit soort virussen op. Maar soms ontsnapt het virus hieraan. Dan kan het de cellen van de vulva op zo'n manier veranderen dat het leidt tot schaamlipkanker.

De symptomen van VIN kunnen zijn:

donkere verkleuringen van de huid van de schaamlippen verdikkingen van de huid wratten

VIN komt vaker op jonge leeftijd voor, tussen de 30 en 40 jaar. Bij ongeveer 20-30% van alle vrouwen die in Nederland schaamlipkanker krijgen is er een relatie met VIN (HPV).

Roken

Roken is op zich niet echt bekend als risicofactor voor schaamlipkanker. Maar het vermindert wel de afweer tegen HPV infecties. Daarmee verhoogt het de kans op het ontstaan van VIN als voorstadium van schaamlipkanker.

Veel mensen denken of zijn bang dat kanker besmettelijk is, maar kanker is niet besmettelijk. Ook schaamlipkanker niet. HPV, een van de oorzaken van schaamlipkanker, is wel besmettelijk.

Baarmoederhalskanker

Wat is baarmoederhalskanker?

Baarmoederhalskanker is kanker van de baarmoederhals. Het ontstaat meestal uit cellen in het overgangsgebied van de buitenbekleding naar de binnenbekleding van de baarmoederhals.

Bij het ontstaan van baarmoederhalskanker speelt het Humaan Pailloma Virus (HPV) een belangrijke rol.

Hoe vaak komt baarmoederhalskanker voor, en in welke leeftijdsgroep?

Toelichting: Baarmoederhalskanker komt het vaakst voor bij vrouwen tussen de 30 en 55 jaar.18

Wat zijn de risico factoren van baarmoederhalskanker?

Baarmoederhalskanker ontstaat meestal door het humaan papillomavirus.

Het HPV wordt vaak via seksueel contact overgebracht. 80% van de vrouwen krijgt op een gegeven moment in hun leven een HPV-infectie. Er zijn veel verschillende types HPV. Types die een verhoogde kans op baarmoederhalskanker geven, heten hoog risico HPV.

Vaak ruimt het lichaam een HPV-infectie zelf op en merkt u er weinig van. Als dat niet gebeurt, kunnen afwijkende cellen in de baarmoederhals ontstaan. U kunt dan een voorstadium van kanker krijgen, wat uiteindelijk tot baarmoederhalskanker kan leiden. Met een eenvoudige behandeling kunnen deze cellen worden verwijderd. Als het voorstadium niet wordt behandeld, kan na verloop van tijd baarmoederhalskanker ontstaan. Dat gebeurt meestal heel langzaam en kan wel 15 jaar duren.

Van de voorstadia merkt u zelf vaak niets. Daarom krijgen vrouwen tussen de 30 en 60 jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Met dit onderzoek kan al vroeg worden ontdekt of een vrouw baarmoederhalskanker of een voorstadium daarvan heeft.19

Bronnen

1. https://www.kanker.nl/kankersoorten/anuskanker/wat-is/risicofactoren-van- anuskanker

2. https://www.kanker.nl/kankersoorten/peniskanker/wat-is/peniskanker 3. https://www.kanker.nl/kankersoorten/peniskanker/wat-is/overige-cijfers-

peniskanker4. https://www.kanker.nl/kankersoorten/peniskanker/wat-is/risicofactoren-van-

peniskanker5. https://www.kanker.nl/kankersoorten/anuskanker/wat-is/anuskanker 6. https://www.kanker.nl/kankersoorten/anuskanker/wat-is/overige-cijfers-

anuskanker7. https://www.kanker.nl/kankersoorten/anuskanker/wat-is/risicofactoren-van-

anuskanker8. https://www.kanker.nl/kankersoorten/mondkanker/wat-is/mondkanker 9. https://www.kanker.nl/kankersoorten/keelkanker/wat-is/keelkanker 10. https://www.kanker.nl/kankersoorten/mondkanker/wat-is/overige-cijfers-

mondkanker-en-tongkanker

11. https://www.kanker.nl/kankersoorten/mondkanker/wat-is/risicofactoren-van- mondkanker

12. https://www.kanker.nl/kankersoorten/keelkanker/wat-is/overige-cijfers-keelkanker 13. https://www.kanker.nl/kankersoorten/keelkanker/wat-is/risicofactoren-van-

keelkanker14. https://www.kanker.nl/kankersoorten/schaamlipkanker/wat-is/schaamlipkanker 15. https://www.kanker.nl/kankersoorten/schaamlipkanker/wat-is/overige-cijfers-

schaamlipkanker16. https://www.kanker.nl/kankersoorten/schaamlipkanker/wat-is/risicofactoren-van-

schaamlipkanker17. https://www.kanker.nl/kankersoorten/baarmoederhalskanker/wat-is/

baarmoederhalskanker18. https://www.kanker.nl/kankersoorten/baarmoederhalskanker/wat-is/

baarmoederhalskanker/overige-cijfers-baarmoederhalskanker19. https://www.kanker.nl/kankersoorten/baarmoederhalskanker/wat-is/risicofactoren-

van-baarmoederhalskanker